Z. Tyszka definiuje rodzinę z punktu widzenia grupy i więzi łączących członków rodziny, jako "zbiorowość ludzi powiązanych ze sobą więzią małżeństwa, pokrewieństwa, powinowactwa lub adopcji "Rodzina jest instytucją i grupą społeczną, wychowawczą, pełniącą szereg rozmaitych funkcji.

Funkcja rodziny to, według Z. Tyszki, "wyspecjalizowane oraz permanentne działania i współdziałania członków rodziny, wynikające z bardziej lub mniej uświadamianych sobie przez nich zadań, podejmowanych w ramach wyznaczonych przez obowiązujące normy i wzory, a prowadzące do określonych efektów głównych i pobocznych." (6)

Najpełniejszy wykaz funkcji, spełnianych przez rodzinę, podaje M. Ziemska. (7)

1) funkcja prokreacyjna - oznacza, że jest to jedyna grupa społeczna rozszerzająca się dzięki funkcjom biologicznym, dostarczając nowych członków dla swojej grupy i dla całego społeczeństwa,

2) funkcja produkcyjna - dostarczając społeczeństwu pracowników, przyczynia się do zwiększenia twórczych i wytwórczych sił,

3) funkcja socjalizująca - oznacza stosunek rodziny do dzieci, które przez życie w niej, wrastają w społeczeństwo, oraz dostosowywanie się małżonków do siebie,

4) funkcja usługowo - opiekuńcza - zapewnia jej członkom codzienne usługi (mieszkanie, wyżywienie, odzież) oraz opiekę ludziom starszym lub chorym,

5) funkcja psychohigieniczna - zapewnia członkom poczucie stabilizacji, bezpieczeństwa, możliwość wymiany emocjonalnej, stwarza warunki dla rozwoju osobowości, dojrzałości emocjonalnej i równowagi psychicznej.

Z. Tyszka , za ważniejsze funkcje rodziny, uważa : (8)

1) funkcję seksualną,

2) funkcję materialno - ekonomiczną,

3) funkcję kontrolną,

4) funkcję socjalizacyjno - wychowawczą,

5) funkcję emocjonalno - ekspresyjną.

Każda rodzina pełni je na różnym poziomie i w różnym zakresie.

Według Z .Tyszki funkcje rodziny to:

- funkcje biopsychiczne: prokreacyjna i seksualna

- funkcje ekonomiczne: materialno - ekonomiczna i opiekuńczo - zabezpieczająca

- funkcje społeczno - wyznaczające: klasowa i legalizacyjno - kontrolna

- funkcje socjopschologiczne: socjalizacyjno-wychowawcza, kulturalna, religijna, emocjonalno-ekspresyjna.

- funkcje socjopsychologiczne: socjalizacyjno-wychowawcza, kulturalna, rekreacyjno - towarzyska, emocjonalno - ekspresyjna.

Funkcje rodziny według . Tyszki.

-prokreacyjna lub biologiczna. Pozwala na zaspokojenie potrzeb emocjonalnych ,podtrzymuje ciągłość rodziny, społeczeństwa.

-ekonomiczna - polega na dostarczaniu dóbr materialnych rodzinie

-opiekuńcza- zabezpiecza członków rodziny w określonych sytuacjach życiowych

-socjalizacyjna-polega na wprowadzeniu nowego członka do społeczeństwa.

-stratyfikacyjna- gwarantuje członkom rodziny określony status życiowy, wyznacza ich

przynależność do określonej grupy społecznej.

-integracyjno- społeczna -kontrola zachowań członków w tym zachowań seksualnych.

Klasyfikacja funkcji rodziny wg Zbigniewa Tyszki (1974):

Grupa I: funkcje biopsychiczne - prokreacyjna i seksualna

Grupa II: ekonomiczne - praca zarobkowa w celu zapewnienia rodzinie środków do życia

Grupa III: społeczno - wyznaczające: klasowa ( wyznaczająca pozycję członków w strukturze społecznej) oraz legalizacyjno - kontrolna (kontrola postępowań, przekazywanie wzorców)

Grupa IV: socjopsychologiczne - 1. socjalizacyjno - wychowawcza, 2. kulturalna, 3. rekreacyjno - towarzyska, 4. emocjonalno - ekspresyjna.

Uwzględniając różny poziom warunków wychowawczych poszczególnych rodzin

S. Kawula (1973) dokonał próby typologii pedagogicznej rodziny i wyróżnił pięć ich kategorii;

1) rodziny wzorowe - tworzą maksymalne warunki wychowawcze i stale podnoszą swój poziom wychowawczy,

2) rodziny normalne - zapewniają jednostce warunki wszechstronnego rozwoju,

3) rodziny wydolne wychowawczo - warunki wychowania i ich ogólne funkcjonowanie bywa zachwiane,

4) rodziny niewydolne wychowawczo - występują zaburzenia we współżyciu rodzinnym, najczęściej są to rodziny niekompletne, bliskie rozbicia,

5) rodziny patologiczne - członkami tych rodzin są osoby pozostające w stałej kolizji z prawem i moralnością stanowiące margines społeczny, z rodzin tych wywodzi się największy odsetek dzieci i młodzieży niedostosowanej społecznie.

Powyższa typologia rodzin ma swoje praktyczne zastosowanie. Każda kategoria wymaga innego oddziaływania pedagogicznego i pomocy w realizowaniu swojej funkcji wychowawczej ( Por. Kawula S.,1973).

według S. Kawuli funkcja prokreatywna, ekonomiczna, kulturalna, emocjonalna i socjalizacyjno-wychowawcza

S. Kawuli są w najtrudniejszej sytuacji życiowej, często wręcz tragicznej. Wśród typologii rodzin, którą autor stworzył, są następujące:

- rodziny wzorowe wychowawczo,

- rodziny normalne,

- rodziny jeszcze wydolne,

- rodziny niewydolne

- rodziny patologiczne(11)

Pedagogika rodziny - teoretyczne podstawy

1 Przedmiot ped rodz: wychowanie rodzinne.

Ped rodz jako: nauka teoretyczna (sfera badań teoretycznych), empiryczna, praktyczna, interdyscyplinarna

2 Cechy ped rodz

- polimorficzność ujęć problematyki rodziny

- komplementarność

- kompleksowość, historyczne ujęcie

3 Zadania/cel ped rodz:

- analiza, interpretacja, ocena różnych zjawisk, procesów występujących w rodzinie ich uwarunkowań oraz skuteczności

- budowanie teorii, twierdzeń naukowych

Kategorie pojęć ped rodz:

Rodzina jako gr społ, środowisko wychowawcze, środ kulturowe, instytucja wychowawcza, wspólnota osób

Macierzyństwo-ojcostwo

Dziecko-dzieciństwo

Proces wychowania rodzinnego

Więź rodzinna

Sytuacja rodzinna

Sytuacja dziecka

Typologia rodziny

Funkcje rodziny

Dysfunkcyjność

Patologia rodziny

Kultura rodziny

Uczestnictwo w kulturze

Wypoczynek rodziny

Kultura pedagogiczna rodziny

Profilaktyka, kompensacja

Wsparcie, opieka

Teoretyczne podstawy badań nad rodziną:

Ped humanistyczna

Ped personalistyczna

Teoria środowiskowa (Bronfenbrenner)

Teoria potrzeb ludzkich

Teoria dzieciństwa

Teoria sił ludzkich, służby społecznej

Teoria kultury

Teoria uczestnictwa w kult

Teoria rodziny np.: perspektywa interakcyjna, strukturalna, funkcjonalizmu, rozwojowa

4 Obszary zainteresowań ped rodz, gł kierunki tematyczne:

I teoretyczne podstawy: teorie, aparatura pojęciowa

II Kulturowe, społeczne, edukacyjne aspekty funkcjonowania rodziny a proces wychowania rodzinnego

III Dysfunkcyjność, patologia rodz a sytuacja dziecka

IV Zagadnienia dotyczące wsparcia, opieki nad współczesną rodziną.

V Rodzina - szkoła, środowisko lokalne - dokonujące się przemiany

VI Metodologia badań nad rodziną

1 Rodzina jako wartość

2 Procesy wychowania w rodzinie

3 Uwarunkowania funkcji wychowawczej rodziny

struktura rodziny

atmosfera wychowawcza

kultura środowiska rodziny

kultura pedagogiczna rodziny

rodzice jako osoba znacząca

dziecko w rodzinie i jego dzieciństwo

4 Realizacje funkcji wychowawczej

Rodzina - szkoła miłości

Wychowanie dla wolności i prawdy

Wychowanie patriotyczne

Wychowanie rodzinne przygotowujące do życia w społeczeństwie

Obszary tematyczne zainteresowań ped rodz:

1 Proces wychowania w rodzinach zróżnicowanych społecznie, kulturowo, materialnie, strukturalnie. Realizacja funkcji rodziny.

2 Więź rodzinna. Pozycja matki i ojca w rodzinie współczesnej w procesie wychowania. Samotne macierzyństwo.

3 Dom rodzinny

4 Kultura środowiska rodzinnego. Uczestnictwo w kulturze. Kultura prefiguratywna.

5 Kultura pedagogiczna rodziców.

6 Media i multimedia we współczesnej rodzinie.

7 Relacje rodzina - szkoła - środ lokalne (integracja i syntonia)

8 Przemiany współczesnej rodziny.

9 Hydralności i stałość związków rodzinno-małżeńskich. Nietypowe małżeństwa we współczesnej Polsce.

10 Rodzina rozłączona

11 Zagrożenia struktury i funkcjonowania współczesnej rodziny a sytuacja dziecka

- rodzina bezrobotna

- rodz biedna

- rodz niepełna

- rodz zdezintegrowana w sferze więzi emocjonalnej (skłócona)

- rodz z osobą chorą

- rodz z problemem alkoholowym

- przemoc w rodzinie

- rodz o skumulowanych czynnikach patogennych

12 Kierunki i formy pomocy współczesnej rodzinie

Nietypowe małżeństwa i rodziny w Polsce

1 Małżeństwa bezdzietne z wyboru

Cechy: jest to zjawisko demograficzno - społeczne, które narasta; kobiety zawodowe, alternatywne formy współżycia kobiety z mężczyzną. Małżeństwa te wysoko cenią u swoich partnerów wykształcenie. Duża wagę przywiązuje się do pracy zawodowej. Równość ról w małżeństwie. Są postrzegani w społeczeństwie jako osoby samolubne, zapatrzeni w siebie, niedojrzali emocjonalnie. Oni sami nie czują się gorsi od małżonków rodziców.

Małżonkowie bezdzietni przypisują małżonkom rodzicom: konserwatyzm, tradycjonalizm. Kobiety bezdzietne z wyboru są dominujące, skłonne do współzawodnictwa. Mężczyźni są bardziej wrażliwi na potrzeby innych ludzi.

Nadmiar uczuć przekształca się w energię twórcza e służbie jakiejś ważnej idei, czy drugiej osobie.

2 Zrekonstruowane po rozbiciu małżeństwa

- członkowie utracili bliską osobę przez śmierć lub rozwód

- dziecko ma przy sobie tylko jednego rodzica biologicznego

- dzieci z rodzin zrekonst. Są członkami więcej niż jednej wspólnoty rodzinnej

- dzieci i ich przybrane rodzeństwo nie są ze sobą spokrewnione

- role z tytułu więzi biologicznej. Role nabyte: macochy i ojczyma.

- rodzina zrekonstruowana nie jest na ogół akceptowana przez krewnych

- nie ma swojej historii

3 Małżeństwa osób młodocianych zawierane pod przymusem (ciąża). 16-letnie żony i matki mają zwykle ukończona jedynie szkołę podstawową. Są to bardzo często osoby bezrobotne. Mężczyzn - ojców czeka służba wojskowa. Mieszkają zwykle z rodzicami. Mało o sobie wiedzą, o swoich zainteresowaniach, charakterze. Dość prędko dochodzi do rozwodu.

4 Małżeństwa mieszane kulturowo: 98% żon to Polki. Poczucie satysfakcji małżeńskiej w związkach dwukulturowych nie różni się w sposób zasadniczy od takiego poczucia w małżeńskich rodzinach polskich.

Wpływ czynnika dwukulturowości jako elementu obciążającego związek odczuwają głównie żony. Postrzegają często swoje małżeństwa jako mniej zintegrowane, ze słaba komunikacją, mniej satysfakcjonujące niż myślały. Małżeństwa dwukulturowe zdecydowanie upodobniają się do polskich małżeństw homogenicznych. W ich małżeński etos wpisana jest odmienność wartości, obyczajów, postaw, zachowań. Prognozy ich trwałości są w pełni optymistyczne.

5 Małżeństwa kohibitacyjne

6 Małżeństwa osób niepełnosprawnych umysłowo w lekkim stopniu. Podejmują oni rolę małżeńską i rodzicielską, tyle że z pewnym ograniczeniem. Pracują w zawodach: ślusarza, krawca, ogrodnika, kucharza itp. Zawierają małżeństwo nieco później niż ich rówieśnicy pełnosprawni. Kobiety za mąż wychodzą trzykrotnie częściej niż upośledzeni rodzice. Kobiety też zostają żonami mężczyzn w pełni sprawnych umysłowo.

7 Małżeństwa byłych księży katolickich

- „eks-księża” sprawdzaja się w swoich nowych rolach rodzinnych

- w ocenach żon cechuje ich troska o wspólnotę małżeńską, miłość, wzorowe wywiązywanie się z obowiązków

- żony cenią u swoich „nietypowych mężów” delikatność, takt, głębię uczuć, przejawiany wobec nich szacunek, kulturę bycia, współżycia, inteligencję, zaradność, troskliwość

- jako mężowie i ojcowie sprawdzają się w najwyższym stopniu

Rodzina diasporowa (rozproszona)

- pomimo rozwodu pełni swe pdst funkcje (rozwiązanie małżeństwa nie rodziny)

- według prawa religii katolickiej jest to nadal małżeństwo

- byli rodzice są nadal rodzicami naturalnymi

- małżonkowie po rozwodzie nie wchodzą w nowy związek

- pozostają w stanie wolnym, ale realizują funkcje rodzicielskie

-żyją w niewielkim przestrzennie rozproszeniu (np. w tym samym mieście), codziennie lub cyklicznie realizuje swe pdst fun, niekiedy awaryjnie i skompensowane w czasie

- występuje zjawisko destruktywne, ale także rewitalizujące

- dwa modele rodzin diasporowych

a) oparte na konfliktowości, sprzeczności interesów i wzajemnej izolacji

b) na mechanizmach rewitalizacji i wzajemnego uznawania własnej indywidualności, regeneracji więzi emocjonalnych, wsparcia, pomocy.

Rodzina dysfunkcyjna a sytuacja dziecka i obraz jego dzieciństwa

1 Rodzina biedna

2 Rodzina niepełna - zdezorganizowana strukturalnie

3 Rodzina zdezorganizowana w sferze więzi emocjonalnej

4 Rodzina patologiczna

5 Rodzina zmediatyzowana

Dzieciństwo - kategoria psychologiczna, pierwszy okres w życiu człowieka, faza intensywnego rozwoju społecznego, psychicznego, okres wpływów oddziaływań grup społecznych.

Dzieciństwo to kategoria społeczno - kulturowa:

- dzieciństwo to świat dziecka a więc jego doświadczeń, przeżyć, relacji, zachowań, których źródłem jest środowisko (rodzina, gr rówieśnicza, szkoła, instytucje wychowania pozaszkolnego, media)

Sytuacja społ dziecka. O sytuacji mówimy wtedy, gdy rozpatrujemy pewien układ ze względu na człowieka będącego jednym z elementów, ale z jakiegoś względy elementem wyróżnionym. Człowiek ze wzg, na którego rozpatrujemy cały układ jest podmiotem sytuacji. Inaczej mówiąc sytuacja jest zawsze czyjaś i nie da się jej określić bez podania przedmiotu.

- jest to miejsce, pozycja, jaka zajmuje dziecko w środowisku swojego życia, warunki jego egzystencji (materialne i nie), wpływy i oddziaływania, którym ulega, doznawane przeżycia, doświadczenia, określone wychowania jakie podejmuje.

Sytuacja życiowa dziecka: Dziecko

- sytuacja materialna

- sytuacja opiekuńcza

- sytuacja wychowawcza

- sytuacja emocjonalna

- sytuacja kulturalna

Trudne warunki materialne rodziny - bieda rodziny

Zakłócenia realizacji funkcji rodziny:

- ekonomicznej

- socjalizacyjno - wychowawczej

- opiekuńczej

- wychowawczej

- kulturalnej

- rekreacyjnej

- towarzyskiej

- emocjonalnej

Trudności w zaspokajaniu potrzeb (Maslowa)

- fizjologicznych

- bezpieczeństwa

Bieda dziecięca:

- pozbawienie warunków do realizowania się w czasie wolnym

- pozbawienie podst. warunków do nauki

- niedożywione dziecko

- głodujące

- żyjące w trudnych warunkach mieszkaniowych

- bezdomne

Dezorganizacja strukturalna rodziny - dziecko osierocone (osamotnione)

1 Dziecko osamotnione ze względu na śmierć rodziców:

- ból, przeżycia, tragedia

- uraz

- zachwiane bezpieczeństwo

- trudności w zachowaniu równowagi psychicznej

- ciężkie przeżycia traumatyczne

- trudności w nauce

2 Dziecko osamotnione na skutek rozwodu:

- rozwód (prawny, emocjonalny, rodzicielski, psychiczny) jest la dziecka bardzo bolesnym i złożonym przeżyciem

- szok uczuciowy

- pojawiają się lęki, depresje, objawy nerwicy

- zachwiane poczucie bezpieczeństwa

- niekorzystne zmiany w układzie relacji dziecko - rodzic

3 Dziecko osamotnione w rodzinie samotnej matki (ojca):

- brak więzi emocjonalnej między dzieckiem a drugim ojcem

- świadomość, że nie ma miejsca dla drugiej osoby

- neg obraz ojca (matki)

- bardzo trudne warunki materialne

Dezintegracja rodziny w sferze więzi emocjonalnej - osamotnienie dziecka

Dziecko osamotnione:

- poniżane

- zagubione

- opuszczone emocjonalnie

- ignorowane

- niekochane

Zjawisko dewiacyjne, patologiczne:

- przemoc wobec dziecka

- alkoholizm rodziców

- przestępczość

- agresja

- narkomania

- prostytucja

- samobójstwa

Dziecko:

-wykorzystywane seksualnie

- gnębione psychicznie

- maltretowane

- wykorzystywane fizycznie

- zniewolone

- zalęknione, zastraszone

- wywłaszczone z przestrzeni życia rodzinnego

Dziecko w rodz dysfunkcyjnej:

- dziecko osierocone, naturalnie, społeczne

- dz zalęknione, niekochane, opuszczone przez najbliższych, zagubione, odtrącone

- dz zaniedbane w rodzinie, biedne, niedożywione, głodujące, bezdomne, pozbawione warunków do nauki, odpoczynku, rekreacji

- dz telewizyjne: chore, rozleniwione, zdenerwowane, agresywne

- dz gnębione, maltretowane, zastraszane, zagrożone, bite, zniewolone, wywłaszczone

Rządowe i pozarządowe formy pomocy:

a) rządowe:

- policja

- żłobek, przedszkole, szkoła

- poradnie

- sądownictwo: sąd rodzinny, kurator sądowy, penitencjarny

- instytucje pomocy społecznej: Miejskie Gminy Ośrodek Pomocy Rodzinie; Domy Pomocy Społecznej; Placówki Opiekuńczo- Wychowawcze

b) pozarządowe:

- fundacje

- ruchy społeczne

- działalność Kościołów różnych wyznań w tym działalność Caritas Polska

- stowarzyszenia:

1powstające z inicjatywy stowarzyszenia:

- poradnie

- domy pomocy

- świetlice, kluby, biblioteki

- place zabaw itp.

2- na rzecz chorych

- rodzin wielodzietnych

- rodzin bezrobotnych

Typy dzieciństwa:

- dzieciństwo w biedzie

- dzieciństwo osamotnione

- dzieciństwo osierocone

- dzieciństwo wypełnione przemocą

- dzieciństwo medialne

Osamotnienie dziecka w rodzinach dysfunkcyjnych

1 Pojęcia i przyczyny osamotnienia

Rodzina dysfunkcyjna:

- bieda

- niepełna

- zdezintegrowana w sferze więzi emocjonalnych

- patologiczna

- zmediatyzowana

- niewydolna wychowawczo

- o skumulowanych czynnikach patogennych

2 Obraz dziecka osamotnionego

Dziecko osamotnione w wyniku przemocy:

- niekochane, niedoceniane, odtrącone

- zawstydzone „zamknięte w sobie”

- pozbawione możliwości rozwoju intelektualnego

- zalęknione, zastraszane, nadmiernie pobudliwe, nerwowe

- lekceważone, niedoceniane, wyśmiewane, wyzywane

- cierpiące ból fizyczny, bite, maltretowane

- pozbawione poczucia bezpieczeństwa, opieki, oparcia rodziny

- dziecko odczuwające izolacje najbliższych, utrata kontaktów emocjonalnych

Dom rodzinny jako przedmiot zainteresowań ped rodz

1 Dom rodzinny - wspólnota trzech pokoleń (dzieci, rodzice, dziadkowie) zespoleni ze względu na wspólne cele, dążenia, więź emocjonalną, wspólnota rodzinna, emocjonalna, kulturowa.

Miejsce spotkań codziennych, stałych (sztuka bycia ze sobą, wyjścia na przeciw).

Dialog interakcje - wzajemna komunikacja, porozumiewanie się, otwarcie na wzajemne i empatyczne zrozumienie.

Proces transmisji międzypokoleniowej.

Niektóre komponenty domu rodzinnego:

- bliskość

- miejsce na prawdziwe spotkania

- miejsce wychowania rodzinnego

- rodzinne świętowanie

- hierarchiczność

- wartość przestrzenna

- zbiór znaczących przedmiotów

- niepowtarzalna atmosfera

- prywatność

-otwartość

- poczucie bezpieczeństwa

- szczęście, miłość

- intymność

2 Postrzeganie domu rodzinnego przez trzy pokolenia w rodz:

Dzieci:

- najbliższe osoby

- więź emocjonalna, miłość w rodzinie

- poczucie bezpieczeństwa

- opieka, troska rodziców

Młodzież:

- najbliższe osoby: rodzice, rodzeństwo

- więź rodzinna, miłość w rodzinie

- poczucie bezpieczeństwa

- miejsce wychowywania, rozwoju, dojrzewania

Rodzice:

- więź emocjonalna, miłość w rodzinie

- najbliższe osoby: dzieci, małżonek

- transmisja kultury, tradycji, wartości

- miejsce urodzenia

- wielopokoleniowość

Dziadkowie:

- wspomnienia domu młodości

- więź rodzinna, miłość w rodzinie

- najbliższe osoby…

- przekaz kulturowy, tradycje, wartości

- miejsce spotkań rodzinnych

- wielopokoleniowość

• teren dzieciństwa i młodości

Marzenia dzieci o domu rodzinnym:

Marzenie to aktywność wyobrażeniowo-myślowa, której przedmiotem jest zaspokojenie pragnień, dążeń, zamierzeń dotyczących własnego życia często ściśle osobistego. Do najczęściej wymienionych należą marzenia: senne, na jawie, ucieczkowe, kompensacyjne, magiczno-baśniowe, utopijne, realne. Marzenia dzieci kształtują środowisko ich życia, zależą w olbrzymim stopniu od atmosfery w domu rodzinnym, od postaw życiowych rodziców, często pesymistyczno-obojętnych. W marzeniach dzieci dom rodzinny tworzą osoby najbliższe (rodzice, dzieci), ale także atmosfera w nich panująca, silna więź miłości. Dzieci z domów „normalnych” wymieniły głównie takie komponenty jak: rodzice i dzieci, z domów patologicznych - spokój , zgodę, miłość, ale też sferę materialną (bogaty, piękny dom).

Ubóstwo - stan poniżej pewnego zmiennego w czasie progu swego lub progu realizacji potrzeb w odniesieniu do jednostki, rodziny, grupy społecznej.

Ubóstwo absolutne - stan niezaspokojenia potrzeb uznanych w danym społeczeństwie i w danym czasie za minimalne.

Ubóstwo względne - ubóstwo z nadmiernymi rozpiętościami w poziomie życia. Bierze się pod uwagę przeciętny poziom życia będący udziałem innych członków społeczeństwa.

3 Teorie ubóstwa Schiller

1 Teoria skażonych charakterów: To że jedni stają się biedni, a inni bogaci jest kwestia skażonych charakterów. Ubóstwo uważane jest za naturalny rezultat indywidualnych defektów (brak aspiracji albo umiejętności, zdolności). Wg tej teorii, słabości biednych wynikają z braku motywacji do nauki w szkole - przegrywa potem na rynku pracy.

2 Teoria ograniczonych możliwości - teoria ta opiera się na stwierdzeniu, że ubożenie społeczeństwa może być rezultatem sił pozostających poza kontrolą jednostki. Nie ma równego dostępu do szkół, miejsc pracy, dyskryminacja ze względu na płeć czy kolor skóry - rząd nie stosuje polityki protekcjonalizmu.

3 Teoria Wielkiego Brata - winę składa się na rząd za zniszczenie bodźców do umocnienia niezależności ekonomicznej rodziny (wysokie podatki, liczne programy socjalne).

Przyczyny ubóstwa:

- występowanie alkoholizmu w rodzinie

- wielodzietność

- przeludnienie mieszkań lub wynajmowanie na rynku

-podeszły wiek i emerytura starego portfela

- inwalidztwo

- pozostawanie w kręgu subkultury ludzi ubogich

Bezdomność - jako względnie trwała sytuacja człowieka pozbawionego dachu nad głową albo nie posiadającego własnego mieszkania.

Bezdomność z wyboru która jest następstwem opcji powziętej zgodnie z indywidualnymi preferencjami.

Bezdomność z konieczności która dotyka człowieka wbrew jego woli, potrzebom i aspiracjom.

Bezdomność sensu stricto oznacza brak własnego mieszkania i jednocześnie jakiegokolwiek innego, możliwie stałego, choćby zastępczo traktowanego schronienia przeznaczonego do zamieszkania.

Bezdomność sensu largo opiera się na ocenie posiadanego lokum jako nie spełniającego kryteriów mieszkania ze względu na jaskrawe odstępstwo od minimalnych standardów mieszkaniowych.

Nowe formy życia małżeńsko-rodzinnego:

1 Konkubinat - związek kohabitacyjny. Jest to trwały związek mężczyzny i kobiety, który nie zostaje zalegalizowany. Jest on szczególnie popularny wśród par które zdecydowały się nie mieć dzieci.

2 Małżeństwa na próbę - czyli wspólne życie bez związku małżeńskiego. Większość spośród takich par zawiera związek małżeński po lub krótko przed narodzeniem dziecka.

3 Rodzina z ojczymem lub macochą- powstaje ona wtedy, gdy po rozwodzie eks-małżonkowie zakładają nowe rodziny. Jednakże mimo rozwodu i zerwania relacji małżeńskiej, partnerzy nadal chcą sprawować role rodzicielskie i faktycznie to robią.

4 Pary homoseksualne- w niektórych krajach pary homoseksualne domagają się prawa do zawierania związku małżeńskiego, a w niektórych wypadkach nawet domagają się prawa do adopcji dziecka.

5 Razem a jednak oddzielnie - jest to rodzaj związku, w którym partnerzy mimo bliskich relacji między sobą i dzielenia wspólnych życiowych perspektyw, nie dzielą ze sobą mieszkania, zmieszkując oddzielnie.

6 Samotni - forma życia polegająca na pozostaniu samotnym. Liczba osób samotnych wzrasta również ze względu na coraz większą grupę młodych dorosłych, którzy nie decydują się na zawarcie formalnego lub nieformalnego układu małżeńskiego, pozostając na jakiś czas samotnymi.

7 Sprawowanie opieki nad osobą starą - wiele osób w średnim wieku, które nie pozostawiają dzieci wymagających opieki jest zobowiązanych do zajmowania się zniedołężnymi starymi członkami swojej rodziny pochodzenia.

Przemiany struktury rodziny współczesnej:

1 Autonomizacja członków rodziny - indywidualizacja daje znaczną wolność członom rodziny w wielu dziedzinach, rozluźnia się przy tym struktura rodziny. Ważne jest aby indywidualizacja nie przekroczyła granic egoizmu.

2 Egalitaryzacja - czyni zadość poczuciu godności i niezależności jej członków, zmienia układ ich wewnątrzrodzinnych pozycji, zmieniając tym samym wyraźnie jej strukturę.

3 Maleje spójność co ułatwia jej dezintegrację a także jej dezorganizację czego następstwem a zarazem i dowodem jest narastająca lawinowo liczba rozwodów.

4 Patologizacja społeczna i psychospołeczna jednostek - spatologizowane jednostki czynią spustoszenie w rodzinach.

---