RÓŻYCA
Ciężka choroba, o typowym - ostrym przebiegu, czasami przewlekłym. Obserwuje się zasinienia, zaczerwienienia na skórze. Bywają też zapalenia stawów (kulawizna, obrzmienia stawów). Przy przebiegu podostrym - plamy o romboidalnym kształcie (różyca pokrzywkowa). Przy przebiegu przewlekłym - zapalenie wsierdzia, martwica skóry, także przewlekłe zapalenia stawów.
Choroba może przenosić się na człowieka - lokalne, bolesne zapalenia skóry z dużym obrzękiem. Dobrze się leczą ale grożą powikłania.
Zaraźliwa, często ostra posocznicowa choroba, rzadziej przewlekła
Dawniej jedna z najważniejszych chorób zakaźnych świń
Były ogromne straty, zwłaszcza w chowie drobnotowarowym
Dziś enzootycznie lub raczej sporadycznie
Dawniej zwalczana z urzędu
Dziś nie ani nie podlega rejestracji
Zoonoza
Włoskowiec różycy (Erysipelothrix rhusiopathiae)
Gram(+), bez przetrwalników, łatwy do wyizolowania
Oporny na czynniki środowiska zewnętrznego, zwłaszcza na wysychanie, gnicie, solenie, peklowanie, wędzenie
W wyschniętej krwi, kale, śluzie: 1-6 m-cy
W zakopanych zwłokach - do 10 m-cy
W mięsie mrożonym - znacznie dłużej
W 55°C ginie po 15 minutach, w 70°C - po kilku
Rutynowe środki dezynfekcyjne szybko go niszczą
Właściwości antygenowe
Ponad 23 serotypy (antygen ciepłostały)
Ale o wspólnym antygenie ciepłochwiejnym
Chorobotwórczość
Szczepy o różnej zjadliwości
Czynniki zjadliwości: neuraminidaza, rozszczepia kwas sialidowy (składnik MPS) powierzchni komórek = uszkodzenie naczyń i zakrzepy
Etiologia
Choroba środowiskowa, bo poza zarazkiem:
Stres termiczny, burze, zmienność mikroklimatu
Namnażanie zarazka w kale, więc ścielenie słomą i rzadsze usuwanie gnoju sprzyja zachorowaniom
Żywienie - zmienność, nadmiar białka (wzrost pH jelit sprzyja namnażaniu się zarazka = różyca endogenna)
Wrażliwość
Chorują głównie warchlaki i tuczniki
Cały świat, od dawna, też Polska, cykliczność, sezonowość
Głównie latem, tam gdzie niesprzyjające warunki
Więc głównie „ekstensywne”, gospodarstwa indywidualne
Rzadziej dobre chlewnie zamknięte lub tuczarnie (bo samoczynny odpływ gnojowicy, jednolite żywienie, stały mikroklimat, regularne oczyszczanie i odkażanie, „puste-pełne”, odrobaczanie, immunoprofilaktyka!)
Więc dziś rzadziej, ale nadal stałe zagrożenie
Bo zarazek powszechny w środowisku, choć wiele szczepów mało zjadliwych lub niezjadliwych
Źródła i drogi zakażenia
Wydala go >50 gatunków ssaków (gryzonie), >30 ptaków dzikich, także ryby go często maja w śluzie na sobie
Główny rezerwuar - świnie (do 50% nosicielstwo na migdałkach lub w jelitach)
Źródło: świnie chore (dużo zarazka!) i bezobjawowi nosiciele
Wydalanie z kałem, moczem, wydzieliną z nosa i gardła
W efekcie zarazek rozpowszechniony w ściekach z gospodarstw, z rzeźni, przetwórni ryb i przedmiotach nimi skażonych
Wnika drogą alimentarną (popłuczyny mięsne, mączka rybna, mączka z krwi typ., pasz i woda wtórnie skażona)
Lub przez skórę (czochraniu się świń, ukąszeniu owadów)
Też drogi oddechowe i spojówki
Zakażenie przyranne!
Patogeneza
Właściwie choroba środowiskowa
Stosunkowo dużo świń zakażonych, a mało chorujących
Bo różna zjadliwość szczepów i rola czynników środowiskowych
Zakażenie egzogenne lub endogenne, inkubacja 3-5 dni
Z jelit zarazek do krwi i:
Ostra (nadostra) posocznica, ewentualnie z zapaleniem stawów, ronieniami
Mała zjadliwość zarazka + częściowa odporność świń = postać pokrzywkowa (podostra) = miejscowa ale może być skutkiem lub początkiem posocznicy albo przechodzi w przewlekłą
W miejscach zakrzepów włóknik sprzyja procesom wytwórczym
Obecność zarazka w stawach - wysięk włóknikowy, potem też proces immunopatogenny, przewlekłe zapalenie stawów
Przewlekła (stawowa, sercowa lub skórna) zwykle skutek poprzednich form
Przebieg (postacie)
Nadostra: nagłe upadki z gorączką i niewydolnością serca
Ostra: ciężki stan ogólny, rozlane zaczerwienienia na skórze, ronienia, ewentualnie kulawizny, po 3-4 dniach śmierć nie leczonych lub przejście w podostrą lub przewlekłą
Podostra (pokrzywkowa): czerwone, romboidalne, wyniesione, ostro odgraniczone wykwity na skórze. Większość świń samoistnie zdrowieje po tygodniu
Przewlekłe zapalenie stawów: po ostrzejszej fazie różnego stopnia kulawizna, jeżeli silna - charłactwo
Przewlekłe zapalenie wsierdzia: postępująca niechęć do ruchu, szybkie męczenie się, duszność, sinica, szmery, temperatura normalna
Przewlekła różyca skóry - ogniska martwicy, pergaminowo-suche, odpadają płaty, po wielu tygodniach ziarnina i naskórek to pokrywa
Odporność
Chyba duże znaczenie mają Ab anty neuraminidalne
Po przechorowaniu dożywotnia odporność
Ale i nosicielstwo
Prosięta od odpornych matek do 12 tygodnia odporność bierna
Pod jej osłoną wiele prosiąt naturalnie się uodparnia stykając
Się ze zjadliwymi lub niezjadliwymi szczepami
Ale nie wszystkie, więc trzeba szczepić
Immunoprofilaktyka
Zapobieganie surowicą w sytuacji zagrożenia
Szczepionki z atenuowanym żywym zarazkiem (np. szczep VR2) były od dawna w Polsce stosowane, także w postaci doustnej (ORVAC)
Dają odporność na kilka miesięcy (więc na tucz starcza)
Ale odporność możliwa do przełamania
Zwłaszcza postacie przewlekłe występują
Ryzyko szczepienia w kilku tygodniach okołoporodowych
Niekiedy niekorzystne reakcje poszczepienne
Szczepionki z zarazkiem inaktywowanym też są na naszym rynku, także mieszane
Adjuwanty mogą drażnić miejscowo
Po 2 dawkach odporność do 6 m-cy
Ale też względna
Różyca u człowieka
Najczęściej zakażenia przyranne
Głównie: rzeźnicy, zakłady mięsne i rybne, lekarze weterynarii itp.
Kilkaset przypadków rocznie w Polsce notowanych
Rozległe, bolesne, obrzękłe zaczerwienienie skóry
Grożą powikłania stawowe, sercowe, posocznica itp.
Dobrze leczy się antybiotykami
Zakażenie drogą kropelkową, ewentualnie przez skórę (owady), sporadycznie od innych gatunków
Rola stresu (upały, wilgoć, zimno, zła wentylacja)
O odporności niewiele wiadomo, szczepienia - słabe efekty
Różyca2
- 1 -