Oddziaływanie sztuki o uzdrawiającym znaczeniu, znane było od dawna, co potwierdzał twórca koncepcji zwanej katharsis, czyli Arystoteles. Ale jednak dopiero w ostatnim stuleciu powstała inicjatywa wykorzystania procesu twórczego i sztuki do celów terapeutycznych, oparta na teorii, która określa psychologiczne mechanizmy twórczości. Postępowanie to nazwano „ arteterapią” i nazwa ta została wprowadzona do terminologii medyczno-psychologicznej PRZEZ HILLA w latach 40 dwudziestego wieku.
Określenie to jest odnoszone najczęściej działań i sztuk plastycznych. W miejsce określenia „ arteterapia”, wstawiane są również takie określenia jak:
- artepsychoterapia,
- artepsychoterapia analityczna,
- terapia kreatywna,
- terapia poprzez twórczość.

Arteterapia daje możliwość symbolicznego wyrazu trudnych przeżyć, doświadczeń i emocji w bezpiecznych warunkach, w formie wypowiadania się "nie wprost".

Arteterapia wyzwala aktywność twórczą, wyrównuje braki i ograniczenia psychofizyczne a jednocześnie obniża napięcie i pomaga nazwać problem. Pozwala na akceptację siebie i innych. Nadaje sens i wzbogaca życie ludzi niepełnosprawnych. Ważny jest sam akt twórczy a nie efekt końcowy wykonanej pracy.

Historia arteterapii

Nadrzędnym celem arteterapii jest zwalczanie skutków choroby oraz pomoc w jej przezwyciężaniu. Ogromną rolę odegrali francuscy psychiatrzy A. Tardieu i M. Simon, którzy pod koniec XIX w. opublikowali prace na temat znaczenia dzieł plastycznych osób chorych psychicznie. Naukowe określenie zaproponował w 1942 r w Wielkiej Brytanii Adrian Hill. Pierwsze próby stosowania odnotowano w latach 30 XX wieku w Stanach Zjednoczonych. Pierwsze stowarzyszenie zawodowych arteterapeutów powstało w USA w latach 60.

Adrian Hill, z zawodu nauczyciel sztuki, był pierwszym zatrudnionym w szpitalu arteterapeutą. W latach 40. i bezpośrednio po zakończeniu II wojny światowej była bardzo potrzebna i dynamicznie rozwijała się rehabilitacja medyczna. Wielu artystów zgłaszało się do szpitali i sanatoriów, głównie psychiatrycznych i przeciwgruźliczych, by swoimi umiejętnościami służyć pomocą lekarzom w rehabilitowaniu pacjentów. Nazywano ich przeważnie konsultantami. Powstała w ten sposób nowa procedura terapeutyczna polegająca na tworzeniu przez pacjentów różnych form wizualnych, które następnie były z konsultantem analizowane i interpretowane pod kątem ich znaczeń. Do powstania arteterapii przyczynili się także pionierzy psychoterapii opartej na teoriach Freuda i Junga, którzy podkreślali wielką siłę ekspresji dzieł sztuki i wyobraźni.

Oddziaływanie arteterapii

Podczas zajęć z arteterapii zmienia się sposób odbioru świata. Uczestnicy spotkań nabierają przekonania, że każda emocja, nawet najbardziej przykra, nie trwa wiecznie - przemija. Zaczynają więc nabierać dystansu do swoich uczuć i przeżyć, stają się dojrzalsze,uspokojone i wyciszone. Terapia sztuką pozwala kształtować takie umiejętności jak np.: rozpoznawanie i wyrażanie własnych emocji, wyrażanie ich w sposób akceptowany przez otoczenie.

W wyniku procesu twórczego u osoby tworzącej:

• Zostają uwolnione i odreagowane nagromadzone emocje;

• Zmniejsza się poziom napięcia;

• Zostaje uaktywniona sfera komunikacji niewerbalnej;

• Wzmacnia się poczucie bezpieczeństwa;

• Wzmaga się świadomość motywów własnych działań i zachowań;

• Uaktywnia się ekspresja samego siebie i spontaniczność.

Arteterapia pozwala na:

• Rozwijanie własnych działań twórczych;

• Pozawerbalne porozumiewanie się;

• Uzewnętrznianie świata własnych przeżyć i odczuć;

• Zaspokajanie potrzeb: akceptacji, bezpieczeństwa, współuczestnictwa, bycia rozumianym i docenianym;

• Zrozumienie własnych pragnień i potrzeb;

• Pobudzenie sensoryczne - wielozmysłowe postrzeganie świata;

• Poznawanie innych - zmiana punktu widzenia swoich problemów;

• Akceptacja siebie i innych;

• Kreowanie przestrzeni, poznawanie dystansu i granic;

• Relaks, przyjemność i odpoczynek.

Formy arteterapii

• biblioterapia terapia wykorzystująca książki (np. ostatnio bardzo popularne w księgarniach "Opowiadania, które leczą" przeznaczone dla dzieci różnych grup wiekowych). Właściwy proces biblioterapii powinien przebiegać w następujących etapach: identyfikacja, katharsis, wgląd. Są różne oddziaływania i kierunki biblioterapii: przygotowujące (gdy czytelnik nie miał w ręku książki - podajemy mu pozycje przyjemne i łatwe, sam wybiera odpowiednią), korygujące - gdy za pośrednictwem książki chcemy uzyskać właściwe zmiany w zachowaniu i postawie. Jeśli chodzi o biblioterapię stosowaną u dzieci - to szczególne zastosowanie mają bajki terapeutyczne o różnej treści, ukierunkowane do konkretnego dziecka z konkretnym deficytem, każda bajka ma wartość moralną, kończy się morałem - który należy rozwinąć w rozmowie z dzieckiem. W pracy z człowiekiem starszym - najbardziej skuteczną jest biofilia - afirmacja życia w okresie dzieciństwa i młodości, skupienie się na wspomnieniach człowieka starszego, na tym co w jego życiu było dobre i przyjemne. Jednak nie wszystkie materiały czytelnicze pozwalają uzyskać wgląd i pomagają rozwiązać indywidualne problemy. Ostrożnie należy sięgać po pozycje zachodnie z optymistycznymi tytułami, można w ten sposób utracić własne nadzieje np. na wyzdrowienie swojego dziecka - nasze realia są całkiem odmienne - i nie zawsze to, co udaje się innym - znajdzie miejsce w naszym życiu

• Przygoda mrówki
  Wybrała się mrówka na spacerek,
  świeciło słonko lecz wiał wiaterek.
  
  Mrówka wesoło sobie pomyka,
  wiatr zawiał mocniej...
  chlup! do strumyka.
  
  Topi się mrówka, pomocy wzywa.
  Biedna, maleńka, nie umie pływać!
  
  Leciał motylek, przechylił główkę,
  nagle zobaczył tonącą mrówkę.
  
  Spieszy na pomoc motylek młody,
  Wreszcie wyciągnął mróweczkę z wody.
  
  Posadził na trawce, skrzydłami osuszył,
  rzekł do niej mądrze, prosto w jej uszy:
  
  Mrówko maleńka, gdzie twoja mama?
  Nie możesz chodzić nad wodę sama!

choreoterapia 
Moją ścieżką jest taniec.
Moją biblią jest ciało, ponieważ ciało nie kłamie.
Jeśli pozwolisz swemu ciału tańczyć -
natychmiast odpadną od ciebie kłamstwa i dogmaty,
aż zostaniesz z samym duchem życia.
Taniec jest lekarstwem.
Wierzę, że jeżeli wyrazisz duszę w ruchu,
ona uzdrowi się.

Gabrielle Roth

• terapia wykorzystująca taniec, można tu także zaliczyć tańce integracyjne - promowane przez Polskie Polskie Stowarzyszenie Pedagogów i Animatorów KLANZA. Jest to proces integrujący jednostkę poprzez odczuwanie pełni cielesności, ekspresji, identyfikacji, samoświadomości. Elementy leczące w choreoterapii to ruch, muzyka, tempo, grupa, rytm, czas, przestrzeń, terapeuta, dotyk. Stosowane techniki to taniec, ćwiczenia muzyczno-ruchowe, improwizacje muzyczno - ruchowe. Korzyści płynące z uczestnictwa na warsztatach to m.in.:
  - odprężenie odczuwalne w ciele i psychice,
  - wzrost energii i siły życiowej,
  - pozwolenie sobie na spontaniczność i odczuwanie prawdziwej radości,
  - akceptacja ciała i jego wyglądu,
  - odkrywanie kobiecości i męskości,
  - rozpoznanie i bezpieczne wyrażanie uczuć,
  - wzrost poczucia własnej wartości,
  - wzrost pewności siebie,
  - łatwość nawiązywania kontaktów z innymi 
  bądź zerwanie toksycznych więzi,
  - wzrost szacunku do siebie,
  - docenienie własnej osoby,
  - umiejętność stawiania zdrowych granic w relacjach z ludźmi,
  - rozbudzenie kreatywnej postawy do życia,
  - integracja psychofizyczna.
  
  
  Dzięki uczestnictwu na zajęciach z terapii tańcem zachodzi w nas zmiana właśnie dzięki otwarciu się na siebie i wsłuchaniu w swoje potrzeby i marzenia.
  

estezjoterapiao, rzeźbę, t Estezjoterapia wykorzystuje malarstwo, rzeźbę, teatr i film eatr i film. Terapia za pomocą sztuk plastycznych gdzie wykorzystywane

są techniki  plastyczne - rysunek, malarstwo, rzeźba, technika mokre na mokrym, malowanie z kleksa, techniki graficzne: monotypie, druk strukturalny, odbijanie gipsorytów i linorytów, lepienie z gliny, plasteliny, masy solnej, rzeźbienie, wycinanki, układanki, tkactwo, grafika, collage.

Forma artystyczna jest równie ważna jak stworzone dzieło - malowanie farbami lub delikatne użycie miękkiego ołówka pozwala wyciągnąć pewne wnioski dotyczące sfery emocjonalnej i samooceny.

• Plastykoterapia jest szczególnie polecana dla osób, które czują się ograniczone i przytłoczone przez innych; dostarcza im przestrzeni pozwalając na swobodną twórczość.

• Choreoterapia, czyli terapia tańcem, ruchem, opiera się na wykorzystaniu ruchu jako procesu, który zwiększa fizyczną

 i psychiczną integrację jednostki. Pozwala ona wyrazić doświadczenia emocjonalne związane z kontaktem cielesnym i dotykowym. Polecana jest dla każdej grupy wiekowej. Choreoterapia rozwija wyobraźnie

i samodzielność, poprawia koncentrację, pogłębia i ułatwia nawiązywanie kontaktów interpersonalnych, redukuje zahamowania związane z artywnością ruchową.

dramatoterapia terapia wykorzystująca elementy teatru i dramy, która polega na przygotowywaniu przez podopiecznych przedstawień teatralnych i udziale w nich. Ważnym elementem jest dyskusja nad tym co się wydarzyło na scenie i jakie towarzyszyły temu uczucia. Dzięki temu problem zostaje przepracowany. Poprzez odgrywania ról, osoby uczestniczące w zajęciach, rozwijają wyobraźnie i poczucie sprawstwa; odgrywanie ról pomaga 
w uświadomieniu sobie własnych przekonań i uczuć, jak i pozwala wypróbować nowe sposoby zachowania.

Teatroterapia poprawia komunikację, przywraca wiarę we własne siły, poszerza jednostkowe doświadczanie samych siebie i świata, dopełnia inne formy interwencji pedagogicznej i psychologicznej.

muzykoterapiaterapia wykorzystująca muzykę - słuchanie, tworzenie, śpiewanie, granie. Tak jak inne formy psychoterapii może być stosowana indywidualnie lub grupowo, przy czym częściej stosuje się ją, jako metodę grupową. Lecznicze funkcję muzyki są pełnione w dwóch podstawowych formach:

•  profilaktyka muzyczna przeznaczona dla ludzi zdrowych w celu poprawy lub utrzymania dobrego zdrowia lub sprawności fizycznej, utrzymania dobrego nastroju

•  przeznaczona dla ludzi chorych jest terapią uzupełniającą, stosuje się ją w placówkach, dąży do poprawy zdrowia. Cele muzykoterapii, to ujawnienie i odreagowanie emocji, zmiana nieprawidłowych zachowań, integracja w grupie, poszerzenie wrażliwości, nauczenie relaksacji, aktywizacja oddechowa, psychiczna i ruchowa oraz ułatwienie diagnozowania i ustalenie dalszego kierunku leczenia poprzez obserwację zachowania się pacjenta.

sylwoterapia pobudzanie organizmu do samoleczenia, poprzez przebywanie w obecności drzew i krzewów.

Samo przebywanie pośród swobodnie rosnących drzew poprawia samopoczucie człowieka. Dotykanie, głaskanie, przytulanie się ułatwia powrót do równowagi z naturą, czyli do równowagi z całym naszym organizmem. Aby sylwoterapia była w pełni wykorzystana, sam spacer po lesie nie wystarczy. Należy wybrać odpowiednie gatunki drzew, dotykać je odkrytymi częściami ciała - najlepiej czołem, dłońmi, bosymi stopami i plecami.

Leczniczy wpływ drzew na organizm ludzki potwierdzają badania naukowe. Substancje zawarte w liściach, kwiatach i korze wielu drzew mają właściwości bakteriobójcze, przeciwbólowe i przeciwzapalne, a soki i olejki poprawiają samopoczucie i dodają sił.

Sylwoterapia wykorzystywana jest także do rewalidacji dzieci upośledzonych umysłowo.

ZAKOŃCZENIE
Tworzenie artystyczne daje człowiekowi poczucie bezpieczeństwa, odreagowuje on swoje stresy, a także sprawia mu radość. 
Arteterapia pozwala na rozwijanie własnych działań twórczych, pozawerbalne porozumiewanie się, uzewnętrznienie własnych przeżyć i odczuć, zaspokajanie podstawowych potrzeb i zrozumienie ich, poznawanie innych, akceptacja siebie, relaks, przyjemność oraz odpoczynek. 
„Proces arteterapeutyczny jest „autentycznym ukierunkowaniem życiowym" realizowanym za pomocą dostępnych środków. Ma przede wszystkim na celu ukazywanie bogactwa natury i urody świata oraz neutralizowanie przeszkód hamujących wewnętrzny rozwój jednostki” .

---