PIERWSZY ETAP NAUCZANIA PŁYWANIA
Celem etapu pierwszego zwanego również wstępnym etapem nauczania jest stworzenie optymalnych warunków do opanowania sportowych technik pływania. W opinii wielu fachowców funkcjonują różne podziały dotyczące odmian technik pływania - dzieli się je na użytkowe, jak również sportowe. Podziały te są fałszywe a także szkodliwe dla skuteczności nauczania pływania. Sportowe techniki ze względu na swe walory - ekonomika ruchów, prawidłowe oddychanie, czy też duża szybkość, są najbardziej użytkowymi sposobami pływania, co jednoznacznie wskazuje na ich wybór przy nauczaniu. Na bazie sportowych technik można nauczyć sposobów pływania przydatnych w innych dziedzinach praktycznych - piłka wodna, ratownictwo, pływanie korekcyjne i lecznicze. Długość nauczania pływania jest przedmiotem wielu dyskusji. Autorzy są jednak zgodni, że na nauczanie wszystkich technik pływania powinno przypadać około 60 lekcji (I. Barany). Także E. Bartkowiak przedstawiając programy kursów, 20 lekcyjnego i 30 lekcyjnego, jest bliski tym opiniom. Wydaje się,
że długość kursu, w którym realizuje się nauczanie dwóch technik (kraula na grzbiecie i na piersiach -
a wiec tych, które rozpoczynają cykl nauczania) powinna wynosić 40 lekcji, przy zachowaniu częstotliwości zajęć 2 lub 3 razy w tygodniu. Mniejsza częstotliwość lekcji obniża skuteczność nauczania. Większość autorów w swoich programach stosuje pływanie elementarne (prymitywne) w nauczaniu technik sportowych, co powoduje znaczne opóźnienie w szkoleniu. Traktowanie tych sposobów jako etapu przejściowego, pomocnego przy opanowaniu właściwych technik (kraula na piersiach i grzbiecie) stwarza często - przy automatyzacji ruchów elementarnych - duże utrudnienie w nauczaniu. Doświadczenia R. Karpińskiego wskazują, że efektywność nauczania bez stosowania ćwiczeń elementarnych jest wyższa. Unika się w tym przypadku zakłóceń występujących podczas przejścia
od sposobów prymitywnych do technik właściwych.
Największym problemem występującym w okresie wstępnej adaptacji do środowiska wodnego jest lęk przed wodą, który negatywnie wpływa na efekty nauczania. Obawa, a nawet strach, przed wykonywaniem ćwiczeń w wodzie niekiedy znacznie wydłuża cykl nauczania pływania. W związku
z tym prowadzenie zajęć wymaga od nauczycieli dużego wyczucia i ostrożności w pokonywaniu wytyczanych zadań szkoleniowych. Często działania nauczyciela ukierunkowane powinny być
na wywołanie u uczniów pozytywnego nastawienia do zajęć (do poszczególnych ćwiczeń),
co w konsekwencji prowadzi do eliminowania lęku.
ZADANIA I ETAPU NAUCZANIA PŁYWANIA
Adaptacja do środowiska wodnego i związane z tym pokonywanie odczuć negatywnych występujących
u uczniów, wpływają na opanowanie w I etapie nauczania pływania następujących zadań:
Opanowanie podstawowych czynności w wodzie.
Nauczanie ruchów lokomocyjnych rozpoczynamy od swobodnego chodzenia po dnie przy brzegu basenu, co wpływa na łatwiejsze pokonanie oporu wody oraz zachowanie pozycji pionowej. Następnie ćwiczący poruszają się dwójkami, trójkami, rzędem itd., z dala od brzegu w różnych kierunkach - przodem oraz tyłem. Podczas kolejnych ćwiczeń zwiększamy tempo ich wykonywania. Wykorzystujemy w tym przypadku zabawy, które pozwalają zapomnieć o uczuciu leku towarzyszącemu ćwiczącym podczas pierwszych lekcji.
Zanurzanie głowy do wody.
Zabawy mają na celu osłabienie uczucia lęku związanego z bardzo trudnym elementem oswajania
z wodą, jakim jest zanurzanie twarzy (oczu, nosa, ust) pod powierzchnią wody. Zabawy pozwalają na spokojne realizowanie założonego celu, jakim jest zanurzenie twarzy. Należy jednak pamiętać,
że końcowym efektem działań prowadzącego zajęcia jest wyegzekwowanie od uczniów samodzielnego zanurzenia głowy (twarzy) w różnych sytuacjach.
Otwieranie oczu pod wodą.
Zanurzanie twarzy, którego nauczyliśmy, stanowi przygotowanie do otwierania oczu pod wodą, co jest jednym z najtrudniejszych elementów na tym poziomie nauczania. Uczniowie bardzo często po wynurzeniu głowy ocierają oczy, nos, usta a nawet uszy starając się pozbyć wody, która się tam dostała. Otwieranie oczu jest zasadniczym czynnikiem determinującym dalszy przebieg nauczania pływania - jest to związane z orientacją pod wodą, utrzymaniem kierunku pływania, a także z korektą błędów w technice wykonywania poszczególnych ruchów. Element ten, ze względu na trudności w kontrolowaniu wymaga stosowania w większości formy zabawowej. Zabawy jednak powinny być dobrane tak, aby dziecko było zmuszone do otwierania oczu.
Opanowanie wydechu do wody.
Oddychanie stanowi ważny moment w procesie nauczania pływania. Element ten wpływa bezpośrednio na swobodę poruszania się w wodzie - brak jego właściwego opanowania stanowi najważniejszą przeszkodę w nauczaniu technik pływania - szczególnie podczas pokonywania dłuższych odcinków. Czynnikiem, który wymaga pokonania dużego oporu, jaki stwarza środowisko wodne jest wydech
do wody. Nauczanie intensywnego wydechu rozpoczynamy od zabaw, podczas których stosujemy dość często elementy rywalizacji.
Wykonywanie leżenia na piersiach i grzbiecie.
Celem zabaw i ćwiczeń mających zastosowanie przy nauczaniu tego elementu jest zapoznanie ćwiczących uczniów z działaniem siły wyporu wody.
Opanowanie poślizgów na piersiach i grzbiecie.
Podobnie jak w przypadku poprzednich tematów stosujemy tutaj w początkowej fazie ćwiczenia w formie zabawowej.
Wykonywanie prostych skoków do wody płytkiej.
Skoki na nogi powodują ugruntowanie oswojenia z wodą poprzez gwałtowną zmianę środowiska -
z powietrza na wodę. Przełamują także istniejące jeszcze bariery lękowe u ćwiczących, co wpływa na ułatwienie nauczania pływania.
Stosując w pierwszej fazie nauczania skoki do wody, gry i zabawy ruchowe musimy pamiętać
o uwzględnieniu zasady stopniowania trudności.
I ETAP DZIELIMY NA III FAZY
- pierwsza faza nauczania:
opanowywanie pracy nóg do kraula na grzbiecie,
wykonywanie pracy nóg do kraula na piersiach,
nauczenie pracy ramion do kraula na grzbiecie,
wykonywanie skoków do wody głębokiej
- druga faza:
II faza nauczania pływania uzależniona jest opanowania wszystkich elementów występujących w I fazie nauczania. Tylko pełne oswojenie z woda gwarantuje opanowanie wszystkich ćwiczeń występujących
w trakcie nauczania elementów techniki pływania.
opanowywanie pływania kraulem na grzbiecie,
próby pływania kraulem na piersiach,
wykonywanie wślizgów do wody i prostych skoków na głowę,
opanowywanie elementów nurkowania w dal i głąb
- trzecia faza nauczania pływania
Zadaniem III fazy jest połączenie pracy rąk, nóg i oddychania oraz przygotowanie ćwiczących
do pokonania odcinka 25-metrowego. Znacznie łatwiejszą forma do nauczania jest pływanie na grzbiecie gdzie koordynacja wszystkich elementów techniki (praca nóg, ramion oraz oddychanie) jest mniej skomplikowana. Pozwala to prowadzącym na spełnienie podstawowego celu I etapu (kursu), jakim jest samodzielne przepłyniecie przez nauczanych dystansu 25 metrów, co jest warunkiem uzyskania
w naszym kraju odznaki lub dyplomu „Już pływam”, a w Częstochowie „Umiem pływać”. Pływanie
na grzbiecie różni się od sportowej techniki tym, że ruchy RR nie są ciągłe (częstotliwość ich jest mniejsza) oraz sposób wykonywania faz efektywnych (pociągnięcia i odepchnięcia) odbiega nieco od odmiany sportowej. Pływanie to jednak stanowi doskonałą podstawę do opanowania techniki sportowej. Nieco inaczej przedstawiają się efekty nauczania uproszczonego kraula na piersiach gdzie, z uwagi na złożoność koordynacji (trudność w opanowaniu oddychania), celem jest przepłynięcie przez uczniów dystansu około 12,5m. i więcej z próbą wykonywania oddechów względnie bez oddychania. Podczas tej fazy nauczania większą uwagę skupiamy na opanowywaniu pływania na grzbiecie - pływanie na piersiach traktujemy jako czynnik uzupełniający nasze zajęcia.
Opracował: Wojciech Langier
Literatura:
Ryszard Karpiński „Nauczanie pływania”
Edmund Bartkowiak „Nauczanie pływania”