Choroby przyzębia psów

Nie od dziś wiadomo, jak ważna jest higiena jamy ustnej. Dotyczy to nie tylko ludzi, ale i zwierząt. Choroby przyzębia prowadzą nie tylko do dyskomfortu jamy ustnej, ale co ważniejsze i niezaprzeczalnie bardziej niebezpieczne, może prowadzić do poważnych schorzeń układowych. Jak zadbać więc o zęby czworonogów? Jak rozpoznać, że z jamą ustną naszego psa jest coś nie w porządku? Jak leczyć?


Ponad 2/3 populacji psów w wieku powyżej 2 lat cierpi na choroby przyzębia. Mimo, iż w większości przypadków schorzenia mają charakter mieszany, wyróżnia się trzy podstawowe jednostki:

- Zapalenie dziąseł (gingivitis),
- Zapalenie przyzębia (peridontitis),
- Zanikowe zmiany w obrębie zębodoły - parodontoza (parodontosis).

W zapaleniu dziąseł przestrzenie wytworzone między szyjka i korzeniem zęba a dziąsłami (kieszonki dziąsłowe) sięgają nieznacznie poniżej granicy między szkliwem i cementem, dziąsła są rozpulchnione i łatwo krwawią. Zapalenie przyzębia objawia się obniżeniem dna kieszonek znacznie poniżej granicy szkliwa i cementu. Spod dziąseł wydobywa się obfity ropny wysięk, korzenie pokryte są brunatnym kamieniem. Parodontozie towarzyszą zmiany dystroficzne przyzębia, co objawia się zanikiem zębodołu, obnażeniem korzeni, rozchwianiem zębów. 

Choroby przyzębia występują szczególnie często u psów ras małych i średnich (pudle, pinczery, jamniki, teriery, spaniele, bassety), u których zmineralizowany osad nazębny może zacząć odklejać się już w wieku 15 miesięcy. Początkowo, w wieku 2-3 lat, proces postępuje łagodnie. Na powierzchni korony formuje się płytka bakteryjna - miękki, łatwo usuwalny nalot. Z czasem ulega on mineralizacji związkami zawartymi w ślinie i pokarmie. Dlatego pierwsze ogniska kamienia odkładają się na powierzchni policzkowej górnych łamaczy i pierwszych trzonowców szczęki, gdyż w tej okolicy znajdują się ujścia przewodów wyprowadzających ślinianek przyusznych. 

Choroba postępuje szybko, w ciągu kilku miesięcy kamień nazębny zaczyna uciskać dziąsła, powodując ich zapalenie. Szarozielony, brunatny lub brązowy nalot pokrywa ząb w okolicy szyjki. Dalszy rozwój choroby objawia się klinicznie ślinieniem, gnilnym zapachem jamy ustnej, brakiem apetytu, bolesnością przy gryzieniu, rozchwianiem i wypadaniem zębów. Objawy te nigdy nie ustępują bez leczenia. 

ETIOLOGIA I PATOGENEZA

Okolicznościami sprzyjającymi chorobom przyzębia są:

1. Wady zgryzu
- Zęby nadliczbowe,
- Skrócona bądź wydłużona żuchwa,
- Stłoczenie zębów.

2. Oddychanie jamą ustną (wysuszone dziąsła są bardziej podatne na podrażnienie).

3. Miękki rozdrobniony pokarm.

Flora bakteryjna bytująca w kieszonce zębowej jest bardzo różnorodna i złożona głównie z Gram-dodatnich ziarniaków. Izolowano również bakterie z rodzajów Bacteroides, Neisseria, Fusobacterium.

W sprzyjających warunkach, to jest po pokryciu szyjki i korony zęba nalotem nazębnym (płytką bakteryjną), okolicy dna kieszonki dziąsłowej intensywnie namnażają się Gram-ujemne beztlenowce. Enzymy i toksyny beztlenowców, powodując rozwój zmian zapalnych, wysięk ze zmienionych dziąseł, a w dalszym etapie powstanie ognisk ropnych i martwiczych, penetrujących w głąb zębodołu. Istotnym elementem procesu jest równoczesne tworzenie się kamienia nazębnego poddziąsłowego na powierzchni korzenia. Ma on inna barwę i twardość niż kamień powstający na powierzchni korony, lecz jego udział w patogenezie jest bardziej znaczący - prowadzi bardzo szybko do rozchwiania zęba i jego utraty.

Choroby toczące się w przyzębiu niekorzystnie wpływają na stan miazgi zęba i kości szczęk. Częste są przypadki zapaleń i zgorzeli miazgi zębów otoczonych głębokimi zmianami w przyzębiu. Niekiedy zanik kości przy zaawansowanych parodontopatiach predysponuje do patologicznych złamań. 

Obecność ropnego procesu w jamie ustnej i ciągły wysiew bakterii w dużym stopniu narażają na choroby dalsze odcinki przewodu pokarmowego, układ oddechowy i narządu sąsiadujące. Ponad połowa pacjentów z chorym przyzębiem wykazuje objawy przewlekłych angin, zapaleń żołądka i jelit, zapaleń spojówek. Nie leczone, długotrwałe procesy ropne toczące się w przyzębiu mogą być przyczyna bakteryjnego zapalenia wsierdzia, chorób nerek i wątroby. 

Choroby przyzębia mogą mieć charakter wtórny, towarzyszący przewlekłej niewydolności nerek, leptospirozie, niedoczynności tarczycy czy niedoborom witaminowym. W tych przypadkach równolegle z sanacją jamy ustnej trzeba podjąć leczenie choroby podstawowej. 

LECZENIE I PROFILAKTYKA


Leczenie rozpoczyna się od zabiegu sanacji jamy ustnej. Sanacja jamy ustnej - jej uzdrowienie - polega na usunięciu przyczyn choroby przyzębia, stworzeniu warunków szybkiego gojenia i zapobieżeniu prędkiemu nawrotowi. Podstawowym elementem sanacji jamy ustnej jest pozbycie się kamienia nazębnego, zarówno z widocznych miejsc na koronach zębów, jak i z powierzchni korzeni. Antybiotykoterapia, leczenie wspomagające i usunięcie nieodwracalnie zmienionych zębów zapewnią prawidłowe gojenie. Natomiast polerowanie powierzchni oczyszczonych z kamienia, odtworzenie fizjologicznej głębokości kieszonek dziąsłowym, przykrycie dziąsłami obnażonych obszarów cementu oraz systematyczna higiena jamy ustnej będą chronić pacjenta przed nawrotem choroby. 

Większe złogi kamienia usuwa się kleszczami ekstrakcyjnymi lub dźwigniami. Dokładne oczyszczenie koron uzyskuje się za pomocą ręcznych narzędzi lub aparatem ultradźwiękowym. W miarę dochodzenia do szkliwa należy zmniejszyć moc aparatu, by uniknąć nadmiernego porysowania powierzchni zęba. Operowanie końcówką piezodentu na zębie nie może trwać dłużej niż 15-20 sekund. Szczególną uwagę zwraca się na przestrzenie poddziąsłowe, z których trzeba usunąć cały kamień za pomocą kirety lub odpowiednią końcówką piezodentu. 

Następnym etapem jest polerowanie powierzchni koron zębowych oczyszczonych z kamienia. Wyrównuje się w ten sposób powierzchnię szkliwa, która nawet przy najostrożniejszym operowaniu piezodentem może ulec porysowaniu. Podczas polerowania usuwane są również resztki kamienia nazębnego. Służą temu specjalne polerownicze gumki zakładane na kątnicę wiertarki, które stosuje się łącznie z pastą polerującą zawierającą fluor.

Rodzaj leczenia farmakologicznego uzależniony jest od charakteru procesu chorobowego w przyzębiu. Zapalenie dziąseł wymaga stosowania środków działających miejscowo. Ponieważ w etiologii zapalenia przyzębia i parodontozy istotną rolę odgrywają bakterie beztlenowe, farmakoterapia po zabiegu musi obejmować ogólne zastosowanie antybiotyków. W leczeniu miejscowym korzystać należy z leków jak przy zapaleniu dziąseł. Jako leczenie wspomagające można podawać leki uszczelniające naczynia, takie jak rutinoscorbin i calcium.

Pamiętajmy, że na stan uzębienia ma wpływ karma. Mimo, że pies może być miłośnikiem miękkich, aromatycznych karm mokrych nie możemy na tym poprzestać. W takim wypadku bowiem, zęby niewzmocnione regularnym ścieraniem i treningiem mięśni, stają się dużo bardziej podatne na schorzenia bakteryjne. Pamiętajmy także o gryzakach, czy kostkach do żucia, które bez problemu możemy dostać w każdym sklepie zoologicznym. 

Postępowanie profilaktyczne obejmuje higienę jamy ustnej także przy użyciu past do zębów. Szczególnie polecane są pasty enzymatyczne, które oprócz działania czyszczącego wzmagają miejscowe mechanizmy obronne.

---