Rozdział 13

1.Wyjaśnij pojęcie cyklu i trendu wzrostu gospodarczego.

Zjawisko cykliczności pełni bardzo ważną rolę w gospodarce, dlatego nie można go ignorować. Niestabilność warunków gospodarowania pokazuje źródła niepewności i ryzyka w działalności poszczególnych podmiotów gosp. oraz skłania do analizy polityki pieniężnej banku centralnego a także polityki fiskalnej rządu z punktu widzenia stabilizacji gosp. i niedopuszczenia do głębokich wahań koniunkturalnych.

Historyczny rozwój gosp.rynkowej wykazuje że wzrost dochodu narodowego ulega powtarzającym się wahaniom, które są bardziej lub mniej regularne. Zdarzało się że wahania te były łagodne ale też jak w latach 1929-33 bardzo głębokie.

Ekonomiści podzielili te wahania na 4 podstawowe fazy:

-kryzys(lub recesja w zależności od skali spadku produkcji)

-depresja(lub dno kryzysu)

-ożywienie gospodarcze

-wysoka koniunktura(rozkwit gosp.)

Tego rodzaju wahania mają miejsce najczęściej wokół rosnącego trendu wzrostu w długim okresie historycznym.

Cykl koniunkturalny zaczyna się od załamania wzrostu gosp. i trwa przez fazę depresji, ożywienia i wysokiej koniunktury aż do nowego załamania gosp., które rozpoczyna nowy cyl koniunkturalny.Można to pokazać na wykresie:

2.Scharakteryzuj zjawiska ekonomiczne występujące w poszczególnych fazach cyklu koniunkturalnego.

FAZA OŻYWIENIA

-suma wydatków inwestycyjnych stale rośnie czemu towarzyszy wzrost dochodu narodowego, wzrost zatrudnienia oraz wzrost wydatków konsumpcyjnych

-globalny popyt wykazuje tendencje do szybszego wzrostu w stosunku do wzrostu podaży produkcji.A za tym idzie pewien wzrost cen.

-ekspansja inwestycyjna powoduje wzrost zapotrzebowania na kredyt. Wśród inwestorów i producentów wzrasta atmosfera optymizmu.

-rośnie obrót na rynku nieruchomościami oraz obrót papierami wartościowymi na rynku kapitałowym

-w tym okresie występuje wzrost zapasów w produkcji i handlu ponieważ w okresie wzrostu cen gromadzenie zapasów staje się przedsięwzięciem opłacalnym.

WYSOKA KONIUNKTURA

-szczytowy stan koniunktury jest wtedy gdy inwestycje osiągają swój najwyższy poziom i dalej już przestają rosnąć.Wysoki poziom wydatków inwestycyjnych doprowadza po pewnym czasie do wzrostu zdolności produkcyjnych gosp.narodowej

-w tej fazie koszty produkcji stopniowo wzrastają w stosunku do wzrostu cen.

-szybki wzrost kosztów wytwarzania wynika stąd że w szczytowym okresie koniunktury wykorzystuje się gorsze urządzenia wytwórcze, zatrudniani są pracownicy o niższych kwalifikacjach, zwiększa się pracę w godzinach nadliczbowych które są wyżej płatne

-pracodawcy są bardziej skłonni do ustępstw na rzecz związków zawodowych które domagają się większych pensji

-wzrostowi dochodów towarzyszy wzrost skłonności do oszczędzania, a maleje skłonność do konsumpcji

-b.komercyjne są ostrożne w udzielaniu kredytów inwestycyjnych

To wszystko powoduje że optymizm wśród przedsiębiorców zaczyna maleć.

ZAŁAMANIE GOSPODARCZE (kryzys nadprodukcji)

-wyczerpuje się motywacji do zwiększania nakładów inwestycyjnych.

-w fazie załamania wydatki inwestycyjne przedsiębiorców są hamowane przez różne czynniki np. przez:

*rosnące koszty produkcji przy stabilnych cenach i spadku rentowności produkcji

*rosnąca stopa procentowa od kredytów inwestycyjnych

*spekulacyjne załamanie się rynku kapitałowego na giełdzie pap.wartościowych

-kurczą się zamówienia na urządzenia wytwórcze

-wiele kontraktów budowlanych zostaje wycofanych

-banki w obawie przed rosnącym ryzykiem upadłości wielu firm ograniczają kredyt inwestycyjny i żądają spłaty istniejących zobowiązań

-o ostrości i długotrwałości załamania decyduje głębokość spadku inwestycji

DEPRESJA GOSPODARCZA

-wydatki inwestycyjne kurczą się coraz bardziej

-rosnące trudności sprzedaży powodują że marża zysku gwałtownie spada. Wiele małych i słabszych przedsiębiorstw bankrutuje

-banki komercyjne maksymalnie ograniczają kredyt

-spadkowi produkcji dóbr inwestycyjnych towarzyszy z reguły mniejszy spadek produkcji dóbr konsumpcyjnych(ludzie którzy nie stracili pracy próbują utrzymać swój poziom konsumpcji lub ograniczyć go minimalnie)

-chociaż działalność inwestycyjna jest znacznie ograniczona nigdy inwestycje nie spadają do zera.Utrzymują sia też pewne wydatki publiczne finansowane z budżetu państwa i budżetów władz lokalnych. To wszystko wyznacza dolny poziom dochodu narodowego i zatrudnienia

-gospodarka funkcjonuje na zwolnionych obrotach i dalej ani inwestycje ani konsumpcja nie wykazują tendencji malejącej.Tak dochodzi się do dna kryzysu.

3.Wyjaśnij punkty zwrotne w cyklu koniunkturalnym tzn.przyczyny załamania gospodarczego i wejścia w fazę ożywienia gospodarczego.

Załamanie gospodarcze zwane też kryzysem nadprodukcji może być spowodowane różnymi przyczynami. Przyczyny te prowadzą do wyczerpywania się motywacji do zwiększania nakładów inwestycyjnych. Oto te przyczyny:

-rosnące koszty produkcji przy stabilnych cenach i spadku rentowności produkcji

-zahamowanie wzrostu popytu głownie na dobra konsumpcyjne trwałego użytku

-rosnąca stopa procentowa od kredytów inwestycyjnych

-spekulacyjne załamanie się rynku kapitałowego na giełdzie pap.wartościowych

-znaczny spadek możliwości eksportowych na skutek pogorszenia się koniunktury w krajach z którymi prowadzona była rozwinięta wymiana handlowa

-gwałtowny wzrost kursu wymiennego walut obcych w stosunku do waluty krajowej(znaczne podrożenie importu)

Drugim punktem zwrotnym jest przejście w fazę ożywienia.

-silniejsi przedsiębiorcy którzy przetrwali kryzys wykorzystują okres niepomyślnej koniunktury i stopniowo odnawiają swój kapitał.

-przedsiębiorcy wycofują wiele starych maszyn i urządzeń produkcyjnych i zgłaszają popyt na bardziej nowoczesne maszyny, które umożliwiają wzrost wydajności pracy i obniżkę kosztów wytwarzania oraz poprawę jakości wytwarzanej produkcji. W ten sposób wzmacnia się pozycja konkurencyjnej firmy

-popyt restytucyjny ożywia produkcję w sektorze dóbr inwestycyjnych

-powoli rośnie zatrudnienie, wyczerpują się nagromadzone w przeszłości zapasy

-poprawia się relacja cen do kosztów wytwarzania co prowadzi do zwiększenia zysków

-nagromadzone środki pieniężne w b.komercyjnych szukają ujścia handlowego co prowadzi do obniżenia stopy procentowej.Tańsze kredyty zachęcają przedsiębiorców do zwiększania wydatków inwestycyjnych.

-rosnący optymizm przenosi się też na rynek pap.wartośc.Rosną kursy akcji i obligacji

Tak rozwija się ożywienie, które obejmuje coraz to nowe dziedziny życia gosp i w ciągu 2-3 lat osiąga nową fazę rozwoju szczytowego

4.Dlaczego po II wojnie św. nastąpiło osłabienie amplitudy wahań koniunkturalnych?

Już w czasie II wojny światowej jednym z ważniejszych czynników kształtujących przebieg koniunktury gosp. w krajach zachodnich była ingerencja państwa.

Po 1945 roku nastąpiła nowa faza rewolucji przemysłowej. Wysoko rozwinięta gosp, wkroczyła w epokę energii atomowej i szybkiego rozwoju elektroniki, komputerów, automatyki oraz środków masowego komunikowania się.Tak wielki postęp techniczny, któremu towarzyszyły rosnące wydatki na zbrojenia był główną przyczyną wysokiego trendu wzrostu i znacznie mniejszej amplitudy wahań cyklicznych.

W mechanizmie długofalowego wzrostu i cyklu koniunkturalnego aktywną rolę odgrywają też stale rosnące wydatki na dobra konsumpcyjne trwałego użytkowania(auta,komputery itp.).Konsumenci nawet w okresie recesji chcą podtrzymać zwyczajowy poziom posiadanie tych dóbr. Tym wydatkom sprzyja wielkość nagromadzonych oszczędności oraz stosunkowo łatwa dostępność do kredytu oraz rozbudowany system ubezp.społecznych.To wszystko wpłynęło na osłabienie amplitudy wahań koniunkturalnych. Fazy ekspansji stały się dłuższe a fazy recesji skróciły się.Cykl stracił więc na swoistej regularności.

5.Jakie nowe zjawiska pojawiły się w wahaniach koniunkturalnych po II wojnie św.?

Po II w.św miejsce 8-10-letnich klasycznych cykli gospodarczych zajęły małe cykle 3-4-letnie.Te krótkookresowe cykle wiążą się głównie z wahaniami w stanie zapasów.Gdy zapasy wzrastają ponad przyjęte normy następuje zmniejszenie zamówień, czemu towarzyszy spadek produkcji, który trwa aż do znacznego wyczerpania się zapasów. Wtedy następuje nowy wzrost zamówień wynikiem czego jest ożywienie w produkcji. Cykliczny proces reprodukcji zapasów surowcowych materiałowych i gotowych wyrobów jest główną przyczyną pojawiania się3-4-letnich cykli gospodarczych.

Po II w.św w rozwiniętej gosp.rynkowej dokonało się wiele korzystnych zmian.Istotnie osłabiło się zjawisko cykliczności, ale nie zostało ono całkowicie wyeliminowane. Niestabilność wzrostu jest bowiem nieodłączną, immanentną cechą gosp.rynkowej.Nikt nie jest w stanie udowodnić jak rozwinęłaby się gosp.rynkowa bez owej podpórki państwowej, gdyby funkcjonowała wg czystych zasad głoszonych przez zwolenników liberalizmu gospodarczego.Nawet przy znacznym udziale państwa w działalności gosp. nie udaje się ani szybko wyjść z recesji gosp., jaka wystąpiła w wielu krajach na początku lat 90, ani też ograniczyć bezrobocia do rozmiarów które nie wywołują już wielkiego problemu społ

---