Pierwsze kroki na drodze integracji Europy (lata 1952-1960).

Pierwsze projekty zjednoczeniowe.

1. Po zakończeniu II wojny światowej idea jedności europejskiej rozwijała się w nowych warunkach. Odżyły dążenia zjednoczeniowe. Podłożem politycznym tych dążeń były tragiczne doświadczenia zarówno I jak i II wojny światowej, które wykazały dobitnie niemożność przeciwdziałania zagrożeniom pokoju przez pojedyncze państwa i uświadomiły jednocześnie konieczność zbudowania systemu europejskiego, którego celem byłoby w przyszłości chronić Europę przed konfliktami zbrojnymi.

Europa po II wojnie światowej musiała na nowo się zorganizować. Zarówno sytuacja zewnętrzna jak i wewnątrz-europejska była skomplikowana. Po pierwsze Europa była rozbita, zarówno politycznie, jak i gospodarczo. Zniszczenia wojenne dokonały spustoszeń nie tylko materialnych, ale również w sferze ideologii.

Motywację polityczną dla powojennych dążeń integracyjnych stanowił przede wszystkim nowy układ sił, jaki powstał po zakończeniu działań wojennych. Europa straciła swoją dotychczasową, mocarstwową pozycję na rzecz dwóch liderów: ZSRR i Stanów Zjednoczonych. Jednocześnie została wystawiona na efekty ich konfliktu, jako potęg reprezentujących wrogie, przeciwstawne systemy ideologiczne.

W takim układzie politycznym stało się jasne, że Europa ma szansę stać się podmiotem globalnej polityki tylko wówczas, gdy zjednoczy swe siły. Nie było to zadanie łatwe. Tradycyjna europejska różnorodność związana z ideałami oświeceniowymi, wartości narodowe, które były od zarania dziejów Europy zarzewiem konfliktów teraz musiały się wyciszyć dla dobra kontynentu jako całości.

Bolesne doświadczenia pierwszy raz w historii miały szansę doprowadzić do zracjonalizowania postaw rządzących krajami. Działania te musiały doprowadzić na drodze kompromisów i dialogu do zneutralizowania antagonizmów miedzy krajami odwiecznie pozostającymi w konflikcie, np. między Francją i Niemcami.

W latach 40. uwidoczniła się radykalizacja nastrojów społeczeństw zachodnich, co znajdowało swój wyraz w coraz większej popularności partii komunistycznych w Europie, szczególnie we Francji i Włoszech. Obawa przed zagrożeniem ze strony Związku Radzieckiego była jednym z głównych powodów podejmowania prób zjednoczeniowych wśród elit zachodnich.

2. Europa po wojnie była bardzo osłabiona pod względem gospodarczym. Możemy stwierdzić z całą stanowczością, że zapewne nie podźwignęłaby ciężaru odbudowy i modernizacji, gdyby nie polityka Stanów Zjednoczonych względem starego kontynentu. Intencje USA najlepiej obrazują słowa generała G. Marshalla z historycznego wystąpienia na Uniwersytecie Harvarda wygłoszonego dnia 5 czerwca 1947 roku., które nazwano później Planem Marshalla bądź też Planem Odbudowy Europy.

Władze sowieckie wykazały daleko idący sceptycyzm wobec do Planu, w którym widziały możliwość wzmocnienia pozycji USA w Europie osłabienie wpływu własnego na państwa bloku komunistycznego. Stalin postanowił odrzucić ofertę pomocy amerykańskiej. Polska, Czechosłowacja, Jugosławia i inne kraje Europy Środkowej i Wschodniej wyraziły początkowo zainteresowanie ofertą, ale pod presją Moskwy nie przystąpiły do Planu (podobnie Finlandia). Akces zgłosiły natomiast na konferencji trwającej od lipca do września 1947 roku w Paryżu: Wielka Brytania, Włochy, Francja, Portugalia, Grecja, Turcja, Belgia, Holandia, Luksemburg, Austria, Szwajcaria, Ania, Szwecja, Norwegia, Islandia i Irlandia. Oceniły swoje potrzeby na 22 miliardy dolarów, ale decyzją Kongresu z 3 kwietnia 1948 otrzymały łącznie 17 miliardów dolarów.

Ekonomiczne, ideologiczne, polityczne i humanitarne względy, które kierowały poczynaniami władz amerykańskich wobec partnerów europejskich były zbieżne z założeniami politycznymi rzeczników integracji europejskiej. Zdecydowanie przysłużyły się nie tylko odbudowaniu Europy Zachodniej ze zniszczeń wojennych, ale stanowiły wyraźny i efektywny impuls dla procesu zjednoczeniowego.

3. Dnia 16 kwietnia 1948 roku państwa -"adresaci" Panu Marshalla utworzyły Organizację Europejskiej Współpracy Gospodarczej (Ogranization for European Economic Cooperation- OEEC). Było to zrealizowanie postulatu Marshalla, który w wyżej zaprezentowanym przemówieniu optował za stworzeniem przez Europejczyków struktury organizacyjnej, dzięki której będą mogli pracować nad wdrażaniem środków pomocowych. Organizacja ta stanowiła jednocześnie pierwszą instytucjonalną płaszczyznę integracji europejskiej. OECC przekształcona w 1960 roku w Organizację Współpracy i Rozwoju Gospodarczego (Ogranization for Economic Cooperation and Development- OECD), stała siew latach 40. i 50. głównym forum dyskusji nad przyszłym kształtem gospodarczym krajów Europy Zachodniej.

4. Kolejną ważna datę na drodze do zjednoczonej Europy wyznaczył Kongres Europy w Hadze obradujący w dniach 7-10 maja 1948 roku. W pracach Kongresu udział wzięły różne organizacje narodowe, jaki i działające na forum międzynarodowym.

W pracach Kongresu udział wzięło łącznie ponad tysiąc delegatów z 25 krajów. Olbrzymie zainteresowanie i skala uczestnictwa świadczy o epokowości tego spotkania. Wydarzenie, jakim był Kongres współtworzyli wielcy Europejczycy, których późniejsza działalność w znacznym stopniu miała się przyczynić do niekwestionowanego sukcesu drogi, której początek wyznaczył Kongres- drogi ku pełnej integracji europejskiej. Aktywny udział w pracach Kongresu Haskiego wzięli przyszli twórcy Wspólnot Europejskich: Robert Schuman (Francja), Alcide de Gasperi (Włochy), Paul Henri Spaak (Belgia) i Konrad Adenauer (RFN).

Uczestnicy kongresu wzywali do stworzenia organizacji, która mogłaby poprzez swoje struktury i instytucje także prawne realizować w sposób ciągły. Opowiedzieli się w związku z tym za powołaniem do życia- Rady Europy

Najważniejszym dokumentem, który niejako podsumował prace kongresu była "Deklaracja Polityczna". Zawarte w niej przesłanie daje impuls dla powstania i realizacji idei politycznego i gospodarczego zjednoczenia państw naszego kontynentu, przy zachowaniu (co jest szczególnie ważne) suwerenności narodowej. Kongres haski stał się "kamieniem milowym" na drodze do europejskiej jedności. Uświadomił Europejczykom rzeczywiste, nie tylko teoretyczne istnienie jedności kulturowej, wspólnoty duchowej, sformułował jednocześnie zasadnicze cele zjednoczenia oraz wskazał możliwość rozwoju gospodarczego Europy.

Dzięki niemu problematyka integracji stawać się zaczęła popularna nie tylko wśród polityków, ale również wśród szerszych warstw społecznych w poszczególnych państwach.

5. Najważniejszym osiągnięciem Kongresu Haskiego okazała się powstała 5 maja 1949 roku- Rady Europy. Celem jej była realizacja idei jedności Europy poprzez współpracę polityczną, gospodarczą i kulturalną państw członkowskich oraz ochronę praw człowieka i obywatela. Konieczne było powołanie takiej organizacji jak Rada Europy. Rada Europy przyczyniła się powstania, a następnie przyjęcia konwencji, szczególnie z punktu widzenia rozwoju idei praw człowieka. Szczególnego znaczenia w tym kontekście nabrała przede wszystkim Europejska Konwencja Praw Człowieka z 1950 roku.

Państwami-założycielami Rady Europy były: Belgia, Dania, Francja, Holandia, Irlandia, Luksemburg, Norwegia, Szwecja, Wielka Brytania i Włochy. Pozostałe państwa Zachodniej Europy stopniowo przystąpiły do organizacji zanim jesienią 1989 roku rozpoczął się upadek systemu komunistycznego w Europie Środkowej i Wschodniej. Nowe demokracje z tego regionu przyjmowane były do Rady Europy od początku lat dziewięćdziesiątych (Polska w 1991). Aktualnie liczba państw członkowskich wzrosła do 46.

6. Narastające napięcie między Wschodem a Zachodem skłoniło polityków zachodnioeuropejskich do wzmocnienia współpracy militarnej. Sojusze militarne były oczywiście reakcją na coraz bardziej zaogniającą się sytuacją między dwoma zantagonizowanymi siłami politycznymi- z ZSRR i USA.

Pierwsza z organizacji, Pakt Brukselski, miała charakter militarny. Twórcą tego projektu politycznego był francuski minister Eduard Bidault. W wyniku inicjatywy ministra doszło do rozmów francusko- brytyjsko- amerykańskich. Konsultacje przeprowadzone z krajami Beneluksu doprowadziły 17 marca 1948 roku do utworzenia tego paktu- o współpracy militarnej, politycznej i ekonomicznej oraz kulturalnej. Zawierał on tzw. klauzulę, na mocy której państwa- sygnatariusze zobowiązywały się do wzajemnej pomocy militarnej na wypadek agresji na jedno z nich lub w przypadku samoobrony.

Niedługo po zawarciu Paktu Brukselskiego Francuzi i Brytyjczycy zwrócili się do przywódców USA z propozycją utworzenia szerszej wspólnoty obronnej państw Europy Zachodniej z udziałem USA. Senat amerykański w czerwcu 1948 roku uchwalił tzw. rezolucję Vadenberga, zezwalającą na przystąpienie Stanów Zjednoczonych w czasie pokoju do sojuszy regionalnych oraz układów samoobrony poza kontynentem amerykańskim. Dnia 4 kwietnia 1949 12 państw podpisało traktat o utworzeniu Paktu Północnoatlantyckiego (NATO). Pakt był umową międzynarodową i zawierał klauzulę podobną jak Pakt Brukselski na temat wzajemnej pomocy militarnej. NATO jest organizacją współpracującą z Unią Europejską. (co charakterystyczne, skład obu organizacji nie jest tożsamy. Większość państw Unii Europejskiej jest równocześnie członkami NATO. Poza jego strukturą znajdują się jednak: Austria, Finlandia, Irlandia oraz Szwecja).

Europejska Wspólnota Węgla i Stali

1. Właściwy proces integracji europejskiej zapoczątkowany został 9 maja 1950 roku, kiedy to Jean Monnet i Robert Schuman przedstawili propozycję rządu francuskiego, która przeszła do historii jako tzw. plan Schumana.

Celem tego projektu było przede wszystkim zapobieżenie wykorzystaniu przemysłu ciężkiego do ponownego wyścigu zbrojeń, a w konsekwencji eliminacja gospodarczych przesłanek wojny między Francją i Niemcami. Kolejnym założeniem było stworzenie podstaw rozwoju gospodarczego państw po zniszczeniach wojennych.

Projekt przygotowany przez Monneta zakładał połączenie francuskiej i niemieckiej produkcji węgla i stali oraz ustanowienie nad nimi wspólnej kontroli. Rozwiązanie to oddalało równocześnie rywalizację gospodarczą, gdyż gospodarki obu państw miały się uzupełniać. Sprzyjać temu miało ich geograficzne sąsiedztwo, a zwłaszcza fakt, że główne centra wydobycia węgla i produkcji stali tworzyły w istocie gospodarczą całość przeciętą granicą polityczną. Wspólna kontrola wykluczać też miała nadmierną rozbudowę arsenałów wojennych. Realizacja planu miała także zapewnić wzrost stopy życiowej społeczeństw obu państw, których sprzeczne interesy prowadziły w przeszłości do częstych konfliktów kończących się wojnami. Zainteresowanie rozmowami okazały ostatecznie: RFN, Francja

Do rozmów przystąpiły też Włochy oraz kraje Beneluksu, (Belgia, Holandia, Luksemburg, które jako pierwsze dały impuls ideom zjednoczeniowym, już w 1947 roku. Był to przykład udanej integracji gospodarczej. Pierwsze programy współpracy gospodarczej miedzy tymi trzema krajami powstały jeszcze w czasie trwania działań wojennych. W roku 1948 kraje te stworzyły unię celną. Niewątpliwy sukces, jaki odniosła integracja państw Beneluksu, przyczynił się do rozwoju idei zjednoczonej Europy).

Kilka tygodni po rozpoczęciu rozmów wybuchła wojna w Korei. Zimna wojna w każdej chwili mogła się przerodzić w gorącą. Plan Schumana, który początkowo był przedstawiany jako wola budowania klimatu odprężenia na kontynencie europejskim, po wybuchu wojny koreańskiej stał się jednym z elementów wzmocnienia Europy Zachodniej na wypadek agresji ze strony ZSRR. Jednocześnie wzrosło znaczenie Republiki Federalnej Niemiec jako potencjalnego sojusznika z uwagi na potencjał gospodarczy i ludzki tego kraju.

2. Deklaracja Schumana dała początek negocjacji sześciu w/w państw co w rezultacie doprowadziło do podpisania i ratyfikacji Traktatu ustanawiającego Europejską Wspólnotę Węgla i Stali, 18 kwietnia 1951 roku.(tzw. Traktat Paryski). Traktat założycielski wszedł w życie 23 lipca 1952 roku.

Celem EWWiS było stworzenie wspólnego rynku węgla, żelaza i stali. Miało się to przyczynić do najbardziej racjonalnej specjalizacji i największej wydajności produkcji w tych gałęziach przemysłu.

Zapisy traktatowe stanowiły również o całokształcie rozwoju gospodarki Państw Członkowskich, przyczynieniu się do rozwoju gospodarczego, zwiększenia zatrudnienia i podnoszenia stopy życiowej w państwach członkowskich przez utworzenie wspólnego rynku .

Wspólnota miała również za zadanie tworzyć warunki, które zapewniałyby najbardziej racjonalny podział produktów na najwyższym poziomie produkcyjności, nie naruszając jednak ciągłości zatrudnienia i unikając zasadniczych i trwałych zakłóceń w gospodarce Państw Członkowskich.

Państwa należące do EWWiS zobowiązały się do stopniowego znoszenia ceł i kontyngentów ograniczających swobodny przepływ surowców, kapitału i siły roboczej, oraz m.in. zaniechania subsydiowania przedsiębiorstw. Utworzenie wspólnego rynku w omawianych obszarach nastąpiło w okresie od 10 lutego 1953 roku do 9 lutego roku 1958.

EWWiS w celu realizacji planów utworzyła organy Wspólnoty, którymi były:

• Wysoka Władza

• Rada Ministrów

• Zgromadzenie Ogólne

• Trybunał Sprawiedliwości

• Trybunał Obrachunkowy

Organy EWWiS miały nadzorować pracę przedsiębiorstw, zajmować się dofinansowywaniem, rozstrzygać spory. Uprawnienia ich - a przede wszystkim Trybunału stanowiły dużą nowość, nie spotykaną dotychczas w innych organizacjach międzynarodowych. Zaznaczyło się tu również dość duże ograniczenie suwerenności państw członkowskich poprzez instytucję delegowania organom Wspólnoty wielu uprawnień zarezerwowanych dotąd na wyłączność władzy państwowej.

3. Proces integracji europejskiej zdecydowanie przyspieszył. Nie obyło się jednak również bez porażek (niepowołanie EWO - Europejskiej Wspólnoty Obronnej oraz EWP - Europejskiej Wspólnoty Politycznej tzw. Plan Plevena). W związku z tym coraz powszechniejszą zaczęła stawać się opinia, że najlepszą drogą do zjednoczenia europejskiego będzie dążenie do tego celu poprzez integrację na polu gospodarczym.

Traktaty Rzymskie

W tym między innymi celu zwołano na dni 1-2 czerwca 1955 roku konferencję w Messynie, która miała doprowadzić do podjęcia działań na rzecz stworzenia wspólnotowego rynku. Ministrowie spraw zagranicznych państw EWWiS postanowili poszerzyć dotychczasowy zakres współpracy. (szczególny wpływ na podjęte prace miał minister spraw zagranicznych Belgii Paul-Henri Spaak).

1. Dalsze prace kontynuowali eksperci. Po rocznych przygotowaniach przygotowano dwa traktaty, które podpisano w Rzymie 25 marca 1957 roku. Pierwszy dał podstawy dla działalności Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej (EWG), drugi Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej (Euratom). W art. 3 Traktatu Rzymskiego wymieniono cały kompleks przyszłych działań w tej materii. Między innymi skoncentrowano się na zniesieniu w obrocie między państwami członkowskimi ceł oraz ograniczeń ilościowych w imporcie i eksporcie towarów; ustanowieniu wspólnej taryfy celnej i wspólnej polityki handlowej wobec państw trzecich; zniesieniu między państwami uczestniczącymi w EWWiS przeszkód w swobodnym przepływie osób, usług i kapitałów. Zakładano też wprowadzenie zasad wspólnej polityki w rolnictwie, transporcie; zbliżenie ustawodawstw poszczególnych krajów w zakresie niezbędnym do funkcjonowania wspólnego rynku i in.

Projekt był kompleksowy. Podobnie szeroko zakreślono przedmiot działań drugiej, powołanej przez Traktaty wspólnoty- Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej (EURATOM-u).

Podstawowym celem Euratomu było stworzenie niezbędnych warunków do powstania i szybkiego rozwoju przemysłu nuklearnego w państwach Wspólnoty. Kompetencje tej Wspólnoty odnosić się miały jedynie do pokojowego wykorzystania energii jądrowej.

EURATOM miał za zadanie (m.in.) rozwijać badania i rozpowszechniać ich efekty, tworzyć jednolite normy bezpieczeństwa w sektorze energetyki atomowej, ułatwiać i koordynować inwestycje w sektorze energetyki atomowej, zapewniać regularne i sprawiedliwe zaopatrzenie użytkowników wspólnotowych w rudy i paliwa nuklearne, zagwarantować zgodne z przeznaczeniem wykorzystanie materiałów nuklearnych przez użytkowników.

Porządek instytucjonalny nowych Wspólnot oparty był na EWWiS.

2. Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską jest obszernym aktem prawnym. Jego wersja skonsolidowana, uwzględniająca zmiany wprowadzone Traktatem z Nicei, obejmuje wstęp, 314 artykułów ujętych w sześciu częściach podzielonych na tytuły, rozdziały i sekcje. Część pierwszą stanowią zasady ogólne Wspólnoty Europejskiej. Część druga dotyczy obywatelstwa Unii. W części trzeciej, która składa się z 21 tytułów, omówione zostały polityki Unii Europejskiej. Część czwarta ustanawia reguły stowarzyszenia krajów i terytoriów zamorskich. Część piąta obejmuje sposób funkcjonowa­nia UE, jej instytucje oraz procedury tworzenia prawa wspólnotowego. Ostat­nia część zawiera postanowienia ogólne i końcowe. Traktatowi towarzyszą 2 załączniki oraz 25 protokołów stanowiących jego integralną część.

Zgodnie z Traktatem, zadaniem Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej było, poprzez ustanowienie wspólnego rynku i stopniowe zbliżanie polityki gospo­darczej państw członkowskich, popieranie w całej Wspólnocie harmonijnego rozwoju działalności gospodarczej, stałego i zrównoważonego wzrostu, zwiększonej stabilności, przyspieszonego podwyższania poziomu życia oraz zacieśniania związków między państwami członkowskimi. Integracja w ramach EWG miała być realizowana w dwóch etapach: unii celnej i wspól­nego rynku. Podstawą Wspólnoty była unia celna, która rozciągała się na całą wymianę towarową i obejmowała zakaz ceł przywozowych i wywo­zowych oraz wszelkich opłat o skutku równoważnym między państwami członkowskimi, jak również przyjęcie wspólnej taryfy celnej w stosunkach z państwami trzecimi. Określono harmonogram realizacji unii celnej, obo­wiązującej w pełni od 1 lipca 1987 roku. Natomiast, w odniesieniu do wspólnego rynku, wyznaczono cel bez wskazania harmonogramu i metod jego osiągnięcia, co powodowało wieloletnie trudności w jego realizacji. Według Traktatu wspólny rynek obejmował także rolnictwo i handel pro­duktami rolnymi.
W Traktacie przyjęto od razu wprowadzenie wspólnej polityki handlowej, rolnej oraz transportowej. Opracowano też wspólne reguły ochrony konku­rencji, przeciwdziałania dumpingowi oraz stosowania ograniczonej pomocy państwa w sferze działalności gospodarczej.

Postanowienia Traktatu Rzymskiego w tym zakresie obejmowały m.in.:

• zniesienie opłat celnych i ograniczeń ilościowych między państwami członkowskimi w przywozie i wywozie towarów oraz wszelkich innych środków o skutku równow

• ustanowienie wspólnej taryfy celnej i wspólnej polityki handlowej wobec państw trzecich;

• zniesienie między państwami członkowskimi przeszkód w swobodnym przepływie osób, usług i kapitału;

• wprowadzenie wspólnej polityki rolnej i wspólnej polityki transportowej;

• ustanowienie systemu zapewniającego niezakłóconą konkurencję w ramach wspólnego rynku.

Szczególne znaczenie w polityce społecznej oraz dla rynków pracy państw członkowskich miało postanowienie o zapewnieniu swobodnego przepływu pracowników wewnątrz Wspólnoty po upływie okresu przejściowego, co także w obecnej UE jest elementem kanonu czterech fundamentalnych swo­bód. Swoboda ta dotyczyła zniesienia wszelkiej dyskryminacji ze względu na przynależność państwową między pracownikami państw członkowskich w zakresie zatrudnienia, wynagrodzenia i innych warunków pracy.

Traktat stopniowo znosił ograniczenia swobody przedsiębiorczości obywa­teli państw członkowskich na terytorium Wspólnoty. Proces stopniowego znoszenia ograniczeń przedsiębiorczości obejmował również ograniczenia w tworzeniu agencji, oddziałów lub filii. Postanowienia w sprawie stop­niowego znoszenia barier dotyczyły także swobodnego świadczenia usług we wszystkich państwach członkowskich Wspólnoty przez obywateli któ­regokolwiek państwa członkowskiego, zwłaszcza w zakresie działalności o charakterze przemysłowym i handlowym, działalności rzemieślniczej oraz wykonywania wolnych zawodów.

Postanowienia Traktatu obejmowały stosowanie procedur umożliwiających koordynowanie polityki gospodarczej państw członkowskich i przeciw­działanie nierównowadze w ich bilansach płatniczych oraz zbliżanie ich ustawodawstwa w stopniu koniecznym do funkcjonowania wspólnego rynku i innych dziedzin polityki Wspólnot Europejskich. Traktat postanowił o utworzeniu Europejskiego Funduszu Społecznego w celu poprawy moż­liwości zatrudnienia pracowników oraz przyczyniania się do podnoszenia ich poziomu życia. Postanowił też o stworzeniu Europejskiego Banku Inwestycyjnego dla ułatwienia ekspansji gospodarczej Wspólnoty. Przewi­dywał możliwość stowarzyszania innych krajów i terytoriów zamorskich ze Wspólnotą w celu zwiększenia wymiany handlowej i wspólnych starań na rzecz rozwoju gospodarczego i społecznego.

Traktat zobowiązywał państwa członkowskie m.in. do podejmowania wszel­kich właściwych środków w celu zapewnienia wykonania zobowiązań wynikających z Traktatu lub z działań instytucji Wspólnoty. W zakresie stosowania postanowień Traktatu została zakazana wszelka dyskryminacja ze względu na przynależność państwową. Rada, stanowiąc większością kwalifikowaną, mogła przyjmować, na wniosek Komisji i po konsultacji ze Zgromadzeniem, wszelkie przepisy w celu zakazania takiej dyskryminacji.

3. Kompetencje organów trzech Wspólnot pokrywały się, w związku z tym w 1964 zadecydowano o ich połączeniu. W miejsce Wysokiej Władzy EWWiS, Komisji EWG i Komisji EWEA powstała jedna Komisja (organ wykonawczy). Utworzono również jedną Radę Ministrów (organ stanowiący prawo). Kolejną instytucją było Zgromadzenie Parlamentarne (przyszły Parlament Europejski). Europejski Trybunał Sprawiedliwości natomiast otrzymał prawo do interpretowania Traktatów i aktów prawa wspólnotowego.

Traktaty rzymskie mają fundamentalne znaczenie dla integracji europejskiej. Stworzyły jej ramy instytucjonalne oraz określiły cele i zasady członkostwa. Obok traktatu paryskiego są one traktatami założycielskimi Wspólnot Europejskich. W prawie wspólnotowym są zaliczane do elementów prawa stanowionego pierwotnego.

Kolejne lata wykazały niekwestionowany sukces ekonomicznego modelu integrowania Europy Zachodniej. Wymuszony, w pewnym stopniu, niepowodzeniem projektu Europejskiej Wspólnoty Obronnej oraz Europejskiej Wspólnoty Politycznej, zadecydował o kształtowaniu zupełnie nowego modelu europejskich instytucji oraz kultury politycznej charakterystycznej dla Wspólnot.

---