Procesy endogeniczne - zachodzą pod działaniem sił wewnętrznych, których źródłem jest energia wewnętrzna ziemi
Granice płyt tektonicznych:
1.granica rozbieżna- strefa ryftu
2.strefa zbieżna- subdukcji
3.strefa zbieżna- kolizji
Zjawiska wulkaniczne - ogół zjawisk związanych z wydobywaniem się magmy i innych produktów na powierzchnie ziemi
Wulkan - miejsce wydobywania się z głębi ziemi na powierzchnię produktów wulkanicznych
Magma - znajdujący się w głębi ziemi płynny lub plastyczny stop glino - krzemianów i innych związków mineralnych
Lawa - wyrzucana na powierzchnie magma
Produkty wybuchów wulkanicznych:
1.Ciekłe:
-lawa kwaśna - gęsta
-lawa zasadowa - rzadka
2.Gazowe:
-dwutlenek siarki
-dwutlenek węgla
-metan
-chlor
-chlorowodór
3.Stałe:
-lapille - kamyczki
Podział wulkanów w zależności od zawartości krzemionki w lawie:
1.Stożkowy - lawa gęsta, kwaśna, szybko krzepnąca, gwałtowne erupcje
2.Tarczowy - lawa rzadka, zasadowa, wolno krzepnąca, powstają niskie stożki wulkaniczne o płasko nachylonych zboczach
Rozmieszczenie wulkanów jest związane z krawędziami płyt litosfery(strefy subdukcji) oraz z strefą grzbietów śródoceanicznych, np.: Japonia, Chiny, Ameryka Północna i Południowa.
Trzęsienia ziemi - drgania skorupy ziemskiej, które są odczuwalne jako pojedyncze wstrzasy lub całe serie drgań.
Przyczyny:
1. Tektoniczne - powstają w wyniku ruchu płyt tektonicznych, na obszarach młodych gór fałdowych oraz w miejscach spękań skał
2. Wulkaniczne - wulkany stożkowe
3. Zapadowe - zapadanie się stropów jaskiń, oraz korytarzy w kopalniach
Wietrzenie skał - proces, który zachodzi w powierzchniowej warstwie skorupy ziemskiej doprowadzający do powstania zwietrzeliny, zasięg uzależniony jest od wpływu promieniowania słonecznego(temperatury) oraz chemicznej działalności wód i gazów.
Rodzaje wietrzenia:
1.Fizyczne(mechaniczne) - rozpad bez zmiany składu mineralnego, np.:
-łuszczenie się skał
-gołoborza
Czynniki:
-nadmierne nasłonecznienie
-skokowe zmiany temperatury
-zamróz
-wysoka temperatura
2.Chemiczne - następuje zmiana składu mineralnego skały, np.:
-rozpuszczanie
-utlenianie
-uwęglanie(kras)
Czynniki:
-woda
-wydzieliny i odchody zwierząt
-materie organiczne
-kwasy wydzielane przez rośliny
3.Biologiczne - ma charakter wietrzenia fizycznego i chemicznego, np.:
-rozrastający się system korzenny roślin
-odchody i wydzieliny zwierząt
Produkty wietrzenia:
1.Zwietrzelizna - charakteryzuje się mniejszą spoistością niż skały nie zwietrzałe, co ułatwia jej niszczenie przez czynniki geologiczne.
Ruchy masowe - zwane też grawitacyjnymi, powstają na skutek oddziaływania sił ciężkości na masy skalne. Ruchy te mogą przebiegać bardzo powoli lub gwałtownie w ciągu kilku sekund. Główna przyczyna ruchów masowych są zmiany spoistości skał na skutek wietrzenia, trzęsień ziemi, nasycenia wodą, czy podcinania przez wodę oraz działalność człowieka.
Odpadanie - proces podczas którego obluźniony prze wietrzenie materiał w postaci ziaren, okruchów, bloków odpada od stromych ścian skalnych, zsuwa się i gromadzi u ich podnóża.
Odrywanie - odrywanie od stromych ścian dużych bloków skalnych i ich przemieszczaniu. Proces ten proces ten różni się od odpadania wielkością materiału.
Osuwisko - miejsce szybkiego przesuwania się zwietrzeliny po stoku. Ze względu na rodzaje osuwanego materiału osuwiska dzielimy na: ziemne, zwietrzelinowe, skalne.
Spłukiwanie - zachodzi pod wpływem działalności wody opadowej spływającej po stokach. Na jego natężenie ma wpływ: rodzaj podłoża, kąt nachylenia stoku, pokrycie szatą roślinną, natężenie opadów.
Zjawiska krasowe - ogół procesów i zjawisk towarzyszących rozpuszczaniu skał wapiennych, gipsowych i soli przez wodę wzbogaconą w dwutlenek węgla.
Działalność wód płynących może być:
1.Transportująca - zależy od ilości i prędkości płynącej wody
2.Akumulacyjna - budująca
3.Erozyjna - proces żłobienia koryta rzeki przez wodę lub w wyniku transportowania wodą róznych materiałów.
Biegi rzeki:
1.Bieg górny:
-duża krzywa spadku
-mała ilość wody
-transport grubego materiału skalnego
-erozja denna- polega na pogłębianiu dna - powstają doliny V-kształtne
-erozja wsteczna- niszczenie i cofanie się progów wodospadów w rzece
2.Bieg środkowy:
-transport materiału drobnego
-dominuje erozja boczna -podmywanie koryta rzecznego przez nurt rzeczny, tworzą się zakola.(meandry)
Obcięty meander to starorzecze.
3.Bieg dolny:
-mały spadek
-duża ilość wody
-dominuje erozja boczna
-dominuje akumulacja materiału.