Funkcjonowanie informatycznych systemów wspomagających
rozliczenia bankowe - SYBIR, ELIXIR
W kwietniu 1993 roku działalność rozliczeniową rozpoczęła Krajowa Izba Rozliczeniowa. Została ona powołana przez 16 największych banków polskich, w tym NBP oraz Związek Banków Polskich w formie spółki akcyjnej.
Przedmiotem działalności KIR jest:
Dokonywanie rozliczeń pieniężnych między bankami tj. organizacja wymiany dokumentów rozliczeniowych, rejestracja wzajemnych wierzytelności, nadzorowanie rozliczeń międzybankowych,
Ustalanie standardów informacyjnych związanych z rozliczeniami międzybankowymi,
Prowadzenie innej działalności związanej z rozliczeniami.
Struktura organizacyjna KIR jest dwustopniowa:
Pierwszy stopień tworzy 17 Bankowych Regionalnych Izb Rozliczeniowych (BRIR),
Drugi - ośrodek centralny.
Pierwszym systemem rozliczeń uruchomionym przez KIR był system SYBIR, rozliczający zlecenia płatnicze zarejestrowane na dokumentach papierowych.
Najważniejsze zadania systemu to:
Ewidencja i kontrola w BRIR fizycznego transportu przesyłek z dokumentami papierowymi z oddziałów banków, dostarczania tych przesyłek (zgodnie z harmonogramem działania określonym dla systemu) do BRIR-ów właściwych dla oddziału banku adresata oraz wydawanie tych przesyłek odbiorcom,
Zagregowanie i skompensowanie wzajemnych zobowiązań i należności banków biorących udział w wymianie dokumentów rozliczeniowych (rozrachunek netto),
Przygotowanie informacji stanowiącej podstawę do zaksięgowania na rachunkach bieżących banków w NBP oraz informacji dla central banków o wstępnych i ostatecznych wynikach kompensacji
Oddział banku uczestniczący w systemie rozliczeń za pośrednictwem KIR ma za zadanie przygotowanie przesyłek ze zleceniami płatniczymi (papierowymi dokumentami klientów), z zestawieniami tych zleceń oraz z dyskietkami zawierającymi zbiory z danymi wejściowymi do systemu SYBIR.
Zbiory te stanowiące ilościowo-wartościowe określenie zobowiązań i wierzytelności danego oddziału w stosunku do oddziałów innych banków są podstawą czynności rozliczeniowych KIR. Na podstawie zbiorów z zestawieniami przesyłek z oddziałów system SYBIR sporządza regionalne zestawienia rozliczeniowe. Wieczorem jest to zestawienie wstępne (prognoza płatności w następnym dniu). Określa ono wzajemne wierzytelności banków w układzie każdy bank z każdym odrębnie dla uznaniowych i obciążeniowych zleceń płatniczych. Zestawienie to, drogą telekomunikacyjną przysyłane jest do centrali KIR. Po sporządzeniu danych zbiorczych Izba za pomocą dostępnych środków łączności przesyła prognozę na następny dzień do NBP i wszystkich central banków.
System ELIXIR
System ELIXIR do rozliczeń pieniężnych wykorzystuje elektronikę, co powoduje, że zbędne staje się przesyłanie dokumentów papierowych, komunikacja między bankami a KIR może być realizowana przy użyciu łączy telekomunikacyjnych.
Zbiory z danymi mogą być również przekazywane na nośnikach magnetycznych (dyskietkach), dostarczonych do BRIR transportem własnym lub pocztą regionalną KIR.
W systemie ELIXIR wbudowane zostały mechanizmy zabezpieczające, które operują tzw. podpisem cyfrowym wg odpowiedniego algorytmu.
Każdy bezpośredni użytkownik systemu dysponuje parą kluczy, z których jeden (prywatny) znany jest tylko jemu, natomiast drugi (publiczny) znają wszyscy (jego potencjalni kontrahenci).
Użytkownik wysyłający zbiór ze zleceniami dołącza do niego dodatkową informację, tzw. podpis cyfrowy, ustalany na podstawie zawartości zbioru i wartości klucza prywatnego. Odbiorca tego zbioru posługując się kluczem publicznym nadawcy, sprawdza czy zbiór faktycznie pochodzi od tego nadawcy i czy jego zawartość nie została zmieniona od momentu jej podpisania przez nadawcę.
W systemie ELIXIR można uruchomić dwa przebiegi. W przypadku zleceń uznaniowych oznacza to, że zlecenia przekazywane do KIR w godzinach przedpołudniowych są uwzględnione jeż w rozrachunku południowym, a przekazywane do godzin popołudniowych - już w rozrachunku wieczornym tego samego dnia.
Dzięki stosowaniu nowoczesnych rozwiązań informatycznych stworzono możliwości włączenia systemu rozliczeń międzybankowych w elektroniczną sieć powiązań banków między sobą w skali krajowej i międzynarodowej.
1
1