1. KONCEPCJE KOMUNIKACJI

1. FUNDAMENTALNE PROBLEMY KOMUNIKACJI

Oparte na charakterze fizycznym i psychologicznym:

1. Różnice kulturowe - nieznajomość kultury, obyczajów, tradycji czy nawet języka naszego partnera w komunikacji wpływa negatywnie na proces porozumiewania.

2. Brak umiejętności decentracji - większość osób nie potrafi wczuć się w sytuację mówiącego. Zazwyczaj jest to wynik etnocentryzmu.

3. Utrudnienia percepcyjne - efektywna komunikacja jest również zagrożona w przypadku, gdy coś zakłóca naszą percepcję, czyli postrzeganie innych ludzi. Takie błędy w rozmowie mogą zostać spowodowane na przykład wadą wymowy naszego rozmówcy bądź zakłóceniami wynikającymi ze środowiska zewnętrznego (głośna muzyka, zła pogoda)

4. Stereotypy - bariera ta powstaje w skutek tego, iż wartościujemy naszych partnerów w komunikacji ze względu na ich status. Więcej uwagi i szacunku okazujemy ludziom o wysokim statusie niż tym o niskim.

5. Wybiórczość uwagi - to zakłócenie jest skutkiem nie skupiania się na całości wypowiedzi naszego współrozmówcy tylko na jakimś pojedynczym fakcie.

6. Samopoczucie - duże znaczenie odgrywają tutaj uwarunkowania psychologiczne ludzi komunikujących się. Poglądy są zazwyczaj stałe i ogólne, ale nasz stan psychofizyczny w bardzo dużym stopniu zmienia naszą ocenę zdarzeń.

Bariery wewnętrzne:

1. Osądzanie - jest wynikiem narzucania własnych opinii innym oraz proponowania im rozwiązań skutecznych u innych osób, nie uwzględniając problemów samego zainteresowanego.

2. Decydowanie za innych - bariera ta jest wynikiem próby decydowania w danych sytuacjach za innych. Powoduje to w naszym współrozmówcy powstanie uległości. Wynikiem takich działań jest ograniczona, przez naszego rozmówce otwartość i szczerość wypowiedzi. Tworzenie tej bariery następuje zwykle poprzez: rozkazywanie zakazywanie, grożenie, moralizowanie ,zarzucanie pytaniami.

3. Uciekanie od cudzych problemów - występuje wtedy, gdy poświęcamy niedostatecznie dużo uwagi osobie, która na nas polega. Nie uwzględniamy jej problemów czy emocji.
   U osoby, która wprowadza ten typ bariery do komunikacji możemy zauważyć:

1. pełnienie funkcji biernego doradcy (Na Twoim miejscu zrobiłbym tak…)

2. odchodzenie od tematu (Ciekawe jest to co mówisz, ale czy słyszałeś co się przydarzyło Rafałowi?)

3. logiczne argumentowanie (Gdybyś uważał na pieniądze, to nie musiałbyś teraz uganiać się po komisariatach)

4. pocieszanie (Dziewczyna Cię rzuciła? To smutne, ale nie przejmuj się, wszystkich to dotyka)

4. Blokady językowe - mają charakter nieświadomy i świadomy. W tym typie zakłóceń u rozmówcy zauważalne jest:

1. wtrącanie do wypowiedzi zwrotów w językach obcych (Umiesz się bawić. You're cool)

2. stosowanie kodów lub szyfrów, umówionych i znanych tylko wybranym osobom w grupie,

3. używanie wulgaryzmów, które nie są akceptowanych przez nas (Stul dziób ty ***)

4. stosowanie tzw. zabójczych frazesów (To jest normalne. To jest niemożliwe)

2. KONCEPCJA KOMUNIKACJI MILLERA

Miller podkreśla intencjonalny charakter komunikowania się. Twierdzi, że komunikowanie społeczne to proces wytwarzania, przekształcania i przekazywania informacji pomiędzy jednostkami, grupami i organizacjami społecznymi. Celem komunikowania jest stałe i dynamiczne kształtowanie, modyfikacja bądź zmiana wiedzy, postaw i zachowań w kierunku zgodnym z wartościami i interesami oddziałujących na siebie przedmiotów.

Miller stwierdza, że im mniej zaimków osobowych w zdaniu tym tekst bardziej formalny. Jego zdaniem język jest odzwierciedleniem duszy.

Prawo Zipfa - rangowanie słów: im słowa ważniejsze, mądrzejsze, wyżej w rankingu tym rzadziej używane np. dom, miłość

Zdania naukowe , przemyślane dobrze się czyta ale źle słucha , odwrotnie niż w zdaniach emocjonalnych

3. UJĘCIE SYSTEMOWE

Suma wyrazów nie jest prostym wynikowym dodawaniem. Pojedyncze pojęcia mogą mieć inne znaczenie, niż wtedy, gdy zostaną ujęte w kontekście całej wypowiedzi.

4. UJĘCIE PRAGMATYCZNE PALO-ALTO

Nazwa Palo-Alto pochodzi od miasteczka na przedmieściach San Francisco. Bateson, Birdwhistell, Hall i Watzlawick to twórcy tego ujęcia.

Uważali oni, że;

1. Odbiorca ma ważniejszą role w procesie komunikowania niż nadawca,

2. Należy analizować całość sytuacji, a nie kilka wyizolowanych przypadków

3. Istota komunikowania znajduje się w procesie reakcji i interakcji

4. Wszystkie zachowania ludzkie mają walor komunikacyjny

5. Problemy psychiczne jednostki mogą zakłócić proces komunikowania miedzy nią i otoczeniem

1. Orientacja antropologiczna

Reprezentanci: Bateson, Bridwhisell, Hall.
Stworzyli oni teorie komunikowania niewerbalnego.

Bridwhisell - twórca teorii kinezjetyki. Uważał, że komunikowanie jest procesem kompleksowym, a jednym z elementów komunikowania jest ruch ciała, na którym skoncentrował swoje zainteresowania. Jego zdaniem gesty, postawa, mimika i gestykulacja zdradzają prawdziwe przekonania i myśli człowieka.

Hall - twórca teorii proksemiki. Interesuje go przestrzeń komunikowania, interpersonalny dystans, relacje przestrzenne między uczestnikami procesu. Czynniki odgrywające role w procesie komunikowania to;

1. Postawa i płeć uczestników rozmowy

2. Dośrodkowa lub odśrodkowa oś interakcji

3. Czynnik kinezjetyczny

4. Zachowania dotykowe

5. Kontakt wzrokowy lub jego brak

6. Kod termiczny

7. Kod zapachowy

8. Wysokość głosu

2. Orientacja psychologiczna

Reprezentowana przez badania psychoterapeutyczne. Watzlawick, Beavin i Jackson odwoływali się do podejścia cybernetycznego w komunikowaniu. Uwagę koncentrowali na efektach komunikowania - zachowaniach jednostek oraz zaburzeniach w zachowaniach.

Uważali że:

1. Każdy musi się komunikować

2. Każde komunikowanie zawiera treść werbalną i niewerbalną

3. Proces komunikowania podzielony jest na sekwencje, które są oddzielone i występują w określonej kolejności. Wymagają traktowania w całości, a nie jako odizolowane elementy

4. Człowiek komunikuje się

• Digitalnie, czyli za pomocą dźwięków, słów, zdań

• analogowo, czyli niewerbalnie

5. Komunikowanie jest symetryczne gdy stosunki uczestników procesu są partnerskie oraz komplementarne w sytuacji nierówności

5. TEORIA SKRYPTÓW

Skrypty to zbiór określonych wzorców zachowań (przykładowo wiedza dotycząca tego, jak zachować się w restauracji). Skrypt jest umysłową reprezentacją zdarzeń, działań, lub ich ciągów, reprezentującą typowe elementy i okoliczności charakterystyczne dla danego zdarzenia
i powtarzające się w większości jego wykonań.

6. TEORIA SOCJOPSYCHOLOGICZNA

Zdaniem naukowców dokładna i systematyczna komunikacja pozwala odkryć prawdy o zjawiskach komunikacji. Naukowcy usiłują odkryć w niej związki przyczynowo-skutkowe, pozwalające przewidzieć, które zachowania komunikacyjne kończą się powodzeniem, a które zdane są na porażki. Ponadto szukają odpowiedzi na pytanie co można jeszcze zrobić, aby ludzie zmienili swoje poglądy.

7. ANALIZA TRANSAKCYJNA

1. Ja-Rodzic to zbiór doświadczeń, które są efektem zdarzeń zewnętrznych pozostających pod kontrolą rodziców lub jednostek występujących w ich roli. Zaliczamy do nich normy, wartości, nakazy, zakazy, obowiązki, opracowane już modele postępowania, etc.

Na Rodzicu spoczywają dwa zasadnicze obowiązki. Przede wszystkim przygotowuje człowieka do przyszłej roli rodzica dla jego własnych dzieci, wnosząc wkład do ciągłości człowieka na świecie. Znaczenie to jest o tyle zauważalne, iż dzieci pozbawione rodziców mają, już jako dorośli, duże trudności z wychowywaniem własnego potomstwa, niż ludzie, których wychowała pełna rodzina przynajmniej do rozpoczęcia okresu dojrzewania. Rodzic zachowuje się automatycznie w wielu wypadkach, co pozwala mu zaoszczędzić wiele energii, wiele rzeczy robi się, ponieważ tak jest przyjęte, w myśl zasady "bo tak jest". Pozwala to Dorosłemu zwolnić się z obowiązku podejmowania ogromnych ilości decyzji, co ułatwia mu wypełnianie roli Rodzica i skupienie się na sprawach najważniejszych.

2. Ja-Dziecko przechowuje w sobie wszelkie nabyte i wrodzone schematy popędów i reakcji emocjonalnych, całego bogactwa emocji, jakie może odczuwać jednostka (zainteresowanie, strach, poczucie winy, etc.). Pod rozmaitymi względami Dziecko jest najwartościowszą częścią składową osobowości człowieka i najczęściej wnosi w życie jednostki to wszystko, co obecność dziecka wnosi do rodzinnego życia - radość życia, nieskrępowaną twórczość i naturalny wdzięk. Jeśli Dziecko w człowieku jest zakłócone i ma niezdrowy przebieg, może mieć to pewne reperkusje, wtedy trzeba temu zapobiegać i zaradzać. Dziecko cechuje pełna spontaniczności ekspresja, która przejawia się przez bunt lub twórczość.

3. Ja-Dorosły przedstawia sobą umiejętności oraz zdolności, które nabył w celu rozumienia otaczającego go świata i samego siebie. Można powiedzieć, że jest to sfera naszego Ja, która ułatwia nam bezpieczne i swobodne poruszanie się w obserwowanym świecie oraz podejmowanie racjonalnych decyzji. Pełni on funkcję kontrolną oraz decyzyjną w stosunku do pozostałych struktur. Ja-Dorosły działa w sposób zorganizowany, dopasowuje się do okoliczności, jest inteligentny, funkcjonuje przez analizowanie otaczającej go rzeczywistości, określanie prawdopodobieństwa zdarzeń oraz przez bezstronne opracowywanie danych zastanych oraz wywołanych. Dorosły jest konieczny ze względu na jego umiejętność przetwarzania. Dorosły nie tylko przetwarza dane, również zajmuje się obliczaniem prawdopodobieństwa, które jest ważne, jeśli chcemy sobie skutecznie radzić ze światem zewnętrznym. Dorosły nie tylko działa skutecznie, ma on swoje problemy, przeżywa problemy oraz kłopoty, które mogą się zakończyć osiągnięciem satysfakcji. Na przykład kupienie chleba jest jednym z takich działań, ponieważ trzeba przetworzyć dane o cenie, rodzaju, obliczenia muszą wykazać wysoki stopień prawdopodobieństwa, że Dorosły będzie zadowolony z zakupionego bochenka.

2. KOMUNIKACJA WERBALNA I NIEWERBALNA

1. RODZAJE WYPOWIEDZI

1. Mowa skierowana do samego siebie (egocentryczna)

2. Mowa polegająca na wydawaniu poleceń i instrukcji stosowana w celu wywarcia wpływu na innych

3. Mowa polegająca na zadawaniu pytań

4. Mowa zawierająca informacje (wykład)

2. Aktywne słuchanie

1. Parafraza - mówienie innymi słowami

2. Klaryfikacja - czy dobrze cię rozumiem?

3. Wyjaśnienie - nie rozumiem, czy mógłbyś powtórzyć?

4. Odzwierciedlenie emocji i uczuć - koncentrujemy się na emocjach

3. Komunikacja niewerbalna

3. ASERTYWNOŚĆ

1. DEFINICJA

Asertywność to respektowanie praw innych osób i własnych.

Asertywność charakteryzuje:

1. umiejętność wyrażania opinii, krytyki, potrzeb, życzeń, poczucia winy,

2. umiejętność odmawiania w sposób nieuległy i nieraniący innych,

3. umiejętność przyjmowania krytyki, ocen i pochwał,

4. autentyczność,

5. elastyczność zachowania,

6. świadomość siebie (wad, zalet, opinii),

7. wrażliwość na innych ludzi,

8. stanowczość.

Osoba asertywna ma jasno określony cel i potrafi kontrolować własne emocje, nie poddaje się zbyt łatwo manipulacjom i naciskom emocjonalnym innych osób.

2. PRAWA ASERTYWNOŚCI

1. Masz prawo do robienia tego co chcesz, dopóki nie rani to innych osób

2. Masz prawo do zachowania godności przez asertywne zachowanie, nawet jeśli rani to kogoś innego, dopóty, dopóki twoje intencje nie są agresywne.

3. Masz prawo do przedstawiania innym swoich próśb dopóki uznajesz, że druga osoba może odmówić - prośba zawsze zakłada możliwość odmowy

4. Istnieją takie sytuacje między ludźmi, w których prawa nie są oczywiste. Zawsze jednak masz prawo do przedyskutowania tej kwestii z drugą osobą i uwspólnienia stanowiska.

5. Masz prawo do korzystania ze swoich praw.

3. TWORZENIE KOMUNIKATU JA

Komunikat Ja składa się z 5 części :

1. nazwania swoich uczuć

2. konkretnego opisu zachowania drugiej osoby

3. opisu konsekwencji dla nas

4. wyrażenia oczekiwań

5. sankcji, oczekiwań, nagród

PRZYCZYNY ZACHOWAŃ AGRESYWNYCH, ULEGŁYCH I ASERTYWNYCH Agresywne: boimy się, że nie otrzymamy tego co chcemy nie wierzymy we własne siły wcześniej agresja okazała się skuteczna chcemy zwrócić na siebie uwagę demonstrujemy swoją władzę chcemy wyładować złość na otoczeniu chcemy manipulować innymi

Uległe boimy się utraty aprobaty boimy się reakcji innych na nasze decyzje chcemy uniknąć konfliktów uważamy, że jest to właściwe, grzeczne postępowanie (zachowanie) mamy niski poziom samooceny

Asertywne chęć wyrażenia własnego zdania podkreślenie posiadania własnych praw, których inni nie mogą naruszać gdy chcemy komuś odmówić bądź ustalić wspólne stanowisko chcemy uszanować prawa innych przy tym nie rezygnując ze swoich chcemy wyprzeć kogoś z naszego terytorium jesteśmy zadowoleni z siebie i innych, jesteśmy zadowolenie z tego co, osiągnęliśmy mamy szacunek do siebie i innych jesteśmy uczciwi w stosunku do samych siebie i innych liczymy się ze zdaniem swoim i innych swoje cele umiemy osiągać nie raniąc innych dysponujemy wysoką samooceną kształtujemy poczucie własnej wartości wzorce zachowań wyniesione z domu( sposób wychowania)

5. CECHY KOMUNIKATU ASERTYWNEGO

Komunikat oparty na właściwej asertywności składa się z trzech elementów:

- słowo "nie"

- konkretne przedstawienie sytuacji lub czynności, której nie chcemy się podjąć

- prawdziwe uzasadnienie odpowiedzi odmownej

Asertywne wypowiadanie się powinno być eleganckie i wyrażane z dbałością o to by nie urazić drugiej osoby. W komunikacie można wyczuć pewność, siłę i empatię. Głos osoby asertywnej jest zrelaksowany, stanowczy i posiada dobrą modulację. Oczy komunikują otwartość i uczciwość. Bezpośredni kontakt wzrokowy jest dla takiej osoby przyjemny - nie oznacza wpatrywania się w drugą osobę. Postawa jest harmonijna i wyprostowana.

4. KOMUNIKACJA PERSWAZYJNA

1. KOMPONENTY WYPOWIEDZI PERSWAZYJNEJ :
   a) komponent emocjonalny (to, co czujemy. Reakcje emocjonalne)
   b) komponent poznawczy (to, co myślimy. Myśli i przekonania)
   c) komponent behawioralny (to, co robimy. Działania, zachowania)

1. emocjonalny komponent: wzbudza pozytywne lub negatywne emocje i uczucia wobec obiektu (Twoja postawa wobec konkretnego modelu samochodu: występują u ciebie reakcje afektywne, czyli emocje i uczucia, które wzbudza samochód. Uczucia te to na przykład podniecenie i przyjemność estetyczna)

2. poznawczy komponent: mówi o wadach i/lub zaletach. Są to przekonania ludzi na temat właściwości obiektu (przekonania na temat atrybutów tego samochodu. Przemyślenia dotyczące zużycia paliwa lub komfortu jazdy)

3. behawioralny komponent: zmusza do działania. Są to działania ludzi wobec obiektu postawy.
   Reakcje behawioralne, czyli działania wobec tego samochodu (czy udajesz się do sprzedawcy, by odbyć jazdę próbną? czy rzeczywiście kupisz ten samochód?)

2. KOMUNIKAT JEDNOSTRONNY

Podaje wyłącznie jedną stronę danego problemu. Możemy stosować tylko wtedy kiedy osoby są przekonane do naszego zdania, podzielają nasz pogląd. Jeśli ludzie ogólnie popierają jakieś stanowiskowo to trzeba zastosować komunikat jednostronny prezentujący tylko argumenty wspierające, nie ma wtedy żadnego sensu pokazywać innego poglądu tzw. drugiej strony.

3. KOMUNIKAT DWUSTRONNY

Przedstawia wszystkie strony danego problemu. Stosujemy wśród osób, które mają wątpliwości i są świadome istnienia kilku aspektów problemu. Pokazujemy obie strony i uświadamiamy, że nasze jest lepsze. Jeśli audytorium nie zgadza się z prezentowanym stanowiskiem trzeba zastosować komunikat dwustronny tj. zbić argumenty, które są w opozycji do tego stanowiska. Gdybyśmy nieprzekonanym pokazali tylko jedną stronę i nie przedyskutowali argumentów drugiej strony to bylibyśmy podejrzewani, że chcemy coś ukryć.

1. Naduzasadnianie zewnętrzne to nakazy i zakazy wypływające ze środowiska zewnętrznego, brak osobistego przekonania i motywacji.

2. Naduzasadnianie wewnętrzne - to motywacja wewnętrzna, nie mają na nią wpływu nakazy i zakazy osób trzecich.

4. STRATEGIE PERSWAZJI

1. Centralna strategia perswazji

Słuchacz jest skoncentrowany, przygotowany na odbiór twardych danych merytorycznych. Koncentrujemy się na treści przekazu, a nie osobie mówiącej ani otoczeniu. Warunkiem skuteczności centralnej strategii perswazji jest to, aby adresat komunikatu perswazyjnego posiadał:

1. zdolności intelektualne pozwalające przynajmniej na bierne uczestnictwo w dyskusji

2. odpowiednie zasoby uwagi, pozwalające na świadome przetwarzanie komunikatu

3. odpowiednio wysoką motywację do logicznej analizy treści komunikatu

2. Peryferyczna strategia perswazji

Ludzie skupiają swoją uwagę nie na merytoryce wypowiedzi, a na samej osobie mówiącej i otoczeniu. Strategie tą można stosować przy rozproszonej i nieskoncentrowanej grupie słuchaczy.

5. KOMUNIKATY

1. Komunikaty oparte na strachu - komunikaty perswazyjne, które próbują zmienić postawy ludzi poprzez wzbudzanie strachu. W nadmiarze prowadzi do dysonansu poznawczego.

2. Komunikaty oparte na reaktancji - komunikaty perswazyjne oparte na dążeniu do przywracania wolności wyboru ( „zakazany owoc lepiej smakuje” ) - zagrożenie wolności wyboru określonego zachowania powoduje wzbudzenie nieprzyjemnego stanu, a w efekcie przeciwstawienia się, bunt.

3. Komunikaty oparte na naduzasadnianiu - komunikaty oparte na stosowaniu wciąż takich samych argumentów. Wzbudzamy w ten sposób motywację zewnętrzną, ale nie wewnętrzną.

4. Komunikaty oparte na wzmocnieniu wartości - przekonywanie na podstawie argumentacji opartej na podobnym systemie wartości.

Psychologia komunikacji - mgr Paweł Miąsek

5

---