Mgr Łopuszański - nie będzie łatwo sasssassaa
Stosunki polityczne - opierają się na sile, pokój rozumiany jest jako spokój, wojna wynika z braku wolności „Chcesz pokoju to szykuj się do wojny” (Cezar)
Globalizacja - jest to proces coraz bliższego scalania gospodarek światowych, przejawiających się w dynamicznym wzroście obrotów handlowych, międzynarodowych przepływów kapitału i usług będące efektem wzrastającej tendencji do traktowania całego świata i rynku zbytu
Naród - jest grupą społeczną, z definicji grup społecznej wynika, że ona wśród swoich członków wyraża poczucie przynależności grup społecznych, która żyje na przestrzeni wielu pokoleń, te pokolenie będzie wytwarzało kulturę społeczności, jako naród nie możemy żyć bez swojej kultury, naród żyję swoją świadomością, istnieje cały szereg czynników (pochodzenie i obyczaj). Kultura jest czynnikiem spajającym. Społeczność ludzką kształtuję się jako : rodzinę, rody, plemiona i naród.
Polityka
- to realizacja dobra wspólnego
- sztuka zdobywania celu
- roztropna troska o dobro wspólne (KNS)
Naród - grupa ludzi związanych ze sobą wspólnym pochodzeniem, językiem, dziejami, kulturą. Jest to wspólnota o charakterze duchowym (JPII mówi, że kultura jest tego głównym spoiwem).
Nacjonalizm - dobro narodu (internacjonalizm - wyższość interesów międzynarodowych nad własnymi); polityczne zło - w nacjonalizmie nie powinno się wskazywać wrogów. Dla pewnych grup nacjonalistów najważniejszym celem było osiągnięcie wynikające z prawd narodów.
Dziedziny nauki zajmujące znaczące miejsce w stosunkach politycznych: filozofia, historia doktryn, prawo, ekonomia, demografia, cybernetyka, nauki wojskowe, Porządek dziedzin wiedzy politycznej (Pierwsza szkoła nauk polityczny powstała w 1886 w Michigan): studium filozofii, studium katolickie, studium cywilizacji Konecznego.
Historia polityczna ruchów z którymi mamy do czynienia: metodologia politycznego działania.
Polityka - roztropna troska o dobro wspólne (JPII)/ sztuka osiągania celu (Machiavelii).
Państwo - pewna całość danego społeczeństwa, obejmująca sobą większe istniejące w niej związki międzyludzkie, jest wspólnotą wspólnot, stanowi w stosunku do nich strukturę nadrzędną mającą za zadanie koordynować i chronić ich działania; jest wspólnotą ludzi istniejącą dzięki czynnikom materialnym: terytorium (granice), administracja (władza), podatki, służba wojskowa, stosunki zewnętrzne (polityka zagraniczna); państwo ma władzę czyli możliwość ustanawiania prawa oraz zobowiązywania i egzekwowania tego prawa wobec obywateli.
Państwo - podmiot prawa, który ma łączne 3 cechy:
- ludność zamieszkała na określonym terytorium i wyrażona suwerenną władzą
- terytorium
- władza
Jeżeli zanika suwerenność danego państwa, to po pewnym czasie w miejsce to wchodzi cudza suwerenność. Państwo z swej natury musi być suwerenne. Suwerenem jest:
Król, parlament, naród, lód (PRL) - kto nim jest decydują okoliczności polityczne danego państwa.
Konstytucja RP: suwerenem polski jest naród, władza zwierzchnia należy do narodu.
Państwo - jest to taki byt, w którym jest ludzkość i ma suwerenną władzę, ludność zamieszkująca na określonym terytorium i wyposażona w kompetentną władzę. Jeżeli nie ma suwerennej władzy to znaczy, że ktoś nami rządzi. Istnienie państwa może doprowadzić do powstania narodu. W Polsce państwo było czynnikiem narodotwórczym. ZSRR dążył do stworzenia narodu radzieckiego, ale nie udało mu się, za to stworzył człowieka radzieckiego.
Atrybuty państwa:
- samostanowienie własnego prawa
- własne sądownictwo
- własne wojsko
- waluta
- własna statystyka
- własna gospodarka przestrzenna, planowania przestrzennego
- własna tradycja i kultura
- własna edukacja
- własny ekonomiczny rozwój państwa
Cechy państwa: jest z natury konieczne/ wszelka władza jest lepsza niż jej brak (św. Tomasz z Akwinu); państwo z definicji jest suwerenne.
Suwerenność jest stanem prawnym, jest prawem suwerena do stanowienia prawa, nie jest to prawo absolutne, gdyż podlega prawu moralnemu, naturalnemu.
Suwerenność - jest stanem prawnym oznacza:
1. prawo do stanowienia własnego prawa (niezależność państwa)
2. sprawowanie wymiaru sprawiedliwość
3. prawo poboru podatku - atrybut suwerena
4. emisja pieniądza
5. prawo stosowania przymusu co do poboru podatku i emisji pieniądza
O ile suwerenność jest stanem prawnym to niepodległość nie jest pojęciem prawnym, nie dotyka pojęć wewnętrznych, a jedynie relacje na zewnątrz.
Atrybuty suwerena: stanowienie i stosowanie prawa, wymiar sprawiedliwości, zbieranie podatków, emisja pieniędzy, stosowanie przymusu na zasadzie monopolu, podejmowanie stosunków z innymi państwami.
Kierowanie sprawami porządku i bezpieczeństwa publicznego ( administracja i polityka )
Niepodległość - dotyczy relacji zewnętrznych, niepodległa innym bytom politycznym.
Wpływ pomiędzy państwami może doprowadzić do utraty niepodległości danego państwa.
Prawno wspólnotowe UE jest nadrzędne w stosunku do prawa narodowego danego państwa
Różnice między suwerennością a niepodległością: niepodległość jest pojęciem z racji; suwerenność jest stanem prawnym, państwo nie podlega innym państwom.
KNS powstał na podstawie problemów docierających do Kościoła. Odpowiedź na te problemy to KNS.
Zasada solidaryzmu opiera się na jedności rodzaju ludzkiego powiązanego różnymi zależnościami, które domagają się pełniejszego zespolenia między ludźmi w duchowym braterstwie i miłości. Solidarność zakłada wzajemne zrozumienie i współpracę między jednostkami, ugrupowaniami społecznymi i państwami oraz całą ludzkością, której celem jest światowe dobro wspólne.
Zasada pomocniczości porządkuje stosunki społeczne ze względu na dobro uczestników.
Rerum Novarum, Leon XIII - rozwiązaniem fałszywym jest socjalizm, znoszeniem własności prywatnej na rzecz wspólnej; działalność Kościoła w tej kwestii ma być przez swoją naukę i wychowanie, zaś rolą państwa jest rozwiązanie kwestii robotniczej za pomocą prawa; państwo ma otaczać opieką wszystkich na równi, nie dzieląc na klasy, ściśle przestrzegając przy tym sprawiedliwości. Państwo w swym działaniu jest ograniczone, gdyż ani jednostka ani rodzina nie może być pochłonięta przez państwo, a musi mieć swobodę działania.
Quadregesimo Anno - Pius XI
Władza państwowa nie powinna tylko zajmować się stanowieniem nowych praw. Powinna dbać o porządek prawny oraz sprzyjać dobrobytowi powszechnemu; powinna zapewniać swobodę działania rodzinie i jednostce; obowiązkiem państwa jest ochrona społeczeństwa oraz jego części składowych; państwo powinno pamiętać, że praca robotników jest jednym z źródeł bogacenia się państwa;
Mater et Magistra, Jan XXIII: jest kontynuacją Rerum Novarum oraz tego wszystkiego co zmieniło się przez te lata, oraz nauki Piusa XI I Piusa XII; pojawiły się nowe aspekty kwestii społecznej, zaniedbanie w dziedzinie gospodarki, zapewnienie wsiom podstawowych urządzeń użyteczności społecznej, konieczność rozwoju rolnictwa; wymagane zmiany polityki gospodarczej w dziedzinie rolnictwa (polityka podatkowa, tanie kredyty, ubezpieczenia, ochrona cen, popieranie instytucji pomocniczych); bardzo ważna jest działalność społeczna samych rolników, zrzeszanie się rolników oraz zrozumienie dobra wspólnego; odbudowa równowagi gospodarczej ma pomóc obszarom opóźnionym w rozwoju; jest to zadanie w skali krajowej, którego obowiązkiem jest współpraca i pomoc międzynarodowa; musi być zachowany porządek między ludźmi - każdy człowiek jest osobą, podmiotem praw i obowiązków (prawa człowieka), prawo do korzystania z wartości moralnych i kulturalnych, każdy ma prawo do życia i godnej stopy życiowej, prawo do oddawania czci Bogu zgodnie z wymaganiami sumienia, prawo do wspólnego wyboru stanu oraz swobody życia rodzinnego, prawo w dziedzinie gospodarczej oraz zrzeszania się, prawo do emigracji i imigracji, prawo do udzielania się w życiu publicznym oraz prawo do ochrony swoich praw; stosunki między państwami powinny kształtować się według zasad moralnych, w prawdzie i równości wszystkich narodów, państw oraz uczciwości informacji; godne traktowanie mniejszości narodowych, sprawiedliwość oraz wykluczanie i krzywd i nacisków; konieczne jest zlikwidowanie dysproporcji pomiędzy ludnością; rozbrojenie; pomoc dla uchodźców politycznych i emigrantów; w miłości rozwiązywanie sporów i doprowadzanie do jedności.
Populorim Progresio, Paweł VI - pomoc dla słabych; obowiązkiem narodów rozwiniętych jest pomagać narodom rozwijającym się. Wszelki nadmiar w krajach bogatszych powinien służyć krajom biednym. Warunki pomocy krajom opóźnionym w rozwoju: planowość i wszechstronność rozwoju, bezinteresowna pomoc oraz zachowanie hierarchii wartości.
Pacem In Terris, Jan XXIII: pokój na ziemi nie może być zbudowany i utrwalany inaczej jak tylko przez wierne zachowanie porządku ustanowionego przez Boga.
Prawo międzynarodowe: prawo należy do relacji między bytami. Są pewne reguły działania, które nas dotyczą. Reguły te powinniśmy rozeznać, dlatego, że jesteśmy rozumni i wolni. Rodzaje relacji: człowiek nie jest samowystarczalny, wybory dokonywane w społeczeństwie są rzeczą konieczną, wynikająca z natury ludzkiej.
Relacje powinnościowe: ja względem społeczeństwa. Odkrywamy to w sumieniu.
Źródła prawa międzynarodowego: moralność (sumienie to realne rozpoznawanie rzeczy), prawo zwyczajowe, obyczaj (to co było przekonaniem sumień może być źle pojmowane). Prawo dotyczy tego samego człowieka, są reguły prawa, zasady stosowania i sankcjonowania. Dwie wielkie grupy norm prawnych: do rzeczywistości prawnej człowieka podchodzi swym rozumem w dwojaki sposób - odkrywa je i projektuje.
Czy są zakorzenione w naturze człowieka? Szanuj bliźniego swego…, kodeks drogowy (prawo stanowione)
Prawo naturalne: reguły, zasady, które muszą być przestrzegane w imię istnienia społeczeństwa.
Prawo stanowione jest roztropnym rozporządzeniem ustanowionym dla dobra wspólnego.
Działalność prawotwórcza jest drugoplanowa, podlega prawu naturalnemu. Stanowienie prawa powinno być zgodne z prawem naturalnym. Prawo - ustrój każdej cywilizacji.
Prawo międzynarodowe to przede wszystkim konieczność do utrzymywania zawartych umów (pacta servanda). Zaczyna być postrzegane nie jako dobry obyczaj, ale jako zasady honorowe. Dlatego też niewielka ilość traktatów, norm prawnych odwołuje się do prawa naturalnego. Istnieje także sfera prawnego zwyczaju. Analogicznie rzeczy w stosunkach międzynarodowych, arbitraże europejskie, trybunał konstytucyjny oraz inne pojawiające się instytucje. Systemy prawne są odzwierciedleniem cywilizacji. Decydującą rolę odgrywała koncepcja prawa lepszy porządek niż chaos. Rzeczywistość prawa jest to co suweren ustanawia. Rola siły - kto daje sankcję prawną. Siła definiuje prawo.
Dwie podstawy prawne: wszystkie państwa uznały jurysdykcję odnośnie działań drugiej wojny światowej (zasady norymberdzkie)
7 zasad norymberskich
1. Każdy kto dopuszcza się zbrodni przeciwko prawu narodowemu ponosi odpowiedzialność i karę
2. Jeżeli prawo wew. nie każe zbrodni to okoliczność nie zwalnia od odpowiedzialności osobę, którą taką zbrodnie popełniła
3. Jeżeli zbrodni międzynarodowej dopuściła się osoba działająca jako głowa państwa lub funkcjonariusz publiczne to ta okoliczność nie zwalnia od odpowiedzialności karnej
4. Działanie na rozkaz rządu lub przełożonego nie zwalnia od odpowiedzialności w płaszczyźnie prawa międzynarodowego, może wpłynąć na złagodzenie kary jeżeli wymaga tego poczucie odpowiedzialności
5. Oskarżonemu o popełnienie zbrodni przeciwko prawu międzynarodowemu przysługuje prawo do bezstronnego procesu
6. Zasady faktyczne w 3 typach zbrodni międzynar.
- zbrodnia przeciwko pokojowi
- zbrodnie wojenne
- zbrodnie przeciwko ludzkości (np. eksterminacja)
7. Zbrodnie międzynarodową jaką uczestnictwo w każdej z tych 3 zbrodni
Historia prawa międzynarodowego:
Narody skazane są na współżycie ze sobą, przez to zakładały państwa opierając się na prawie naturalnym. Dziś wszyscy patrzą sobie z nieufnością na ręce. Obywatel rzymski nie godził się być niewolnikiem, a odpowiedzialnością władcy jest utrzymanie pokoju (w średniowieczu). Umiejętności prawodawcze rzymskie były przenoszone niejako przez Kościół, w pewien sposób pojmowania. Nie można działać wbrew prawu naturalnemu (Krzyżacy). Prawo międzynarodowe opiera się na prawie naturalnym co oznacza iż obejmuje wszystkie państwa, społeczności. U podstaw systemu prawa jest prawo naturalne. W wieku XIX i XX zaczęto odrzucać Boga, a co za tym idzie prawo naturalne. Rozum został uniesiony na piedestał, t sytuacja miała miejsce w XVI wieku w Niemczech (teza, że prawo naturalne nie istnieje). Możliwość działania aktów prawnych a my ludzie? W imieniu państwa działają konkretni ludzie.
Instytucje prawa międzynarodowego - 11 państw. Ich prawa mają określone kompetencje:
ONZ i szereg dalszych instytucji, zgromadzenie ogólne, międzynarodowy trybunał sprawiedliwości - spory, międzynarodowy trybunał karny - ma sądzić tych którzy wystąpili przeciwko prawu \
Europejska Karta praw obywatela: w ramach niej obywatel może składać roszczenie o rozwiązanie jakiegoś problemu (ziemię zabużańskie )
Co to jest uznać państwo?
Polska walczyła o uznanie i za chwile znów będzie to robić
Państwo a Stolica Apostolska
Podwójny charakter stolicy apostolskiej( początek z 755r.)
Prawno Międzynarodowy :
- stoi na czele państwa - papież oraz na czele kościoła katolickiego
- kościół jest podmiotem prawa międzynarodowego
Jest na swoim terytorium, jest państwem - 1849 rewolucjoniści włoscy korzystający z pomocy masonerii detronizują papieża dążą do likwidacji państwa kościelnego zostaje udzielona pomoc. Po wkroczeniu militarnym kurczy się terytorialnie. Stolica pada, papież zamyka się w pałacu, nie opuszcza go i w ten sposób włosi nie wchodzą na teren tych prywatnych pomieszczeń, zostaje uznana suwerenność honorowa. Później zostaje zniesiona. Papież jako więzień Watykanu nie opuszcza go, bo wie, że może stracić i już nie odzyskać. Po I wojnie światowej trwają negocjacje które zostały zawarte miedzy państwem włoskim a stolica apostolską
3 traktaty loretańskie:
1. Pomiędzy Stolica Apostolska a Włochami - uznano suwerenne prawa papiestwa.
2. Traktat Finansowy
3.Konkordat - umowa państwem włoskim a stolica apostolską, o statusie kościoła w państwie włoskim.
Władza - oznacza ona możliwość wywierania wpływów. Najpierw władzę nad sobą, nad własnymi myślami, rzeczami. Władza w stosunkach społecznych jest konieczna, nie mogą stosunki społeczne bez niej zaistnieć. Władza w rodzinie: rodzice nad dziećmi. W życiu publicznym - władza imperium, władza prawa prywatnego. Dominium ma możliwość decydowania o rzeczach i zabronienia używania rzeczy innym. Władza w Iraku, która jest władzą z zewnątrz.
Pieniądz i jego funkcje:
Środek wymienny, miernik wartości, środek gromadzenia bogactwa
Cechy: rzecz, wytworzony przez człowieka - ma takie cechy jakie konstruktor nada pieniądzowi - np. obligacje
Specyfika Organizacji międzynarodowych:
- kształtowały się historycznie, skupiały się wokół państw kupieckich - Liga antyturecka ( nie powstała - miała rozstrzygać spory europejskie ale pomysł był oparty na koncepcji że rozum nie związku z wiarą )
- organizacje zwiane z ideą handlu - Unia Uchtercka - oświecenie - plan nieczystego pokoju Kanta.
- Kajetan Skrzetuski - idea istnienia planu o nienaruszalności granic państwowych
przełom dla prawa międzynarodowego
Kampf w wersalu - Liga narodów z członkami państw
Struktura ONZ:
Cechy organów międzynarodowych:
Typologie organizacji międzynarodowych (klasyfikacje):
- bilateralne
- trilateralne, figuratywność
- postulany G8
Organy o rejestrowym statusie konsultacyjnym:
System organów jest w górnice rzeczy nie do rozeznania
Typy stosunków międzynarodowych
współpraca - pokój
konflikt - wojna
Konflikt - celowa polityka niektórych państw „ będziemy walczyli o pokój do ostatniej rakiety”
1. typologie ze względu na stosunek do prawa mn.
- stan faktyczny
- aspekt prawny
2. typologie ze względu na stosunek do innych państw - państwa są równorzędnie formalne - prawnie(jeden władca drugiemu nie podlega)
Odpowiedzialność niektórych Państw za utrzymanie ładu międzynarodowego jest większa od pozostałych:
- powstanie rady bezpieczeństwa (15członków-USA, ZSRR, Anglia, Francja)
Agresja w stosunkach międzynarodowych - nie musi być od razu napaścią na dane państwa, może być naruszeniem praw narodów np. korporacja międzynarodowa zalewająca rynki żywnościowe genetycznie zmodyfikowaną żywnością,
Elementy karty narodów
Deklaracja 1943r - USA, ZSRR, Chiny, Wielka Brytania o utworzenie ogólnej organizacji między narodowej, miłującej pokój. Margaret Thatcher - wybitna obrończynie praw narodów.
Traktat Wersalski 24.06.1919 - potępienie agresji
28.08.1928 - pakt B.
- zakładał wyrzeczenia się wojny przez państwa na rzecz swoich narodów
- potępiły wojnę
- państwa zobowiązały się do pokojowego rozstrzygania sporów
Napadnięte państwo ma prawo się bronić
Dylematy:
Jak postępować z bojownikiem walczącym o wolność, a jak z terrorystą?
Kto jest bojownikiem, a kto terrorystą? to zależy od politycznego uznania
Światowy Dzień Pokoju 1 styczeń
Rozstrzyganie pokoju przez Stolicę Apostolską
„Rodzina źródłem pokoju dla ludzkości” JPII
„Przebacz a zaznasz pokoju”
Źródła prawa
1. Umowy międzynarodowe - pisemne porozumienia, na których mocy państwa w nich uczestniczące zobowiązują się do określonego działania
- ustala się warunki
- dokonuje ustaleń „prawo twórcze ogólnie zastosowane” „umowy kontrakty” dotycząc niewielkiej grupy
- są formą zastępczego ustawodawstwa
- najważniejsze źródło prawa między narodowego - Karta Narodów Zjednoczonych
2. Zwyczaj - powszechnie stosowany
- niewygodny i mało ważny
- dynamiczne źródło prawa międzynarodowego
- charakteryzuje się powszechnością stosowania
- ma demokratyczną naturę
- odzwierciedla charakter zdecentralizowanego systemu międzynarodowego
3. Orzeczenia rządowe - ustala normy prawa
Pokój - to nie jest brak wojny, nie jest nigdy dane na zawsze, nie jest owocem ludzkiej natury ale łaski i nie będzie dziełem polityków, trzeba go nieustannie bronić
Pokój należy szukać w :
- humanizmie chrześcijańskim, celem ostatecznym jest Bóg
- personalizmie, zwraca uwagę na godność osoby
- w prawie naturalnym, wynika z natury zadanej człowiekowi, ukierunkowany na dobro
- zasada solidaryzmu, musimy strzec dobra
- zasada pomocniczości
Zasada solidaryzmu - nie ma sprzeczności między dobrem człowieka, a dobrem społeczności
Zasada pomocniczości - pokazuje miejsce indywidualnych dóbr (rodziny) w relacji do szerszych dóbr. Społeczeństwo ma wspierać rozwój osoby ludzkiej.
4 zasady podstawy pokoju
- prawda
- sprawiedliwość
- miłość
- wolność
Pokój jest wynikiem porządku (Gaudium et spes, Paweł VI)
Neutralność - nie stawanie po żadnej ze stron
Kryzys - pojawia się gdzie jest konflikt dóbr
Agresja - użycie siły zbrodnie przez państwo przeciw suwerenności, integralności terytorialnej i niepodległości innego państwa
Prawo międzynarodowe - prawo stanowione przez człowieka
Prawo - jest relacją powinnościową
Prawo naturalne - postulany, które wynikają z rozumnej natury ludzkiej stanowione przez człowieka, prawo Boże wypisane w sercu każdego człowieka, wynika z Jego natury
Podmiotem stosunków międzynarodowych są państwa i organizacje międzynarodowe.
Co można zrobić w czasie konfliktu?
a. naciski dyplomatyczne
b. sankcje ekonomiczne
c. demonstracje siły i ich użycie
Równowaga sił - są to procesy regularnego odchodzenia od chrześcijaństwa zanika możliwość łagodzenia międzynarodowych stosunków politycznych przez chrześcijaństwo.
6 gł. organów ONZ
1. zgromadzenie ogólne
2. rada bezpieczeństwa
3. rada społeczno-gospodarcza
4. rada powiernicza
5. międzynarodowy trybunał spr.
6. sekretariat, komitety, komisje
Pokój należy szukać
Twórcy prawa międzynarodowego
- Machiawelli
- Hobbes
- Marks
- Engels
- Smith
Narodziny nowożytnych stosunków międzynarodowych
Stosunki międzynarodowe są jedną z podst. swer aktywności jednostek i zbiorowości oraz ich instytucji we współczesnej cywilizacji ludzkiej. W starożytności stosunki mn. miały przypadkowy i żywiołowy charakter, dominującą jej formą były wojny i ekspansja (podbijanie), uzależnienie (cywilizacja chińska - bliski i środkowy wsch., cywilizacja śródziemnomorska - starożytna Grecja i Rzym).
W średniowieczu nie bez znaczenia była polityczna dominacja Papiestwa, scalająca chrześcijańską Europę. Zasięg owych wpływów wyznaczał obszar przyszłego przyspieszenia cywilizacyjnego. Feudalna Europa odznaczała się rozwiniętymi kontaktami między rządzącymi, a także dosyć swobodnym chodź ograniczonym do jednostek przypływem osób. Przełomowym momentem był kryzys feudalizmu, który zamknął epokę średniowiecza. Wyłamanie się cyw. Europejskiej z feudalnej organizacji życia społecznego i gospodarczego dokonała się przez narodziny kapitalizmu.
Uwarunkowania stosunków międzynarodowych
Zbiór uwarunkowań, które występują po obu stronach (uczestnika jego otoczenia) jest łatwy do ustalenia natomiast niezwykle trudno określić stopień ich wpływu na konkretne działania międzynarodowe.
1. Do najważniejszych zalicza się czynniki geopolityczne, czyli geograficzne uwarunkowania zjawisk politycznych, niemałą rolę odgrywają:
- geopolityczna przeszłość
- doświadczenie stosunków państw z sąsiadami
- znaczenie czynnika (geo-) ekonomicznego
2. Uwarunkowania militarne - ściśle bezpośrednio związane z bezpieczeństwem państwa, powiązana z geopolityką z gospodarczym i technologicznym zapleczem, zawiera elementy materialne: liczebność armii, środki bojowe, nuklearne, klasyczne i logistyka.
Niematerialne - doktryna obronna, wyszkolenie i miejsce armii w państwie
3. Czynnik demograficzny - liczba ludności
4. Czynnik ideologiczny - klęska faszyzmu, upadek komunizmu, pozostała ideologia liberalno-demokratyczna, która opiera się na zasadach kapitalizmu rynkowego, jest ideologią bogatego zachodu
5. Czynnik religijny - znaczącą rolę odgrywał w polityce państwa i bywał przyczyną naturalnej solidarności, bywał także przyczyną konfliktów, wojen (Święta Wojna, Islam i te sprawy)
6. Czynnik etyczny - coraz większy wpływ społeczeństwa na politykę państwa dlatego przywódcy w coraz większym stopniu uwzględniają wartości i normy moralne
7. Czynnik osobowościowy - czyli rola wybitnych jednostek w polityce państwa i instytucji międzynarodowych
Procesy międzynarodowe - są to interesy uczestników, ich aktywność, oddziaływania, uwarunkowani i struktury stosunków Mn.
Procesy instytucjonalizacji - procesy tworzenia i utrwalania systemów regulowania wzajemnych oddziaływań i zachowań uczestników życia międzynarodowego w postaci organizacji
U podstaw narodzin nauki o stosunkach międzynarodowych leży jej rozwój, który dokonuje się w 3 aspektach:
1. Poznawczy - opis i wyjaśnienie rzeczywistości międzynarodowej, konstruowanie narzędzi metodologicznych i teoretycznych w tym języka odzwierciedlającego specyfikę tej rzeczywistości
2. Dydaktyczny - polega na rozwoju nauki o stos. międzynarodowych, jako dyscypliny akademickiej wchodzącej w szeroki zakres nauk humanistycznych czy społecznych
3. Doradztwo - eksperci, którzy swoją wiedzę i doświadczenie w zakresie stos. mn. oddają do dyspozycji polityków
Podstawowe wątpliwości wobec stos. mn. jako odrębnej dyscypliny naukowej
1. D. Politologiczna - chodzi o teorię umożliwiająca wykrywanie prawidłowości, praw i budowania na tej podstawie prognoz.
2. Autonomiczna dyscyplina naukowa pośród nauk społecznych - wyraźnie wyodrębniająca się gałąź wiedzy, coraz bardziej odrębna pod względem przedmiotu, języka, metod i teorii.