1. Interpretacja zachowań społ. w oparciu o TEORIĘ DYSONANSU POZNAWCZEGO.

Dysonans poznawczy - uczucie przykrego napięcia spowodowanego informacją, która jest sprzeczna z naszym wyobrażeniem siebie jako osoby rozsądnej i sensownej; to popęd spowodowany poczuciem dyskomfortu, pierwotnie definiowany jako konsekwencja utrzymywania dwóch lub więcej niezgodnych ze sobą elementów poznawczych, następnie określany jako konsekwencja zaangażowania się w działanie, które jest sprzeczne z koncepcją siebie jako osoby przyzwoitej i rozsądnej. Dysonans to niezgodność między dwoma elementami poznawczymi, którymi są: myśli, uczucia, przekonania lub wiedza o czymś. Dysonans pojawia się wtedy, kiedy działania lub myśli zagrażają naszej samoocenie - gdy czujemy się niemądrzy lub niemoralni.

3 podstawowe sposoby redukowania dysonansu poznawczego:

1- przez zmianę naszego zachowania - by było ono zgodne z dysonansowym elementem poznawczym

2- przez uzasadnienie naszego zachowania - zmieniając jeden z elementów poznawczych tak aby był mniej sprzeczny z zachowaniem

3- przez uzasadnienie naszego zachowania - dodając nowe elementy poznawcze, które są zgodne z zachowaniem i je wspierają.

Dysonans podecyzyjny - dysonans, który zostaje wzbudzony po podjęciu decyzji. Może być likwidowany przez podwyższenie atrakcyjności wybranej alternatywy i zdewaluowanie alternatywy odrzuconej. Ważna decyzja to decyzja kosztowna, trudna do zmiany, wymaga wysiłku, powoduje negatywne konsekwencje dla drugiej osoby. Im ważniejsza decyzja tym większy dysonans.

Technika niskiej piłki - pozbawiona skrupułów strategia, mocą której sprzedawca nakłania klienta, aby zgodził się kupić produkt po bardzo niskiej cenie, następnie twierdzi, że to była pomyłka i podnosi cenę. Często klient godzi się na zakup po zawyżonej cenie. Skutkuje bo: - powoduje jakiś rodzaj zaangażowania, - wyzwala oczekiwanie podniecającego zadania, - cena zazwyczaj jest podobna jak u innych sprzedawców. Redukcja dysonansu po podjęciu trudnej decyzji moralnej może wpływać na przyszłe zachowania etyczne. Niemoralne zachowanie w określonej sytuacji powoduje usprawiedliwienie się i większą tolerancję na tego typu zachowania u innych ludzi.

Pojęcie „JA” to suma całej wiedzy o sobie uwzględniająca tożsamość, zdolność i role.

Uzasadnianie wysiłku- to występująca u ludzi tendencja do podwyższania oceny tego na co ciężko pracowali, aby to osiągnąć. Im trudniej coś osiągnąć, tym bardziej ludzie przekonują samych siebie, że było warto.

Uzasadnianie zew.- wyjaśnienie jakie podaje osoba dla swojego dysonansowego zachowania wskazujące na przyczynę która znajduje się poza nią samą (np. ktoś coś robi dla nagrody lub uniknięcia kary)

Uzasadnianie wew.- likwidowanie dysonansu przez dokonanie jakiejś zmiany w sobie (np. zmiana swojej postawy lub zachowania)

Obrona stanowiska niezgodnego z własną postawą - („powiedzieć znaczy uwierzyć”)- proces, w którym osoby po wyrażeniu opinii lub postawy sprzecznej ze swoimi osobistymi przekonaniami lub postawami przy minimalnym zew. uzasadnieniu, zmieniają osobistą postawę w kierunku wyrażonej opinii. Nie wystarczająca kara powoduje dysonans wzbudzony wtedy, gdy jednostka nie ma wystarczającego zewnętrznego uzasadnienia, że nie zaangażowała się w pożądane przez nią działanie lub zrezygnowała z pożądanego przez nią obiektu, co zwykle prowadzi do obniżenia atrakcyjności zakazanego działania lub obiektu.

Autoperswazja- długotrwała zmiana postawy, która jest konsekwencją prób usprawiedliwienia samego siebie.

Aby u kogoś wykształciła się głęboko zakorzeniona postawa to im mniejsza nagroda lub kara, która wzbudza chwilową uległość tym większa będzie końcowa zmiana postawy, a więc bardziej długotrwały skutek.

Duże nagrody i surowe kary stanowią silne uzasadnienie zew., dlatego blokują powstanie dysonansu, a zatem nie dopuszczają do zmiany postawy.

Manipulacja Bena Franklina- stwierdza, że osobę którą nie lubimy lub jest nam obojętna będziemy bardziej lubić gdy oddamy jej przysługę („musimy” ją polubić by uzasadnić sobie, dlaczego coś dla niej zrobiliśmy). Równie często zaczynamy tych których skrzywdziliśmy. Badania sugerują, że w czasie wojny żołnierze mają większą potrzebę poniżania cywilnych ofiar (bo nie mogą się one odwdzięczyć tym samym), niż ofiar wśród wojskowych. Zabijanie „podludzi” jest łatwiejsze niż zabijanie ludzi. Ten sposób redukowania dysonansu zwiększa prawdopodobieństwo, że ludzie będą popełniać coraz większe okrucieństwa.

Teoria podtrzymania poczucia własnej wartości- głosi, że wyobrażenie o nas może być zagrożone zachowaniem drugiej osoby, a dysonans taki pojawiający się w związkach międzyludzkich zależy od trzech czynników:

1. jak wykonujemy zadania w porównaniu z inną osobą

2. jak bliskie kontakty utrzymujemy z daną osobą

3. jakie znaczenie dla definiowania naszego Ja ma dane zadanie

Dysonans tak powstały możemy zredukować przez zmianę któregokolwiek z trzech elementów go wywołujących:

1. możemy dążyć do tego by lepiej wykonać zadanie

2. możemy rozluźnić kontakty z daną osobą

3. możemy zmniejszyć znaczenie danego zadania dla definiowania naszego Ja.

Teoria ta stwierdza, że chcemy by nasi przyjaciele wypadli jak najlepiej ale tylko w tych zadaniach, które nie maja dużego znaczenia dla nas. w Przeciwnym wypadku utrudniamy wykonanie przyjaciołom, a nawet chętniej pomagamy komuś obcemu.

Teoria autoafirmacji stwierdza, że ludzie są bardzo twórczy i elastyczni w unikaniu dysonansu. Ludzie będą likwidować wpływ dysonansu wzbudzającego zagrożenie dla ich samooceny przez potwierdzanie swojej kompetencji w dziedzinie, która nie jest związana z zagrożeniem („Palę, ale za to jestem wspaniałym kucharzem”)

Teoria samopotwierdzania- teoria sugerująca, że ludzie posiadają potrzebę potwierdzania własnego pojęcia Ja, bez względu na to czy to pojęcie jest pozytywne czy negatywne. Tendencja ta może być w konflikcie z podwyższaniem własnej wartości i usprawiedliwianiem siebie. Jednak potrzeba samopotwierdzania dominuje tylko w niektórych okolicznościach. Np. gdy wiemy, że jest mało prawdopodobne odkrycie że nie jesteśmy kimś, kim się wydajemy to, mając nawet negatywny obraz siebie preferujemy pozytywna informacje zwrotną,. Podobnie gdy osiągniemy już granice swoich możliwości, to wolimy pozytywną niż adekwatną informację zwrotną.

Pułapka racjonalizacji- możliwy skutek działania wywołanych w procesie redukcji dysonansu usprawiedliwień samego siebie, które ostatecznie skończą się łańcuchami niedorzecznych i niemoralnych działań, które będziemy usprawiedliwiać dla podtrzymania swojej samooceny. Możemy uniknąć tej pułapki uświadamiając sobie, że jesteśmy dobrymi i uczciwymi ludźmi, tak że nie musimy uzasadniać i racjonalizować każdego naszego działania.

2. TEORIE ATRYBUCJI i przyczyny podstawowego błędu atrybucji.

Spostrzeganie społeczne - badanie w jaki sposób tworzymy wyobrażenie innych ludzi i wyciągamy wnioski ich dotyczące, tworzone są szybko i bez wysiłku.

Komunikacja niewerbalna - sposób w jaki ludzie komunikują, intencjonalnie bądź nieintencjonalnie, bez słów. Wskaźniki niewerbalne obejmują: mimikę, ton głosu, gesty, pozycję i ruchy ciała, dotyk, spoglądanie.

Zachowanie niewerbalne służy głównie:

1. wyrażaniu emocji

2. przenoszeniu postaw

3. informowaniu o cechach osobowości

4. ułatwiania komunikacji werbalnej

Mimika wyrażająca emocje jest uniwersalna dla 6 głównych emocji: gniewu, szczęścia, zaskoczenia, strachu, niesmaku, smutku.

Wpływ na odzwierciedlanie emocji na twarzy ma kultura i środowisko w jakim człowiek żyje. Reguła ujawniania mówi o tym, że kultura determinuje reguły określające jakie zachowania niewerbalne nadają się do ujawnienia.

Często trudno odkodować mimikę bo często ujawniamy mieszaninę uczuć. Emblematy to niewerbalne gesty, które w danej kulturze są dobrze zdefiniowane. Mają zwykle swoje bezpośrednie słowne odpowiedniki, tak jak znak O.K.

Teoria roli społecznej - mówi, że różnice płciowe pojawiające się w zachowaniu społecznym wynikają ze społecznego podziału pracy pomiędzy płciami. Podział ten prowadzi do różnic w oczekiwaniach wobec ról płciowych i umiejętności związanych z płcią, które określają różnice w społecznych zachowaniach kobiet i mężczyzn.

Ukryta teoria osobowości - obejmuje schematy, które ludzie stosują by pogrupować różne rodzaje cech osobowości, np. wielu ludzi jest przekonanych, że jeśli ktoś jest uprzejmy to jest również hojny. Wynikają z oszczędności poznawczej: mając małą ilość informacji doszukujemy się też innych. Schematy te są ściśle związane z kulturą, w której wychowuje się człowiek. Schematy te pozwalają ludziom na wypełnianie luk w otrzymywanych informacjach: ludzie są przekonani, że informacja, która pasuje do schematu została odebrana mimo iż w rzeczywistości jej nie było.

Tak tu jak i w każdym innym schemacie jeżeli informacja, z którą się stykamy jest zgodna z naszą teorią osobowości, to jest lepiej zapamiętywana niż informacja niezgodna co powoduje, że zdać sobie sprawę z tego, że nasza teoria powinna zostać zmieniona.

Zachowania niewerbalne prawdziwie informują o emocjach gdyż nie są do końca kontrolowane.

Teoria atrybucji to określenie sposobu w jaki ludzie wyjaśniają przyczyny tak swojego zachowania jak i zachowania innych. Heider doszedł do wniosku, że możemy tworzyć:

-atrybucje wew. - odwołujące się do dyspozycji, zachowania jako wynik indywidualnych właściwości, postaw, charakteru czy osobowości.

-atrybucje zew. - odwołujące się do sytuacji, zachowanie jest spowodowane sytuacją, zakłada się tu, że w tej sytuacji większość ludzi reagowała by w ten sam sposób.

Heider doszedł do wniosku, że częściej zachowanie postrzegamy jako wynik atrybucji wewnętrznych. To stało się podstawą do sformułowania teorii wnioskowania z czynników towarzyszących. W myśl tej teorii dokonujemy wewnętrznych atrybucji dotyczących jakiejś osoby gdy:

1. istnieje niewiele nie tożsamych konsekwencji jej zachowania.

2. zachowanie jest nieoczekiwane

Rezultaty nie tożsame to konsekwencje określonego przebiegu działania, które nie wystąpiłyby przy alternatywnym działaniu.

Gdy ludzie jednym działaniem mogą uzyskać wiele z tego czego nie mogą osiągnąć po przez działanie alternatywne wówczas trudno jest stwierdzić dlaczego postąpili tak, a nie inaczej. Natomiast gdy ludzie jednym działaniem mogą uzyskać bardzo mało tego czego nie mogą osiągnąć w inny sposób wtedy łatwiej jest dokonać atrybucji wewnętrznej.

Oczekiwania mogą być dwojakiego typu:

• oczekiwania oparte na kategorii - oczekiwania wobec ludzi oparte są na cechach grupy do których te osoby przynależą.

• Oczekiwanie oparte na obiekcie - oczekiwanie wobec jakiejś osoby bazujące na jej wcześniejszych działaniach.

Model współzmienności - Kelleya to koncepcja według której dokonujemy atrybucji przyczynowych dotyczących zachowania jakiejś osoby na podstawie obserwacji faktów, które zmieniają się wraz z jej zachowaniem pod wpływem czasu, miejsca, osób.

Podczas formułowania atrybucji by móc stwierdzić czy występuje współzmienność badamy:

• zgodność informacji - dotyczy zachowania innych osób wobec tego samego bodźca

• wybiórczość - dotyczy tego do jakiego stopnia dana osoba zachowuje się w ten sam sposób wobec różnych bodźców

• spójność informacji - określa stopień w jakim zachowanie jakiejś osoby wobec określonego bodźca jest takie samo mimo upływu czasu i innych okoliczności.

Zgodnie z ta teorią atrybucji wewnętrznej dokonujemy gdy zgodność i wybiórczość działania są niskie, lecz jego spójność jest wysoka. Atrybucji zewnętrznej gdy zgodność, wybiórczość, spójność są wysokie. Gdy zgodność jest niska nie możemy skonstruować atrybucji wewnętrznej bądź zewnętrznej i uciekamy się do szczególnego rodzaju atrybucji zew. - do atrybucji sytuacyjnej.

W większości przypadków atrybucje są twórcze w specjalny, logiczny sposób. Jednak często pozwalamy dochodzić do głosu naszym schematom. Często przyjmujemy zasadę iż robimy coś bo tacy właśnie jesteśmy a nie dlatego, że zmusza nas do tego sytuacja. Tendencję tą, bardzo rozpowszechnioną, nazywamy podstawowym błędem atrybucji. Błąd ten jest wynikiem niedocenienia siły i wpływu sytuacji zewnętrznej. Zwykle koncentrujemy naszą uwagę na osobie a atrybucje podążają śladem uwagi. Ludzie są skłonni przeceniać przyczynowa rolę informacji.

Błąd atrybucji jest konsekwencją skrótu myślowego i nie branie pod uwagę wszystkich logicznych argumentów.

Drugą przyczyną błędu atrybucji jest kultura, która uczy nas preferowania wyjaśnień odwołujących się do dyspozycji.

Ludzie mają tendencję do spostrzegania zachowań ludzi jako następstw ich dyspozycji podczas gdy swoje własne zachowanie tłumaczy się wpływem czynników sytuacyjnych. Tendencję tą nazwano różnicę między aktorem a obserwatorem. I znowu jako powód pojawia się wyrazistość spostrzeżeniowa : zachowania innych postrzegamy wyraźniej niż nasze własne. Różnica między aktorem a obserwatorem ma tez inne źródło : jest nim dostępność informacji. Aktorzy mają o sobie więcej informacji niż mogą zdobyć obserwatorzy.

Gdy coś zagraża naszej samoocenie dokonujemy atrybucji w służbie ego tzn. nasze sukcesy przypisujemy czynnikom wewnętrznym zależnym od dyspozycji, natomiast za niepowodzenie obwiniamy czynniki zewnętrzne należące do sytuacji. Atrybucje podtrzymujące samoocenę mogą mieć dwa źródła którymi są:

1. różnice w dostępnej informacji

2. realizacja potrzeby wsparcia swej samooceny

Atrybucje obronne - to wyjaśnienia zachowania, które pozwalają tłumić świadomość tego, że się jest śmiertelnym i podatnym na zranienia.

Nierealistyczny optymizm jest formą atrybucji obronnej polegającej na przeświadczeniu, że rzeczy dobre przydarzają się raczej im niż ich partnerom, a złe spotykają raczej innych niż ich samych.

Wiara w sprawiedliwy świat jest formą obronnej atrybucji, która zakłada że zło dotyka złych ludzi, natomiast dobro spotyka dobrych.

Gdy dokonujemy atrybucji to naszym celem jest uzyskanie możliwości rozumienia innych i przewidzenia co zrobią. Nasze wyobrażenia dotyczące innych stają się bardziej dokładne, gdy więcej się o nich dowiadujemy. Jednak nawet ludzie, którzy znają się dość dobrze tworzą wyobrażenia, które odbiegają od doskonałości i pokładają zbyt wiele wiary w ich precyzję.

Błędne sądy o innych są spowodowane:

- podstawowym błędem atrybucji

- ukrytymi teoriami osobowości.

Nie zawsze jednak zdajemy sobie sprawę, iż nasze wyobrażenia są błędne ponieważ spostrzegamy innych w ograniczonej liczbie możliwych sytuacji oraz dlatego, że to jak ich traktujemy sprawia, że zachowują się wobec nas w taki sposób jakiego od nich oczekujemy (samospełniające się proroctwo).

3. Uwarunkowania atrakcyjności partnera interakcji.

Efekt częstości kontaktów - zjawisko polegające na tym, że im częściej widzimy i kontaktujemy się z drugą osobą tym większe prawdopodobieństwo, że zostanie ona naszym przyjacielem i wyda nam się bardziej atrakcyjny,

Efekt czystej ekspozycji - zjawisko polegające na tym, że im częściej jesteśmy wystawiani na ekspozycję bodźca tym bardziej jesteśmy skłonni ten bodziec polubić (oswajamy się z nim).

Zażyłość jest bardzo silnym czynnikiem - niemal zawsze powoduje wzrost atrakcyjności drugiej osoby.

Atrakcyjność fizyczna ma wpływ na nasze sympatie i antypatie. Pary atrakcyjne fizycznie są bardziej zaangażowane w swój związek, w porównaniu z parami które tworzyły osoby różniące się pod względem atrakcyjności fizycznej. Również przyjaciele tej samej płci są przeważnie bardziej podobni do siebie pod względem atrakcyjności fizycznej niż do innych osób badanych.

Istnieje silny stereotyp iż pozytywne cechy idą w parze z urodą. Kulturowe standardy piękna są przekazywane już dzieciom w mediach, gazetach, książkach, a nawet w postaci zabawek.

Spełniające się proroctwo - sposób w jaki traktujemy ludzi wpływa na ich zachowanie i na to co myślą o sobie. To co myślimy o innych wpływa na to jak ich traktujemy.

Choć bez wątpienia istnieją obiektywne cechy, które sprawiają, że dana osoba wydaje się innym ludziom atrakcyjna to piękno jest sprawą patrzącego. Im bardziej kogoś lubimy tym przyjemniejszy wydaje się nam jego wygląd.

Stopień sympatii jest ściśle uzależniony od spostrzeganego podobieństwa postaw. Podobieństwo jest ważne dla zjawiska atrakcyjności interpersonalnej bo:

1. ludzie podobni do nas dostarczają społecznego wsparcia

dla naszych własnych cech i wierzeń - potwierdzają przekonanie, że mamy racje.

2. myślimy negatywnie o osobach, które się z nami nie zgadzają - często przypominają nam osoby z przeszłości niemiłe, niemoralne, słabe, bezmyślne.

Teoria ta obala ludowe przysłowie „przeciwieństwa się przyciągają”, nie ma jednoznacznie stwierdzających badań, że ta komplementarność cech stanowi podstawę naszych sytuacji.

Innym elementem warunkującym nasze sympatie jest to w jaki sposób inni zachowują się w stosunku do nas. Badania wykazały, że chociaż ludzie lubią być chwaleni i darzą sympatią osoby chwalące, to nie chcą być manipulowani. Jeżeli pochwała jest zbyt szczodra i nieuzasadniona lub jeżeli osoba chwaląca może coś na tym zyskać to nie będzie ona lubiana.

Ingracjacja - stosowanie strategii udzielania pochwał i pozytywnego wsparcia w celu manipulowania innymi czy zdobywanie ich sympatii.

Równie ważne dla tego czy lubimy inną osobę jest to czy ona lubi nas. To co myślimy wpływa na nasze postawy. Przekonanie, że nowo poznana osoba nas lubi zachęca do zachowywania się w sposób bardziej przyjacielski niż gdybyśmy sądzili inaczej. To czy jesteśmy lubiani zdaje się być bardzo ważnym wyznacznikiem naszych sympatii do innych.

Efekt zysku - straty zjawisko polegające na tym, że tym bardziej lubimy daną osobę im więcej wysiłku musieliśmy włożyć w zmianę jej pierwotnej opinii o nas (tj. nie lubiani na początku znajomości teraz jesteśmy lubiani), natomiast tym mniej lubimy daną osobę im więcej jej pierwotnej sytuacji straciliśmy (tj. jeżeli na początku znajomości nas lubiła, a teraz nas nie lubi).

Efekt zysku - straty jest uwarunkowany dwoma elementami:

1. zmiana zdania na temat danej osoby musi dotyczyć określonych cech, np. myślałam że jest głupia - teraz, że jest mądra a nie np. wysportowana.

2. Zmiana postaw musi zachodzić stopniowo nagła zmiana skłania do podejrzliwości.

Determinanty atrakcyjności interpersonalnej: ludzie, którzy potrafią być krytyczni wydają nam się bardziej inteligentni.

1. cechy sytuacji: pokrewieństwo, powtarzająca się ekspozycja

2. elementy zachowania: nagradzanie, komunikowanie sympatii.

Teoria wymiany społecznej - zakłada, że to co ludzie sądzą, pozytywnie lub negatywnie, o swoim związku z inną osobą zależy od tego jak pojmują nagrody, które daje im ten związek, koszty na jakie się narażają, co sądzą o tym na jaki związek zasługują i jakie jest ich zdaniem prawdopodobieństwo nawiązania lepszych stosunków z kimś innym.

Nagrody są pozytywnymi aspektami związku, które czynią go wartościowym i wzmacniającym. Rozumiemy tu zarówno indywidualne zachowanie naszego partnera, jak i nasze umiejętności osiągania zewnętrznych korzyści dzięki znajomości zalet partnera.

Koszty to druga strona medalu np. konieczność znoszenia wszystkich nawyków i wad drugiej osoby.

Poziom odniesienia - jakiego efektu oczekujemy od konkretnego związku. Poziom ten ustawiamy na podstawie doświadczeń z poprzednich związków.

Porównawczy poziom odniesienia - efekt jakiego oczekujemy od danego związku w porównaniu z innym możliwym związkiem; satysfakcja z danego związku zależy od tego jak spostrzegamy prawdopodobieństwo zastąpienia go innym, bardziej satysfakcjonującym. Ludzie z wysokim porównawczym poziomem odniesienia łatwiej tworzą nowe związki.

Choć generalnie lubimy ludzi, którzy mają wiele zdolności i zalet to jeżeli okażą się zbyt doskonałe będziemy się źle czuć w ich towarzystwie. Osoby takie polubimy tym bardziej im więcej niedoskonałości ujawnią.

Teoria równości - przyjmuje, że ludzie czują się szczęśliwi w związkach, w których zarówno koszty jak i zyski będą udziałem jednej ze stron, są w przybliżeniu takie same jak koszty i zyski przypadające drugiej stronie. Związki, w których wkłady są nierówne powodują powstanie wrażenia nadmiernej rentowności lub zbyt małej rentowności. Ludzie dostający zbyt dużo w końcu będą czuć się niezręcznie, a nawet mogą doznać poczucia winy. Ludzie dostający zbyt mało mogą poczuć pragnienie czegoś więcej.

Związki uczuciowe:

Miłość braterska - definiowana jest jako uczucie zaangażowania, bliskości w stosunku do drugiej osoby, któremu nie towarzyszy namiętność czy pobudzenie fizyczne. Miłość tą odczuwać można zarówno w związkach seksualnych i nie seksualnych.

Miłość erotyczna - to intensywna tęsknota za drugą osobą, której towarzyszy fizjologiczne pobudzenie. Kiedy wszystko układa się dobrze - miłość jest odwzajemniona - przeżywamy ogromne spełnienie i ekstazę, a kiedy nie - odczuwamy głęboki smutek i rozpacz.

Robert Sternberg jest autorem trójczynnikowej koncepcji miłości, która stwierdza że miłość jest stanem składającym się z 3 podstawowych elementów:

• namiętności - wyraża się stopniem pobudzenia wobec partnera

• bliskości - uczucie silnego związku z drugą osobą

• zaangażowania, które definiowane jest na dwóch poziomach:

• decyzji krótkoterminowej (oznaczającej że kochamy partnera)

• decyzji długoterminowej (oznaczającej, że chcemy podtrzymywać tę miłość i pozostać w związku z partnerem).

Zgodnie z tą teorią można wyróżnić 7 form miłości, każda z nich składa się w różnym stopniu z bliskości, namiętności i zaangażowania.

Inwestycyjny model związku teoria, w której przyjmuje się że to co ludzie wnoszą w dany związek zależy od satysfakcji jaką im daje, satysfakcji definiowanej w kategoriach nagród, kosztów a także poziomu odniesienia i porównawczego poziomu odniesienia oraz inwestycji, które stracą, gdy się z tego związku wycofają. Im więcej inwestujemy w dany związek tym mniej prawdopodobne, że go opuścimy, mimo, że nie satysfakcjonuje nas. Aby móc przewidzieć czy ludzie pozostaną w związku uczuciowym z drugą osobą musimy wiedzieć:

1. jak satysfakcjonujący jest dla nich ten związek

2. co myślą o innych możliwościach

3. ile zainwestowali w związek

„ Coś za coś” : Im bliżej kogoś poznajemy tym mniej wierzymy, że związek dwóch osób to prosta wymiana dóbr i tym bardziej oczekujemy natychmiastowej rekompensaty za świadczone przez nas na rzecz partnera dobra.

Interakcjami osób które się niedawno poznały rządzi zasada równości, a związek ten nazywa się relacjami wymiany.

Relacje darowizny - zachodzą między bliskimi przyjaciółmi, członkami rodziny. Ludzie tu są skłonni dawać drugiej osobie nie bacząc na to czy dostaną coś w zamian np. relacje rodzicielskie. Jednak nawet w tego typu relacjach ludzie zupełnie nie rezygnują z zasady równości. Choć partner w takich związkach czuje się niedostatecznie nagradzany, jest skłonny wierzyć, że sytuacja się zmieni i że zyski i straty się wyrównają.

Styl przywiązywania się jaki dana osoba wnosi do związku kształtowany jest już w dzieciństwie. Tworzą go oczekiwania jakie ludzie formułują co do kontaktów z innymi osobami . Oczekiwania te wynikają z rodzaju więzi między ich pierwszymi opiekunami a nimi jako niemowlętami.

Mary Ainsworth określiła 3 typy relacji między niemowlętami a ich matkami:

1. Styl przywiązywania się oparty na poczuciu bezpieczeństwa - mają opiekunów żywo reagujących na ich potrzeby, cecha charakterystyczną jest tu zaufanie, brak leku przed odrzuceniem i świadomość, że jest się wartościową i lubianą osobą.

2. Styl przywiązywania się oparty na unikaniu - dzieci mają opiekunów utrzymujących dystans, charakterystyczne jest tu tłumienie potrzeby nawiązywania intymnych kontaktów z inną osobą. Ludzie dla których charakterystyczny jest ten styl przywiązania się z trudnością nawiązują bliskie kontakty z innymi.

3. Lękowo - ambiwalentny styl przywiązywania się - dzieci opiekunów niekonsekwentnych i apodyktycznych, cecha charakterystyczną tu jest niepokój wynikający z niepewności czy druga osoba odpowie na potrzebę nawiązania intymnego kontaktu, rezultatem jest wyższy niż przeciętnie poziom leku.

Zazdrość jest obecna w każdym związku uczuciowym. Potoczny pogląd, że bardziej zazdrosne są osoby o niskiej samoocenie nie znalazł potwierdzenia. Stwierdza się natomiast, że ludzie są do zazdrośni wtedy, gdy czują się zagrożeni w obszarach ważnych dla ich dobrej samooceny. Większość z nas staje się zazdrosna gdy dostrzeże zagrożenie w ważnej dla siebie dziedzinie. Określenie tego co jest ważne, będzie ważne dla różnych osób i w różnych kulturach.

ZERWANIE. Cody wyodrębnił 5 podstawowych strategii zerwania:

1. Tonu oznajmującego: „Jesteś mi bliski, ale...”

2. Werbalnego zmniejszenia zaangażowania: „Już cię nie kocham”

3. Ucinania zachowaniem - unikanie kontaktów z partnerem.

4. Tworzenie negatywnego obrazu siebie - propozycja aby obie strony spotykały się z kimś innym.

5. Usprawiedliwianie: „związek nie spełnia moich oczekiwań”

Rozpad związku uczuciowego nie ogranicza się do pojedyńczego zdarzenia lecz jest to proces o wielu etapach.

Zdaniem Ducka są 4 etapy odchodzenia:

1. Faza interpersonalna - myślimy jak bardzo nie satysfakcjonujący jest nasz związek

2. Faza diady - dyskutowanie na temat rozstania z partnerem

3. Faza społeczna - informowanie innych o rozstaniu

4. Faza intrapersonalna - przyjmujemy informację o rozstaniu i staramy się ocenić to co się stało.

Porzucani - czują się pokrzywdzeni i skarżą się często na zaburzenia somatyczne (bóle głowy, żołądka) jeszcze kilka tygodni po rozstaniu.

Porzucający - oceniają sytuacje rozstania jako mniej dokuczliwą i stresującą niż porzucani, odczuli też mniej zaburzeń somatycznych.

Rozstający się - (decyzja o rozstaniu została podjęta wspólnie) - uniknęli zaburzeń somatycznych, ale mieli zaburzenia fizjologiczne co sugeruje, że wspólna decyzja o rozstaniu jest bardziej stresująca niż decyzja podjęta samodzielnie.

Kobiety reagują na rozstanie bardziej negatywnie niż mężczyźni. Mężczyźni będący w roli „porzucanych” i „porzucających” nie są zainteresowani zmianą związku uczuciowego na przyjaźni. Tymczasem partnerki chciałyby takiego układu.

Jeśli związek rozpada się bo tak zdecydowały wspólnie obie strony to zainteresowanie nawiązaniem przyszłych kontaktów przyjacielskich jest obustronne.

4. Zachowania pro społeczne: dlaczego ludzie pomagają innym.

Zachowania pro społeczne to każde działania ukierunkowane na niesienie korzyści innej osobie.

Socjobiologia perspektywa w ramach której zjawisko społeczne tłumaczy się stosując prawa teorii ewolucji. Opiera się na dwóch podstawowych założeniach :

• Wiele społecznych zachowań ma swoje korzenie w wyposażeniu genetycznym

• Niektóre z zachowań były bardziej utrwalone niż inne i stanowią nieodległą część naszego genetycznego dziedzictwa.

Część zwolenników socjobiologii używa pojęcia dobór krewniaczy, według którego zachowania jednostki mające na celu ochronę życia spokrewnionych z nią osób są utrwalane przez mechanizm naturalnej selekcji (przeżycie spokrewnionych osób zwiększa prawdopodobieństwo przekazania swoich genów).

Entuzjaści socjobiologii wskazują też na normę wzajemności. Zgodnie z jej zasadą ludzie pomagają innym ponieważ spodziewają się w przyszłości rewanżu z ich strony. Ponieważ norma wzajemności nabrała znaczenia dla przetrwania człowieka została uwarunkowana genetycznie. Wielu psychologów tłumaczy pomaganie innym teorią wymiany społecznej, która przyjmuje że działamy powodowani dążeniem do maksymalizacji zysków i minimalizacji kosztów (udzielamy pomocy, gdy oczekiwane zyski będą przewyższać oczekiwane koszty).

Koszty i zyski związane z pomaganiem.

1. koszty udziel. pomocy -krótkotrwała strata czasu, np. spóźnienie -długotrw. strata czasu np. stawienie się w sądzie -bezpoś. lub odroczone (zemsta napastnika) zagrożenie dla własnego zdrowia lub życia -osoba którą ratowaliśmy staje się zależna od nas	1.zyski udzielenia pomocy -poprawa samopoczucia -uznanie ze strony innych ludzi, a nawet rozgłos i sława -uniknięcie odpowiedzialności prawnej za nie udzielenie pomocy -umacnianie zachowań pro społecznych -czasem nagroda pieniężna -postawienie przestępcy przed sądem
2. koszty nie udzielenia pomocy. -obniżenie samooceny -dezaprobata ze strony świadków zdarzenia -czasem prawna odpowiedzialność -dyskomfort związany z przyglądaniem się cudzemu nieszczęściu	2. zyski nie udzielenia pomocy -uniknięcie straty czasu -uniknięcie zagrożenia życia i zdrowia -uniknięcie dalszej zależności ofiary od naszej osoby

Teoria wymiany społecznej nie uznaje altruizmu czyli działań ukierunkowanych na niesienie korzyści drugiej osobie z pominięciem własnego interesu.

Hipoteza empatii - altruizmu (hipoteza Batsona) - przekonanie zgodnie z którym empatia odczuwana względem drugiej osoby skłania do udzielenia jej pomocy bez względu na konsekwencje podjętych działań.

Empatia - zdolność do postawienia siebie na miejscu drugiej osoby i odbieranie w podobny sposób zachodzących wydarzeń oraz odczuwania podobnych emocji.

Według tej hipotezy w przypadku gdy nie odczuwamy empatii pomagamy mając na uwadze wyłącznie troskę o swoje dobro - czyli dlatego, że spodziewane zyski przewyższają straty (rolę odgrywają wtedy prawa wymiany społecznej). Silniejszą empatię odczuwamy w stosunku do osób, które wydają nam się podobne do nas.

Indywidualne przesłanki zachowań pro społecznych.

Dzieci już około 18 miesiąca życia uczą się zachowań pro społecznych. Zachęcane są do nich pochwałami, aprobatą i uśmiechem dorosłych. Takie zachęty odgrywają ogromną rolę w umacnianiu zachowań pro społecznych. Jednak zbytnie nagradzanie dzieci redukuje ich wewnętrzne dążenie do dalszego przejawiania nagrodzonego zachowania.

Innym sposobem rozwijania altruizmu w dzieciach jest prezentowanie im pro społecznych postaw. Dzieci często naśladują zachowanie rodziców i innych dorosłych np. nauczycieli. Można przypuszczać, że dla dzieci obserwujących dorosłych w zachowaniach pro społecznych altruizm staje się wartością samą w sobie.

Osobowość altruistyczna - osobowość, którą charakteryzuje tendencja do udzielania pomocy innym osobom.

Nie tylko nasza osobowość ma wpływ na nasze zachowanie. Aby zrozumieć ludzkie postępowanie musimy uwzględnić presję sytuacyjną, której podlegają ludzie. Również płeć ma wpływ na nasze zachowanie: podczas gdy mężczyźni wolą dokonywać spektakularnych i bohaterskich wyczynów, kobiety angażują się raczej w długotrwałe relacje pomagania, wymagające przyjęcia na siebie większych zobowiązań.

Ewentualne udzielenie pomocy drugiej osobie zależy także od aktualnego nastroju jednostki. Badania potwierdziły prawdziwość „czujesz się dobrze, czynisz dobro”, z 3 względów:

1. Gdy jesteśmy radośni wykonujemy tendencje do spostrzegania pozytywnych cech innych, zaczynamy dostrzegać radosne strony życia.

2. Pomagając innym przedłużamy trwanie miłego stanu ducha, podczas gdy nie udzielenie pomocy mogłoby zaburzyć nasz wspaniały nastrój.

3. Dobry nastrój sprawia, że poświęcamy więcej uwagi swojej osobie i w konsekwencji bardziej dążymy do zachowań zgodnych z uznawanymi wartościami i ideałami.

Jednak negatywne strony emocjonalne też mogą powodować nasze zachowania pro społeczne. Hipoteza redukcji negatywnego stanu emocjonalnego zakłada, że ludzie angażują się w pomoc dla innych aby pozbyć się własnego uczucia smutku i przygnębienia. Pomaganiu towarzyszy altruistyczna aura mająca zdolność rozwiewania wszelkich smutków. Jednak gdyby ludzie mieli inną możliwość wpłynięcia na swoje negatywne samopoczucie to nie musieliby pomagać innym.

Sytuacyjne determinanty pro społecznego zachowania.

Badania dowiodły, że ludzie zamieszkujący małe miasto są bardziej skłonni do pomocy niż mieszkańcy wielkich miast.

Stanley Milgram sformułował hipotezę przeładowania urbanistycznego, w której stwierdza, że ludzie żyjący w miastach doświadczają nadmiaru stymulacji. Sposobem radzenia sobie z tym stanem zamknięcia się w sobie i ograniczenie liczby docierających bodźców, unikanie kontaktów z innymi ludźmi. Gdyby tych samych ludzi przenieść z miast do małych i spokojnych miejscowości staliby się bardziej chętni do pomocy.

Wiele badań potwierdziło, że im większa liczba świadków zdarzenia tym większe prawdopodobieństwo że żaden z nich nie podejmie interwencji. Zjawisko to nazwano efektem widza. Latane i Darley przedstawili 5 stopni przez które człowiek musi przejść nim udzieli pomocy ofierze nagłego wypadku:

1. Dostrzeżenie zdarzenia - gdy jesteśmy roztargnieni lub się śpieszymy możemy nie zauważyć zdarzenia; możemy też zbagatelizować zdarzenie ze względu na nasz pośpiech.

2. Interpretacja zdarzenia jako nagłego wypadku - w przypadku obecności na miejscu zdarzenia innych osób jesteśmy bardziej skłonni do uznania sytuacji za niewinną i nie wymagającą interwencji; obecność osób obserwowanych powoduje obojętność obserwatora (kumulacja ignorancji spowodowana nieformalnymi wpływami społecznymi).

3. Przyjęcie odpowiedzialności - aby udzielić pomocy człowiek musi czuć się odpowiedzialny za udzielenie tej pomocy; wraz ze wzrostem liczby świadków zmniejsza się poczucie odpowiedzialności za rozwój wypadków, zjawisko to nosi nazwę rozproszenia odpowiedzialności.

4. Znajomość własnej formy pomocy - jeśli ludzie nie wiedzą jak mają pomóc nie będą mogli tego uczynić (brak wiedzy i kompetencji do pomocy)

5. Podjęcie decyzji o udzieleniu pomocy - gdy uznamy że koszty udzielenia pomocy są zbyt wysokie nie udzielimy jej (uznajemy, że nie potrafimy pomóc i udzielając złej pomocy pogorszymy sytuacje i wyjdziemy na idiotę).

Pomoc w pewnych okolicznościach może mieć większe znaczenie nagradzające dla osoby, która jej udziela niż dla osoby która ją otrzymuje.

Ludzie niechętnie proszą o pomoc. Nie chcemy, aby nam pomagano, bo obniża to naszą samoocenę i sprawia że czujemy się nieadekwatni i zależni. Naszą niekompetencję podkreśla osoba podobna lecz bardziej od nas utalentowana. Uzyskanie pomocy oddziałuje zgubnie4 na człowieka jeśli godzi w jego samoocenę.

Paradoksalnie: jeżeli dostrzegamy czyjąś odmienność mniej chętnie służymy pomocą.

Wiedza o tym że nieświadomie podlegamy wpływom innych osób może umożliwić przezwyciężenie tej zależności. Podobnie wiedza o przeszkodach hamujących zachowanie pro społeczne ułatwia ich pokonanie.

Gdy brak empatii często dochodzi do obwinienia ofiary (dokonywanie atrybucji z dyspozycji) za to że stała się ofiarą a motywowane jest to głównie przez pragnienie wiary w to że świat jest sprawiedliwy. Dzięki temu czujemy się bezpiecznie bo przecież my zachowujemy się z większą ostrożnością.

Również zjawisko samo spełniającego się proroctwa ma znaczenie dla stereotypizacji. Jeśli kogoś uważamy za mało interesującego będziemy go takim postrzegać bez względu na sytuację.

Teoria rzeczywistego konfliktu - stwierdza, że kiedy zasoby są ograniczone powstaje konflikt między grupami. Konsekwencją rywalizacji są negatywne uczucia rozwijane wobec grupy, z którą się rywalizuje. A stąd już krok do stereotypów i dyskryminacji i stosowania przemocy wobec członków obcej grupy. Szczególnym przypadkiem teorii konfliktu - rywalizacji jest teoria kozła ofiarnego. Ludzie poszukują kozła ofiarnego, którego obwiniają za całe zło gdy są sfrustrowani lub nieszczęśliwi. Kozłem ofiarnym a jednocześnie celem agresji są grupy nie lubiane lub słabe wyróżniające się w jakiś widoczny sposób (np. Żydzi).

Normy są przekonaniami utrzymywanymi przez społeczeństwo, a służącymi określaniu tego co jest właściwe. Według teorii społecznego uczenia są nam przekazywane od najwcześniejszego dzieciństwa przez rodziców, szkołę, rówieśników, środki masowego przekazu. Stereotypy są częścią tego normatywnego bagażu. Prowadzi to do powstania zinstytucjonalizowanego rasizmu czyli rasistowskiej postawy uznawanej przez większość z nas, ponieważ żyjemy w społeczeństwie gdzie stereotypy i dyskryminacje są normą, oraz do zinstytucjonalizowanego seksizmu, czyli postawy dyskryminującej kobiety. Dzieje się tak dlatego, że ludzie mają skłonność do nie wychylania się z grupy ze względu na akceptację i poczucie przynależności do grupy, a to powoduje konformizm wobec norm.

Współczesny rasizm charakteryzuje się tym, że uprzedzenia ujawniane są w subtelny, nie bezpośredni sposób, ponieważ ludzie nauczyli się by ukrywać swe uprzedzenia by uniknąć posądzenia o rasizm. Ujawniają je, gdy sytuacja staje się bezpieczna.

Hipoteza kontaktu.

Uprzedzenia mogą zostać zredukowane wyłącznie poprzez wzajemny kontakt posiadających jednakowy status grup większościowych i mniejszościowych w dążeniu do wspólnych celów. Wynik jest zdecydowanie lepszy jeżeli taki kontakt jest usankcjonowany instytucjonalnym wsparciem tego rodzaju, które prowadzi do dostrzeżenia wspólnych zainteresowań i wspólnego człowieczeństwa. Aby kontakt osłabił uprzedzenie musi być spełnionych 6 warunków:

1. Wzajemna zależność

2. Wspólny cel

3. Jednakowy status - różnice statusu kształtują zachodzące interakcje

4. Przyjacielskie, nieformalne warunki kontaktu

5. Interakcje z wieloma członkami innej grupy może nas dowieść do przekonania że nasz stereotyp był błędny

6. Normy społeczne, które panują i podtrzymują równość grup regulują działanie w danej sytuacji.

Aby zapobiegać uprzedzeniom po desegregacji szkół zaczęto tworzyć klasy mieszane. Były to małe zdesegregowane grupy tak zorganizowane by każde dziecko w grupie musiało polegać na pozostałych, chcąc nauczyć się bieżącego materiału i dobrze funkcjonować w klasie. W klasach tych nastąpił spadek uprzedzeń i stereotypizacji, a zarazem wzrost sympatii do członków własnej grupy. Dzieci osiągnęły znaczny wzrost samooceny przez dużą integrację w grupie. U dzieci tych rozwinęła się też znacznie empatia.

5. ZACHOWANIA ASPOŁECZNE

1. AGRESJA

Psychologie używają określenia działania agresywne na określenie zachowań, których celem jest spowodowanie psychicznej lub fizycznej szkody.

Agresja jest działaniem intencjonalnym ukierunkowanym na zranienie lub zadanie bólu, bez względu na efekt.

Agresja wroga - akt agresji poprzedzony uczuciem gniewu, którego celem jest zadanie bólu lub zranienie.

Agresja instrumentalna - akt agresji służący osiągnięciu innego celu poza zadaniem bólu czy zranieniem.

Wśród naukowców od dawna toczy się dyskusja na temat czy agresja jest popędem wrodzonym czy wyuczonym sposobem zachowania. Freud uważa, że człowiek rodzi się wyposażony w dwie równie potężne siły instynktowe: instynkt życia - eros; oraz instynkt śmierci odpowiedzialny za agresywne skłonności człowieka - tanatos. Instynkt śmierci skierowany do wewnątrz może spowodować próbę samobójczą, skierowany na zewnątrz znajduje wyraz we wrogości, destrukcji lub morderstwie. Pogląd ten można określić mianem teorii hydraulicznej zgodnie z którą emocje ulegają kumulacji i wywołują stan napięcia ustępujący w chwili gdy dojdzie do ekspresji stłumionych emocji. W przeciwnym wypadku nagromadzenie emocji wywołuje stan chorobowy. Bez względu na to czy agresja jest wyuczona czy wrodzona do jej ujawnienia dochodzi w wyniku złożonych interakcji takich czynników jak: * wrodzone popędy, * opanowane sposoby kontroli zachowania, *cechy sytuacji społecznej.

Agresywne zachowanie może być zmieniane.

Ciało migdałowate - obraz w korze mózgowej sprawujący kontrolę nad zachowaniami agresywnymi zarówno u zwierząt jak i u człowieka.

Związek z przejawami agresji ma również testosteron. To pozwala przypuszczać że bardziej agresywni są mężczyźni niż kobiety.

Alkohol znosi nasze hamulce i rozluźnia kontrolę; pod jego wpływem ujawniają się nasze pierwotne dążenia i pragnienia. To może prowadzić do zachowań agresywnych.

Niespodziewany i nagły ból może spowodować nagłe nasilenie wrogości w stosunku do osób i rzeczy znajdujących się w pobliżu. Również inne przykre doznania takie jak: upał, nadmierna wilgotność, zanieczyszczenie powietrza, smród mogą powodować zachowanie agresywne.

Teorie frustracji - agresji - teoria zgodnie z którą przeszkody występujące na drodze do osiągnięcia upragnionego celu zwiększają prawdopodobieństwo wystąpienia reakcji agresywnych. Im większa frustracja tym większa agresja. Frustracja nie zawsze prowadzi do agresji np. wtedy kiedy przyczyny frustracji są zrozumiałe, kiedy zasłużyliśmy sobie na nią i nikt celowo się do niej nie przyczynił.

Do agresji prowadzi też deprywacja relatywna czyli poczucie jednostki lub grupy społecznej że posiada mniej niż zasługuje lub mniej niż pozwolono jej oczekiwać lub też mniej niż posiadają ludzie do niej podobni. Podjęciu działań rewanżowych sprzyja zamierzona prowokacja. Jeśli prowokacja jest przypadkowa nie wynika z czyichś interakcji lub gdy znamy pewne okoliczności łagodzące to większość ludzi powstrzyma się przed odwetem. Przyczyną agresji może stać się obecność bodźca wyzwalającego agresję, który stanowi przedmiot kojarzony potocznie: z działaniami agresywnymi np. rewolwer. Sama obecność takiego przedmiotu zwiększa prawdopodobieństwo wystąpienia aktów agresji. („Spust może spowodować ruch palca.”)

Głównym źródłem agresji jest społeczne uczenie się - uczenie się społecznych zachowań następuje poprzez obserwację i naśladownictwo innych ludzi. Zazwyczaj widok agresywnych działań drugiej osoby nasila tendencje agresywne u obserwującego dziecka. Badania pozwalają też na stwierdzenie wysokiej korelacji między liczbą brutalnych filmów a skłonnością do zachowań agresywnych. Przypuszcza się że oglądanie scen przemocy jest odbierane jako przyzwolenie na wyrażenie własnej agresji. Nie agresywne dzieci oglądające dłuższy czas sceny brutalne zmienią się i zaczną prezentować zachowania agresywne. Również na dorosłych oglądanie scen brutalnych ma duży wpływ. Badania wykazały że liczba morderstw zawsze wzrasta w tygodniu następującym po walkach bokserów wagi ciężkiej.

Stały kontakt z aktami przemocy poprzez środki masowego przekazu sprawia, że wykazujemy większą tolerancję stykając się z przejawem autentycznej przemocy.

4 przyczyny nasilenia tendencji agresywnych w wyniku kontaktu z przemocą poprzez środki masowego przekazu:

1. osłabienie norm przyjętych w dzieciństwie nakazujących kontrolowanie impulsów agresywnych

2. dostarczanie pomysłów działań agresywnych

3. interpretacja nawet lekkiego poirytowania jako złości i wyładowania jej w aktach agresji

4. zmniejszenie współczucia wobec ofiary w skutek oglądania wielu brutalnych scen

Liczne badania wskazują też, że pornograficzne filmy nie wywierają negatywnego czy niepożądanego wpływu na widza. Niebezpieczne są jedynie filmy stanowiące kombinację seksu z przemocą. Szkodliwość ich oddziaływania na potencjalnego widza została dowiedziona.

Karanie nie zawsze przeciwdziała zachowaniom agresywnym u dzieci. Czasem, gdy samo karanie, przybiera formę agresji, może stać się wzorem zachowania agresywnego i stworzyć warunki sprzyjające procesowi modelowania. Wyniki badań wskazują że u dzieci które nie mają jeszcze rozwiniętego systemu wartości można wytworzyć niechęć wobec agresji przez stosowanie błyskawicznych i niezbyt dolegliwych kar za przejawy zachowań agresywnych. U dorosłych groźba surowej kary nie zapobiega popełnieniu przestępstwa, gdyż z reguły jest ona odroczona i przesuwana w czasie, a efekty przynosi tylko natychmiastowe i nieuchronne wymierzenie kary. Nawet kara o średnim stopniu dolegliwości wymierzona jednak konsekwentnie zapobiega dokonywaniu aktów przemocy przez osoby dorosłe.

Katharsis jako część psychoanalitycznej koncepcji Freuda, pojęcie określające zjawisko uwalniania nagromadzonej agresywnej energii poprzez wysiłek fizyczny, obserwacje zachowań agresywnych innych ludzi lub dopuszczenie się samemu czynu noszącego znamiona agresji. Takie „wypuszczanie pary” obniża prawdopodobieństwo podjęcia agresywnych działań w przyszłości. Jednak dane zebrane w toku badań nie potwierdzają tej koncepcji. Raz wyrażona agresja znosi nasze opory przed działaniami mającymi znamiona agresji. Dopuszczanie się ataku agresji względem jakiejś osoby zmienia nasz stosunek wobec tej osoby. Zaczynamy wykazywać wobec niej negatywne nastawienie co dodatkowo zwiększa w przyszłości szansę użycia w stosunku do niej przemocy. Ekspresja agresji nie hamuje tendencji agresywnych. Wręcz odwrotnie, sprzyja ich wzrostowi. Jednocześnie ostatnie badania dowodzą, że nie ujawniona złość może być źródłem fizycznych chorób i dolegliwości. Najlepszym sposobem na wyrażanie naszych uczuć jest wyrażanie naszego gniewu w odpowiedni sposób we właściwych okolicznościach, bez przemocy i aktów niszczycielskich. Okazuje się że przyznanie się do gniewu przynosi więcej korzyści niż krzyki, przekleństwa, tłuczenie porcelany lub cierpienie w milczeniu i robienie dobrej miny do złej gry. Badania potwierdziły, że każde przeprosiny w których winowajca bierze na siebie odpowiedzialność za zaistniałą sytuację, skutecznie przeciwdziałają agresji. Zachowania nie agresywne można modelować u dzieci przez pokazywanie wzorów zachowania nie agresywnego. Dzieci, którym udostępniono właśnie taki wzór zachowania o wiele rzadziej od innych reagują agresją.

Jednym ze sposobów zapobiegania agresji jest kształcenie ludzi w zakresie konstruktywnego wyrażania gniewu i krytycyzmu, negocjowanie i poszukiwanie kompromisu w przypadku zaistnienia konfliktów oraz wrażliwości na potrzeby i pragnienia innych. Trening umiejętności współdziałania w grupie pozwala na reagowanie bardziej racjonalnie i mniej agresywnie. Nad skłonnością do agresji przeważa tendencja do zachowania się w sposób empatyczny (jeśli ktoś wzbudza naszą empatię jesteśmy wobec niego mniej agresywni).

Dehumanizacja - to proces polegający na pozbawianiu ofiary cech ludzkich i deprecjonowaniu jej wartości. Dehumanizacja obniża opór przed dokonywaniem aktów agresji i sprawia, że raz podjęta agresja ułatwia następne zachowania tego typu i znacznie zwiększa prawdopodobieństwo ich wystąpienia. Nie jest zjawiskiem rzadkim.

2. UPRZEDZENIA

Ofiarą uprzedzenia może stać się każdy, ze względu na przynależność narodową, rasę, etniczną, ze względu na płeć, preferencje seksualną, religię, wygląd fizyczny (otyłość, inwalidztwo), chorobę itp. Uprzedzenie prowadzi do nienawiści do uważania innych za podludzi, a wreszcie do torturowania i mordowania innych.

Nieuniknioną konsekwencją uprzedzeń jest obniżenie samooceny (ze względu na to, że inni nas źle traktują czujemy się gorsi).

Uprzedzenie to wroga bądź negatywna postawa dotycząca wyróżniającej się grupy ludzi, oparta wyłącznie na ich przynależności do tej grupy. Uprzedzenie składa się z trzech elementów:

• afektywnego lub emocjonalnego - typ emocji powiązany z postawą jak i nasycenie postawy

• poznawczego - przekonania lub myśli tworzące postawę

• behawioralnego - odnoszącego się do czyichś działań, ludzie działają zgodnie ze swoimi postawami.

Komponent afektywny może być negatywny bądź pozytywny. W uprzedzeniach mówimy jedynie o reakcjach negatywnych.

Komponent poznawczy : Stereotyp jest generalizacją tego, co dotyczy grupy ludzi, gdzie identyczna charakterystyka jest przypisana zasadniczo wszystkim jej członkom, niezależnie od rzeczywistych różnic między nimi. Są odporne na zmianę pod wpływem nowej informacji. Jednak stereo typizowanie niekoniecznie jest tylko emocjonalne i nie musi prowadzić do zamierzonych aktów obrażenia. Często jest wyłącznie sposobem na uproszczenie naszego spojrzenia na świat. Szczególnie wyraźna stereo typizacja występuje w odniesieniu do ról związanych z płcią (kobieta ma tworzyć domowe ognisko, mężczyzna osiągać sukces). Jeżeli stereotyp seksualny jest wystarczająco silny to nawet członkowie grupy, która jest nim obdarzona są skłonni do przyjęcia go (np. nawet kobiety uważają, że mężczyźni są zdolniejsi).

Komponent behawioralny : dyskryminacja to nie usprawiedliwione, negatywne lub krzywdzące działanie skierowane przeciwko członkom jakiejś grupy tylko dlatego, że do niej należą.

Uprzedzenie to uboczny efekt sposobu, w jaki przetwarzamy i organizujemy informacje - to ciemna strona poznawania społecznego. Są spowodowane :

• tendencją do kategoryzowania i grupowania informacji w schematy

• poleganiem na nieprawdziwych heurystykach (skrótach w myśleniu)

• wadliwym procesie pamięci.

Pierwszym krokiem do tworzenia uprzedzeń jest wykreowanie grupy. Jedne grupy odbieramy jako własne - identyfikujemy się z nimi, inne jako obce. To powoduje stronniczość wobec grupy własnej czyli pozytywne odczucia i uprzywilejowane traktowanie ludzi, których określamy jako część naszej grupy oraz negatywne odczucia i nieuczciwe traktowanie innych tylko dlatego, że określiliśmy ich jako należących do grupy obcej. Każdy pragnie by jego grupa była lepsza, pozwala to na budowanie własnej samooceny.

Kategoryzacja społeczna powoduje tez spostrzeganie jednorodności grupy obcej, czyli spostrzegania tych którzy należą do grupy obcej jako bardziej do siebie podobnych (jednorodnych) niż w rzeczywistości, a zarazem bardziej do siebie podobnych niż członkowie grupy własnej. Jeśli wiesz cokolwiek o jednym z członków grupy obcej to jesteś bardziej skłonny sądzić, że wiesz coś o pozostałych. Głęboko zakorzenionych uprzedzeń prawie nigdy nie da się zbić logicznymi argumentami. Uruchomienie stereotypu (aktywizowanie stereotypu) w umyśle ludzkim ma duży wpływ na zachowania ludzi.

Dwu stopniowy model poznawczego przetwarzania stereotypów rozróżnia:

1. autokratyczne przetwarzanie - spowodowane przez bodziec (np. członek grupy będącej celem stereotypu lub stereotypowe stwierdzenie) uaktywnienie stereotypu wobec tej grupy udostępnienia przez pamięć, pojawia się bez udziału świadomości.

2. Kontrolowane przetwarzanie - przy udziale świadomości gdy decydujesz się by odrzucić lub zignorować stereo typizowaną informację, która została wniesiona do umysły.

Jedną z form powstawania stereotypów jest zjawisko korelacji pozornej - tendencja do spostrzegania związków lub korelacji pomiędzy zdarzeniami które nie są powiązane. Korelacja ta pojawia się przeważnie wówczas gdy zdarzenia bądź ludzie wyróżniają się szczególną cechą. Nie jest tu konieczne bezpośrednie doświadczenie. Wpływ tu może mieć telewizja, gazety itp.

Trzy modele umożliwiające zmianę stereotypowych przekonań:

1. model buchalteryjny - informacja nie zgodna ze stereotypem prowadząca do przekształcenia go.

2. Model przekształceniowy - stereotyp ulega zmianie pod wpływem silnej radykalnej informacji

3. Model wykształcenia stereotypu niższego rzędu - informacja niezgodna ze stereotypem prowadząca do stworzenia stereotypu niższego rzędu w celu przyswojenia tej informacji bez konieczności zmienienia początkowego stereotypu.

Badania dowiodły, że osłabienie stereotypów następuje pod wpływem 1 i 3 modelu. Natomiast model 2 nie miał takiej mocy.

Postawy emocjonalne są odporne na zmiany dlatego im silniejsze zaangażowanie emocjonalne tym silniejszy stereotyp. Stereotypy są atrybucjami z dyspozycji, tymi negatywnymi, nie uwzględniającymi sytuacji. Owo tworzenie atrybucji z dyspozycji w odniesieniu do całej grupy ludzi nazwane zostało krańcowym błędem atrybucji. Gdy ludzie zachowują się w sposób odpowiadający naszym stereotypom mamy skłonność do pomijania informacji dostarczającej przesłanek do wnioskowania o przyczynach takiego a nie innego zachowania.

6. GRUPA SPOŁ. I PROCESY W NIEJ ZACHODZĄCE.

Mała grupa stanowi zbiór dwóch lub więcej osób, między którymi istnieje bezpośrednia interakcja. Tak więc w małych grupach interakcje między członkami mają charakter kontaktów każdego z każdym, co więcej interakcji bezpośredniej. Natomiast w dużych grupach ich członkowie nie są w stanie kontaktować się ze wszystkimi innymi członkami. Mogą to czynić za pośrednictwem struktur organizacyjnych (szczeble kierownicze lub środków masowego przekazu).

J. Szczepański uważa, że grupą społ. jest pewna liczba osób (najmniej 3) oddzielonych od innych wyraźną zasadą odrębności. Odrębność ta zaznacza się zarówno w świadomości samych członków grupy, jak i w świadomości członków innych grup, którzy z tak wyodrębnioną grupą mają jakieś kontakty.

Według brytyjskiego psych. społ. H. Tajfela świadomość odrębności danej grupy, w odniesieniu do innych grup prowadzi do rywalizacji w stosunku do nich, jak i też do poczucia tożsamości danej jednostki będącej członkiem tej grupy.

Świadomość przynależności do grup wyodrębnionych na podstawie pewnych kryteriów jest nam pomocna w odpowiedzi na pytanie, kim sami jesteśmy. Kryterium odrębności nie różnicuje małych grup od dużych - mam świadomość że jestem członkiem rodziny Kowalskich, a jednocześnie mam poczucie, że przynależę do zawodowej grupy nauczycieli.

Członkowie grupy mają jakiś CEL GRUPOWY - chcą coś wspólnie osiągnąć.

W toku interakcji pojawiają się NORMY GRUPOWE. Członkowie tworzą pewne przepisy, jak należy się zachowywać. (normy klasy szkolnej nie zawsze są normami jej nauczyciela i również dlatego trudno traktować go jako członka tej grupy).

Wreszcie w toku interakcji tworzy się w grupie jej STRUKTURA. Jedną z ważniejszych struktur, które pojawiają się w każdej grupie, to tzw. STRUKTURA SOCJOMETRYCZNA. Jest to struktura związana ze wzajemnymi wyborami poszczególnych członków grupy, ze względu na to czy i na ile się lubią.

W wyniku działalności grupy staje się ona atrakcyjna dla poszczególnych swoich członków, a w związku z tym ma pewien STOPIEŃ SPOISTOŚCI.

Klasa szkolna może być uważana za grupę, spełnia bowiem na ogół wspomniane wyżej kryteria, natomiast trudno uważać nauczyciela za członka takiej grupy, jaka jest klasa szkolna.

CEL GRUPOWY

Grupy posiadają cel przez który rozumiemy pewien punkt w abstrakcyjnie rozumianej przestrzeni, mający pozytywną wartość, przejawiającą się m. in. w tym, że grupa podejmuje działania zmierzające do jego uzyskania, przy czym działania te ustają w momencie, kiedy ten punkt zostanie osiągnięty. Często grupa w której brak jakiegoś wspólnego celu czy celów bywa mało atrakcyjna dla swoich członków.

Geneza celu grupowego.

Podobieństwo celów indywidualnych nie stanowi o tym, że na ich podstawie ukształtuje się cel grupowy, wspólny dla wszystkich członków grupy. Może stać się odwrotnie - podobieństwo celów indywidualnych może doprowadzić do powstania silnych konfliktów wewnętrz grupowych, do zmniejszenia spoistości grupy.

Można wyróżnić 2 pochodzenia celów grupowych. Jedno z nich wiąże się z faktem, że na ogół małe grupy są elementami większych organizacji, czy instytucji jak np.: klasa szkolna. I właśnie ta większa całość narzuca cele grupowe będącej jej elementem małej grupie. Dlatego trzeba starać się o to , by cele stawiane przez organizacje były celami akceptowanymi przez grupy celami, które nie będą spostrzegane jako narzucane. Kiedy cele nie zostaną zaakceptowane i nie będą miały pozytywnej wartości dla członków grupy wtedy cele takie nie będą mobilizowały do działań, które mogłyby doprowadzić do ich osiągnięcia. Tak więc cele zewnętrzne powinny stać się rzeczywistymi celami grupy.

Cele grupy mogą również powstawać w trakcie interakcji jej członków. Każdy z członków posiada rozwinięte pewne potrzeby. W wyniku interakcji ustalają oni taki cel, czyli punkt do którego dążą którego osiągnięcie pozwoli im zaspokoić swoje potrzeby. U podstawy celu grupowego mogą znajdować się potrzeby czy motywy indywidualne które w wyniku interakcji pomiędzy członkami grupy prowadzą czy to do wyboru jakiegoś jednego celu spośród wielu możliwych czy też do ukształtowania własnego unikalnego celu dla tej właśnie grupy. Jest bardzo istotne żeby cel grupowy był JASNY. Cel może być niezbyt jasny lub bardzo jasny. Cel jest wtedy jasny, kiedy potrafimy pokazać jakie prowadzą do niego operacje (cele cząstkowe).

B.H. Raren i J. Rietsema przeprowadzili badanie z którego wynika że:

1. Im bardziej jasny był cel grupowy, tym mniej napięć przeżywały osoby, które wykonywały zadania związane z realizacją tego celu.

2. Im jaśniejszy był cel, tym chętniej dana jednostka wykonywała przydzielone jej zadanie.

3. Im jaśniejszy był cel i sposób jego realizacji tym bardziej atrakcyjna była grupa dla swoich członków.

4. Im jaśniejszy był cel tym członowe grupy chętniej poddawali się naciskom grupy związanym z wykonywaniem zadania.

Należy unikać stawiania przed grupą celów nazbyt jasnych, które w pewnym momencie zniechęcają członków grupy do ich realizowania i powodują, iż staje się ona mniej atrakcyjna dla ich członków. Okazuje się że innych członków grupy ocenia się na ogół ze względu na ich wkład w osiągnięcie celu grupowego. Otóż dokonywanie takiej oceny innych członków grupy nie bywa możliwe, gdy grupa nie ma jasno określonego celu.

Niejednokrotnie nasza samoocena wiąże się ściśle z tym jak widzimy własny wkład w realizacje celu grupowego, np. młody harcerz, wykonuje jakieś zadanie zespołowe i okazuje się że nie przyczynił się do jego wykonania. Jakże często bardzo mocno przeżywa ten fakt.

Cel grupowy jako środek rozwiązywania konfliktów między grupowych.

Cel grupowy można w niektórych przypadkach wykorzystać do likwidowania konfliktów międzygrupowych. Oczywiście trzeba uwzględnić wiek uczestników konfliktu. Należy postawić wspólny cel, pojawiają się wówczas wspólne interakcje, współpraca. Z dwóch grup tworzy się jak gdyby nowa grupa, jest bowiem jakiś cel który ją wyróżnia, jest interakcja między członkami i wspólne normy oraz kształtuje się nowa struktura społeczna obejmująca obydwie grupy.

NORMY GRUPOWE I ICH SKUTKI

Norma grupowa jest przepisem określającym jak powinien zachowywać się lub jak nie powinien postępować każdy członek należący do danej grupy czy do określonej społeczności.

Specyficznymi normami są normy kulturowe, których treścią są przepisy nakazujące lub zakazujące pewnych zachowań ludziom należącym do określonej kultury. Przykładem może być m. in. całowanie kobiet w rękę obowiązujące tylko w Polsce. Normy niekiedy są zapisane w różnego rodzaju dokumentach np. kodeks ucznia. Jednak trzeba sobie uświadomić, że formułowanie tego rodzaju przepisów i zapisanie ich w dokumencie nie jest równoznaczne z zaakceptowaniem ich przez wszystkich uczniów czy wszystkich harcerzy (czy obojętne jakich członków grupy).

Funkcja norm.

Funkcja norm grupowych jest ułatwianie osiągania celu przez grupę. Istnienie takich norm, będących w jakimś sensie pochodną od celu, ich akceptacja przez wszystkich członków zespołu, a następnie zgodne z nimi postępowanie, stanowiły warunki osiągnięcia celu, stojącego przed zespołem (np. grupa ma wykonać pewną czynność przybliżającą ja do upragnionego celu przy czym wykonanie tej czynności zależy od obecności wszystkich członków grupy - wówczas warunkiem wykonania tej czynności będzie jednoczesne wspólne jej zaczynanie. Tak więc warunkiem rozpoczęcia tej czynności jest pojawienie się wszystkich członków grupy bez spóźniania się).

Drugą funkcją norm grupowych czy społecznych jest utrzymanie się grupy „przy życiu”. Pewne normy powodują, że grupa istnieje. Jednym z takich przykładów może być posługiwanie się nazwa grupy, służy ona trwaniu grupy. To samo można powiedzieć o normach lojalności grupowej spełniają one swoją funkcję w walce z innymi grupami, ale jednocześnie dzięki temu pozwalają na utrzymywanie się grupy przy życiu. Tak więc normy i ich przestrzeganie przez wszystkich lub większość członków grupy spełnia dwie ważne funkcje: osiąganie celu i utrzymanie grupy „ przy życiu”. Istnienie norm oraz ich przestrzeganie przez członków grupy prowadzi do zjawiska UNIFORMIZACJI czy KONFORMIZACJI. Mówiąc inaczej przestrzeganie przez członków grupy pewnych obowiązujących w niej przepisów prowadzi do upodabniania się ich zachowań. Może się okazać że wszyscy członkowie grupy chodzą podobnie ubrani albo że wszyscy mają w jednym miejscu tatuaż.

Geneza norm grupowych.

Część norm zostaje narzucona przez organizację której element składowy stanowi dana grupa (np. gdy powstaje drużyna harcerska to niejako od razu zostają wyznaczone normy wynikające z prawa harcerskiego). Jednak pojawia się tu niezmiernie istotny problem akceptacji przez członków grupy tego rodzaju norm zanuconych z zewnątrz. Sprawę komplikuje bowiem fakt że w trakcie interakcji zachodzących w grupie pojawiają się niekiedy normy które są sprzeczne z normami narzucanymi przez ową większą organizację ( np. szkoła może żądać by uczeń wypełniał obowiązki związane z nauką tymczasem w grupie może ukształtować się norma że nie warto mieć zbyt dobrych stopni wystarczają dst, co może powodować że norma organizacji jako całości nie będzie w pełni akceptowana).

Normy mogą stanowić także efekt interakcji wewnątrz grupy (druga geneza). Warto dodać, że nawet w ramach procesu interakcji wewnątrz grupowej bywają wykorzystywane normy które znane są członkom z innych grup czy szeroko rozumianej kultury. Sama nazwa grupy może być unikalna jednak zasada że grupa powinna mieć jakąś nazwę opiera się na doświadczeniu z innymi grupami albo jest odzwierciedleniem jakiejś szerszej normy kulturowej. To samo można powiedzieć o normie moralności wobec członków własnej grupy. I ona została przeniesiona do określonej grupy innych grup lub jest normą kulturową.

Przyswajanie norm grupowych.

Normy nabywają członkowie grupy ucząc się ich w trakcie tworzenia tych norm, przez wcześniejszą ich znajomość, przez nacisk grupowy, przez modelowanie, przez stosowanie przez grupę nagród i kar.

Tak więc pierwszy mechanizm - przyswajanie norm - związany jest z atrakcyjnością danej grupy dla jej potencjalnych członków. Pewne grupy są już dla niektórych ludzi atrakcyjne zanim jeszcze stają się oni ich członkami np.: uczeń kończący szkołę średnią i wybierający się na wyższą uczelnie często nie będąc jeszcze studentem już utożsamia się z grupą studencką, a nawet stara się posługiwać jej normami. Można powiedzieć że mimo iż nie jest on jej członkiem stała się ona jego grupą odniesienia, bowiem to właśnie jej normy wyznaczają w jakiś sposób jego zachowanie. Także w trakcie kształtowania się norm członkowie grupy uczestniczący w tej interakcji uczą się ich. Można stwierdzić że bardziej efektywnym środkiem przekazywania jest odpowiednio prowadzona dyskusja niż pogadanka czy wykład. W toku wymiany zdań członkowie grupy dowiadują się jakie stanowisko maja inne osoby, a podjęta zespołowo decyzja jest zarówno zwerbalizowanym ucieleśnieniem tej normy, jak stanowi swego rodzaju zobowiązanie do jej przestrzegania.

Nacisk grupy.

Jest bardzo silnym sposobem wpływania na zmiany nie tylko w postawach ludzi ale może on doprowadzić do zniekształceń spostrzegania (po eksperymencie niektóre osoby stwierdziły że rzeczywiście widziały że linia długa równała się linii krótkiej).

Nacisk grupowy bywa szczególnie efektywny w sytuacji niezbyt jasnej, którą trzeba dopiero zinterpretować. W przypadku rozstrzygania różnego rodzaju spraw grupowych wtedy zdecydowany nacisk grupy może skłonić jednostki niezdecydowane do zachowań aspołecznych czy antyspołecznych. W sytuacji nacisku grupowego występuje mechanizm który powoduje iż członek grupy łatwo ulega naciskom grupowym związanym z przestrzeganiem norm. Mianowicie członek grupy spostrzega że jego zachowania, opinie są inne różne od pozostałych członków grupy. Taka rozbieżność miedzy własnym zachowaniem a zachowaniem innych stwarza duże napięcia, dysonans poznawczy, który musi zostać zredukowany. Ponieważ trudno doprowadzić do zmiany zachowania innych a znacznie łatwiej przekształcić własne zachowanie to w następstwie mamy konformizację zachowań.

Wprowadzenie do grupy która uznaje pożądane normy społ. kogoś niezbyt akceptowanego może doprowadzić do tego że zmieni on swoje normy na pożądane i zacznie zachowywać się zgodnie z ich treścią. Muszą być jednak spełnione 2 warunki:

1. Grupa jest atrakcyjna dla nowego członka

2. Oraz istotnie jednomyślnie akceptuje ona określone normy.

Stopień ulegania naciskom grupy zależy od wielu czynników takich jak:

• cechy grupy (im większa jest grupa wywierająca nacisk im bardziej stała się ona jednomyślna w swoich naciskach tym większe są efekty tej presji w postaci zachowań konformistycznych)

• cechy zadania (im mniej jasne zadanie tym większy efekt wywieranego nacisku)

• cechy osoby na którą wywiera się nacisk.

Modelowanie.

Funkcjonując w jakiejś grupie jej członkowie spostrzegają jako wzór zachowania pewne osoby, które potem naśladują. Nie trzeba w tym przypadku żadnych zabiegów żeby wywierać nacisk po prostu członek grupy uczy się obserwując kogoś innego. Modelem zostaje zwykle jakaś osoba znacząca np. przywódca grupy. Dobry pozytywny model który jest w grupie może bardzo przyczynić się do powodzenia pracy wychowawczej a zły wzór może ja zaprzepaścić.

Nagrody i kary.

Grupa poza wywieraniem nacisku czy modelowaniem stosuje wobec członków kary za przekroczenie norm grupowych, kary niekiedy b. surowe, włącznie z pozbawieniem członkostwa, a także stosuje nagrody za przestrzeganie norm.

STRUKTURA GRUPOWA I KIEROWNICTWO GRUPY.

Co to jest struktura grupowa?

W g istnieją określone pozycje do których przypisane jest zróżnicowane natężenie jakiejś ważnej cechy, jedną z nich jest pozycja najbardziej lubianego inna najsilniejszego itd. Pozycje te w wielu grupach i w różnych okresach mogą być zajmowane przez rozmaitych ludzi, ale istnieją jak gdyby od nich niezależnie. Pozycje te są w rozmaity sposób powiązane. Jeżeli mówimy o pozycji tego który jest najbardziej lubiany, jednocześnie musimy uwzględnić tych którzy lubią osobę najbardziej lubianą a także i tych którzy są mnij lubiani od niego. Tak więc struktura grupowa to układ pozycji powiązanych określonymi relacjami czy stosunkami. Z niektórymi pozycjami w grupie związane są ROLE SPOŁECZNE. Rolą społeczną jest zbiór przepisów określających, jak powinien się zachowywać i jak nie powinien postępować człowiek zajmujący daną pozycję. Wyróżniamy 4 typy struktury grupowej:

1. struktura socjometryczna

2. struktura władzy

3. struktura komunikowania się

4. struktura awansu.

Osoby będące wysoko w strukturze socjometrycznej mają również wysoką pozycję w strukturze władzy. Władza osoby „A” nad osobą „B” polega na tym że osoba „A” jest w stanie kontrolować zachowanie osoby „B”. Na podstawie badań okazało się że członek grupy ma tendencje do naśladowania zachowań tych członków grupy którzy mają wysoką pozycję w strukturze władzy. Wywierany wpływ nie był zamierzony. Osoba stojąca wysoko w hierarhii władzy inicjuje więcej zachowań niż osoby zajmujące niższe miejsce, celem tych zachowań jest kontrola osób zajmujących niższe pozycje w strukturze władzy. Częściej akceptowane są próby kontroli czyjegoś zachowania podejmowane przez osoby stojące wysoko w hierarhii władzy. Osoby stojące wyżej były znacznie bardziej aktywne społecznie. Osoby uzyskujące wysokie pozycje w inny sposób próbują wywierać wpływ mający na celu kontrolę zachowania innych członków. Osoby stojące wysoko stosują raczej bezpośrednie metody kontroli zachowania tj. rozkaz, polecenie. Natomiast znajdujące się niżej korzystają z metod pośrednich takich jak prośba, sugestia.

Style kierowania grupą.

Autokratyczny - kierownik sam ustala cele, sam przydziela pracę poszczególnym osobom, nie uzasadnia swoich decyzji, kierując nie włącza się w pracę, kierownik ma tendencje do posługiwania się raczej karami niż nagrodami.

Demokratyczny - kierownik przedstawiał różne możliwości a grupa sama decydowała o tym co będzie jej celem, członkowie sami decydowali jakie środki zostaną wykorzystane do osiągnięcia celu, kierownik jeśli oceniał to robił to obiektywnie i uzasadniał swoje oceny, raczej posługiwał się nagrodami niż karami.

Liberalny - styl ten jest właściwie zaprzeczeniem naszych wyobrażeń o tym jak powinno się kierować grupami. W podejmowaniu decyzji kierownik pozastawia zupełna swobodę członkom, udziela rad, jeśli zostanie poproszony, dostarcza materiałów do pracy, jednak w samej działalności nie uczestniczy, nie wydaje ocen, rzadko czyni komentarze.

---