Barter - umowa, według której następuje wymiana jednego towaru na drugi. Każda z dwu stron w umowie barterowej uważana jest jednocześnie za sprzedającego i kupującego. Zgodnie z tą umową prawo własności towaru przechodzi z jednej strony na drugą w zamian za określony ekwiwalent, którym nie jest pieniądz (w odróżnieniu od umowy sprzedaży) lecz inny towar .

Dewizy - weksle, czeki, czeki podróżnicze, akredytywy, polece­nia wypłat i przekazy oraz wszelkie pełniące takie funkcje dokumenty bankowe i finansowe opiewające na waluty obce i płatne w walutach obcych.

Inwestycja bezpośrednia - długoterminowa lokata kapitału, pole­gająca na stworzeniu nowego przedsiębiorstwa, zakup odpowied­niej ilości akcji lub udziałów w już istniejących spółkach, która pozwala na kontrolowanie ich działalności.

Inwestycja portfelowa - lokata kapitału w papiery wartościowe mająca na celu jedynie zysk, nie dająca uprawnienia do kon­trolowania emitenta (wystawcy) papieru.

Kantor - pojęcie oznaczające miejsce, w którym osoby krajowe (z wyłączeniem banków) mogą prowadzić za zezwoleniem dewi­zowym działalność gospodarczą polegającą na kupnie i sprzedaży walut obcych oraz złota dewizowego i platyny dewizowej, a także na pośrednictwie w kupnie i sprzedaży tych wartości.

Komis - umowa określona wart. 765-773 kodeksu cywilnego. Przez umowę komisu przyjmujący zlecenie (komisant) zobowią­zuje się za wynagrodzeniem (prowizja) w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa do kupna lub sprzedaży rzeczy ruchomych na rachunek dającego zlecenie (komitenta), lecz w imieniu własnym.

Kontrola dewizowa - kontrola obrotu dewizowego oraz innych czynności, na których dokonanie, stosownie do przepisów usta­wy - Prawo dewizowe, jest wymagane zezwolenie dewizowe. Kon­troli tej podlega również wykonywanie obowiązku zgłaszania mienia nałożonego ta ustawą.

Krajowe środki płatnicze - pieniądze będące w kraju prawnym środkiem płatniczym (waluta polska), a także weksle, czeki, czeki podróżnicze, akredytywy, polecenia wypłat i przekazy oraz wszelkie pełniące takie funkcje dokumenty bankowe i finansowe opiewające na walutę polską i płatne w walucie polskiej.

Kredyt - określony jest wart. 25-35 ustawy - Prawo bankowe. Przez umowę kredytową bank zobowiązuje się oddać do dys­pozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie określoną kwotę środków pieniężnych, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzys­tania z niej na warunkach określonych w umowie, do zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w umownym terminie spłaty oraz do zapłaty prowizji od przyznanego kredytu.

Międzynarodowe jednostki rozrachunkowe - SDR - między­narodowa jednostka pieniężna emitowana przez Międzynaro­dowy Fundusz Walutowy, ECU - europejska jednostka walutowa oraz inne wymienialne jednostki rozrachunkowe stosowane w roz­liczeniach międzynarodowych.

Obrót dewizowy:

a) zawarcie umowy lub dokonanie innej czynności prawnej powodującej lub mogącej powodować płatność środkami stano­wiącymi wartości dewizowe bądź przeniesienie własności wartości dewizowych albo przeniesienie wierzytelności lub zobowiązania, których przedmiotem świadczenia są wartości dewizowe,

b) transfer za granicę i z zagranicy wartości dewizowych.

Obrót z zagranicą towarami, usługami i prawami na dobrach niematerialnych - zawieranie między osobą krajową i zagra­niczną umów o nabywanie towarów, świadczenie usług oraz naby­wanie lub ustanawianie praw na dobrach niematerialnych, z wyłącze­niem zawieranych w kraju umów o nabycie towarów, których rodzaj, ilość lub inne cechy wskazują na nabycie w celu zaspokojenia potrzeb osobistych, a także umów, których przedmiotem Świad­czenia są usługi wykonywane w kraju na rzecz osób fizycznych, zaspokajające ich potrzeby osobiste.

Osoba krajowa:

a) osoba fizyczna mająca miejsce zamieszkania w kraju oraz osoba prawna, a także nie posiadająca osobowości prawnej jednostka organizacyjna, mające siedzibę w kraju,

b) oddziały i przedstawicielstwa w kraju osób zagranicznych, z wyją­tkiem oddziałów i przedstawicielstw w kraju osób zagranicznych utworzonych na podstawie umów międzynarodowych zawartych przez rząd polski,

c) polskie przedstawicielstwa dyplomatyczne, urzędy konsularne i in­ne polskie przedstawicielstwa korzystające z immunitetów i przy­wilejów dyplomatycznych lub konsularnych.

Osoba zagraniczna:

a) osoba fizyczna nie mająca miejsca zamieszkania w kraju oraz osoba prawna, a także nie posiadająca osobowości prawnej jednostka organizacyjna, nie mające siedziby w kraju,

b) oddziały i przedstawicielstwa za granicą osób krajowych,

c) oddziały i przedstawicielstwa w kraju osób zagranicznych utwo­rzonych na podstawie umów międzyrządowych zawartych przez rząd polski,

d) obce przedstawicielstwa dyplomatyczne, urzędy konsularne, misje specjalne i organizacje międzynarodowe oraz inne obce przed­stawicielstwa korzystające z immunitetów i przywilejów dyploma­tycznych lub konsularnych na mocy umów, ustaw lub powszech­nie ustalonych zwyczajów międzynarodowych.

podmiot gospodarujący - osoba krajowa prowadząca działalność gospodarczą na podstawie przepisów o prowadzeniu danego rodzaju działalności lub wykonująca wolny zawód.

poręczenie i gwarancje - poręczenie zostało określone w art. 876­-887 Kodeksu cywilnego. Przez umowę poręczenia poręczyciel zobowiązuje się względem wierzyciela wykonać zobowiązanie na wypadek, gdyby dłużnik zobowiązania nie wykonał. Oświadczenie poręczyciela powinno być pod rygorem nieważności złożone na piśmie. Można poręczyć za dług przyszły do wysokości z góry oznaczonej.

pośrednictwo banku - obowiązek wynikający z art. 12 ustawy dewizowej, polega na rozliczaniu obrotu z zagranicą towarami, usługami i prawami na dobrach niematerialnych za pośrednictwem banków posiadających udzielone przez Prezesa Narodowego Banku Polskiego upoważnienia do dokonywania określonych czynności (tzw. licencja bankowa).

Za przyjęcie płatności w walucie wymienialnej za pośrednictwem banku uważane jest również przyjęcie dewiz opiewających na taką walutę pod warunkiem odkupienia ich przez ten bank. Odstąpienie od tego obowiązku wymaga zezwolenia dewizowego.

potrącenie - zgodnie z art. 498-505 Kodeksu cywilnego dwie osoby, które są jednocześnie względem siebie dłużnikami i wie­rzycielami. Każda z nich może potrącić swoją wierzytelność z wie­rzytelności drugiej strony, jeżeli przedmiotem obu wierzytelności są pieniądze lub rzeczy tej samej jakości oznaczone tylko co do gatun­ku, a obie wierzytelności są wymagalne i mogą być dochodzone przed sądem lub przed innym organem państwowym. Wskutek potrącenia obie wierzytelności umarzają się nawzajem do wysokości wierzytelności niższej .Potrącenie dokonywa się przez oświadczenie złożone drugiej stronie. Oświadczenia ma moc wsteczną od chwili, kiedy potrącenie stało się możliwe.

pożyczka-jest określona w kodeksie cywilnym - art. 720-724. Pożyczka może być udzielona lub zaciągnięta w pieniądzach lub rzeczach oznaczonych co do gatunku.

Przez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego np. określoną ilość pieniędzy, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy. Udzielającym pożyczki może być więc tylko właściciel pieniędzy, a istota tej czyn­ności polega na przeniesieniu własności (łącznie z przeniesieniem posiadania), w związku z czym dającemu pożyczkę nie przysługuje prawo krępowania pożyczkobiorcy co do sposobu wykorzystania pożyczonych pieniędzy.

Forma umowy pożyczki jest w zasadzie dowolna, mają jednak zastosowanie art 75 i 77 kodeksu cywilnego, tzn. zachowanie fonny pisemnej jedynie dla celów dowodowych.

Umowa pożyczki może być czynnością prawną dokonaną pod tytułem odpłatnym lub nieodpłatnym. W przypadku odpłatności chodzi z reguły o wynagrodzenie otrzymywane z racji stosowanego oprocentowania przedmiotu pożyczki.

Odsetki stanowią rodzaj wynagrodzenia za korzystanie z należą­cych do innej osoby pieniędzy. Odsetki od sumy pieniężnej są regułą i obliczane są według stopy procentowej od podstawy jaką stanowią: kryterium wartości sumy oraz czas na jaki pobrano tę sumę. Odsetki mają charakter akcesoryjny. Oznacza to obowiązek za­płaty, obok świadczenia głównego i niezależnie od niego, oznaczonej I ułamkowej części tego świadczenia za określony czas używania lub niemożności używania pieniędzy. Odsetki należy odróżnić od rat, które stanowią częściowy zwrot długu. Kredytobiorca lub kredytodawca obowiązani są do przekazania Narodowemu Bankowi Polskiemu informacji o zaciąganych (udziela­nych) kredytach, o których mowa powyżej, w terminie do 20 dnia po podpisaniu umowy, na odpowiednich formularzach, których wzory stanowią załączniki do tego zarządzenia.

Korzystanie z tych zezwoleń pociąga za sobą obowiązek przeka­zania Narodowemu Bankowi Polskiemu informacji o zaciągniętych (udzielonych) pożyczkach, w terminie do 20 dnia od dnia podpisania umowy, przez zawarcie której następuje przekroczenie równowartości 10 000 ECU, jako łącznej sumy zaciągniętych (udzielonych pożyczek, na formularzach, których wzory stanowią załączniki do zarządzenia.

prawa na dobrach niematerialnych - pojęcie obejmuje prawa autorskie, licencję, patenty itp.

przedawnienie roszczeń - określone zostało wart. 117-125 kode­ksu cywilnego. Po upływie terminu przedawnienia przeciwko komu przysługuje roszczenie, może uchylić się od jego zaspokojenia, chyba że zrzeka się korzystania z zarzutu przedawnienia. Jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, termin przedawnienia wynosi , 10 lat, a dla roszczeń o świadczenie okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej - 3 lata. Bieg przedawnienia rozpoczyna się od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne.

przyszłe zobowiązanie - zobowiązanie, które nie jest jeszcze wymagalne albo które dopiero może powstać.

Rachunek zagraniczny wolny - oprocentowany lub nie oprocen­towany rachunek prowadzony przez bank dla osoby zagranicz­nej, na którym mogą być gromadzone:

a) waluty wymienialne przekazane z zagranicy bądź pochodzące z tytułów, z których zgodnie z obowiązującymi przepisami moŻ­liwy jest transfer za granicę walut wymienialnych, a także z tytu­łów określonych w indywidualnym zezwoleniu dewizowy.

b) waluta polska pochodząca z tytułów, z których zgodnie z obo­wiązującymi przepisami lub indywidualnym zezwoleniem dewizo­wyro możliwy jest zakup walut wymienialnych za walutę polską i ich transfer za granicę,

c) odsetki od środków zgromadzonych zgodnie z lit. a) i b).

Zgodnie z art. 12 ust. 3 ustawy - Prawo dewizowe płatności w obrocie z zagranicą towarami, usługami i prawami na dobrach niematerialnych mogą być ustalane, dokonywane i przyjmowane w walucie polskiej, z zastrzeżeniem, że płatności te będa, dokonywa­ne na rachunek zagraniczny wolny bądź z tego rachunku.

Rachunek zastrzeżony - oprocentowany lub nie oprocentowany rachunek prowadzony przez bank dla osoby krajowej (bene­ficjent), na który osoba zagraniczna (zastrzegający) wpłaca waluty obce, pochodzące z tytułów upoważniających do transferu walut obcych za granicę, z zastrzeżeniem, że beneficjent nabywa prawo dysponowania tymi walutami na swój rachunek po spełnieniu wa­runków określonych przez zastrzegającego, a do momentu nabycia tego prawa może dysponować tymi walutami jedynie w imieniu i na rachunek zastrzegającego, na podstawie upoważnienia.

Reglamentacja dewizowa - oznacza, zgodnie z art. 9 ustawy - Prawo dewizowe, że dokonywanie następujących czynności obrotu dewizowego wymaga zezwolenia dewizowego:

1) transfer za granicę wartości dewizowych, z wyjątkiem:

a) wywozu za granicę przez osoby krajowe fizyczne i osoby zagraniczne fizyczne zagranicznych środków płatniczych do wysokości określonej przez Ministra Finansów w ogólnym zezwoleniu dewizowym,

b) przekazu za granicę przez osoby krajowe walut obcych w celu wykonania wymagalnych zobowiązań wobec osób zagranicz­nych z tytułu nabycia od tych osób towarów znajdujących się za granicą lub będących przedmiotem gospodarczego przywo­zu z zagranicy,

c) przekazu za granicę przez osoby krajowe walut obcych w wykonania wymagalnych zobowiązań wobec osób zagranicznych z tytułu umów o świadczenie usług, z wyłączeniem usług wykonywanych w kraju na rzecz osób fizycznych, zaspokajających ich potrzeby osobiste,

d) przekazu za granicę przez osoby krajowe walut obcych w c wykonania wymagalnych zobowiązań wobec osób zagranicznych z tytułu zakupu lub ustanowienia prawa na dobrach niematerialnych,

e) wywozu i wysyłania za granicę przez osoby zagraniczne fizyczne zagranicznych środków płatniczych zgłoszonych przy wjeździe do kraju urzędowi celnemu i uwidocznionych w imienny zgłoszeniu, potwierdzonym przez ten urząd,

f) przekazu za granicę przez osoby, o których mowa wart. ust. 1 pkt 2 lit. a), walut obcych nabytych za walutę polską c wysokości wyniku finansowego netto ich oddziałów i przedstawicielstw, o których mowa wart. 2 ust. 1 pkt 1 lit. b obliczonego na podstawie ksiąg rachunkowych prowadzonych zgodnie z obowiązującymi przepisami,

g) transferu za granicę przez osoby zagraniczne walut wymienialnych pochodzących z rachunków zagranicznych wolnych tych osób oraz dewiz mających pokrycie w tych rachunkach, a tak że zagranicznych środków płatniczych zakupionych przez te osoby za walutę polską pochodzącą z tych rachunków,

h) transferu za granicę na rzecz zastrzegających walut obcych pochodzących z rachunków zastrzeżonych, co do których be­neficjent nie nabył prawa dysponowania na własny rachunek, i) wywozu i wysyłania za granicę przez osoby krajowe dewiz zakupionych w bankach, w celu wykonania zobowiązań wobec osób zagranicznych z tytułów, o których mowa w lit. b)-d),

2) przeniesienie między osobą krajową a zagraniczną własności wartości dewizowych znajdujących się w kraju albo przeniesienie wierzytelności lub zobowiązania, których przedmiotem Świadcze­nia są wartości dewizowe znajdujące się w kraju, z wyjątkiem:

a) przyjmowania przez osoby krajowe darowizn wartości dewizo­wych od osób zagranicznych,

b) rozporządzania wartościami dewizowymi w testamencie oraz dokonywania dyspozycji na wypadek śmierci zgodnie z przepi­sami prawa bankowego,

c) zakupu zagranicznych środków płatniczych w bankach przez osoby zagraniczne za walutę polską, pochodzącą z rachunków zagranicznych wolnych tych osób,

d) sprzedaży i kupna, o których mowa wart. 11 ust. 3,

e) wykonywania obsługi dewizowej i walutowej ludności przez inne niż bank osoby upoważnione na podstawie przepisów o Narodowym Banku Polskim,

3) udzielanie przez osoby krajowe osobom zagranicznym kredytów i pożyczek w wartościach dewizowych, a także zaciąganie przez osoby krajowe takich kredytów i pożyczek od osób zagranicz­nych, w tym związanych z emisją i obrotem papierami wartoś­ciowymi o charakterze dłużnym,

4) ustanawianie przez osoby krajowe na rzecz osób zagranicznych poręczeń i gwarancji wykonania zobowiązań, których przedmio­tem świadczenia są wartości dewizowe, z wyłączeniem poręczeń i gwarancji wykonania zobowiązań, o których mowa w pkt 1 lit. b)-d),

5) ustalanie oraz dokonywanie w kraju - z wyjątkiem obrotu z zagranicą towarami, usługami i prawami na dobrach niemate­rialnych - płatności w wartościach dewizowych za nabywane towary i nieruchomości, prawa na dobrach niematerialnych lub świadczone usługi oraz pracę,

6) otwarcie i posiadanie rachunku bankowego w banku za granicą przez osoby krajowe, z wyjątkiem osób fizycznych w czasie pobytu za granicą, a także osób krajowych, o których mowa wart. 2 ust. 1 pkt 1 lit. c),

7) nabywanie przez osoby krajowe papierów wartościowych wy­stawionych za granicą oraz kuponów od takich papierów, a także udziałów i akcji w spółkach lub przedsiębiorstwach mających siedzibę za granicą oraz innych prawo podobnym charakterze, w szczególności jednostek uczestnictwa w funduszach inwestycyj­nych i powierniczych mających siedzibę za granicą,

8) nabywanie przez osoby krajowe w drodze czynności prawne. nieruchomości położonych za granicą,

9) sprzedaż przez banki za krajowe środki płatnicze osobom za. granicznym zagranicznych środków płatniczych i transfer za gra­nicę zagranicznych środków płatniczych w związku z taką sprze­dażą, z zastrzeżeniem pkt 1 lit. f) i g).

Status dewizowy - określenie czy dana osoba fizyczna, prawna, jednostka organizacyjna nie posiadająca osobowości prawnej, oddział lub przedstawicielstwo jest osobą krajową czy zagraniczną.

Towar - mogąca być przedmiotem obrotu rzecz ruchoma (z wyłączeniem wartości dewizowych i krajowych środków płat­niczych) oraz energia elektryczna, cieplna, a także inne postacie energii.

Transfer za granicę wartości dewizowych, transfer z zagranicy wartości dewizowych - wywóz, przywóz, wysyłanie, przysyłanie, sprowadzanie, dokonywanie międzynarodowych przekazów oraz wszelkie inne sposoby przemieszczania wartości dewizowych przez granicę Rzeczypospolitej Polskiej, w szczególności wnoszenie tych wartości na obce statki w polskich portach i ich wynoszenie z tych statków.

Dokonanie tej czynności obrotu dewizowego wymaga zezwolenia dewizowego zgodnie z art. 9 ust. 1 pkt 1 ustawy - Prawo dewizowe. W zarządzeniu Ministra Finansów w sprawie ogólnych ze­zwoleń dewizowych udzielono zezwoleń na transfer środków z tytu­łów:

. osobom krajowym

1) na uregulowanie kosztów związanych z udziałem w między­narodowych konferencjach, kongresach, sympozjach, semina­riach, konkursach i szkoleniach za granicą,

2) na pokrycie składek członkowskich na rzecz organizacji między­narodowych,

3) na pokrycie kosztów ochrony własności intelektualnej,

4) w celu uiszczenia podatków, opłat celnych i innych opłat ad­ministracyjnych (urzędowych), jeżeli obowiązek ich ponoszenia wynika z przepisów prawa,

5) w celu pokrycia kosztów sądowych, w związku z toczącym się za granicą postępowaniem, lub opłat w postępowaniu arbitrażowym oraz kosztów związanych z udzieleniem poręczenia lub gwarancji wykonania wymagalnych zobowiązań z tytułów określonych w ustawie lub zezwoleniu dewizowym,

6) w celu wykonania zobowiązań pieniężnych zaciągniętych u osób zagranicznych, przez zmianą swojego statusu dewizowego na osobę krajową,

7) jako wadium z tytułu uczestnictwa w przetargu organizowanym za granicą,

8) wykonania prawomocnych orzeczeń sądowych, arbitrażowych, decyzji administracyjnych oraz ugody sądowej (§ l),

9) emerytur i świadczeń o charakterze rentowym, świadczeń społe­cznych oraz alimentów, przysługujących osobom zagranicznym,

10) darowizn na rzecz członków rodziny (wstępnych, zstępnych, małżonka, rodzeństwa i ich małżonków, przysposobionych i przysposabiających, teściów, synowych i zięciów), w wysokości nie przekraczającej równowartości 10 000 ECU w ciągu roku kalendarzowego na jednego członka rodziny,

11) spadków i zapisów przysługujących osobom zagranicznym,

12) pożyczek dla członków rodziny, o których mowa w pkt 10, 13) stypendiów ufundowanych dla osób krajowych (§ 2),

14) na wypłatę wynagrodzeń oraz na pokrycie innych kosztów realizacji za granicą kontraktów zawartych z osobami zagranicz­nymi na świadczenie usług za granicą na rzecz tych osób (§ 3),

15) na finansowanie kosztów utrzymania ich przedstawicielstw za granicą, w tym także wynagrodzeń pracowników oraz remon­tów zajmowanych pomieszczeń, wyposażenia i środków trans­portu (§ 5),

16) na finansowanie kosztów funkcjonowania polskich przedstawi­cielstw dyplomatycznych, urzędów konsularnych i innych pol­skich przedstawicielstw korzystających z immunitetów i przywilejów dyplomatycznych lub konsularnych (w tym wynagrodzeń pracowników) oraz na zakup przez te przedstawicielstwa i urzę­dy nieruchomości położonej za granicą (§ 6),

. osobom zagranicznym

1) pochodzących z realizacji dewiz wystawionych za granicą,

2) zgromadzonych na rachunkach walutowych "C", pochodzących z tytułów, z których zgodnie z obowiązującymi przepisami, możliwy jest transfer za granicę walut wymienialnych,

3) pochodzących z rachunku "A" w przypadku zmiany statusu dewizowego,

4) nagród otrzymanych przez uczestników międzynarodowych konkursów i imprez sportowych,

5) spadków i darowizn,

6) honorariów za świadczone usługi w zakresie twórczości lub wykonawstwa artystycznego i literackiego (§ 7),

7) z udokumentowanej wymiany w banku zagranicznych środków płatniczych na walutę polską,

8) ze zwrotu dopłat do kapitału spółki z udziałem zagranicznym dokonywanych zgodnie z zasadami określonymi w kodeksie handlowym, o ile dopłata została wniesiona w walucie polskiej pochodzącej z udokumentowanej wymiany w banku waluty obcej lub pochodzi z tytułów, z których zgodnie z przepisami ustawy lub zezwoleniem dewizowym dopuszczony jest jej trans­fer za granicę,

9) wynagrodzenia za pracę wykonywaną w kraju na rzecz osoby krajowej, zgodnie z obowiązującymi przepisami,

10) wynagrodzenia przysługującego tym osobom z tytułu pełnionej funkcji w organach spółek prawa handlowego (§ 8),

11) emerytur i świadczeń o charakterze rentowym, świadczeń społe­cznych oraz alimentów,

12) sprzedaży mienia i rachunków bankowych prowadzonych w zło­tych, w przypadku zmiany statusu dewizowego, jeżeli mienie to pochodziło sprzed zmiany tego statusu,

13) zwrotu równowartości złożonej do depozytu sądowego waluty polskiej, jak również zwróconych kwot poręczeń majątkowych i kwot orzeczonych w postępowaniu sądowym, administracyj­nym, arbitrażowym oraz na podstawie zawartej ugody sądowej,

14) nagród otrzymanych przez uczestników międzynarodowych konkursów i imprez sportowych oraz wynagrodzeń wypłacanych sędziom zawodów sportowych, członkom jury konkursów mię­dzynarodowych oraz innym specjalistom zagranicznym dokonu­jących ekspertyz w kraju,

15) udokumentowanych przychodów z papierów wartościowych do­puszczonych do obrotu dla osób zagranicznych, nabytych za walutę polską, która:

a) została uzyskana ze sprzedaży w banku zagranicznych Środ­ków płatniczych wyrażonych w walutach wymienialnych, po­chodzących z tytułów upoważniających do transferu tych środków za granicę,

b) stanowi przychód z tych papierów,

c) pochodzi z tytułów upoważniających do zakupu i transferu za granicę zagranicznych środków płatniczych,

16) umorzenia jednostek uczestnictwa w funduszach powierniczych, nabytych za walutę polską pochodzącą z tytułów, o których mowa w pkt 15,

17) zwrotu nadpłaconego podatku,

18) darowizn od członków rodziny,

19) sprzedaży majątku nabytego w drodze spadku lub zapisu,

20) udokumentowanych przychodów z nabytych za granicą akcji spółek mających siedzibę w kraju (§ 9).

Natomiast udzielono zezwoleń jedynie na wywóz:

. osobom krajowym

1) zagranicznych środków płatniczych do równowartości 5 000 ECU,

2) zagranicznych środków płatniczych zakupionych w bankach lub pobranych z rachunku walutowego na przyszłe zobowiązania wobec osób zagranicznych w obrocie z zagranicą towarami,

usługami i prawami na dobrach niematerialnych, do równowartości 5 000 ECU ,

3) walut obcych zakupionych w bankach lub pobranych z rachunku walutowego na wymagalne zobowiązania wobec osób zagranicz­nych w obrocie z zagranicą towarami, usługami i prawami na dobrach niematerialnych, do równowartości 5 000 ECU ,

4) zagranicznych środków płatniczych zakupionych w bankach lub pobranych z rachunku walutowego na cele i w wysokości określonej przepisami w sprawie diet i innych należności z tytułu podróży służbowych poza granicami kraju lub układem zbioro­wym pracy,

5) walut wymienialnych oraz wystawionych w tych walutach cze­ków, czeków podróżniczych, pochodzących z rachunku waluto­wego "A" (§ 10),

. osobom zagranicznym

1) zagranicznych środków płatniczych do równowartości 2 000 ECU,

2) zagranicznych środków płatniczych zakupionych w bankach lub pobranych z rachunku walutowego na przyszłe zobowiązania wobec osób zagranicznych w obrocie z zagranicą towarami, usługami i prawami na dobrach niematerialnych, do równowartości 5 000 ECU ,

3) walut obcych zakupionych w bankach lub pobranych z rachunku walutowego na wymagalne zobowiązania wobec osób zagranicz­nych w obrocie z zagranicą towarami, usługami i prawami na dobrach niematerialnych, do równowartości 5000 ECU,

4) zagranicznych środków płatniczych zakupionych w bankach lub pobranych z rachunku walutowego na cele i w wysokości określonej przepisami w sprawie diet i innych należności z tytułu podróży służbowych poza granicami kraju lub układem zbioro­wym pracy (§ 11).

Również tylko udzielono zezwoleń jedynie na przekaz:

1) osobom krajowym fizycznym walut zgromadzonych na rachunku walutowym "A" z tytułów określonych w ustawie lub zezwoleniu dewizowym (§ 12),

2) osobom krajowym fizycznym walut obcych na nabycie, w celu zaspokojenia ich potrzeb osobistych, nieruchomości położonych za granicą, których ceny w dniu nabycia nie przekraczają łącznie równowartości 50 000 ECU (§ 13),

3) zagranicznych środków płatniczych zakupionych w bankach lub pobranych z rachunku walutowego na przyszłe zobowiązania wobec osób zagranicznych w obrocie z zagranicą towarami, usługami i prawami na dobrach niematerialnych, do równowartości 5 000 ECU (§ 14),

4) osobom krajowym walut wymienialnych w celu wykonania umów pożyczek i kredytowych (§ 15),

5) osobom krajowym walut obcych w celu dokonania inwestycji bezpośredniej (§ 16),

6) osobom krajowym walut wymienialnych z tytułu realizacji udzie­lonego poręczenia lub gwarancji wykonania zobowiązań w obro­cie z zagranicą towarami, usługami i prawami na dobrach niema­terialnych (§ 17),

7) podmiotom gospodarującym walut obcych należnych osobom zagranicznym z tytułu odpowiedzialności kontraktowej, deliktowej i bezpodstawnego wzbogacenia, powstałej w związku z realizacją umowy w obrocie z zagranicą towarami, usługami i prawami na dobrach niematerialnych (§ 18),

8) osobom zagranicznym walut wymienialnych zakupionych w ban­kach za walutę polską pochodzącą z likwidacji w kraju oddziału lub przedstawicielstwa (§ 19),

9) osobom krajowym walut obcych na inwestycje portfelowe (§ 20a).

Usługi - usługi wymienione w klasyfikacjach wydanych na podstawie przepisów o statystyce państwowej, a także roboty budowlano-montażowe.

Wartość dewizowa:

a) zagraniczne środki płatnicze - waluty obce i dewizy,

b) złoto i platyna w stanie nie przerobionym oraz w postaci sztab, monet bitych po 1850 r ., półfabrykatów, z wyjątkiem stosowa­nych w technice dentystycznej, a także wyroby ze złota i platyny zazwyczaj nie wytwarzane z tych kruszców (złoto dewizowe i platyna dewizowa),

c) wystawione w walutach obcych papiery wartościowe nie będące środkami płatniczymi, w tym akcje, obligacje, książeczki oszczędnościowe oraz kupony od takich papierów.

Waluty obce - pieniądze nie będące w kraju prawnym środ­kiem płatniczym oraz międzynarodowe jednostki rozrachun­kowe.

Waluty wymienialne - waluty obce ustalone przez Prezesa Narodowego Banku Polskiego jako wymienialne w trybie ust. 3 i ogłoszone przez Narodowy Bank Polski.

Wymagalne zobowiązanie - powstaje z chwilą nadejścia terminu świadczenia. Wierzyciel uzyskuje wtedy możność żądania za­spokojenia, a dłużnik zostaje obarczony obowiązkiem spełnienia świadczenia. Jeżeli termin spełnienia świadczenia nie jest oznaczony ani nie wynika z właściwości zobowiązania, świadczenie powinno być spełnione niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do wykonania.

Zezwolenia dewizowe - udzielane są w celu złagodzenia re­glamentacji dewizowej. Mogą być udzielane jako ogólne lub indywidualne. W zezwoleniu może być ustalony obowiązek speł­nienia określonych warunków.

Ogólne zezwolenia dewizowe udzielane są dla ogółu albo dla określonego kręgu osób krajowych lub zagranicznych.

Zezwoleń tych udziela w drodze zarządzenia Minister Finansów w porozumieniu z Prezesem Narodowego Banku Polskiego, po zasięgnięciu opinii Ministra Gospodarki.

Indywidualne zezwolenia dewizowe udzielane są określonym oso­bom krajowym lub zagranicznym, na ich wniosek.

Udzielanie, odmowa i uchylanie indywidualnych zezwoleń dewi­zowych następuje w drodze decyzji Prezesa Narodowego Banku Polskiego.

Prezes Narodowego Banku Polskiego może upoważnić dyrektorów departamentów Centrali Narodowego Banku Polskiego i dyrektorów oddziałów Narodowego Banku Polskiego lub jednostek równorzędnych do podejmowania w jego imieniu tych decyzji oraz określić ich właściwość w tych sprawach.

Ochrona bilansu płatniczego może być podstawą odmowy udzie­lenia indywidualnego zezwolenia dewizowego.

Od decyzji odmawiającej udzielenia indywidualnego zezwolenia dewizowego podjętej w pierwszej instancji (odział NBP) służy od­wołanie do centrali NBP w Warszawie.

W przypadku utrzymania decyzji w mocy w drugiej instancji może być ona zaskarżona do Naczelnego Sądu Administracyjnego na zasadach określonych w przepisach kodeksu postępowania admi­nistracyjnego (ustawa z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postę­powania administracyjnego - Dz.U. z 1980 r. Nr 9, poz. 26 z późn. zm.).

Prezes Narodowego Banku Polskiego może uchylić udzielone indywidualne zezwolenie dewizowe w razie naruszenia warunków określonych w tym zezwoleniu.

Udzielenie zezwolenia dewizowego jednej ze stron na zawarcie i wykonanie umowy oznacza zezwolenie również dla drugiej strony oraz osoby trzeciej, której umowa dotyczy, jeżeli w zezwoleniu nie zastrzeżono inaczej .

Zgłaszanie mienia - obowiązek nałożony w ustawie - Prawo dewizowe. Zgodnie z tym obowiązkiem osoby krajowe, z wyjąt­kiem cudzoziemców, są obowiązane zgłosić Narodowemu Bankowi Polskiemu ich mienie znajdujące się za granicą. Obowiązek zgłosze­nia mienia Skarbu Państwa ciąży na tych państwowych jednostkach organizacyjnych, pod których zarządem to mienie się znajduje. Osoby zagraniczne obowiązane są również zgłosić Narodowemu Bankowi Polskiemu ich mienie znajdujące się w kraju. Jeżeli mienie znajduje się w posiadaniu lub zarządzie innej osoby niż właściciel, obowiązek zgłoszenia ciąży na właścicielu lub na tej osobie. Obowią­zek zgłoszenia mienia nie dotyczy przedstawicielstw dyplomatycz­nych, urzędów konsularnych i misji specjalnych państw obcych oraz ich cudzoziemskiego personelu, a także organizacji międzynarodo­wych lub osób korzystających z przywilejów i immunitetów dyplo­matycznych na mocy umów, ustaw lub powszechnie ustalonych zwyczajów międzynarodowych. Zgłoszeniu podlega również utrata mienia (art. 15). Narodowy Bank Polski jest obowiązany przestrzegać tajemnicy o mieniu zgłoszonym w myśl tych przepisów; przepisy prawa ban­kowego o tajemnicy obrotów i stanów rachunków bankowych stosu. je się odpowiednio.

Rada Ministrów w rozporządzeniu z dnia 13 czerwca 1995 l. w sprawie zakresu i trybu zgłaszania mienia osób krajowych znaj­dującego się za granicą oraz mienia osób zagranicznych znajdują­cego się w kraju (Dz. U. Nr 74, poz. 369) określiła sposób wykona­nia tego obowiązku.

W ustawie karnej skarbowej z dnia 26 października 1971 l. objęto odpowiedzialnością osoby krajowe, które wbrew obowiąz­kowi określonemu w ustawie nie zgłaszają właściwemu organowi swojego mienia znajdującego się za granicą jak również jego utratę. Podlegają one karze pieniężnej. Taką samą odpowiedzialność mają osoby zagraniczne, których mienie znajduje się w kraju.

Złoto dewizowe (platyna dewizowa) - jest to złoto (platyna) w stanie nie przerobionym oraz w postaci sztab, monet bitych po 1850 r. półfabrykatów, z wyjątkiem stosowanych w technice dentystycznej, a także wyroby ze złota (platyny) zazwyczaj nie wytwarzane z tego kruszcu.

---