PIELĘGNACJA KOŃCZYN DOLNYCH
Prawidłowe pielęgnowanie kończyn dolnych polega na ich myciu (mydłem przetłuszczonym), stosowaniu środków przeciwpotowych, zmiękczających naskórek, zapobiegających odparzeniom, łagodzących podrażnienia. Uzupełnieniem zabiegów higienicznych są: kąpiele, masaże, gimnastyka i pedikiur.
W związku z pielęgnacją kończyn dolnych, w gabinecie kosmetycznym wykonuje się takie zabiegi jak pedikiur, masaż ręczny, masaż aparatem wibracyjnym, kąpiele, gimnastykę. Do najczęściej stosowanych zabiegów w gabinecie należą pedikiur i masaż.
Masaże stosuje się jako uzupełnienie pedikiuru - i to zarówno masaż ręczny, jak i aparatem wibracyjnym.
PEDIKIUR
Rozróżnia się pedikiur kosmetyczny i leczniczy.
Pedikiur kosmetyczny polega na zmyciu lakieru, obcięciu i opiłowaniu paznokci, odsunięciu naskórka okalającego paznokcie, usunięciu zgrubiałego naskórka z pięt (o ile zachodzi konieczność) i polakierowaniu paznokci.
Pedikiur leczniczy obejmuje, oprócz wyżej wymienionych czynności, usuwanie modzeli i odcisków, usuwanie wrastających paznokci oraz wykonywanie masażu i gimnastyki biernej stóp.
W wyposażeniu potrzebnym do wykonania pedikiuru znajdują się: fotel z oparciem dla pacjenta, podnóżek do usytuowania nogi pacjenta, stołeczek dla osoby wykonującej pedikiur, ręcznik na podnóżek, ręcznik do osuszania stóp, miska do moczenia stóp, stoliczek do narzędzi i lampa oświetleniowa, sterylizator (autoklaw, sterylizator do drobnych narzędzi), promiennika nadfioletu do przechowywania narzędzi wyjałowionych. Spośród narzędzi potrzebne są: skalpele, cążki do paznokci, cążki do wycinania naskórka okalającego paznokcie, hebelek do ścinania zgrubiałego naskórka, a także pilniczek o grubszych nacięciach niż do manikiuru. Uzupełnieniem narzędzi są aparaty, które mają odpowiednie końcówki do usuwania zgrubiałego naskórka, polerowania paznokci, usuwania naskórka okalającego paznokcie, odcisków itp.
Narzędzia przed przystąpieniem do pedikiuru muszą być wyjałowione.
Do preparatów używanych w gabinetach kosmetycznych do pielęgnacji kończyn dolnych należą środki zmiękczające do moczenia stóp (płatki mydlane, sole, mieszanki ziołowe itp.), środki do dezynfekcji (woda utleniona, 2-procentowa gencjana, 1-3-procentowa jodyna), środki przeciwgrzybiczne (np. mykodermina, itp.), środki przeciwzapalne łagodzące (maść tranowa, maść cynkowa, hemostin, krem linomag itp.), krem do masażu (z witaminą A), pudry łagodzące i przeciwpotowe, talk, środki opatrunkowe (gaza, bandaże, plastry, plastry z opatrunkiem, wata, lignina), lakiery, zmywacze do paznokci, środki do dezynfekcji stolika, narzędzi, stóp (spirytus 70-procentowy, sterinol), lizoformina, aldesan, chusteczki nasączone alkoholem.
Przy wykonywaniu pedikiuru występują kolejno następujące czynności:
Nałożenie rękawiczek jednorazowych;
Zmycie lakieru tamponem waty umoczonym w zmywaczu;
Zdezynfekowanie stopy specjalnym mydłem;
Wymoczenie stóp w wodzie z dodatkiem środków zmiękczających (czas moczenia 15-20 minut);
Osuszenie jednej stopy ręcznikiem (druga moczy się do chwili przystąpienia do zabiegów przy niej);
Obcięcie paznokci, prosto, bez wycinania boków;
Odsunięcie naskórka płynem podanym w rozdziale Pielęgnowanie kończyn górnych (naskórka nie należy wycinać, chyba że wyjątkowo szeroko zarasta i po odsunięciu odstaje od paznokcia);
Opiłowanie i wygładzenie paznokcia;
Ścięcie zgrubiałego naskórka na palcach i usunięcie ewentualnych odcisków za pomocą skalpela, cążków lub usunięcie zgrubiałego naskórka z pięt i podeszew;
Oczyszczenie od spodu wolnych rąbków paznokci płynem dezynfekującym (woda utleniona) wacikiem nawiniętym na patyczek;
Masaż stopy;
Gimnastyka stopy bierna;
Zastosowanie odpowiedniej maści i nałożenie opatrunku, jeżeli zachodzi potrzeba;
Założenie wałeczków ligniny między palce;
Nałożenie lakieru;
Przypudrowanie stpoy.
Podobnie postępuje się z drugą stopą. Po zakończeniu pedikiuru narzędzia powinny być umyte ciepłą wodą z mydłem, a następnie wyjałowione.
Pedikiur biologiczny polega na wykonaniu zabiegu bez użycia narzędzi metalowych. Preparaty różnych firm są nieco zróżnicowane, ale założenia są podobne; kolejność wykonywanych czynności:
Kąpiel zmiękczająca naskórek;
Złuszczenie martwego naskórka;
Oczyszczenie paznokci;
Nawilżenie skóry;
Masaż;
Odtłuszczenie płytki paznokci (zmywacz bezacetonowy lub specjalny odtłuszczacz);
Malowanie paznokci.
Pedikiur za pomocą frezarki. Cały zabieg wykonuje się na sucho. Kolejność zabiegu przedstawia się następująco:
Dezynfekcja stopy specjalnym płynem;
Osuszenie stopy;
Oszlifowanie zrogowaciałego naskórka;
Oszlifowanie paznokci;
Masaż;
Nawilżenie;
Odtłuszczenie paznokci;
Polakierowanie paznokci.
Każda frezarka wyposażona jest w różnego rodzaju końcówki (frezy) - inne do zgrubiałego naskórka, inne do paznokci, inne do ich polerowania itp.
DOLEGLIWOŚCI STÓP
Najczęściej spotykanymi dolegliwościami stóp są wrastające paznokcie, modzele i nagniotki, pękanie pięt, odparzenia, nadmierna potliwość, grzybice, płaskostopie. Wielu z tych dolegliwości można by uniknąć przy prawidłowej higienie i pielęgnacji. Trzeba pamiętać o takich elementarnych wskazaniach, jak noszenie wygodnego obuwia, dezynfekcja drobnych skaleczeń, odpoczynek nóg w czasie dnia, stosowanie kremów ochronnych zmiękczających naskórek, kąpiele zmiękczające i ziołowe, środki przeciwpotowe, gimnastyka stóp, pedikiur. Zapobieganie defektom i ich usuwanie jest bardzo ważnym momentem w pielęgnacji kończyn dolnych.
Wrastające paznokcie. Zapobieganie wrastaniu paznokci polega na noszeniu wygodnego obuwia, odcinaniu paznokci prosto (bez wycinania boków) i na spiłowaniu pilnikiem wierzchu paznokcia, jeśli płytka paznokcia jest bardzo twarda i gruba.
Sposób usuwania tej dolegliwości zależy od stanu paznokcia i głębokości jego wrastania; polega przeważnie na nadcięciu ostrym skalpelem paznokcia z boku i wyjęciu cążkami odciętego fragmentu. Jeśli paznokieć wrasta niezbyt głęboko - wystarczy lekko podważyć i wsunąć mały tamponik waty zwilżony maścią tranową lub kremem linomag (watę należy codziennie zmieniać). Przy zgrubieniu płytki paznokcia, stosuje się spiłowywanie paznokcia z wierzchu. Jeżeli paznokieć wrasta się bardzo głęboko, pacjenta należy skierować do chirurga.
Modzele i nagniotki (odciski). Aby zapobiec powstawaniu modzeli i nagniotków, należy nosić wygodne obuwie i codziennie smarować stopy kremem zmiękczającym naskórek np. kremem linomag. Usuwanie powstałych już schorzeń polega na stosowaniu maści lub płynów zmiękczających i złuszczających oraz na usuwaniu mechanicznym.
Usuwanie mechaniczne modzeli i nagniotków przez pedikiurzystkę polega na ścięciu warstwy zgrubiałej, podważeniu skalpelem korzenia i następnie wycięciu ich cążkami. W wypadku bardzo głębokich nagniotków stosuje się usuwanie chirurgiczne. Po usunięciu nagniotka nakłada się opatrunek z maścią z witaminą A.
Czasem podobnie do nagniotków wyglądają brodawki zwykle zwane kurzajkami, nieraz mylnie traktowane przez pedikiurzystów jako odciski, wycinane i przez to roznoszone na inne partie stopy. Brodawkę łatwo odróżnić od nagniotka po ścięciu wierzchniej warstwy, gdyż zostają wtedy odsłonięte korzenie, widoczne jako czerwone punkciki, nieraz obficie krwawiące. Nagniotek natomiast ma czop rogowy wrastający w głąb skóry i nie krwawi.
Pękanie pięt. Zapobieganie polega na codziennym smarowaniu stóp kremem do stóp z zawartością witaminy A, np. kremem linomag, oraz moczeniu stóp w środkach zmiękczających i osłaniających (mąka ziemniaczana, siemię lniane, żywokost lub solach do stóp).
Usuwanie pękania pięt polega na stosowaniu zabiegu, na który składa się wymoczenie nóg w kąpieli rozmiękczającej, ścięcie zgrubiałego naskórka otaczającego pęknięcia, posmarowanie pęknięcia 1 -procentową nalewką jodową i założenie opatrunku z maścią tranową lub panthenolem spray. Do wewnątrz podaje się za poradą lekarską witaminy A, B2, C i E.
Odparzenia stóp w postaci pęcherzy i otarcia naskórka mogą występować na skutek zbyt twardego obuwia, przegrzania stóp lub wrażliwości osobniczej. Zapobieganie im polega na przesypywaniu pończoch i skarpet talkiem albo pudrem przeciwpotowym lub łagodzącym i noszeniu wygodnego, a latem przewiewnego obuwia.
Odparzenia usuwa się przez przemycie płynem ściągającym i dezynfekującym, stosowanie kąpieli garbnikowych ściągających (kora dębowa, szałwia, mięta), posmarowanie miejsca odparzonego preparatem lekko wysuszającym, np. pastą cynkową i nałożenie jałowego opatrunku.
Nadmierna potliwość. Przy nadmiernej potliwości pielęgnowanie stóp polega przede wszystkim na skrupulatnym zachowywaniu higieny, polegającej na myciu ich przynajmniej 2 razy dziennie wodą i mydłem, używanie po każdym myciu środków przeciwpotowych, przesypywaniu butów i skarpetek pudrem przeciwpotowym, moczeniu stóp przynajmniej raz w tygodniu w naparze szałwii i pokrzywy, a w wypadku wyjątkowej potliwości - piciu przez 4 tygodnie naparu szałwii i pokrzywy w proporcji 15g suszonych ziół na ½ litra wody (pić 2 razy dziennie po ½ szklanki co trzeci dzień).
Grzybice naskórkowe. Ze względu na częstość zakażenia stóp grzybicą pedicurzystka powinna zwrócić uwagę na objawy - niejednokrotnie - przypominające odparzenia, łuszczenie naskórka, zaczerwienienia itp., należy we wszystkich przypadkach odesłać pacjenta do dermatologa.
Najczęściej spotykanymi grzybicami w gabinetach są grzybice naskórkowe, które dzielą się na:
Międzypalcowa;
Potnicowa;
Złuszczająca.
Grzybica międzypalcowa - rozpoczyna się najczęściej pomiędzy IV i V oraz III i IV palcem, ale również na grzbiecie stopy. Skóra jest zaczerwieniona, popękana, naskórek zmacerowany i daje się łatwo usunąć. Zmiany są dobrze odgraniczone przez złuszczający się naskórek. Czasem występują pęcherzyki i pęcherze oraz świąd. W wypadku wtórnego zakażenia występuje ból.
Grzybica potnicowa - występuje na sklepieniu podłużnym stopy oraz na obydwu krawędziach podeszwy. Zmiany mają charakter pęcherzyków i pęcherzy o dość twardej pokrywieze skłonnością do zlewania się, lecz tworzą wyraźne odgraniczone ogniska. Występuje świąd, pieczenie i ból.
Grzybica złuszczająca zwana mokasynową - występują zmiany o charakterze ognisk rumieniowo- złuszczającym z kołnierzykowatym złuszczaniem naskórka na obwodzie. W ogniskach pęcherzyki. W miejscach znacznego mechanicznego ucisku dochodzi do znacznego zgrubienia warstwy rogowej i zlewnych nawarstwień rogowych z licznymi pęknięciami, występują również zmiany na płytkach paznokciowych. Lekki świąd. Ten rodzaj grzybicy daje czasem odczyny uczuleniowe na rękach.
Grzybice paznokci. Początkowo dotyczy paznokci palucha i V palca. Zmiany rozpoczynają się na wolnym brzegu paznokcia lub od strony bocznych wałów. Paznokcie są zgrubiałe, żółte, łamliwe, z bruzdami i popękaniami. Występuje silnie rogowacenie podpaznokciowe.
Drożdżyce. Wyprzenie drożdżakowe międzypalcowe - rzadko występuje na stopach, lecz zajmuje wtedy wszystkie przestrzenie międzypalcowe wywołując znaczną macerację i silne objawy zapalne i wysiękowe, wyraźnie odgraniczone przez złuszczający się naskórek. W przeciwieństwie do grzybic nie wywołują zmian w obrębie wałów paznokciowych ani paznokci.
Drożdżyca paznokci i wałów paznokciowych - rozpoczyna się od objawów zapalnych i obrzęków wałów paznokciowych. Skóra tych wałów jest napięta, scieńczała i zmieniona zapalnie, nawisa nad płytkę. Wały są bolesne, a przy nacisku wydobywa się spod nich skąpa wydzielina ropna. Paznokcie są rozwarstwione, oddzielają się od łożyska, najczęściej w okolicy łąkotek, są szarobrunatne, poprzecznie pobruzdowane, matowe (bardzo podobne do grzybicy).
Leczenie: barwniki acifungin (Wit. B, PP)
Pleśnica paznokci. Dotyczy paznokci palucha. Rzadko obejmuje inne paznokcie (nie dotyczy paznokci rąk). Początek wiąże się z urazem lub uciskiem. Na paznokciu widoczne są smugowate, szarożółte plamy biegnące od wolnego brzegu w kierunku macierzy. Płytka paznokciowa odstaje od łożyska (można włożyć sondę), obecne są kruche szare masy rogowe pod odwarstwioną płytką.
W przypadku podejrzenia grzybicy, jak już wspomniano poprzednio, pedicurzystka powinna skierować pacjentkę do lekarza dermatologa lub na badanie mykologiczne. Miejscowe leczenie grzybic polega miedzy innymi na stosowaniu 1-2% barwników (fiolet goryczki, błękit metylenowy, zieleń brylantowa) początkowo wodnych, później alkoholowych w 40-70% spirytusie. Leczenie jest trudne i długotrwałe (np. leczenie paznokci może trwać nawet 12-18 miesięcy). Stosuje się pudry z kwasem bornym. W aptekach znajdują się płyny i maści przeciwgrzybiczne np.: undofen, mycochlorina, mycodermina, lamasil, daktarin itp.
Nadmierne owłosienie kończyn dolnych. Może być spowodowane bądź czynnikami zewnętrznymi - drażnieniem mechanicznym, goleniem, wyrywaniem, nadmiernym naświetlaniem słońcem itp., bądź wewnętrznymi, jak zaburzenia wewnątrzwydzielnicze.
Usuwanie nadmiernego owłosienia bywa różnorodne. Jeśli włosy są cienkie, nikłe, wystarczy systematyczne rozjaśnianie ich 10-procentowym nadtlenkiem wodoru z dodatkiem amoniaku oraz smarowanie sokiem z cytryny. W wypadku grubszych włosów można je usunąć chemicznie depilatorem lub mechanicznie preparatem woskowo-żywicznym.
Przy stosowaniu depilatora chemicznego trzeba uwzględniać wrażliwość skóry i możliwość wystąpienia uczulenia. Jeżeli na podstawie przeprowadzonego wywiadu nasuwają się obawy, że pacjent może źle zareagować na depilator lub poddaje się temu zabiegowi pierwszy raz, należy najpierw wykonać próbę uczuleniową. Przeprowadza się ją następująco: nakłada się warstwę depilatora na wewnętrznej stronie przedramienia na powierzchni wielkości około 2 cm2. Po 20 minutach zmywa się letnią wodą. Jeśli po 24 godzinach nie wystąpią żadne objawy (należy się jeszcze upewnić, czy po 2-3 godzinach od wykonania próby nie było ich w postaci obrzęku, zaczerwienienia, swędzenia), to depilację można wykonać. Robi się to nakładając grubą warstwę depilatora tak, aby włosy zostały pokryte. Po 5-10 minutach zmywa się obficie wodą, a następnie przemywa wyciągiem z takich ziół, jak: łopian, dziurawiec, rumianek lub wodą zakwaszoną cytryną, a następnie smaruje kremem obojętnym, maścią cynkową lub nagietkową i przypudrowuje talkiem.
Usuwanie owłosienia za pomocą wosku przeprowadza się następująco:
Rozgrzewa się wosk na łaźni wodnej lub podgrzewaczem;
Sprawdza się odcinek skóry, na którym ma być wykonany zabieg;
Posypuje się skórę pudrem opartym na talku i środkach łagodzących;
Przesuwa się ręką po skórze w kierunku przeciwnym do wzrostu włosów, aby w ten sposób podnieść je;
Sprawdza się ciepłotę wosku - prawidłowa jest na ogół w momencie, gdy wosk osiąga konsystencję gęstego syropu (temperaturę wosku można sprawdzić dodatkowo przez nałożenie kropli wosku na wewnętrznej stronie własnego przedramienia trochę wyżej stawu nadgarstkowego);
Nakłada się wosk łopatką lub pędzelkiem na szerokość 5-7 cm i długości około 30 cm, zgodnie z kierunkiem wzrostu włosów;
Odczekuje się chwilę, aż wosk trochę ostygnie (nie powinien kleić się przy dotknięciu) i przyciska go dłonią, tak żeby ściśle przylegał do skóry;
Po zastygnięciu podważa się lekko brzeg, a następnie energicznym ruchem zrywa wosk razem z włosami - ruch ten wykonujemy pod włos;
Głaszcze się lekko skórę dla uspokojenia zakończeń nerwowych;
Powtarza się powyższą czynność aż do usunięcia wszystkich włosów;
Przemywa się skórę płynem o właściwościach łagodzących, przeciwzapalnych i ściągających (np. wyciąg z szałwii, rumianku i skrzypu) i smaruje pastą cynkową i przypudrowuje (w razie silniejszego podrażnienia można z powyższych ziół zrobić okład na 5-10 minut).
Można również zastosować środki firmowe.
Woski (tzw. zimne) nakłada się specjalną szpatułką cienką warstwę. Następnie przykłada się na to miejsce pasek płótna lub fizeliny, mocno pociera ręką, aby dobrze przylegał do skóry, po czym szybkim ruchem zrywa i natychmiast lekko głaszcze dla uspokojenia zakończeń nerwowych.
Wybór wosków jest dość duży od ciepłych do tzw. zimnych i cukrowych.
Podobnie jest z płynami stosowanymi po zabiegu działającymi łagodząco i dezynfekująco na skórę, produkowanymi przez firmy sprzedające woski. Przed przystąpieniem do depilacji powinno się dokładnie obejrzeć miejsca, na których zostanie wykonany zabieg.
Przeciwwskazania do wykonania depilacji:
Stany ropne skóry;
Uszkodzenie mechaniczne skóry;
Podrażnienie skóry środkami chemicznymi;
Złe gojenie skóry;
Brodawki pospolite;
Bardzo ciemne znamiona;
Po naświetlaniu promieniami UV (słońce, łóżka opalające);
Stany alergiczne skóry;
Szczególnie ostrożnie należy wykonywać depilację u osób chorych na cukrzycę ze względu na złe gojenie się tkanek oraz zaburzenia krążenia obwodowego.