1) POJĘCIE I DZIAŁY PRAWA KARNEGO
Prawo karne: nie ma tylko jednego znaczenia może być wyjaśniana na wiele sposobów, z uwzględnieniem różnych kryteriów. Najczęściej bywa rozumiana jako:
przedmiot regulacji prawnej, zbiór przepisów właściwych dla danej gałęzi (dziedziny) prawa;
przedmiot badań naukowych i dziedzina wiedzy - tylko wyjątkowo ograniczające się do przedmiotu regulacji prawnej, zbioru przepisów właściwych dla danej gałęzi (dziedziny) prawa;
przedmiot wykładu na uniwersyteckich studiach prawniczych (proces przekazywania wiedzy będący wynikiem działań opisanych w pkt 2)
Jednak bez względu na przyjętą definicję p.k. wykazuj związek z karą i na przepisy, które dotyczą jej stosowania.
MODEL STOSOWANIA PRZEPISÓW KARNYCH:
Stosowanie przepisów prawa karnego przybiera bardzo często postać sylogizmu (rozumowania doskonałego), którym prawdziwość przesłanek zapewnia prawdziwość wniosku. O nazwie Barbara. Przy czym 2 przesłanki zawierają element wspólny, który nie pojawia się we wniosku., a każdy element występujący we wniosku musi występować, w którejś z przesłanek.
Sylogizm kategoryczny jest wnioskowaniem niezawodnym. Zdarzające się omyłki sądowe związane są z reguły z błędnym ustaleniem przesłanki mniejszej tj. stanu faktycznego.
Przesłanka większa: M a P Kto zabija człowieka podlega karze - podstawa prawna
Przesłanka mniejsza: S a M Jan zabił człowieka - stan faktyczny
Wniosek: S a P Jan podlega karze - orzeczenie
Subsumcję (log. Zawieranie się zbiorów) stanu faktycznego pod właściwą podstawę prawną (przepis ustawy) nazywamy kwalifikacją prawną czynu.
Wykładnia per analogiam - wnioskowanie z podobieństwa powinna być stosowana jedynie wówczas, gdy istnieją luki w prawie.
Analogia z prawa (iuris) - uznaje, że skoro obowiązują pewne przepisy znajdujące uzasadnienie np. w podst. Zasadach gałęzi prawa, to obowiązuje także przepis niewyrażony wprost w ustawie, ale dający się uzasadnić przez odwołanie do zasad prawa.
Np. Za przestępstwo zgodnie z dodanym §2 mógł być uznany każdy czyn sprzeczny z przewodnią myślą ustawy karnej i zdrowym poczuciem narodowym.
Analogia z ustawy (legis) - z faktu istnienia pewnego typu czynu zabronionego, który penalizuje jakieś zachowanie, wnioskujemy, że zabronione jest również inne, podobne zachowanie, które jednak nie zostało stypizowane.
Zasadą prawa karnego jest stosowanie analogii i zasada ta zna tylko 2 wyjątki:
nie wolno stosować analogii na niekorzyść sprawcy;
nie wolno stosować analogii do przepisów o charakterze wyjątkowym tzn. nie wolno rozciągać przepisów wyjątkowych na takie sytuacje, które nie zostały w nich wprost określone - ujęcie to nawiązuje wprost do oryginalnej koncepcji M. Cieślaka
Jednak np. Pławski był przeciwny stosowaniu jakiejkolwiek analogii w prawie karnym. Zakaz ten uważał za gwarancję swobód obywatelskich.
RODZJE ŚRODKÓW KARNYCH:
Środki karne opowiadają niegdysiejszym karom dodatkowym:
Art. 39. Środkami karnymi są:
1) pozbawienie praw publicznych, - jest najbardziej dolegliwym środkiem karnym, wydaje się być już anachroniczny. PPP jest środkiem terminowym orzeka się go w latach od roku do 10 lat gdy, sprawcy wymierzono karę pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 3 i motywacja zasługiwała na szczególne potępienie. PPP obejmuje: utratę czynnego i biernego prawa wyborczego, utratę prawa do udziału w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości, pełnienia funkcji w org. I inst. państwowych, utratę posiadanego stopnia wojskowego, utratę orderów i odznaczeń i możliwości ich uzyskania.
2) zakaz zajmowania określonego stanowiska, wykonywania określonego zawodu lub prowadzenia określonej działalności gospodarczej, - orzeka się o roku do lat 10. Sąd może po upływie połowy tego okresu jednak nie wcześniej niż po rok uznać środek za wykonany. Orzeka się en środek, gdy sprawca nadużył stanowiska, lub zawodu albo dalsze zajmowanie Stanowska bądź wykonywanie zawodu stanowi istotne zagrożenie dla dóbr prawnych. Przesłanki te muszą wystąpić łącznie.
2a) (1) zakaz prowadzenia działalności związanej z wychowaniem, leczeniem, edukacją małoletnich lub z opieką nad nimi, orzeka się od roku do 15 lat - cel wzmocnienie ochrony małoletnich przed wykorzystywaniem seks. Sąd może orzec zakaz na zawsze w razie skazania na karę pozbawienia wolności za przestępstwo przeciwko wolności seksualnej lub obyczajności na szkodę małoletniego. Jeśli sprawca został skazany ponownie za w/w przestępstwo sąd ma obowiązek zast. tego środka.
2b) (2) obowiązek powstrzymania się od przebywania w określonych środowiskach lub miejscach, zakaz kontaktowania się z określonymi osobami lub zakaz opuszczania określonego miejsca pobytu bez zgody sądu, - tak jak wyżej plus skazanie za umyślne przestępstwo z użyciem przemocy. Obowiązek lub zakaz może być połączony z obowiązkiem zgłaszania się do określonego organu. - konieczność zaostrzenie prawa w walce z pedofilami.
3) zakaz prowadzenia pojazdów, - jest w zależności od przypadku albo obligatoryjny, albo fakultatywny, może być orzeczony: na zawsze - dożywotno, bądź na określony czas od roku do 10 lat. Są może orzec zakaz prowadzenia pojazdów określonego rodzaju - za przestępstwo przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji. Sąd musi orzec, jeśli sprawca był w stanie nietrzeźwości odurzenia, bądź zbiegł. Sąd orzeka dożywotnio gdy sprawca był to co wymienione ale popełnił także przestępstwo, którego następstwem jest śmierć innej osoby, lub ciężki uszczerbek na zdrowiu.
przepadek, może dotyczyć: Gdy przepadek przedmiotów nie jest możliwy, orzeka się przepadek ich równowartości. Z wyjątkiem a)ib) - Gdy podlegają zwrotowi pokrzywdzonemu.
a)przedmiotów pochodzących bezpośrednio z przestępstwa - obligatoryjny;
b)przedmiotów, które mogły służyć do popełnienia przestępstwa - fakultatywny , a w przypadkach wskazanych w ust. -obli.
c)przedmiotów objętych zakazem, wytwarzania, posiadania, obrotu itp. - fakultatywny , a w przypadkach wskazanych w ust. -obli.
d) korzyści majątkowej osiągniętej chociażby pośrednio, z popełnienia przestępstwa - oblig.
5) obowiązek naprawienia szkody, - w części albo w całości orzeka sąd na wniosek pokrzywdzonego, lub innej osoby uprawnionej.
6) nawiązka, - środek rekcji karnej o częściowo cywilnoprawnym charakterze, lokujący się między grzywną, a odszkodowaniem i polegający na obowiązku uiszczenia na rzecz poszkodowanego kwoty podwójnej wysokości wyrządzonej szkody. Nawiązkę orzeka się wysokości do 100.000 zł.
7) świadczenie pieniężne, - orzeka się fakultatywnie przypadku odstąpienia od wymierzenia kary, oraz innych wskazanych w ust przypadkach. Orzeka się na rzecz instytucji, fundacji, stowarzyszenia. Świadczenie to nie może przekroczyć 20.000zł.
8) podanie wyroku do publicznej wiadomości. - Sąd może orzec ten środek w sposób przez siebie określony, jeśli uzna to za celowe, w szczególności ze względu na społ, oddziaływanie skazania, i o ile nie narusza to interesu pokrzywdzonego.
Środki karne wymienione powyżej można podzielić ze względu na ich funkcje, cele, na środki o charakterze:
- represyjnym - np. pozbawienie praw publicznych;
- prewencyjnym - np. zakaz wykonywania określonego zawodu;
- kompensacyjnym - np. obowiązek naprawienia szkody;
- zabezpieczającym - np. przepadek przedmiotów pochodzących z przestępstwa.
Cześć z nich jest wymierna w czasie, np. zakaz prowadzenia pojazdów inne zaś mają charakter jednorazowy, np. nawiązka. Możemy też wyróżnić środki samoistne, np. przepadek przedmiotów, obowiązek naprawienia szkody oraz orzekane kumulatywnie obok kary, np. pozbawienie praw publicznych.
Środki karne orzekane są obligatoryjnie, np. zakaz prowadzenia pojazdów - jeśli sprawca był nietrzeźwy, lub fakultatywnie zakaz prowadzenia określonej działalności.
ŚRODKI PROBACYJNE
Środki probacyjne, to gr. środków reakcji karnej, która wiązana jest z poddaniem sprawcy czynu zabronionego próbie.
1)warunkowe umorzenie post. karnego- warunkowo post. karne można umorzyć tylko wtedy, gdy stwierdzone zostanie, iż sprawca popełnił przestępstwo
Art. 66. § 1. Sąd może warunkowo umorzyć postępowanie karne, jeżeli wina i społeczna szkodliwość czynu nie są znaczne, okoliczności jego popełnienia nie budzą wątpliwości, a postawa sprawcy nie karanego za przestępstwo umyślne, jego właściwości i warunki osobiste oraz dotychczasowy sposób życia uzasadniają przypuszczenie, że pomimo umorzenia postępowania będzie przestrzegał porządku prawnego, w szczególności nie popełni przestępstwa.
§ 2. Warunkowego umorzenia nie stosuje się do sprawcy przestępstwa zagrożonego karą przekraczającą 3 lata pozbawienia wolności.
§ 3. W wypadku gdy pokrzywdzony pojednał się ze sprawcą, sprawca naprawił szkodę lub pokrzywdzony i sprawca uzgodnili sposób naprawienia szkody, warunkowe umorzenie może być zastosowane do sprawcy przestępstwa zagrożonego karą nie przekraczającą 5 lat pozbawienia wolności.
2) warunkowe zawieszenie wykonania kary - Art. 69. § 1. Sąd może warunkowo zawiesić wykonanie orzeczonej kary pozbawienia wolności nie przekraczającej 2 lat, kary ograniczenia wolności lub grzywny orzeczonej jako kara samoistna, jeżeli jest to wystarczające dla osiągnięcia wobec sprawcy celów kary, a w szczególności zapobieżenia powrotowi do przestępstwa.
§ 2. Zawieszając wykonanie kary, sąd bierze pod uwagę przede wszystkim postawę sprawcy, jego właściwości i warunki osobiste, dotychczasowy sposób życia oraz zachowanie się po popełnieniu przestępstwa.
§ 3. Zawieszenia wykonania kary nie stosuje się do sprawcy określonego w art. 64 § 2, chyba że zachodzi wyjątkowy wypadek, uzasadniony szczególnymi okolicznościami; zawieszenia wykonania kary, o którym mowa w art. 60 § 3-5, nie stosuje się do sprawcy określonego w art. 64 § 2.
§ 4. (27) Zawieszenia wykonania kary ograniczenia wolności lub grzywny nie stosuje się wobec sprawcy występku o charakterze chuligańskim; sąd może warunkowo zawiesić wykonanie kary pozbawienia wolności w szczególnie uzasadnionych wypadkach.
3) Warunkowe przedterminowe zwolnienie - następuje na etapie postępowania wykonawczego, ma charakter materialny - modyfikacja orzeczenia na korzyć oskarżonego. Przesłanką przedterminowego zwolnienia jest pozytywna prognoza kryminologiczna, co do tego, że skazany po zwolnieniu będzie przestrzegał porządku prawnego, a w szczególności nie popełni ponownie przestępstwa. Warunkowe przedterminowe zwolnienie z odbywania kary pozbawienia wolności może nastąpić po odbyciu, co najmniej połowy kary, jednak nie wcześniej niż po upływie 6 m-cy.