Rozdział 4

Opis wyposażenia kościoła

Ołtarze

Ołtarz główny

Ołtarz główny (Fot. 29) nosi wezwanie Matki Boskiej z Dzieciątkiem. Wykonany jest z drewna, pokryty białą polichromią, zaś profile i ornamenty złoceniami, wtórnie goldmetalem. Wpisuje się w konwencje stylu neoklasycystycznego. Pochodzi z III ćwierci wieku XIX.

Jest to ołtarz jednoosiowy, jednokondygnacjowy, o charakterze architektonicznym.

Prostopadłościenna mensa ujęta w profilowaną ramę, na środku zdobiona monogramem Marii, stanowiącym układ splecionych liter jej imienia, w kształcie łodyżek o wolutowych zakończeniach. Retabulum wsparte na cokole zdobionym motywem wici roślinnej usytuowanym centralnie. Ujęte jest parą złoconych pilastrów o spiętrzonych cokołach, kanelowanych/kanelurowanych trzonach i głowicach w formie stylizowanego kimationu jońskiego. Dolne boki retabulum stanowią złocone spływy wolutowe zdobione poziomymi żłobieniami. Dolne naroża wewnętrznej części retabulum zdobią symetryczne wici roślinne/motywy floralne, sięgające ramy obrazu. Pomiędzy nimi metolowe serca. Środek zajmuje prostokątna wnęka o skośnym profilu, okolona silnie profilowaną ramą, w której umieszczono obraz matki Boskiej z Dzieciątkiem. Ponad obrazem (Fot. 30) gołębica rozpościera skrzydła, w tle rozchodzą się promienie, ma ona zaznaczać obecność Ducha Świętego. W zwieńczeniu pełne belkowanie z fryzem zdobionym plecionką wici roślinnej. Pilastry wieńczą osobne fragmenty belkowania, których złocone fryzy wypełniają kaboszony. Fronton ponad belkowaniem okolony profilowanym obramieniem. W tympanonie złocone Oko Opatrzności w trójkącie otoczone promienistą glorią, symbol Trójcy Świętej. Na ołtarzu znajduje się nowe, metalowe tabernakulum zdobione jest motywem kielicha z ciałem Chrystusa w postaci opłatka, po bokach kłosy zboża.

Obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem, w typie częstochowskim, o wymiarach 117x78cm (Fot. 31) znajdujący się w centrum ołtarza powstał przed 1914 rokiem, wykonany został przez Czesława Pęczyńskiego. Dla kościoła w Kołacinku zakupiony po śmierci autora (1914), w 1916 roku, w czasie wojny, ufundowany był przez Ks. A. Rogozińskiego i parafian, w intencji odzyskania niepodległości. Namalowany farbami olejnymi na desce, koszulka z drewna, pokryta polichromią, złoceniami, srebrzeniami, inkrustowana. Złocone tło wypełniają płaskorzeźbione sceny z życia Marii Chrystusa, tj. po prawej u dołu Bożego Narodzenia, u góry naigrywania się z Chrystusa, po lewej u dołu Biczowania i powyżej Zwiastowania. Ponadto, wyryto monogram Marii nad koroną. U dołu obrazu na złotej wstędze wypukłe litery tworzą napis POD TWOJĄ OBRONĘ UCIEKAMY SIĘ.

Postacie ubrane są w suknie, w związku z czym widoczne są jedynie twarze, dłonie i stopa Chrystusa. Maria przedstawiona do pasa, frontalnie, w pozie hieratycznej. Trzyma Dzieciątko na lewym, zgiętym ramieniu, podtrzymując je dłonią. Prawa ręka została zgięta w łokciu skierowana ukośnie w górę, dłoń na sercu. Jej owalną twarz wypełniają migdałowe oczy i prosty, długi nos i małe, lecz pełne usta. Suknia Marii jest czerwona, płaszcz zaś ciemnogranatowy. Dzieciątko w czerwonej sukni, zwraca się nieznacznie w stronę Marii. Prawą rączkę podnosi w kierunku szyi Matki, składając palce w geście błogosławieństwa. Lewą przytrzymuje księgę, ułożoną poziomo, w złotej oprawie z krzyżem na obwolucie. Suknie zdobione są perłami i zdobnymi kamieniami. Na ich głowach spoczywają korony typu otwartego, wokół nich złocone, promieniste nimby. Korony podtrzymują srebrzone anioły z podniesionymi skrzydłami, po dwa z każdej strony. Ubrane w suknie do kolan, z podwiniętymi rękawami.

Na odwrocie obrazu znajduje się napis: W czasie wielkiej wojny europejskiej/ celem uproszenia wolności/ dla nękanej Polski dnia 4 listopada R. P. 1914/ ks. K. S. Andrzej Rogoziński wraz z parafianami/ i ludźmi dobrej woli z okolicy niniejszej/ pamiątke do kośioła w Kołacinku ufundował.

Ołtarz boczny lewy

Lewy ołtarz boczny (Fot. 31) w Kościele w Kołacinku nosi wezwanie Niepokalanego Poczęcia NMP. Nie znany jest autor, wiadomo jedynie, iż powstał na początku XX wieku. Wykonany z drewna, pokryty białą polichromią, ze złoceniami w stylu neobarokowym.

Jednoosiowa, jednokondygnacjowa kompozycja architektoniczna ołtarza zawiera w sobie dwa obrazy olejne. Podstawę stanowi mensa sarkofagowa, silnie poziomo wybrzuszona w środkowej partii, pokryta białą polichromią. Retabulum ujęte zostało parą pilastrów, wspartych na cokołach, pokrytych złoceniem, które ograniczają predellę. Głowice, jeszcze w 1994 roku, kiedy dokonano dokumentacji, zdobiły po trzy liście akantu, dziś ich nie ma. Środek ołtarza zajmuje obraz Niepokalane Poczęcie NMP, oprawiony w profilowaną, złoconą ramę. W zwieńczeniu widać profilowany gzyms zagierowany nad pilastrami. Boki szczytu przyjmują zewnętrzny obrys spływów wolutowych. Zakończony jest profilowanym gzymsem w formie łuku wklęsło-wypukłego. Część centralną zwieńczenia zajmuje obraz przedstawiający św. Piotra, ujęty w ramę o falistych brzegach, wydłużonej w dolnych narożach, u góry zaś zakończonej łukiem wklęsło-wypukłym. Po jego bokach umieszczono symetryczne, wygięte w s współgrające z kształtem zwieńczenia liście i łodygi tataraku, które w dolnej partii przeistaczają się w łodygi winorośli i jej owoce.

Obraz ukazujący scenę niepokalanego poczęcia matki Chrystusa (Fot. 33) namalowany został w 1870 roku przez warszawskiego malarza, ucznia Wojciecha Gersona, Wandalina Strzałeckiego, o czym mówi sygnatura umieszczona w lewym narożu obrazu, dziś niemal niewidoczna. Rozmiar obrazu, to 120x80cm. Został wtórnie umieszczony w ołtarzu bocznym, po wcześniejszym powiększeniu.

Kompozycja obrazu jest zamknięta, w górnej części półkoliście. W centrum stoi Maria, na ciemnoniebieskiej kuli ziemskiej, obecnie ledwo dostrzegalnej ze względu na stan zachowania obrazu. Sylwetka w kontrapoście z ciężarem ciała na lewej nodze, gdy prawą zgina w kolanie. Wokół głowy roztacza się kolisty nimb. Pochyla głowę w dół, spuszczając wzrok. Jej twarz jest młodzieńcza, o łagodnych rysach, prostym, długim nosie i małych ustach. Włosy długie, falujące, z przedziałkiem na środku, spływają na plecy. Maria ma na sobie białą suknię z wąskimi rękawami i obszerny, niebieski płaszcz z ciemnobrązową podszewką, którego prawe zakończenie opada przez lewe ramię Marii. Ręce uniesione i zgięte, skrzyżowane na wysokości serca. Stopy ma bose, lewą wspiera na księżycu. Kulę ziemską okala wąż, trzymający w pysku jabłko. Tło w górnej partii jasnożółte, u dołu przechodzi w ciemnobrunatne. W lewym narożu autor umieścił sygnaturę Strzałecki Wandalin 1870. Autor, jak można rozumieć, przedstawił Marię, jako Królową Świata, zwalczającą szatana, który tutaj przyjął postać węża.

Obraz wymaga renowacji, bowiem dziś jest nieczytelny w ciemnych fragmentach, również jasne barwy straciły oryginalny wyraz.

W szczycie ołtarza umieszczono wizerunek św. Piotra (Fot. 34). Nieznany malarz wykorzystał technikę olejną na płótnie. Rozmiar obrazu to 72x69cm. Święty zakomponowany w centrum, przedstawiony do bioder, nieznacznie zwrócony w lewą stronę. Głowa Świętego otoczona rozproszonym nimbem, zwrócona jest w lewo i nieco uniesiona. Twarz ma starczą, włosy krótkie i siwe, falowane, czoło silnie siwiejące, duże oczy kieruje do góry, nos wydatny, prosty, usta małe, jasnoróżowe niemal przysłonięte przez długie, siwe wąsy, z drugiej strony zaś gęstą, siwą, aczkolwiek nieszczególnie długą brodą. Ubrany w żółtą suknię o bardzo szerokich rękawach, przewiązana w pasie, mająca rozcięcie przy szyi. Na jego ramionach spoczęła brązowa draperia. Zgięte w łokciach ręce są uniesione. Prawa trzymana wyżej w geście błogosławieństwa, odsłania wewnętrzną stronę dłoni. Lewą dłonią pewnie chwyta klucze. Tło w kolorze brązowym, z gradientem tonalnym, ciemniejącym ku dołowi. Obraz wymaga konserwacji wraz z ramą.

Ołtarz boczny prawy

Architektura i ornamentyka ołtarza bocznego prawego (Fot. 35) w pełni odwzorowuje ołtarz stojący na tej samej wysokości nawy, z lewej strony. Nosi wezwanie Serca Jezusowego, aczkolwiek obraz w predelli nie jest do niego adekwatny, bowiem przedstawia Jezusa Miłosiernego. Jeszcze w połowie wieku XX nosił wezwanie św. Antoniego, zaś wizerunek tego świętego widniał na środku predelli. Obecnie znajduje się w kaplicy północnej. Obraz w zwieńczeniu przedstawia św. Pawła.

W centrum tego ołtarza przynajmniej do 2009 roku (ostatni wpis konserwatorski) znajdował się obraz Serca Jezusowego. Jego losy nie są znane autorowi niniejszej pracy. Obecny ukazuje Jezusa Miłosiernego (Fot. 36) na wzór wypracowany przez Adolfa Hyłę, zaś jego autorem jest …

Jezus stojący centralnie, w długiej białej szacie o szerokich rękawach, przewiązanej w pasie. Prawą rękę wznosi do błogosławieństwa, lewą dotyka szaty na piersiach, skąd wychodzą dwa promienie skierowane w dół i na boki: czerwony i blady. Głowę okala rozpraszający się nimb. Włosy ciemne, opadające na ramiona, długie. Twarz wyrażająca skupienie, o dużych niebieskich oczach skierowanych na widza, nos wąski, prosty i długi, usta wąskie, ponad nimi krótkie, ciemne wąsy, u dołu ciemna broda rozdwojona na podbródku. Ciało w kontrapoście, ciężar ciała opiera na lewej noce, prawą uginając w kolanie. Chrystus stąpa po kamiennej posadzce. U dołu obrazu umieszczono, na złotej wstędze słowa: Jezu, ufam Tobie. Obraz osadzony w profilowanej, złoconej ramie.

Wizerunki Jezusa Miłosiernego mają swoje źródło w wizji św. siostry Faustyny Kowalskiej, której doznała 22 lutego 1931 roku, kiedy to Jezus poinstruował ją, by powstał jego obraz. Pierwszy taki wizerunek, pod okiem siostry Faustyny, namalował w swojej pracowni wileński artysta Eugeniusz Kazimirowski w 1934 roku. Potem powstało wiele innych jego wersji, w tym Adolfa Hyły dla Sanktuarium Miłosierdzia Bożego Kraków-Łagiewniki.

Przedstawienie św. Pawła (Fot. 37) w szczycie ołtarza pochodzi z II połowy XIX wieku, autor nie jest znany. Obraz wykonany w technice olejnej na płótnie o wymiarach 74x68cm. Święty w centrum, ukazany do bioder, lekko zwrócony jest w prawą stronę. Głowę okala rozproszony nimb. Włosy są krótkie, ciemne z jasnymi pasemkami, czoło wysokie, wzrok skierowany przed siebie, nos prosty i wydatny, uwypuklone kości policzkowe, usta skryte pod długimi wąsami i gęstą, bardzo długą brodą, która opada na pierś. Ubrany w czerwoną suknię z bardzo szerokimi rękawami i zieloną, silnie sfałdowaną draperii, przerzuconą przez prawe ramię. Obie ręce zgięte w łokciach, prawą wspiera na mieczu, o widocznej rękojeści. Lewa ręka podtrzymuje otwartą księgę. Tło stanowi gradient, u góry jasnobrązowy, by dołu stać się ciemnobrązowy. Na narożach widać ślady powiększania obrazu, został on bowiem wtórnie umieszczony w ołtarzu, który powstał później niż obrazy w nim umieszczone.

Obok ołtarza na ścienia dzielącej nawę od prezbiterium umieszczono niewielki obraz św. Siostry Faustyny.

Ołtarz w kaplicy północnej

Ołtarz znajdujący się w kaplicy św. Gertrudy (Fot. 38) powstał w III ćwierci XIX wieku, podobnie, jak ołtarz kaplicy południowej. Wykonany został w drewnie, pokryty białą i żółtą polichromią oraz złoceniami. Stanowi przykład stylu neoklasycystycznego. Koresponduje z ołtarzem głównym.

Ołtarz jest architektoniczny, jednoosiowy, jednokondygnacjowy. Mensa prostopadłościenna, zdobiona prostokątną, profilowaną płyciną. Predella pozbawiona dekoracji, przerwana cokołami pilastrów. Na środku przed predellą, tabernakulum skrzynkowe, zdobione po bokach parą lizen o podłużnych, pionowych żłobieniach. Drzwiczki dekoruje prostokątna, wklęsła płycina, w której jest druga, wypukła.

Retabulum ujmuje para pilastrów o kanelowanych trzonach, stylizowanych, złoconych kapitelach typu korynckiego. Dolne naroża ujęte są spływami wolutowymi pokrytymi żółtą farbą, zdobionymi poprzecznymi żłobieniami. Centralne miejsce retabulum zajmuje obraz św. Gertrudy w profilowanej, złoconej, aczkolwiek mocno pociemniałej, pozbawionej blasku ramie. W zwieńczeniu pełne belkowanie, fryz zdobi roślinna plecionka, spięta na środku pierścieniem. Nad pilastrami pojawia się osobne belkowanie. Zwieńczenie w kształcie trójkątnego frontonu, od góry zamkniętego profilowaną ramą. Jego środek wypełnia złocone Oko Opatrzności w promienistej glorii. Naroża szczytu wieńczą akroteriony. Na szczycie, na osi ołtarza, umieszczono krzyż wsparty na cokole, ujętym dwoma esownicami.

Obraz stanowiąc centrum ołtarza przedstawia św. Gertrudę (Fot. 39). Ma on wymiary 163x107cm, wykonany został techniką olejną na płótnie. Namalowany został przed 1876 rokiem, przez Antoniego Kolasińskiego. Autor ukazał scenę we wnętrzu, gdzie święta, usytuowana na środku, klęczy zwrócona w lewą stronę. Nad jej głową nimb, który przybrał kształt obrączki. Ubrana jest w czarny habit o szerokich rękawach, biały czepek z podwiką tego samego koloru oraz czarny welon. Święta ukazana jest jako młoda kobieta, o pełnej twarzy. Oczy skierowane na krzyż ołtarzowy stojący na stoliku naprzeciwko, nos prosty, usta małe, podbródek z poprzeczną bruzdą. Ręce zgięte w łokciach unosi do góry, krzyżuje dłonie na piersiach. Stolik przykrywa błękitna wzorzysta tkanina, o srebrno-złoło-czerwonych motywach, przypominających owoc granatu. O krzyż wsparta jest otwarta księga, za nim zaś leży czaszka, niewątpliwe memento mori. Obok stoliku leży opasła, otwarta księga oraz dwa zwoje. W tle z prawej strony znajduje się różowa kotara, po lewej kolumna z głowicą kostkową. Podłogę stanowi posadzka z dużych płyt kamiennych. Obraz posiada dziurę na środku płótna, oślepły werniks, nieprawdziwe barwy, w związku z czym wymaga konserwacji. Został wpisany do rejestru zabytków dn. 21.04.1994 roku, pod numerem B/173.

Ołtarz w kaplicy południowej

Architektura ołtarza w kaplicy północnej (Fot. 40), noszącej wezwanie św. Szczepana, jest analogiczna do ołtarza w kaplicy północnej, z wyjątkiem wici roślinnej na fryzie belkowania, której nie posiada oraz innego tabernakulum. Centralną część predelli wypełnia obraz
św. Szczepana, ujęty w złoconą, profilowaną ramę.

Tabernakulum (Fot. 41) stojące na wysokości predelli ołtarza skrzynkowe. Ujęte para lizen, pełne belkowanie w zwieńczeniu, na drzwiczkach prostokątna płycina w profilowanej ramie, w której druga wypukła okolona jest ramą o rozetach w jej narożach. Polichromowana w kolorach żółtym i białym.

Scena ze św. Szczepanem (Fot. 42) mam miejsce na dziedzińcu. Święty klęczy z prawej strony, ciało ma zwrócone w swoją lewą stronę, ukazany jest nieco z boku. Jego głowa, silnie odchylona do tyłu, na prawą stronę, okolona jest rozproszonym nimbem. Twarz ma młodą, pełną, nos wydatny, usta pełne, wzrok kieruje do góry. Włosy długie, proste, opadające na plecy. Ubrany jest w białą albę i czerwona dalmatykę, obszytą złocona koronka. Unosi zgięte w łokciach ręce, dłonie zwracając ku sobie. Naprzeciw niego, po lewej, na pierwszym planie stoi oprawca, który jest muskularnym, młodym mężczyzną, o krótkich włosach, odwróconym tyłem do widza, ukazany nieco z boku. Prawą rękę odchyla do tyłu, by wykonać rzut, nie widać dłoni. Lewą część torsu osłania krótka, biała koszula, przepasana sznurkiem, prawa pozostaje naga. Brązowe spodnie podwinięte ma do kolan. Naprzeciw widza, ustawiony frontalnie, drugi oprawca, będący również młodym mężczyzną, o krótkich włosach, przyodziany w brązową suknię, z podwiniętymi do łokci rękawami i dużym rozcięciem na piersiach. Ręce wznosi wysoko ponad głowę, trzymając duży kamień. Za świętym, z prawej strony, stoi grupa trzech mężczyzn: w środku o ciemnej brodzie i głowie osłoniętej białą zawoją. Pozostali, to starcy o siwych włosach, osłoniętych kapturami. W tle widać kamienną ścianę zakończoną gzymsem podpartym kroksztynami. Po lewej, fragment zwieńczenia budowli z trzema otworami okiennymi. W narożu po prawej wyłania się arkada. Ponad sceną, na obłoku siedzący Bóg Ojciec z Jezusem. Postać Boga znajduje się po prawej, ma on długą siwą brodę, długi, mocno sfałdowany, brązowy, płaszcz. Prawą rękę wznosi, zaś w lewej, opartej na kuli ziemskiej, trzyma berło. Po jego lewej stronie siedzi Jezus Chrystus trzymający krzyż w lewej dłoni. Tors ma nagi, zaś biodra osłonięte czerwoną draperią.

Obraz został wpisany do rejestru zabytków 27.07.1970 roku pod numerem B/151/3.