Edukacja dorosłych to nie tylko formy szkolne i pozaszkolne, kursy i uniwersytety, ale także orientacja i poradnictwo zawodowe oraz inne instytucje indywidualnych oddziaływań.
Problem orientacji i poradnictwa zawodowego we współczesnej szkole jest ważnym problemem systemu oświatowego. Podejmowane decyzje mają szczególne znaczenie. Dotyczy to m.in. planowania przyszłej drogi zawodowej. Na całym świecie dąży się do tego, aby stworzyć sprawnie funkcjonujący system orientacji i poradnictwa zawodowego, co stanowi konieczny warunek rozwoju społeczno-gospodarczego każdego kraju.

Różne ujęcia orientacji i poradnictwa zawodowego:
a) WĄSKIE informacja zawodowa; „orientacja w czymś”; udzielanie pomocy w wyborze zawodu (porada)

b) SZEROKIE celowa, systematyczna i długotrwała działalność prowadząca do trafnego wyboru zawodu; „orientacja na coś”; stwarzanie możliwości wychowywania do zawodu, celowa, systematyczna, długotrwała działalność, która prowadzi do wyboru zawodu;

c) SYSTEMOWE uznanie tego działania jako zjawisko o zasięgu społecznym uznanie tego działania jako zjawiska społecznego.

 Orientacja zawodowa prowadzona w szkole powinna przygotować młodego człowieka, do wyboru zawodu i przyszłej szkoły. Od momentu wyboru zawodu i szkoły rozpoczyna się w życiu człowieka okres stopniowego i pełniejszego uczestnictwa w życiu społecznym. Przygotowanie do wyboru zawodu to przygotowanie do życia, do podejmowania samodzielnych decyzji. Podjęcie przez szkołę obowiązku orientacji i poradnictwa zawodowego oznacza skierowanie uwagi młodego człowieka już w szkole podstawowej na sprawy życia społeczno-zawodowego. W podjęciu tak ważnej decyzji, jaką jest wybór przyszłości, młodzież korzysta z pomocy osób najbliższych i instytucji zainteresowanych ich dalszym procesem kształcenia.

   Najważniejszą grupą społeczną mającą wpływ na decyzje zawodowe młodzieży mają ich rodzice. To od rodziców młodzież czerpie wszelkie informacje dotyczące wyboru zawodu. Rodzice mają największy wpływ na kształtowanie się postawy, aspiracji edukacyjnych, zainteresowań młodego człowieka. Jednak nie zawsze rodzice mają dobry wpływ na dzieci. Zainteresowania młodzieży danym kierunkiem kształcenia w danym zawodzie, nie zawsze dają wysoką pozycję społeczną, nie zawsze też zaspakajają te czy inne ambicje rodziców i nie zawsze odpowiadają ich wyobrażeniu o losie dziecka. Niewielu jednak rodziców rozumie, iż rzeczywisty interes ich dziecka polega na zdobyciu takiego zawodu, który by możliwie odpowiadał jego zainteresowaniom, zdolnościom i cechom temperamentu.
Również ważnymi doradcami w procesie orientacji zawodowej są niewątpliwie nauczyciele i inni pracownicy szkoły. Istotnym zadaniem szkoły jest przekazywanie uczniom wiedzy na temat orientacji zawodowej. Zadania szkoły w zakresie orientacji zawodowej powinny się skupiać również na możliwości korygowania niesłusznych czy nietrafnych wyborów zawodowych uczniów. Programy nauczania powinny w maksymalnym stopniu odpowiadać potrzebom współczesnego życia. Rola nauczyciela w zakresie orientacji i poradnictwa zawodowego wypływa bezpośrednio z funkcji, jaką pełni on w procesie wychowywania młodego człowieka. To nauczyciel wpływa na rozwój intelektualny i emocjonalny dziecka. Od nauczyciela zależy nie tylko to, czy dziecko uzyska potrzebną pomoc w rozwoju i sprecyzowaniu swych zainteresowań i upodobań lecz także, czy pobyt w szkole będzie dla niego okazją do rozbudzenia nowych zainteresowań. Organizacja procesu nauczania, a także umiejętność wyrabiania w dziecku odpowiedniej motywacji do pracy szkolnej pozostają w ścisłej łączności z procesem rozwoju ciekawości i aktywności umysłowej dziecka.
Oczywiście na wybór przez ucznia odpowiedniego kierunku kształcenia czy przyszłego zawodu mają wpływ również rówieśnicy, którzy mogą nie zawsze pozytywnie wpływać na młodzież. Czasami wybór szkoły czy zawodu jest podyktowany tym, iż przyjaciele wybrali tą szkołę, więc i uczeń nie chcąc stracić kontaktów z rówieśnikami też ją wybiera. Zdarza się, iż te wybory są błędne.

Zadaniem poradnictwa dla dorosłych coraz częściej staje się uczenie ludzi komunikowania się ze sobą i ze światem, zwłaszcza światem ludzi pochodzących z różnych obszarów kulturowych, wyznających inną religię czy należących do innego pokolenia - łudzi młodych. Zwraca się uwagę, iż odkrycie barier komunikacyjnych i dążenie do ich przełamywania, usuwanie przeszkód w nadawaniu komunikatów (werbalnych i pozawerbalnych) i w ich odczytywaniu staje się niejednokrotnie momentem zwrotnym w życiu wielu łudzi. „Dopóki jednak ludzie dojrzali sądzą, że podobnie jak ich rodzice i nauczyciele sami mogą poprzestać na introspekcji i odwołać się do własnej młodości po to, by zrozumieć młode pokolenie, nie ma szans na porozumienie”. A ponieważ zarówno „dziś, jak i w przeszłości wszystkim kierują starsi", to od zrozumienia przez nich, że niezbędny i ciągle jeszcze niewystarczająco szczery jest dialog między pokoleniami, zależy los porozumienia, a także kształt i rezultat działań poradniczych.

W tej sytuacji, ze względu na swój edukacyjny i terapeutyczny charakter, poradnictwo dla dorosłych ma jednak jasno nakreślony cel. Jest nim, w najszerszym ujęciu, niesienie pomocy w rozwiązywaniu problemów dorosłych przez rozszerzanie i podtrzymywanie ich refleksyjności, przez uczenie ich dostrzegania zmian zachodzących w otaczającym świecie i uczulanie na ich konsekwencje, zwłaszcza widoczne w kontaktach z pokoleniem młodszym i rówieśnikami lub osobami starszymi pochodzącymi z innych krajów bądź kręgów kulturowych. Podjęcie takich zabiegów jest konieczne tym bardziej, że „bez względu na to, jaki przyjmą punkt widzenia, ani młodzi ludzie najbardziej idealistyczni, ani najbardziej cyniczni nie łudzą się, że istnieją jeszcze gdzieś na świecie dorośli, od których mogliby się dowiedzieć, co powinni dalej robić w życiu".
Kultura prefiguratywna, do której wszyscy wkroczyliśmy wraz z Internetem, szybkimi samolotami, otwarciem granic, rozwojem telewizji satelitarnej, telefonem bezprzewodowym i całą gamą innych wynalazków, jest kulturą, w której „dorośli uczą się również od swych dzieci". Poradnictwo dla dorosłych zasadniczo się nie zmieniło, choć na pewno zmieniła się ranga i natura niektórych trudności, jakich ma być pomocne. Zmienili się, więc doradcy i zmieniły się metody ich pracy, zmieniły się oczekiwania klientów i ich relacje z doradcami. Niestety, nie wszystkie zmiany zmierzają w kierunku, który sprzyjałby rozumieniu świata i porozumieniu pokoleń.

                                           TYPY DORADCÓW ZAWODU

a) Typ doradcy zawodu - EKSPERT (skrajny typ doradcy):

- powinien znać doskonale wszystkie zawody (poznanie osobowości ucznia nie jest tutaj tak istotne)
- skupia się na sytuacji zewnętrznej, która determinuje zachowanie się ucznia

- posługując się koncepcją diagnostyczną wyboru zawodu, potrafi zdiagnozować cechy i dopasować je do odpowiedniego zawodu

- ma dużą wiedzę, doświadczenie, wie, co dla danego ucznia jest najlepsze (przynajmniej ma takie wewnętrzne przekonanie)

- stosując odpowiednie kary i nagrody w postaci pochwał lub wskazania na niedostatki czy braki wpływa, nakłania osobę radzącą się, aby wybrała taki zawód, który doradca ekspert uważa za najbardziej odpowiedni dla niej

- udziela instrukcji, wskazówek i poleceń.
Odpowiedzialność za udzieloną poradę zawodową leży po stronie doradcy, jako że radzący się z założenia jest bierny (wyboru dokonuje doradca).

b) Typ doradcy zawodu - INFORMATOR (mniej ekstremalny od eksperta):

- zajmuje się głównie informacją o możliwości zatrudnienia, zawodach i propagowaniem (w łagodniejszej formie) jego zdaniem najlepszego zawodu dla radzącego się.

c) Doradca zawodu - LESEFERYSTA:

- nie jest zorientowany na zawody, ale na ucznia

- nie ma gotowych odpowiedzi, jaki zawód uczeń powinien wybrać (każda jednostka jest inna i to, co jest dobre i wartościowe dla doradcy, nie musi być takim dla radzącego się)

- wybór zawodu traktuje jako proces rozwojowo-wychowawczy (chce wspólnie z uczniem przebywać drogę rozwoju zawodowego, ale niekoniecznie zamykać ją wyborem konkretnego zawodu)

- poświęca uczniowi wybierającemu zawód wiele czasu

- pobudza do poznania siebie, również pod kątem wyboru zawodu

- stwarza możliwości samoanalizy, oświetla pole problemowe, odmawia udzielania rad

- ostateczną decyzję co do wyboru dalszej drogi życiowej pozostawia samemu uczniowi.
Odpowiedzialność za wybór leży zatem po stronie radzącego się.

d) Doradca zawodu - SPOLEGLIWY OPIEKUN:

- ciepły, otwarty i akceptujący

- stymuluje ucznia do aktywności

- podsuwa nowe propozycje

- nie narzuca zdania, ale proszony nie rezygnuje z udzielenia porady.

Uczeń sam podejmuje decyzję zawodową przy akceptacji spolegliwego opiekuna, zatem i odpowiedzialność za decyzje jest tu rozłożona, większa jednak po stronie radzącego się.

e) Doradca zawodu - KONSULTANT:

- łączy zadania wynikające z orientacji zawodowej i poradnictwa zawodowego, ponieważ zajmuje się uczniem i zawodami

- motywuje ucznia do podjęcia zawodu

- bierze pod uwagę jakie wartości radzący chce uzyskać wybierając zawód.

Uczeń konsultuje swoje wybory, więc odpowiedzialność za wybór zawodu podzielona jest między obie strony (wspólne rozwiązywanie problemów).
W poradnictwie dialogowym może mieć miejsce zarówno „uczenie się siebie", zaczerpnięte z poradnictwa liberalnego, jak i instruowanie, charakterystyczne dla poradnictwa dyrektywnego.

                          MODEL DORADZTWA ZAWODOWEGO W POLSCE

Poradnie Doradztwa Zawodowego w Polsce były systematycznie rozwijane na podstawie Konwencji Międzynarodowej Organizacji Pracy Nr 142. Polska zaakceptowała i ratyfikowała ową konwencję oraz obiecała stosować się do niej wiernie.

W 1974 poradnie doradztwa zawodowego zostały przydzielone dwóm ministerstwom:

Ministerstwu Edukacji Narodowej i Sportu oraz jego sieci wyspecjalizowanych instytucji regionalnych (tj. ośrodki doradztwa zawodowo-edukacyjnego, obecnie ośrodki doradztwa edukacyjnego i psychologicznego), które stały się odpowiedzialne za kierowanie oraz zapewnianie doradztwa zawodowego uczniom i studentom w szkołach.

Ministerstwu Polityki Gospodarki Pracy oraz Polityki Społecznej odpowiedzialnych za zapewnianie doradztwa zawodowego dorosłym. Powyższy podział istnieje aż do dziś.

Od początku przemian pojawiły się problemy dotyczące poradni doradztwa zawodowego w nowo przygotowanych dokumentach dotyczących zmian istniejących już zasad pracy systemu edukacyjnego oraz Ministerstwa Gospodarki i Pracy. Już w 1990 pojawiły się pierwsze sugestie związane z integracją zadań obu ministerstw; szczególny nacisk położono na konieczność oferowania wszechstronnej pomocy dotyczącej wyboru zawodu oraz ulepszenie profesjonalnych kwalifikacji tych pracowników, którzy zatrudnieni są w instytucjach doradztwa zawodowego. Jednak istnieją jeszcze różnice pomiędzy poradniami doradztwa zawodowego w sferze edukacyjnej (tj. dostępność owych usług, metody, jakimi posługują się doradcy zawodowi, wyposażenie w ich miejscu pracy), oraz dynamicznie rozwijające się doradztwo zawodowe poza Ministerstwem Gospodarki i Pracy. Wykres przedstawia główne zadania oraz grupy docelowe wszystkich typów doradztwa zawodowego w obu tych ministerstwach.

WYKRES System Doradztwa Zawodowego
ETAPY ŚCIEŻKI ZAWODOWEJ	FILAR PORADNI DORADZTWA ZAWODOWEGO	TYPY ORGANIZACJI
Udana praca zawodowa	Doradca zawodowy w pozarządowych organizacjach	Firmy doradztwa personalnego	Jednostki rozwoju zasobów ludzkich w przedsiębiorstwach
Poszerzanie kwalifikacji lub zmiana zawodu			Stanowisko doradcy zawodowego w Powiatowym Urzędzie Pracy	Centra Informacji i Planowania Kariery Zawodowej w urzędach pracy
Identyfikacja zawodowa oraz stabilizacja		Doradca zawodowy w urzędzie pracy Doradca zawodowy w Akademickim Biurze Karier	Szkolna poradnia doradztwa zawodowego
Podejmowanie pierwszej pracy						Specjalistyczne Centra Doradztwa Edukacyjnego i Psychologicznego
Wybór zawodu po raz pierwszy (typ szkolenia)	Szkolny doradca zawodowy

 Źrodło: http://www.doradcy.wshe.lodz.pl/index_pl.php?co=pl

---