TEMATY:

1. Promocja zdrowia

2. Kierunki działań i metody promocji zdrowia

3. Profilaktyka- cele, zadania, fazy i kierunki działań

4. Współczesne problemy zdrowotne i społeczne

5. Wybrane zjawiska patologii społecznej- główne kierunki profilaktyki

6. Edukacja zdrowotna.

7. Służby sanitarno- epidemiologiczne- cele i zadania

1. Promocja zdrowia.

Prekursorzy i twórcy

W.L. Dunna - lata 60

M. Lalonde - lata 70, raport „ Zdrowie Kanadyjczyków”

J. Kostrzewski w Polsce

Lata 70 - poczęcie

Lata 80 - narodziny

Lata 90 - dojrzałość

Rys historyczny

• strajk lekarzy w kanadzie

• przewrót epidemiologiczny, czyli zmiana profilu najczęściej występujących i najbardziej dotkliwych chorób ze względu na jednostkę i społeczeństwo

• Dzisiejsi zabójcy to- choroby serca, układu krążenia, nowotworowe, urazy i zatruci, wypadki.

• Powstanie i rozwój tych jednostek chorobowych determinowane jest w większości zachowaniem jednostki- „ choroby z wyboru”

Czynniki wpływające na zdrowie:

• Styl życia - 50-60 %

• Środowisko - 20 %

• Dziedziczność 10-20 %

• Opieka zdrowotna - 10 %

Wielki równanie - tzw: anomalie Cochrane'a

Dobra opieka zdrowotna = dobre zdrowie ?

Nakłady na służbę zdrowia = zdrowia społeczne?

Definicja promocji zdrowia

• Lata 80- jest to proces umożliwiający ludziom kontrolę nad własnym zdrowiem i poprawianiem

• Lata 90- działania społeczne i polityczne na poziomie indywidualnym i zbiorowym, którego celem jest podniesienie stanu świadomości zdrowotnej społeczeństwa, krzewienie zdrowego stylu życia i tworzenie warunków sprzyjających zdrowiu. Jest to proces społeczności lokalnych , polityków, profesjonalistów i laików, podejmowanej dla osiągnięcia trwałych zmian zachowań ( redukcja zachowań będących czynnikami ryzyka i rozpowszechniania zachowań prozdrowotnych) oraz wprowadzenia zmian w środowisku, które zmniejszałyby lub eliminowały społeczne i środowiskowe przyczyny zagrożeń zdrowia.

Poziomy promocji zdrowia:

1. Poziom środowiskowy- oddziaływanie na środowisko życia i pracy - akcje promocyjne np. zdrowy dom, zdrowa szkła, zdrowe miasto

2. Poziom społeczny - oddziaływanie na grupy społeczne i inne elementy struktury społecznej ( reklama, polityka fiskalna, zmiany ustawodawstwa, działania edukacyjne)

3. Poziom organizacyjny- instytucjonalny, instytucje jako ośrodki promocji zdrowia , kultura zdrowia w środowisku pracy, szkoły

4. Poziom indywidualny - w dawnym modelu główna sfera oddziaływań, zmiany zachowań, podniesienie poziomu świadomości, wiedzy, zmiana zachowań na prozdrowotne

Uwaga.

Warunkiem skuteczności programów promocyjnych jest ich planowe wdrażanie i ocena na wszystkich poziomach z uwzględnieniem relacji zachodzących między nimi.

Zdrowie jako pełnia potencjału życiowego a więc zdolności ciągłego przystosowywania się do wymagań , oczekiwań i bodźców ze strony środowiska w tym środowiska społecznego.

Typologia zachowań zdrowotnych na podstawie funkcji ochrony zdrowia:

1. Zachowania służące wzmacnianiu zdrowia - dz. Promocyjne

2. Zachowania mające na celu zapobieganie chorobom - dz. Prewencyjne

3. Zachowania w chorobie - dz. Terapeutyczne

4. Zachowania ograniczające skutki chorób - dz. Rehabilitacyjne

Promocja - zorientowana jest na zdrowie

Profilaktyka - zorientowana na zapobieganie chorobom

Cele promocji zdrowia

Cel główny - kształtowanie , wzmacnianie i optymalizacja statusu zdrowotnego jednostki i populacji

Cele operacyjne:

1. Zmniejszenie zachorowalności i umieralności - od 1991 roku wskaźnik przedwczesnej umieralności poprawia się podobnie jak wskaźniki przeciętnego trwania życia

2. Redukcja czynników ryzyka - np. bezrobocia, izolacji społecznej, niskiego poziomu wykształcenia (związek czysto statystyczny)

3. Zmiana zachowań zdrowotnych np. korzystania z opieki zdrowotnej, zużycia leków, samoleczenie, realizacji zaleceń lekarskich

4. Zmniejszenie absencji chorobowej - wskaźnik liczby dni nieobecności w pracy z powodu absencji chorobowej w ciągu roku na 100 zatrudnionych

5. Obniżenie kosztów opieki zdrowotnej - stały wzrost koszt opieki zdrowotnej nie stanowi o zdrowiu społeczeństwa

6. Wzrost wiedzy społeczeństwa o czynnikach wpływających na zdrowie- dostarczanie informacji, wiedzy,

7. Lepsze standardy organizacyjne- dostosowanie struktur medycznych i poza medycznych do zadańpromocyjnych

Zasady i metody promocji zdrowia:

Kierunki działań;

1. Obejmuje wszystkich ludzi a nie tylko chorych

2. Zajmuje się wszystkimi czynnikami zwiększającymi potencjał zdrowia- medyczne, poza medyczne- socjologia, psychologia, pedagogika, polityka społeczna, marketing

Założenia:

1. Człowiek jest podmiotem a nie przedmiotem opieki medycznej- partnerstwo, współpraca między pacjentem a personelem

2. Odpowiedzialność każdego za własne zdrowie - której nia da się całkowicie ani nawet w jakimś stopniu przerzucić na opikę instytucjonalną, choć tendencje do takich zachowań pojawiają się zarówno wśród pacjentów jak i personelu medycznego

3. Współodpowiedzialność łączy się z wymogiem aktywności- wyraża się w stylu życia, rezygnacji lub nie z nałogów

4. Skupianie uwagi na środowisku

5. Troska o jakość życia - komponenty jakości życia to:

• funkcje fizyczne,

• stan psychiczny

• interakcje społeczne

• doznania somatyczne

6. Nikotynizm, brak aktywności fizycznej, odżywianie,

7. Alkoholizm- patologiczne skutki alkoholizmu w rodzinie- jednostkowe, rodzinne, społeczne- organiczne uwarunkowania alkoholizmu najnowsze badania wykazują związek z poziomem endorfin, naturalnych opiatów produkowanych przez OUN, ich niedostatek zmniejsza ustrojowe możliwości radzenia sobie ze stresem, bólem, lękami

8. Toksykomania, narkomania - początkowo powodują wysoki poziom dobrostanu, obniżanie poziomu powoduje depresje, w miarę upływu czasu aby osiągnąć ten stan jednostka bierze coraz większe dawki aż do tzw. złotego strzału

9. Stres - współczesna cywilizacja jest niezwykle stresogenna

Strategie promocji zdrowia:

Promocja zdrowia jest zjawiskiem wielodyscyplinarnym, zatem możliwe są różne podejścia do jej zasadniczych problemów.

Najczęściej wyróżnianie to:

1. Podejście behawioralne - koncentruje się na zmianie zachowań

2. Podejście edukacyjne - edukacja zdrowotna

3. Podejście marketingowe - orientacja na odbiorcę jego oczekiwania i potrzeby

4. Podejście społeczne - oddziaływanie poprzez np. przepisy prawne

Uwarunkowania zdrowia fizycznego z uwzględnieniem czynników demograficznych:

• Poziom dochodu narodowego

• Poziom odżywiania i zaopatrzenia w żywność

• Zaopatrzenie w odzież i obuwie

• Warunki mieszkaniowe

• Poziom wykształcenia

• Sytuacja na rynku pracy

• Możliwości komunikacji i łączności

• Konsumpcja alkoholu , rozpowszechnienie palenia tytoniu, lekomania i narkomania

• Możliwość wypoczynku, rekreacji i regeneracji sił

• System zabezpieczenia społecznego

• Stopień korzystania z praw i swobód obywatelskich

Uwarunkowania zdrowia psychicznego i społecznego:

• Związane z rodziną - patologia lub trudność w realizacji funkcji wychowawczych, alkoholizm, przestępczość, konflikty, rozbite rodziny, maltretowanie fizyczne- psychiczne

• Związane z emocjami - ucieczka w używki, nadużywanie substancji psychotropowych, nieprzystosowanie społeczne ( kradzieże, wykroczenia)

• Związana z rówieśnikami - trudności w relacjach międzyludzkich, brak akceptacji, izolacja, kontakt grupami nieformalnymi typu- sekty, gangi

Cechy współczesnych społeczeństw wysoko rozwiniętych: - dyskusja

1. Powszechne kupowanie potraw gotowych do spożycia

2. Moda na diety

3. Wzrost konsumpcji środków narkotycznych

4. Większe przyzwolenie dla seksu przed i poza małżeńskiego

5. Informatyzacja

Profilaktyka - cele zadania fazy

Profilaktyka - zapobieganie, termin węższy od promocji

Rodzaje profilaktyki:

1. Zapobieganie pierwotne - ochrona organizmu przed zaatakowaniem organizmu przed czynnikiem chorobotwórczym np. szczepienia ochronne

2. Zapobieganie wtórne - w okresie przed klinicznym choroby, kiedy nie doszło jeszcze jawnych zaburzeń czynności organizmu np. badania przesiewowe

3. Zapobieganie w szerokim zakresie skutkom klinicznie ujawnionych zaburzeń stanu zdrowia - wczesne leczenie

Fazy profilaktyki:

1. P. pierwotna ( ekspozycja) - dostarczanie wiedzy, szczepienia ochronne, eliminacja czynników ryzyka, czynników rakotwórczych

2. P. wtórna ( przed kliniczna ) - badania przesiewowe, profilaktyczne programy zdrowotne - cytologia, mammografia OPCHP, UK,

3. P. kliniczna - faza kliniczna profilaktyka trzeciego stopnia, polega na zmniejszeniu skutków choroby dla organizmu

Główne kierunki profilaktyki

1. Narodowy program walki z nowotworami

2. Narodowy program walki z chorobami UK

3. Narodowy program walki z chorobami UO

7

Kontinum zdrowia J. Travisa

Metoda tradycyjna

Symptomy - ryzyko

Przedwczesna śmierć

Całkowity

dobrostan

Promocja zdrowia

Edukacja - zmiana zachowań

Kalectwo- dysfunkcja - brak widocznej

choroby

Motywacja

---