Jak wybierać płytki ceramiczne

Dariusz Jędrzejewski

2004-02-17, ostatnia aktualizacja 2002-04-24 13:10

Ceramiczne posadzki i okładziny ścian wytwarzane były już w starożytności. Kiedyś stosowane wyłącznie do dekoracji reprezentacyjnych budowli i pałaców, dziś są powszechnym materiałem wykańczania wnętrz domów i mieszkań.

Podstawowym materiałem do ich produkcji są gliny i iły. Bardzo ważnym etapem w produkcji jest przygotowanie masy glinianej o jednorodnej strukturze i stałym składzie, co gwarantuje produkcję elementów o podobnych parametrach technicznych i kolorystyce. W trakcie przygotowywania masy glinianej dodawane są także piasek, tlenki barwiące oraz mineralne dodatki uszlachetniające. Z masy glinianej formowane są płytki i kształtki ceramiczne przez prasowanie lub ciągnienie. Po uformowaniu elementy ceramiczne są suszone.

Ostateczny wygląd i właściwości elementy ceramiczne uzyskują w procesie wypalenia w wysokiej temperaturze 1000-1300 st. C.

Reklamy google

• Glazura, Płytki, Flizy
  Sklep internetowy. Dowóz cały kraj. Rabaty do 30%. Odwiedź nas teraz!
  www.Lazienki24.pl

• BOZ 2 Centrum Ceramiki
  płytki ceramiczne, gresy, chemia wanny, umywalki, sanitariaty
  www.boz2.com.pl

• Montaż Paneli
  Urządzasz mieszkanie? My Tobie w tym pomożemy. Sprawdź nas!
  www.komfort.pl

Ceramika ścienna i podłogowa może być wypalana jednokrotnie (monocottura) lub dwukrotnie (bicottura). Strona licowa płytek może być szkliwiona lub nieszkliwiona. Elementy nie szkliwione uzyskują kolor, na jaki w wyniku wypalenia zabarwiła się mieszanka ceramiczna.

Szkliwo nanoszone na licową stronę elementów nazywa się potocznie glazurą. Nazwa glazura w Polsce przyjęła się też jako określenie wszystkich płytek ściennych (na południu Polski płytki ścienne występują pod nazwą flizów, pochodzącą od niemieckiego słowa Fliese - płyty, tafle).

Szkliwo pozwala uzyskać bardzo gładką i estetyczną powierzchnię, a dodatkowo zmienia parametry eksploatacyjne płytki, np. wytrzymałość na ścieranie, odporność na zmiany temperatur, na działanie czynników chemicznych oraz wilgoci i wody.

Przy wypalaniu jednokrotnym szkliwem powleka się płytki w końcowej fazie procesu suszenia, przy wypalaniu dwukrotnym szkliwo jest nakładane dopiero po pierwszym wypale. Stosowane są też specjalne techniki szkliwienia, np. dodawanie granulatu szkliwa w procesie formowania płytek lub posypywanie granulatem rozżarzonych płytek w trakcie wypalania.

Ważnym elementem dekoracji jest faktura, ozdobne wytłoczenia lub malowanie. Kolorowe wzory podkreślane są przez odpowiadające rysunkom wytłoczenia. Zdobienie może odbywać się ręcznie - np. malowanie - lub mechanicznie technikami drukarskimi - np. sitodrukiem. Do zdobienia stosowane są specjalne farby ceramiczne. Często elementy są zdobione tylko przez pokrycie różnobarwnym szkliwem.

Klasyfikacja ceramiki okładzinowej

Pod względem funkcjonalnym płytki ceramiczne dzielą się na płytki ścienne oraz podłogowe. Do podstawowych kryteriów podziału ceramicznych elementów posadzkowych i ściennych należą: sposób produkcji oraz grupa nasiąkliwości i klasa ścieralności.

Najbardziej istotnym kryterium jest nasiąkliwość. Według norm europejskich i odpowiadających im polskich norm są cztery grupy nasiąkliwości. Płytki w zależności od stopnia porowatości czerepu i sposobu produkcji zaliczane są do odpowiedniej grupy, co określają odpowiednie symbole. Symbol musi znajdować się na każdym opakowaniu płytek. Dzięki temu wiadomo, jakie płytki nadają się do zastosowań na zewnątrz i wewnątrz pomieszczeń. W naszych warunkach klimatycznych do mrozoodpornych płytek zaliczane są płytki z symbolami A I i B I.

Dla płytek podłogowych ważnym parametrem jest odporność na ścieranie. Według norm europejskich jest pięć klas ścieralności.

Oprócz tych wyznaczników płytki mogą mieć inne cechy szczególne, np. podwyższoną odporność chemiczną na działanie kwasów, olejów lub innych substancji.

Rodzaje ceramiki

Płytki ścienne z fajansu, majoliki mają czerep porowaty powstały przez jedno- lub dwukrotne wypalenie w temperaturze 980-1150 st. C z glinek barwiących się na biało, szaro, jasnokremowo, różowo lub czerwono. Są stosunkowo kruche, łatwo się ścierają i są mało wytrzymałe, dlatego pokrywane są szkliwem poprawiającym parametry użytkowe. Fajans szkliwiony jest jednak nieodporny na oddziaływanie zmiennych warunków atmosferycznych, dlatego nie można go stosować na zewnątrz. Stosowany jest w łazienkach, kuchniach, przedpokojach i innych pomieszczeniach wewnętrznych.

Płytki podłogowe potocznie nazywa się w Polsce terakotą. Ta nazwa określająca, często nieprawidłowo, wiele gatunków ceramiki podłogowej swój rodowód bierze od popularności i tradycji stosowania ceramiki terakotowej. Terakota jest jednak tylko jednym z wielu rodzajów ceramicznych materiałów podłogowych, które można podzielić na wyroby kamionkowe i z gresu porcelanowego.

Kamionka

Do wyrobów kamionkowych zaliczamy: terakotę, klinkier, cotto i gres czerwony. Mogą mieć czerep spieczony lub porowaty. To materiał o wysokiej wytrzymałości mechanicznej, wysokiej odporności na działanie kwasów i zasad oraz niskiej ścieralności. Naturalny kolor od odcieni żółci, czerwieni poprzez brąz do grafitu jest wynikiem barwienia się w wysokiej temperaturze związków chemicznych wchodzących w skład gliny. Możliwe jest uzyskanie jednolitej barwy lub efektownego cieniowania. Kamionkę stosuje się w miejscach narażonych na duże obciążenia, np. posadzka w kuchni, gdzie często przebywają domownicy, chodząc lub stojąc ciągle w tych samych miejscach. Musi wytrzymać obciążenia pochodzące od stojących tu ciężkich szafek i urządzeń. Tutaj też jest narażona na upadek różnych ciężkich przedmiotów i zabrudzenia tłuszczem, olejem. Codziennie też, przynajmniej raz, jest zmywana środkami chemicznymi w postaci płynów, past czy proszków.

Terakota. Płytki formowane przez prasowanie, szkliwione i wypalane jednokrotnie. Ze względu na swoje właściwości fizyczne i rozległą skalę barw zachowujących przez długi czas intensywność od dawna chętnie wykorzystywane jako wykończenie podłóg we wnętrzach.

Klinkier. Płytki formowane przez ciągnienie, nieszkliwione lub szkliwione, wypalane jednokrotnie. Czerep jest różnokolorowy. Charakteryzuje się bardzo mocnym spiekiem - dzięki temu jest mało nasiąkliwy, odporny na ścieranie, twardy oraz wytrzymały na obciążenia. Zdolność minimalnego pochłaniania wody poniżej 3 proc. nadaje im cechę wysokiej mrozoodporności oraz odporność na występowanie biologicznych nalotów. Klinkier ma dużą odporność chemiczną (odporny na działanie olejów, rozpuszczalników organicznych, benzyny, kwasów i zasad). Stosowany głównie jako materiał na posadzki i okładziny zewnętrzne.

Cotto. Wytwarzane przez ciągnienie. Płytki cotto są nieszkliwione i mają czerwony, porowaty czerep.

Gres czerwony. Podobny do klinkieru. Ma czerwony, spieczony czerep. Płytki formowane są przez prasowanie. Zazwyczaj nieszkliwiony. Stosowany na zewnątrz i wewnątrz pomieszczeń.

Gres porcelanowy

Materiał ceramiczny o wysokiej wytrzymałości, przewyższający pod wieloma względami wyroby z kamionki. Ma bardzo spieczony czerep, dzięki czemu jest najmniej nasiąkliwy ze wszystkich materiałów ceramicznych. Jest też najbardziej odporny na ścieranie. Praktycznie tylko płytki gresowe osiągają V klasę ścieralności. Charakteryzuje się znakomitą wytrzymałością i odpornością chemiczną.

Nazwę zawdzięcza białej barwie czerepu. Najczęściej zmienia się jego naturalną barwę poprzez dodanie barwników ceramicznych. Pigmenty mogą nie tylko barwić masę płytki, ale i nadawać jej strukturę imitującą naturalny kamień.

Popularnym sposobem wykończenia płytek z gresu porcelanowego jest polerowanie, dzięki czemu uzyskujemy bardzo gładką i efektowną stronę licową. Płytki barwione, jednokolorowe dzięki polerowaniu, upodabniają się wyglądem do zmatowionych tafli szklanych. Polerowane lub naturalnie wypalone płytki o żyłowym lub ziarnistym wzorze do złudzenia imitują płyty granitowe lub marmurowe. Spotkać można także płytki o nierównej fakturze i powierzchni licowej. Ten typ wzoru uzyskuje się przez tzw. wielozasyp, czyli zasypywanie warstwami i prasowanie po każdym zasypaniu do formy.

Gres porcelanowy ze względu na swoje właściwości jest wykorzystywany do wykładania posadzek na traktach komunikacyjnych naszych domów, czyli powierzchni najbardziej narażonych na ścieranie. Jest również powszechnie używany na posadzki przemysłowe i w budynkach użyteczności publicznej.

Od płytki do wzoru

Płytki występują w różnych wariantach wymiarowych (np. 30x30, 10x10, 30x60 itp.). Wymiary te są nominalne i mogą się różnić od tzw. wymiaru produkcyjnego zwanego kalibrem (ze względu na deformacje w trakcie wypalania). Ma to szczególne znaczenie w przypadku płytek o czerepie spieczonym, które wypalane w wyższych temperaturach mają tendencję do większych zniekształceń.

Płytki są selekcjonowane w partie o tym samym kalibrze, czyli wymiarze, jaki uzyskały po wypale. Na opakowaniu podawana jest zarówno wartość kalibru określająca partię produkcyjną, jak też wymiar nominalny (np. wymiar nominalny 30x30 cm i kaliber 297x297 mm).

Płytki po wypaleniu mogą różnić się też tonacją barwną, gdyż nie jest możliwe uzyskanie całkowicie jednolitej barwy wszystkich płytek. Producenci selekcjonują płytki, grupując je w zestawy o tej samej tonacji. Kupując płytki określonego koloru i wzoru, trzeba zwrócić uwagę na typ tonacji barwnej, określony na opakowaniu odpowiednim symbolem, np. Tonacja A, Tonacja B. Płytki tego samego rodzaju występujące pod tą samą nazwą, ale różniące się kalibrem i tonacją barwną, powinny być sprzedawane jako oddzielne produkty. Powinniśmy więc sprawdzić na opakowaniu oznaczenia kalibru i tonacji.

Płytki mogą występować w różnych gatunkach. Gatunek ma decydujący wpływ na cenę.

W gatunku I dopuszcza się pięć płytek wadliwych na 100. W II i III można spodziewać się większej ilości wadliwych płytek. Występuje jeszcze gatunek płytek pakowanych bez selekcji, czyli "prosto z pieca". W przypadku gatunków II, III i "prosto z pieca" możemy mieć problemy z uznaniem reklamacji.

Jednak pojęcie gatunku i określające go warunki nie są dokładnie sprecyzowane i mogą być dla każdego producenta inne. Warto więc przed zakupem zapytać o podstawę selekcji danego produktu i jaki typ nieprawidłowości uznawany jest za wadę.

PODSTAWOWE TERMINY

Czerep

Strukturę materiału ceramicznego po wypaleniu określa się terminem czerepu. Może być porowaty lub spieczony. Stopień spieczenia ma wpływ na własności techniczne i użytkowe płytek. Te o czerepie porowatym mają mniejszą twardość i odporność na ścieranie, są bardziej nasiąkliwe, mniej odporne na: zabrudzenia, czynniki chemiczne i przebarwienia oraz na różnice temperatur. Z kolei te o czerepie spieczonym mają strukturę zbliżoną do szkła, charakteryzującą się niską nasiąkliwością, dużą twardością i dużą odpornością na ścieranie.

Kolor czerepu uzależniony jest od surowców, z jakich wypalono element ceramiczny. Dominują odcienie żółci, czerwieni, brązu. Spotkamy też ceramikę bardzo jasną o czerepie białym, jasnokremowym, jasnoszarym.

Nasiąkliwość E (w proc.)

Płytki ciągnione - A I (gr. I - do 3 proc.); A IIa (gr. IIa - 3-6 proc.); A IIb (gr. IIb - 6-10 proc.), A III (gr. III - pow. 10 proc.)

Płytki prasowane - B I (gr. I); B IIa (gr. IIa); B IIb (gr. IIb); B III (gr. III)

Klasy ścieralności płytek

V - najwyższa; można stosować nawet na powierzchniach obiektów przemysłowych i ciągów komunikacyjnych o bardzo dużym natężeniu ruchu i zanieczyszczenia.

IV - duża odporność, również przeznaczone do pomieszczeń o dużym natężeniu ruchu i dużym zanieczyszczeniu powierzchni, np. w sklepach, na klatkach schodowych.

III - na posadzki w korytarzach, przedpokojach i kuchniach.

I i II - do mieszkań, gdzie chodzi się tylko w miękkim obuwiu lub boso.

---