UKŁAD SI

JEDNOSTKI PODSTAWOWE

METR, m, jednostka długości. Metr jest to:

1 długość równa 10^-7 ćwiartki koła południkowego (przechodzącego przez Paryż), zawartej między równikiem a biegunem północnym (1795)

2 odległość między odpowiednimi kreskami na wzorcu platynowo-irydowym (wykonanym ze stopu platyny (90%) z irydem (10%) w postaci pręta o przekroju w kształcie litery X wpisanej w kwadrat o boku 20 mm) w temp. 0°C i pod ciśnieniem 1 atmosfery (1889)

3 długość równa 1 650 763,73 długości fali w próżni promieniowania odpowiadającego przejściu między poziomami 2p₁₀ i 5d₅ atomu ⁸⁶Kr (1960)

4 droga, którą światło przebywa w próżni w czasie ¹/_299792458 s (1983)

KILOGRAM, kg, jednostka masy. Kilogram jest to:

1 masa 1000 centymetrów sześciennych wody w temperaturze jej najwyższej gęstości (1779)

2 masa międzynarodowego wzorca tej jednostki (prototypu kilograma), usankcjonowanego uchwałą I Generalnej Konferencji Miar 1889, przechowywanego w Międzynar. Biurze Miar w Sèvres pod Paryżem. Wzorzec ten, będący międzynar. etalonem kilograma, wykonano ze stopu platyny z irydem (90% Pt, 10% Ir) w kształcie walca o średnicy podstawy równej jego wysokości (ok. 39 mm)

SEKUNDA, s, jednostka czasu. Sekunda jest to:

1 1/86 400 część doby

2 1/31 556 925,974 7 część roku zwrotnikowego 1900

3 czas równy 9 192 631 770 okresów promieniowania odpowiadającego przejściu między 2 poziomami struktury nadsubtelnej (F = 4, mF = 0 i F = 3, mF = 0) stanu podstawowego atomu cezu ¹³³Cs (cezu 133)

AMPER, A, jednostka natężenia prądu elektrycznego. Amper jest to:

1 natężenie prądu stałego, który przechodząc przez roztwór azotanu srebra wydziela na katodzie 1,118 mg srebra w czasie jednej sekundy (1893)

2 prąd elektryczny nie zmieniający się, który płynąc w 2 równoległych, prostoliniowych, nieskończenie długich przewodach o przekroju kołowym znikomo małym, umieszczonych w próżni w odległości 1 m od siebie, wywołałby między tymi przewodami siłę 2∙10 ^-7 N na każdy metr długości (1948)

KELWIN, K, jednostka temperatury. Kelwin jest to:

1 1/100 odstępu od punktu krzepnięcia do punktu wrzenia wody (1848)

2 1/273,16 temperatury termodynamicznej punktu potrójnego wody (1954)

MOL, jednostka liczności (ilości) materii.

Mol jest to liczność materii występująca wtedy, gdy liczba zawartych w niej cząstek jest równa liczbie atomów zawartych w masie 0,012 kg izotopu węgla ¹²C

KANDELA, jednostka natężenia światła. Kandela jest to:

1 natężenia światła, które ma w kierunku prostopadłym pole 1/60 cm² powierzchni ciała doskonale czarnego, promieniującego w temperaturze krzepnięcia platyny pod ciśnieniem 1 atm.

2 natężenia światła, którą ma w określonym kierunku źródło emitujące promieniowanie monochromatyczne o częstotliwości 540 ∙ 10¹² Hz i którego natężenie w tym kierunku jest równe 1/683 W/sr.

JEDNOSTKI UZUPEŁNIAJĄCE

RADIAN, rad, jednostka kąta płaskiego. Radian jest to kąt płaski zawarty między 2 promieniami koła wycinającymi z jego okręgu łuk o długości równej promieniowi tego koła. 1 rad = (180/)°  57°17'44,8'';

STERADIAN, sr, jednostka kąta bryłowego. Steradian jest to kąt bryłowy o wierzchołku w środku kuli, wycinający z jej powierzchni część równą powierzchni kwadratu o boku równym promieniowi tej kuli.

JEDNOSTKI POCHODNE

HERC, Hz, jednostka częstotliwości w układzie SI. Hz jest to częstotliwość zjawiska okresowego, którego okres jest równy 1 s. 1 Hz = 1 s^-1. Nazwa herc od nazwiska H.R. Hertza.

NIUTON, N, jednostka siły w układzie SI. Niuton jest to siła, jaka w kierunku jej działania nadaje ciału o masie 1 kg przyspieszenie 1 m/s². 1 N = 1 kg ∙ m/s² = 1 m ∙ kg ∙ s^-2. Nazwa niuton od nazwiska I. Newtona.

PASKAL, Pa, jednostka ciśnienia w układzie SI. Paskal jest to ciśnienie występujące na płaskiej powierzchni 1 m², na którą działa, prostopadle do powierzchni, siła 1 N(ciśnienie wywierane równomiernie przez siłę jednego niutona na powierzchnię jednego metra kwadratowego). 1 Pa = (1 N) : (1 m²) = 1 m^-1 ∙ kg ∙ s^-2. Paskal stosuje się także do wyrażania naprężenia mechanicznego, ciśnienia akustycznego. Nazwa paskal od nazwiska B. Pascala

DŻUL, J, jednostka energii lub pracy w układzie SI. Dżul jest to energia równa pracy wykonanej przez siłę 1 N w kierunku jej działania na drodze o dł. 1 m. 1 J = 1 N ∙ 1m = 1 m² ∙ kg ∙ s^-2. Nazwa dżul od nazwiska J.P. Joule'a.

WAT, W, jednostka mocy (strumienia energii) w układzie SI. Wat jest to moc, przy której praca 1 J jest wykonana w czasie 1 s. 1 W = 1 J : (1 s) = 1m² ∙ kg ∙ s^-3. Wat stosuje się także do wyrażania mocy elektrycznej, mocy promieniowania. Nazwa wat od nazwiska brytyjskiego inżyniera i wynalazcy J. Watta.

KULOMB, C, jednostka ładunku elektrycznego w układzie SI. Kulomb jest to ładunek elektryczny przepływający w czasie 1 s przez powierzchnię, gdy prąd elektryczny płynący przez tę powierzchnię wynosi 1 A. 1 C = 1 A ∙ 1s. Nazwa kulomb od nazwiska Ch.A. Coulomba.

WOLT, V, jednostka napięcia elektrycznego, siły elektromotorycznej i potencjału elektrycznego w układzie SI. Wolt jest to napięcie elektryczne występujące między 2 powierzchniami ekwipotencjalnymi jednorodnego przewodu prostoliniowego, w którym płynie nie zmieniający się prąd 1 A, a moc wydzielona przez przewód między tymi powierzchniami jest równa 1 W. 1 V = 1 W : (1 A) = 1 m² ∙ kg ∙ s^-3 ∙ A^-1. Nazwa wolt od nazwiska A. Volty.

FARAD, F, jednostka pojemności elektrycznej w układzie SI. Jest to pojemność elektryczna kondensatora, w którym między elektrodami występuje napięcie 1 V, gdy znajdują się na nich różnoimienne ładunki elektryczne o wartości 1 C każdy.

1 F = 1 C : (1 V) = 1 m^-2 ∙ kg^-1  ∙ s⁴ ∙ A². W praktyce stosuje się tylko podwielokrotności farada: mikrofarad (1 µF = 10^-6 F), nanofarad (1 nF = 10^-9 F) i pikofarad (1 pF = 10 ^-12 F). Nazwa farad pochodzi od nazwiska M. Faradaya.

OM, , jednostka oporu elektrycznego w układzie SI. Om jest to opór elektryczny między 2 punktami (ściślej — powierzchniami ekwipotencjalnymi) przewodu jednorodnego prostoliniowego, gdy występujące między tymi punktami niezmienne napięcie elektryczne 1 V wywołuje w tym przewodzie prąd elektryczny 1 A. 1  = (1 V) : (1 A) = 1 m² ∙ kg ∙ s^-3 ∙ A^-2. Nazwa om od nazwiska fizyka niemieckiego G.S. Ohma.

SIMENS, S, jednostka przewodności elektrycznej w układzie SI. Simens jest to przewodność elektryczna przewodu o oporze elektrycznym 1 . 1 S = 1/1 = 1 m^-2  ∙ kg^-1 ∙ s³ ∙ A². Simens stosuje się także do wyrażania konduktancji, susceptancji i admitancji. Nazwa simens od nazwiska E.W. Siemensa.

WEBER, Wb, jednostka strumienia magnetycznego (strumienia indukcji magnetycznej) w układzie SI. Weber jest to strumień magnetyczny, który, malejąc jednostajnie do zera w czasie 1 s, indukuje siłę elektromotoryczną 1 V w obejmującym ten strumień obwodzie zamkniętym jednozwojowym, wykonanym z przewodu o przekroju kołowym znikomo małym.1 Wb = 1 V ∙ 1 s = 1 m² ∙ kg ∙ s^-2 ∙ A^-1. Nazwa weber od nazwiska niemieckiego fizyka W.E. Webera

TESLA, T, jednostka indukcji magnetycznej w układzie SI. Tesla jest to indukcja magnetyczna jednorodnego pola magnetycznego, w którym na przekrój poprzeczny 1 m² przypada strumień magnetyczny 1 Wb. 1 T = 1 Wb/(1 m)² = 1 kg ∙ s^-2 ∙ A^-1. Inna definicja brzmi następująco: indukcja magnetyczna jest równa jednej tesli gdy na ładunek jednego kulomba poruszający się prostopadle do kierunku indukcji magnetycznej z prędkością jednego metra na sekundę działa siłą jednego niutona. Nazwa tesla od nazwiska N. Tesli.

HENR, H, jednostka indukcyjności w układzie SI. Henr to indukcyjność obwodu, w którym indukuje się siła elektromotoryczna 1 V, gdy prąd w tym obwodzie zmienia się jednostajnie o 1 A w czasie 1 s. 1 H = 1 V ∙ 1 s/(1 A) = 1 m² ∙ kg ∙ s^-2 ∙ A^-2. Nazwa henr od nazwiska J. Henry'ego.

LUMEN, lm, jednostka strumienia świetlnego w układzie SI. Lumen jest to strumień świetlny wysyłany w kącie bryłowym 1sr przez punktowe źródło światła o światłości 1 cd. 1 lm = 1 cd ∙ sr.

LUKS, lx, jednostka natężenia oświetlenia w układzie SI. Luks jest to natężenie oświetlenia wytworzone przez strumień 1 lm na pow. 1 m ². 1 lx = 1 lm/m ² = 1 m ^-2 ∙ cd ∙ sr.

GREJ, Gy, jednostka dawki pochłoniętej w układzie SI. Grej jest to dawka pochłonięta promieniowania jonizującego, przy jakiej energia 1 J zostaje przekazana ciału o masie 1 kg. 1 Gy = 1 J/kg = 1 m² ∙ s^-2. Nazwa grej pochodzi od nazwiska fizyka angielskiego L.H. Greya.

BEKEREL, Bq, jednostka aktywności ciała promieniotwórczego w układzie SI. Bekerel jest to aktywność ciała promieniotwórczego, w którym 1 samoistna przemiana jądrowa zachodzi w czasie 1 s; 1 Bq = s^-1. Nazwa bekerel od nazwiska A.H. Becquerela.

SIWERT, Sv, jednostka równoważnika dawki pochłoniętej promieniowania jonizującego w układzie SI. Siwert jest to równoważnik dawki równej 1 Gy promieniowania o współczynniku jakości QF = 1. Sv = 1 J/(1 kg) = 1 m² ∙ s^-2.

---