Wykład 1

Strategia SMAR (Wojciszke)

• Systematycznie Modyfikowane Autoreplikacje - wielokrotne powtarzanie przez ten sam zespół autorów badania wskazującego jakąś prawidłowość przy celowym wprowadzaniu modyfikacji próby, metod pomiaru i zmiennych stanowiących przedmiot badania.

SMAR - cele

1. Wykazanie rzetelności (powtarzalności) podstawowego efektu

2. Sprawdzenie skuteczności manipulacji i teoretycznej trafności zastosowanych miar

3. Maksymalizacja trafności wewnętrznej

4. Maksymalizacji trafności zewnętrznej i teoretycznej

5. Eliminacja alternatywnych wyjaśnień

6. Poszukiwanie moderatorów

7. Poszukiwanie mediatorów

Wykazanie istnienia efektu niezależnie od miejsca badania

Probabilistyczny charakter zależności

• Trzeba pamiętać, że badania wskazują zawsze na mniejszą lub większa szansę na to, ze określony efekt istnieje, ale nigdy nie dają pewności

• Jakie są szanse, ze wygramy w totka? Małe ale zawsze są. Więc zawsze są szanse, że pokażemy efekt, którego tak naprawdę nie ma.

Błąd pomiaru/ błąd próby

• Każdy pomiar jest obciążony błędem, bo nasze narzędzia nie są idealne a rzeczywistość jest bardzo złożona.

• Błąd pomiaru - wzrost (rano i wieczorem)

• Wierzymy centymetrowi, ale on też może być niedokładny

• Błąd próby - do badania wybieramy tylko część populacji. To jak dobrze dobierzemy próbę wpływa na wyniki

Przykład - badania nad huśtawką emocjonalną (fear-then- relief effect) Doliński

• Huśtawka emocjonalna to technika wpływu społecznego polegająca na nagłym zniknięciu źródła negatywnych emocji (strachu) co powoduje demobilizację poznawczą i uległość.

• Np. przesłuchanie typu: „zły policjant-dobry policjant”

Uległość w sytuacji huśtawki emocjonalnej nie wynika ze strachu, ale z jego nagłego wycofania (ulga).

Eliminacja alternatywnych wyjaśnień

• Zwykle zjawiska psychologiczne można różnie wyjaśniać. Przyczyny zjawiska mogą działać jednocześnie i mogą wyjaśniać je w kategoriach procesów emocjonalnych, poznawczych, osobowościowych, ewolucyjnych. Prowadzi to do powstania rywalizujących koncepcji wyjaśniających dane zjawisko.

Spór „natura czy kultura”

• Zaobserwowano, że kobiety różnią się od mężczyzn preferencjami w wyborze partnera (Buss 1996).

Wyjaśnienie ewolucyjne: te różnice to efekt nacisków ewolucyjnych - kobiety szukają zamożnych partnerów bo wychowanie dzieci wymaga nakładów, mężczyźni szukają pięknych kobiet bo to synonim zdrowia i możliwości reprodukcyjnych

Wyjaśnienie społeczne: taki dobór wynika ze społecznych i kulturowych stereotypów płciowych

Błąd qui pro quo

Złudzenie, że:

• zastosowana manipulacja wywołuje wyłącznie efekty przewidywane przez badacza.

• zastosowane narzędzie pomiarowe jest wrażliwe wyłącznie na zmiany poziomu interesującej nas zmiennej

Maksymalizacja trafności zewnętrznej

• Badanie jest trafne zewnętrznie, gdy mechanizm można uogólnić na inne osoby i sytuacje niż te faktycznie zbadane. Należy zatem powtórzyć badanie z udziałem innych osób, nieco zmienionej procedury, czy zmiennej zależnej.

• Badania laboratoryjne trzeba koniecznie spróbować przenieść w inne warunki, by upewnić się, że efekt działa też poza warunkami laboratoryjnymi.

Interferencja pomiarów

• Niektórzy badacze sądzą, że sprawę załatwi jeden skomplikowany eksperyment, w którym uda się „upchnąć” wszystkie możliwe zmienne i rozstrzygnąć od razu wszystkie wątpliwości.

• Jest to niemożliwe, bo zachodzi interferencja pomiarów: pomiar już wykonany może zakłócać ten, który nastąpi poprzez efekt kontrastu. Im więcej mierzymy zmiennych w badaniu tym bardziej pomiar jest niedokładny.

Przyczyny:

• Zmęczenie badanego

• Niejasność intencji badacza dla badanego

• Efekt kontrastu

Poszukiwanie moderatorów

• Moderator jakiejś zależności to czynnik, który decyduje o jej występowaniu lub nie.

• W wielu badaniach istotnym moderatorem jest płeć.

• W badaniach nad różnicami płciowymi w zakresie preferencji dotyczących doboru partnera heteroseksualnego (Wojciszke, Baryła i Downar 2002) stwierdzono, że kobiety preferują mężczyzn o wysokim statusie, niezależnych finansowo, atrakcyjnych i zaradnych i wysokich. Mężczyźni poszukują kobiet atrakcyjnych, miłych, bez zahamowań ale tylko wtedy, gdy chodzi o związek krótkoterminowy

• Moderatorem jest zatem rodzaj związku (krótko-, długoterminowy)

Poszukiwanie mediatorów

• Mediator to proces lub stan pośredniczący między zmienną niezależną (przyczyną) a zmienną zależną (skutkiem). Odpowiada na pytanie, dlaczego zależność występuje.

• Dlaczego huśtawka emocjonalna działa?

• Hipoteza: człowiek pod wpływem nagłego wycofania negatywnych emocji staje się bezmyślny. Myśli o tym co się stało („aż mi serce stanęło”), o tym co mogło się stać („o matko! Mandat! I jeszcze jaki wstyd), że nie ma zasobów poznawczych by przetwarzać aktualnie dopływające informacje.

Po co szukać mediatorów i moderatorów?

• Szukanie moderatorów umożliwia określenie w jakich warunkach dany efekt się pojawia a kiedy nie. Na przykład w jakich warunkach i na jakie osoby działa manipulacja oparta na zaangażowaniu. Szukanie moderatorów ma więc istotne znaczenie praktyczne.

• Szukanie mediatorów ma znaczenie dla budowania teorii - pozwala określić jaka jest natura zjawiska i dzięki temu określić podstawy teoretyczne zjawiska.

Moderatory a mediatory

• Znajomość mediatorów umożliwia zwykle skuteczne wskazanie moderatorów. Jeśli rozumiemy dlaczego dane zjawisko działa łatwiej nam powiedzieć na kogo działa i w jakich sytuacjach praktycznych można się posługiwać tym mechanizmem dla wyjaśnienia zjawisk. Na przykład jeśli wiemy, że frustracja wzbudza agresję to rozumiemy, czemu prawdziwe bywa powiedzenie, że jak człowiek głodny to zły.

• Znajomość moderatorów nie zawsze pozwala nam określić jakie zmienne stanowią o mechanizmie zjawiska. Na przykład płeć jest tak ogólnym moderatorem, że stanowi marna wskazówkę w poszukiwaniu mediatorów.

Wykład 2

Komunikacja werbalna a niewerbalna

• Komunikacja niewerbalna używa środków niejęzykowych: gesty, mimika, pantomimika, ton i wysokość głosu, postawa ciała, posługiwanie się przestrzenią (proksemika), dotyk,

Cele komunikacji niewerbalnej

• Przekazywanie emocji i intencji

• Regulacja interakcji

• Pokazanie zażyłości

• Pokazanie stosunków dominacji i kontroli

• Wspomaga osiąganie celów

• Zastępuje komunikację werbalną (tam gdzie to konieczne)

Twarz

• Mimika - zmiany emocji

• Mięsień jarzmowy (zygomatic)

• Mięsień ściągający brwi (corrigator)

• Mięśnie te mogą być poruszane zarówno spontanicznie i bez kontroli wolicjonalnej ale także w sposób celowy

• Badania Izarda (1975).

Paul Ekman

• Opisał precyzyjnie wyraz mimiczny odpowiadający poszczególnym emocjom:

• Szczęście, zdziwienie, strach, smutek, gniew, wstręt (pogarda)

• FACS (Facial Action Coding System) - 46 wyrazów twarzy z opisem mięśni

FACS (Fecial Action Coding System)

• Orbicularis oris - mięsień okrężny ust

• Masseter (żwacz), rozluźniony Temporalis (skroniowy) oraz Pterygoid (skrzydłowy)

Czyja mimika tylko odzwierciedla emocje?

• Kraut i Johnston (1979) podczas gry w kręgle ludzie uśmiechają się ale nie w momencie strącenia dużej liczby kręgli tylko wtedy, gdy odwracają się do znajomych z którymi grają.

Kontakt wzrokowy - pokazuje relacje lubienia, oraz status osoby

• Dovidio i Ellyson (1985) - osoby o niższym statusie częściej się patrzą na te o wyższym statusie.

• Henley i Harman (1985) kobiety maja tendencję do częstszego spoglądania na innych niż mężczyźni

• Dovidio, Ellyson, Keating, Heltman i Brown (1988) - ważna jest nie tylko płeć ale także status

• Mężczyźni eksperci częściej patrzą gdy mówią, ale rzadziej gdy słuchają

• Kobiety eksperci wykazują ten sam schemat, gdy partner rozmowy ma niższy status

• Gdy kobieta i mężczyzna mają identyczny status to wtedy mężczyzna więcej patrzy gdy mówi niż gdy słucha a kobieta odwrotnie

Gesty

• Emblematy - gesty o specyficznym znaczeniu, często zastępujące słowa lub wyrażenia, specyficzne kulturowo, uwaga na różnice międzykulturowe

• Gesty ilustrujące - gesty dopełniające przekaz werbalny

• Ruchy automanipulacyjne - bawienie się rekwizytem, włosami, drapanie się itp.

• Gesty te różnią się stopniem kontrolowalności

Dotyk

• Przekazuje emocje (pozytywne lub negatywne, w tym agresję)

• Zabawowy

• Próba sprawowania kontroli

• Rytualny

• Związany z zadaniem

Crusco i Wetzel (1984)

• Badanie w warunkach naturalnych

• Gdy kelnerka przypadkowo dotknęła ręki klienta to otrzymywała większe napiwki niż wtedy, gdy nie dotknęła.

Whitcher i Fisher (1979)

• Badania w szpitalu przed ważnym zabiegiem operacyjnym.

• Losowo dobrana grupa badanych była delikatnie dotknięta przez pielęgniarkę zaraz przed zabiegiem

• Kobiety, które doświadczyły dotyku po zabiegu czuły się znacznie lepiej (doświadczenie subiektywne) i miały niższe ciśnienie krwi (fizjologiczna miara napięcia lękowego)

• Mężczyźni, którzy zostali dotknięci przez pielęgniarkę czuli się znacznie gorzej i mieli wyższe ciśnienie krwi

Burgan, Buller i Woodall (1989)

• Na ile przyjemny jest dotyk innych ludzi?

• Mężczyźni uważają za przyjemny dotyk bliskiego przyjaciela mężczyzny jeśli ogranicza się od pasa w górę i od kolan w dół. Bliska przyjaciółka lepiej, żeby nie dotykała głowy oraz nóg od kolan w dół (to są regiony w których dotyk jest umiarkowanie przyjemny)

• Mężczyźni uznają, że jeśli obcy mężczyzna dotyka ich rąk i ramion to nie jest to nieprzyjemne. Obca kobieta może dotykać całego ich ciała

• Kobiety uznają, że inna kobieta może dotykać ich rąk. Obcy mężczyzna najlepiej żeby ich nie dotykał a jeśli już musi to omijając korpus.

• Kobiety uważają za przyjemny dotyk przyjaciela mężczyzny bez względu na miejsce a przyjaciółki tylko w okolicach głowy i rąk oraz przyjemny w umiarkowanym stopniu w okolicach ramion i łydek.

Dystans - Proksemika

Hall (1966)

Strefy przestrzenne dla kultury zachodniej

• Strefa intymna do 0,5 m.

• Strefa osobista do 1,25 m.

• Strefa społeczna do 4 m.

• Strefa publiczna do 8 m.

Afiliacyjna teoria równowagi (Aryle i Dean 1965, Patterson1973)

• Gdy pojawiają się wymuszone sygnały intymności w jednej modalności to słabną te w innej modalności

• Efekt windy - ludzie zmuszeni do stania blisko siebie nie patrzą sobie w oczy.

Uśmiech spontaniczny vs uśmiech sztuczny

Mięśnie wokół oczu:

• orbicularis oculi,

• pars orbitalis

Jak wykryć kłamcę?

• Dwa rodzaje kłamstwa: fałszowanie i ukrywanie

• Wskaźniki werbalne - nielogiczne konstrukcje, zawikłane, dłuższe przerwy, więcej błędów językowych

• Nieodpowiednie emblematy, większa liczba gestów ilustrujących i ruchów automanipulacyjnych, częstsze zmiany pozycji ciała, mruganie, inna intonacja, barwa głosu

• Częste mikroekspresje, ekspresje stłumione, asymetria wyrażanych uczuć

Hierarchia kontrolowalności (Brown 1986)

• Przekaz werbalny - komunikaty językowe

• Mimika twarzy

• Ciało- ręce- nogi- stopy

• Właściwości głosu

Komunikacja werbalna a niewerbalna

• Przekaz werbalny (przyjazny vs nieprzyjazny) - przyjazny zachęcał do kontaktu po zakończeniu badania

• Przekaz niewerbalny (przyjazny vs nieprzyjazny)

• Przyjazny: ciepły, miły ton głosu, otwarta postawa ciała, szeroki uśmiech

• Nieprzyjazny: ostry ton głosu, zmarszczone czoło, spięta postawa

• Wyniki: gdy przekaz niewerbalny niezgodny z werbalnym to ważniejszy dla postawy wobec eksperymentatora okazuje się przekaz niewerbalny

Wykład 3

Autoprezentacja

• Proces kontrolowania sposobu w jaki jesteśmy postrzegani przez otoczenie

• Manipulowanie wrażeniem

• Nie zawsze jest to proces świadomy - pewne zachowania są już tak zautomatyzowane, że nie myślimy o nich

• Ludzie mają szereg elementów autoprezentacji z których mogą ujawniać jedne a ukrywać drugie. Dobór ten zależy od kontekstu

• Osoba konstruuje swoją tożsamość społeczną biorąc pod uwagę wiarygodność (Schlenker i Weigold 1992)

Historia badań nad autoprezentacją 1

• Goffman (socjolog) analiza publicznego wizerunku jest oprócz wglądu w motywy działań niezwykle istotnym elementem opisu człowieka. Autoprezentacja jest przydatna dla jednostki (wywieranie wrażenia), ale także dla przebiegu interakcji (interakcja przebiega płynnie wtedy, gdy rozumiemy kim jest nasz partner nawet gdy widzimy go pierwszy raz - jeśli autoprezentacja jest niewiarygodna, niespójna przebieg interakcji zostaje zakłócony)

• Człowiek w teatrze życia społecznego - podejście dramaturgiczne

Historia badań nad autoprezentacją 2

• Jones - zjawisko schlebiania, badania eksperymentalne należące do badania spostrzegania społecznego

• Opór badaczy

• „Bo to parasychologia”

• „To manipulacja i wprowadzanie innych w błąd”

• Modne były badania nad spostrzeganiem osób a nie motywami interpresonalnymi

• Teoria manipulowania wrażeniem podawała alternatywne wyjaśnienia wielu opisanych wcześniej zjawisk - wypieranie innych koncepcji

• Wywieranie wrażeniem uznawano za praktyczną umiejętność raczej z rzędu tych powiązanych z „savoir-vivrem”

Wywieranie wrażenia wcale nie jest takie proste

• Wrażenie, które osoba chce wywrzeć

• Wrażenie, które osoba wywarła (efekty uboczne) - zależy od stylu i adekwatności (Schneider 1981)

• Wyrażamy serdeczne podziękowania za coś naszemu nauczycielowi a postrzegane jest to jako lizusostwo.

• Opisujemy skromnie nasze osiągnięcia a jest to postrzegane jako brak pewności siebie

Taktyki 1

• Taktyki atrybucyjne - służą przekonaniu innych, że jesteśmy osobami określonego typu

• Taktyki repudiacyjne służą przekonaniu, że nie jesteśmy osobami określonego typu (Roth, Harris, Snyder 1988, Roth Snyder, Pace 1986)

Opisywanie siebie

• Życiorysy, ogłoszenia matrymonialne

• Wyraźne stwierdzenia na swój temat „nie jestem oszustem” są podejrzane, bo ludzie bardzo rzadko je wygłaszają - wiarygodności dodaje im pokazanie silnego wzburzenia (łzy, emocje)

• Opis własnej osoby często nie poprzez cechy, ale zachowania, zainteresowania

• Używanie słów ma ogromne znaczenie

• Leary (1993), ludzie tworzą wrażenie pomijając pewne informacje o sobie - w badaniach mogli omijać pewne pytania zadane przez eksperymentatora

Wyrażanie postaw

• Osoba może przeinaczać, ukrywać lub taktycznie wyrażać swoje postawy w celu wywołania określonego wrażenia.

• Zgodność postawy czy opinii z rozmówcą zwiększa szanse na bycie lubianym (lubimy ludzi podobnych do nas)

• Tetlock (1985) - wyrażane opinie zależą od audytorium - zmiany te trudno jednak odróżnić od rzeczywistych zmian postaw

Publiczne atrybucje

Dlaczego oblałem egzamin -

• Nie uczyłem się bo byłem na imprezie

• Bo egzamin był trudny

• Nie uczyłem się, bo mam trudną sytuację w domu (ojciec pije, matka bije)

• Atrybucje obronne - sukces przypisujemy sobie a porażkę innym

Zapamiętywanie (Gentry i Herrman 1990)

• Dlaczego nie przyszedł Pan do pracy?

• Zapomniałem, że tego dnia się żenię

• Udajemy, że poznajemy na ulicy kogoś, mimo, że nie pamiętamy kto to

Zachowania niewerbalne

• Kierowanie spojrzeniem

• Wyrażanie emocji zgodnie z sytuacją (graham, Gentry i Green 1981)

• Wyrażanie emocji pozytywnych (smile) Sommers 1984, hamowanie negatywnych (Flett, Blankstein, pliner i Bator 1988)

Wygląd zewnętrzny

• Atrakcyjność powoduje pojawienie się efektu. Dlatego ludzie są motywowani do dbałości o wygląd

• Waga (ludzie otyli są postrzegani jako leniwi i pobłażający sobie (Crandall i biernat 1990)

• Opalanie - dzięki opaleniźnie zyskujemy na atrakcyjności (Leary i Jones 1993)

Wygląd otoczenia

• Im większe biurko tym wyższa pozycja (Ornstein 1989)

• Cena sprzętów ma znaczenie (Bell, Holbrook i Solomon 1991)

• Światło rozproszone jest postrzegane jako bardziej przyjazne niż centralne

Sport, jedzenie, zachowania ryzykowne

• Modne sporty

• Unikanie ćwiczeń w miejscach publicznych (Laery 1992)

Kontakty społeczne

• Pławienie się w cudzej chwale (Cialdini)

• Usuwanie się z cienia porażki (Snyder)

• Polerowanie (Cialdini) badanie Rasputin

• Retuszowanie

Pomaganie innym

• Satow 1975 - gdy inni mają się dowiedzieć o tym ile daliśmy dajemy krotnie więcej

• Pomagamy by zatrzeć negatywne wrażenie, jakie przed chwilą wywarliśmy (Tedeschi i Riordan 1981)

Cele autoprezentacji 1

Oddziaływania interpersonalne

• Ludzie sądzą, że w ten sposób będzie im łatwiej żyć albo otrzymają więcej bonusów (Schlenker 1980)

• Osoby sprawiające dobre wrażenie mają większą sieć wsparcia społecznego

• W sytuacji szukania pracy ludzie najczęściej stosują autopromocję lub ingracjację (Stevens i Kristof 1995)

• Osoby stosujące techniki wywierania wrażenia łatwiej znajdują pracę. Porównując ingracjację (zgadzanie się z opiniami rekrutującego) i autopromocję okazuje się, że lepiej wykorzystywać ingracjącję (Higgins i Judge 2004)

• Byrne (1969)pokazał, że lubimy tych, którzy są do nas podobni - ingracjacja wydaje się oddziaływać właśnie w ten sposób, że zwiększa poziom dopasowania.

• Ma znaczenie też fakt, że ingracjacja pokazuje nas jako miłych a autopromocja jako komptentnych

Cele autoprezentacji 2

Budowa i podtrzymanie własnej wartości

• Ludzie są tacy jakimi chcą się przedstawić (funkcja budowania własnej tożsamości- Baumaister 1982, Golwitzer 1986)

Cele autoprezentacji 3

• Regulowanie emocji

• Pennebaker 1990 - przedstawianie pozytywnego wizerunku poprawia nastrój i dobrostan psychiczny

• (Strack, Martin Stepper 1988) badanie „ołówek”

Także badania Erbera nad negatywnym nastrojem - social constraints model of mood regulation

Autoprezentacja

• Nieświadoma

• Świadoma

• Obserwacyjna samokontrola zachowania (self-monitoring) (Snyder 1974) - definiuje tendencję osoby do kontrolowania wywieranego przez nią wrażenia.

Wysoka vs niska obserwacyjna samokontrola

• Wysoka

• Skoncentrowany na tym co jest odpowiednie w danej sytuacji społecznej

• Wrażliwy na zachowanie innych jako przesłankę co samemu trzeba robić

• Zdolny do kontrolowania własnej ekspresji

• Chcący kontrolować własną ekspresję

• Niespójny w swojej autoprezentacji

• Niska

• Nie dbający o to co należy zrobić w danej sytuacji

• Wrażliwy na wewnętrzne stany a nie zachowanie innych jako wskazówka własnego zachowania

• Nie skoncentrowany na sprawowaniu kontroli nad własną ekspresją

• Nie mający na celu kontroli własnej ekspresji

• Spójna autoprezentacja

Skala obserwacyjnej samokontroli

• Mam odczucie, że skoro wszyscy inni zachowują się w określony sposób to musi to być właściwe zachowanie w tej sytuacji

• W różnych sytuacjach i stykając się z różnymi ludźmi często zachowuję się jak zupełnie inna osoba.

• Potrafię zmylić przyjacielskim zachowaniem osoby, których w rzeczywistości nie lubię.

• Potrafię bronić tylko tych poglądów, które sam wyznaję.

• Mam problemy z dostosowaniem swojego zachowanie do różnych ludzi.

Ludzie o wysokiej obserwacyjnej samokontroli:

• Mają większe szanse na bycie dobrymi aktorami

• Są bardziej konformistyczni

• Ich zachowanie częściej jest niespójne z postawami

• Zbierają więcej informacji o innych osobach i lepiej je zapamiętują (Snyder 1974)

• Lepiej odczytują emocje z mimiki (Geizer, Rarick i Soldow 1977)

• Lepiej wychwytują próby manipulacji (Jones i Baumeister 1976)

• Mają bardziej zróżnicowane zestawy ubrań (ale tylko faceci - Zaidman i Snyder 1983)

Osoby o wysokiej samokontroli

• Mają raczej przyjaciół wyspecjalizowanych (tylko do jakiejś aktywności)

• Są bardziej zainteresowani przypadkowym seksem

• Oceniają potencjalnych partnerów na randkę posługując się raczej wyglądem fizycznym

• Mają większa liczbę partnerów seksualnych

Normy autoprezentacji

• Dobre obyczaje - norma restrykcyjna opisująca zachowania zakazane, jej złamanie może wykluczyć ze społeczności

• Norma skromności - zabrania zbytnio się chełpić, jeśli odbiorcy autoprezentacji znają nasze osiągnięcia

Skromność lepsza po niż przed, umiarkowana skromność jest najlepsza, nie umniejszaj wagi przedsięwzięcia, chyba, że inni znają dokładnie twoje osiągnięcia (Schlenker i Leary 1982)

• Norma stopnia pozytywności

Należy dopasować stopień pozytywności własnej autoprezentacji do partnera

• Norma odsłaniania się - należy ujawniać informacje osobiste tak dalece jak robi to partner (Darlega 1993)

• Norma konsekwencji (Gergen 1986) zgodność zachowań pomiędzy sytuacjami

• Norma uprzejmej uwagi - należy poświęcić każdemu troche czasu

• Norma niezwracania uwagi

• Norma „ jak gdyby nigdy nic” chroni przed utratą twarzy w szczególnie nagłych i niekontrolowalnych sytuacjach.

• Normy płciowe - kobiety nie mogą stosować w pracy autopromocji bo jest to postrzegane jako łamiące normę skromności (Rudman 1998), kobiety mogą więcej ujawniać posługując się normą otwartości

• Zgodna z prototypem

• Pełnioną rolą

• Kulturą

• Kontekstem

Problemy z autoprezentacją

• Autpromocja - pradoks autopromocyjny - skoro jesteś taki kompetentny to po co się promujesz (Jones i Pittman 1982)?

• Bilansowanie sympatii z autorytetem - ludzie oceniają osoby kompetentne jako mniej sympatyczne

• Dylemat autoprezentacyjny (dylemat lizusa)- im bardziej osoba chce wywierać dobre wrażenie tym bardziej sceptycznie reaguje odbiorca

• Problem zróżnicowanej publiczności (rodzice i rówieśnicy)

Wykład 4

Czy ludzie są optymistami?

• Optymizm (Scheier i Carver 1898) zgeneralizowane oczekiwanie, że wydarzą się rzeczy dobre i pożądane a uda się uniknąć rzeczy niepożądanych i niedobrych.

• Anderson i Snyder (1988) optymiści spodziewają się lepszych ocen w szkole i lepsze oceny otrzymują

• Carver i Gainer (1987) u kobiet optymizm podczas ciąży zmniejsza ryzyko depresji okołoporodowej

• Strack i in. (1987) ludzie podczas kuracji alkoholowej radzą sobie lepiej jeśli są optymistami

• Scheier i in (1990) optymizm skraca rekonwalescencję po poważnej operacji chirurgicznej.

Efekt nierealistycznego optymizmu

• Łatwo można określić jakie jest prawdopodobieństwo wypadku samochodowego?

• Jak? Patrząc jaka jest częstość wypadków w moim mieście?

• W Warszawie ta częstość wynosi ……

• Gdy prosimy badanych o określenie tego prawdopodobieństwa to ludzie poprawnie wyliczają szanse posługując się danymi o częstości danego zdarzenia

Neil Weinstein (1980, 1984)

• Ludzie widzą siebie jako mniej „przeciętni niż inni” wtedy, gdy mówimy o zdarzeniach negatywnych o bardziej podatni niż „przeciętni inni” na to, że doznają czegoś pozytywnego

• Błąd ten widać na poziomie grupy, ponieważ dość trudno oszacować dokładne prawdopodobieństwo dla pojedynczej osoby

Konsekwencje nierealistycznego optymizmu

• Postrzeganie większego wpływu na bieg zdarzeń

• Pozytywna samoocena - funkcja egotystyczna

• Redukcja stresu i napięcia emocjonalnego (Taylor i Brown 1988)

• Wzmożenie wysiłków na rzecz osiągnięcia pozytywnych stanów

Nierealistyczny optymizm?

• W badaniach Weinsteina nierealistyczny optymizm silniejszy, gdy ocena zdarzeń negatywnych niż pozytywnych

• Wydaje się, że ważniejsze jest tworzenie iluzji jeśli chodzi o postrzeganie zdarzeń negatywnych niż pozytywnych

• Być może jednak taki nierealistyczny optymizm nie jest korzystny bo usypia czujność?

Konsekwencje nierealistycznego optymizmu

• Im większy nierealistyczny optymizm studenta dotyczący zajścia w ciążę tym rzadziej stosowały środki antykoncepcyjne(Burger i Burns 1988)

• Im większy nierealistyczny optymizm dotyczący własnego zdrowia tym bardziej badani ignorują zalecenia lekarza dotyczące działań prewencyjnych (Perloff 1983)

• Brak optymizmu może zatem wywoływać działania zmierzające do eliminacji zagrożeń, albo ich unikania

Niespodzianka? Byle miła!

• Feather (1967, 1969) ludzie postrzegają pozytywne wydarzenia jako bardziej atrakcyjne gdy są nieoczekiwane niż wtedy, gdy są zaplanowane. Negatywne zaś postrzegane są jako bardziej nieprzyjemne gdy są niespodziewane.

• Pyszczyński (1982) człowiek chce minimalizować afekt negatywny a maksymalizować pozytywny. Ludzie starają się więc sterować stanami afektywnymi za pomocą oszacowań prawdopodobieństw.

Efekt Marks + Irwina

• Efekt Marks (1951) - Irwina (1953)

• Badani w większym stopniu oczekują wystąpienia zdarzenia pozytywnego niż negatywnego

• Jak pogodzić doniesienia klasyczne Marksa-Irwina i Pyszczynskiego?

• Efekt Marks-Irwina - sukces to było zdobycie pewnej ilości punktów, porażką utrata tych punktów (W innych badaniach Irwina były to bardzo małe kwoty pieniędzy) - oznacza to, że w badaniach tych sukces i porażka nie wywoływały silnego afektu

• A przecież Pyszczynski wskazuje na znaczenie afektu dla wnioskowania o szansach a więc także optymizmu czy pesymizmu

Eksperyment Pyszczynskiego (1982)

• Nagrody materialne od 50 centów do 5 dolarów za sukces w losowaniu

• Badani losowali jedną z 10 kart, ale różna liczba kart spośród 10 wygrywała (2, 5 lub 9 na 10)

• Przed losowaniem określali szanse na sukces

Wyniki

Badani oceniali swoje szanse na wygraną wtedy, gdy wygrana była wysoka niż gdy była niska

Gdy sukces był prawie pewny (9 na 10) badani zaniżali szanse jego uzyskania (80%)

Gdy szanse na sukces były niskie bądź średnie studenci szacowali swoje szanse adekwatnie.

Rozmowa po wybraniu opcji ujawniła, że część osób wskazywała na strategiczny pesymizm w ocenie (Wolę nie być pewny, że się uda”)

Mimo okłamywania siebie ludzie zyskują pozytywne emocje (zaskoczenie) wtedy, gdy osiągną sukces.

Wiara w prawo kromki

• Teza Dolińskiego, że ludzie mają pewne stałe przekonania na temat typowego przebiegu pewnych zdarzeń

• Prawa Murphy'ego

Alternatywne wyjaśnienie praw Murphy'ego

• Być może to, że prawa się sprawdzają wynika z selektywności pamięci i uwagi

• Zapamiętujemy lepiej te sytuacje, które są zgodne z naszymi poglądami, wyjątkowo negatywne

Optymizm

• Niektórzy (Matlin i Stnag 1978) zakładają, że większość ludzi to optymiści

• Optymizm jest pożądany bo pozwala generować wizje stanów do których się dąży, stymuluje wiarę w sukces i wytrwałość w dążeniu do celu.

Pułapki optymizmu

• Pułapka bierności - skoro los ma być łaskawy to wystarczy tylko poczekać spokojnie na to co przyniesie

• Pułapka „walenia głową w mur” - aktywność wyzwalana przez optymizm w sytuacji braku kontroli na zdarzenia

Pesymizm defensywny

• Pesymizm też może wyzwalać działanie człowieka

• Zwykle oczekiwanie porażki jest związane z tym, że rzeczywiście uzyskujemy niski poziom wykonania

• Ale pod warunkiem, że adekwatnie postrzegamy swoje możliwości na nie zakładamy czarnych okularów (jak pokazuje Pyszczynski). Pesymizm wtedy powoduje pojawienie się super pozytywnych emocji w sytuacji gdy osiągamy sukces

Pesymizm motywuje do działania

• Norem i Cantor (1986) pesymistyczne nastawienia motywują do (przeciw)działania - pesymizm defensywny

• Pesymizm defensywny - człowiek odczuwa pozytywne emocje w sytuacji sukcesu, pesymizm depresyjny - brak pozytywnych emocji a jedynie ulga. Pesymiści defensywni nie izolują się od ludzi i chętnie szukają towarzystwa. Pesymiści mają na koncie tyle samo porażek co optymiści, ale różnią się oczekiwaniami.

Norem i Cantor (1986)

• Eksperyment 1: Wybrano tylko uzdolnionych studentów i poproszono o rozwiązanie trudnych łamigłówek.

• Pesymiści i optymiści różnili się oczekiwaniami, poziomem lęku egzaminacyjnego

• A jednak nie różnili się efektami swojej pracy

Cantor i Norem (1989)

• Im więcej negatywnych myśli tym lepiej wykonywali zadanie

• Lęk motywuje defensywnych pesymistów w fazie przygotowawczej do intensywnego wysiłku - potem ten lęk systematycznie się obniża i w momencie wykonywania zadania jest na takim samym poziomie jak u optymistów. Pesymiści są do pewnego stopnia świadomi swojej taktyki a więc można uznać, że to rodzaj strategii.

Motywacja unikania porażki

• Teoria motywacji osiągnięć Atkinson (1957) - człowiek dąży do uzyskania sukcesu i uniknięcia porażki

• Osoba motywowana pozytywnie - silniejszy motyw osiągania sukcesu - wybiera trudne zadania

• Osoba motywowana negatywnie- silniejszy motyw unikania porażki - wybiera łatwe zadania

Obawa przed porażką
(Birney, Burdick i Teevan 1969)

• Ta ogólna zależność jest modyfikowana przez diagnostyczność zadania dla kompetencji (samoobrony)

• Jeśli ogłosimy publicznie, że wykonujemy zadanie pierwszy raz, nigdy nie robiliśmy czegoś takiego to nawet osoba o motywacji unikania porażki zaangażuje się w przeciętnie trudne zadanie

Lęk przed sukcesem (Horner 1972)

• Badani mieli wymyślić zakończenia historyjek dotyczących osiągnięcia przez pewną osobę sukcesu

• Kobiety 65% pesymistyczne zakończenia

• Mężczyźni 9% pesymistów

• Treść zakończeń pesymistycznych - poczucie alienacji

• Inne badania pokazały, że ten lęk ujawnia się u kobiet tylko wtedy, gdy historyjka dotyczy tylko męskich dziedzin

• Ale efekt ten zanikł wraz z zanikiem tradycyjnych ról

• Być może był to efekt sprzecznych motywacji: afiliacji i osiągnięć (Hyland 1989)

• Być może był to efekt obawy przed odrzuceniem społecznym (Sancho i Hewit 1990)

Kiedy nie opłaca się działać

• Orientacja defensywna - motywacja unikania zdarzeń negatywnych

• Zdarzenia negatywne silniej wzbudzają emocje niż pozytywne (asymetria negatywno-pozytywna - Czapiński 1988)

• Ludzie są więc silniej motywowani do unikania zdarzeń negatywnych niż poszukiwania pozytywnych

• Kontekst jest ważny - to co kiedyś było sukcesem szybko przestaje nim być a staje się status quo

Koncepcja mobilizacji - minimalizacji Taylor

• Stan negatywny wywołuje początkowo bardzo silne wzburzenie emocjonalne ale jest ono szybko tonowane. Takie szybkie reagowanie jest adaptacyjne (Peeters i Czapiński 1990)

• Po stresie następuje jego wygaszenie, bo ciągły stres byłby wyniszczający

• Takie założenie jest prawdziwe gdy rzeczywistość jest kontrolowalna a zdarzeń negatywnych jest stosunkowo niewiele

Gdy świat jest nieprzewidywalny

• Reagowanie stresem na zdarzenia negatywne wtedy, gdy jest ich bardzo wiele jest nieadaptacyjne bo wyczerpuje zasoby organizmu a nie ma zysku.

• Jeśli jednostka odczuwa niepewność a środowisko w jej odczuciu jest nieprzewidywalne i zagrażające korzystnie jest przyjąć orientację defensywną:

• Nie ma realnego wpływu na bieg zdarzeń

• Wierzy, że świat jest niesprawiedliwy

• Unika diagnostycznych informacji o „ja”

• Jest konformistą

• Pesymistą

• Demonstruje negatywny wzorzec motywacji osiągnięć

Seligman (1975)

• Badania nad psami

• Gdy jednostka widzi brak związku między reakcjami a wzmocnieniami - stan wyuczonej bezradności

• Badania Kofty i Sędka (1898, Sędek 1995) prezentują ten sam efekt ale w szkole - u uczniów, którzy nie są w stanie zrozumieć materiału pojawia się stan wyczerpania poznawczego

Bezradność

• Osoby długotrwale chorujące

• Osoby bezrobotne

• Wypalenie zawodowe

Wykład 5

Szczęście z perspektywy fizyki

• Włodzimierz Klonowski (1998) za Karlem Popperem

• Popper - siła napędową wszystkich organizmów żywych jest dążenie do bycia szczęśliwym. Klonowski uznał więc, że skoro ameba jest żywa to znaczy, że także będzie dążyła do szczęścia

• Klonowski uznał, że być może także nieożywione fragmenty rzeczywistości mogą dążyć do bycia szczęśliwym.

Cheermodynamika

• Zasady dowolny układ - system może stać się szczęśliwy jedynie kosztem innego układu

• Całkowita ilość szczęścia w układzie zamkniętym pozostaje stała

Szczęście w ujęciu filozofii

Arystoteles - Szczęście jest działaniem zgodnym z rozumną naturą człowieka, czyli jego REALIZACJĄ - człowiek odnajdujący szczęście to człowiek samorealizujący się, jednakowoż zgodnie z pewnymi kategoriami (roztropność). Oznacza to, iż, dla przykładu, człowiek odnajdujący w sobie potrzebę wiedzy, roztropnie tej wiedzy poszukujący i ją odnajdujący, jest człowiekiem szczęśliwym. Szczęście jest najwyższym celem jednostki.

Epikureizm - dobra doczesne mogą przynosić szczęście - rozumiane jako pozytywne emocje - hedonizm

Tatarkiewicz (1962)

• Powodzenie (łut szczęścia)

• Wielka radość (krótkotrwały stan emocjonalny)

• Eudajmonia (dodatni bilans życia - pierwotnie związane z posiadaniem zasobów)

• Zadowolenie z całości życia

Psychologia jakości życia - pozytywna strona psychologii

• Psychologia jakości życia zajmuje się jakością życia czy też szeroko pojętym dobrostanem psychicznym

• Jakość życia: Stan zdrowia , sytuacja rodzinna, wykształcenie, posiadanie pewnych dóbr, trwałość i bliskość więzi z innymi ludźmi, dostęp do informacji, bezpieczeństwo publiczne itd.

Człowiek szczęśliwy

• Wilson (1967): młoda, zdrowa, wykształcona, dobrze zarabiająca, optymistycznie nastawiona, wolna od trosk, religijna, zamężna, z wysokim poczuciem własnej wartości i pozytywną postawą wobec wykonywanej pracy, kobieta lub mężczyzna, o przeciętnych aspiracjach i dowolnym poziomie inteligencji,

Dobrostan

• Składniki:

• Poznawczy ocena satysfakcji z życia (szczęście)

• Emocjonalny - częstość doświadczanych emocji pozytywnych i negatywnych (jakość życia)

Diagnoza społeczna (Czapiński 2005)

Poczucie szczęścia zwiększyło się - następuje migracja odpowiedzi w górę

Czapiński - wnioski z „Diagnozy…”

• Najważniejszy czynnik wyjaśniający dobrostan to wiek respondenta - zależność odwrotna niż USA - im ktoś starszy tym niższy poziom dobrostanu, wyższa depresja. W stanach to osoby młode częściej cierpią na depresję.

• Drugi ważny czynnik to liczba przyjaciół - mają oni zwłaszcza wpływ na wolę życia

Warunki szczęśliwego życia

• Pieniądze nieco straciły na znaczeniu, podobnie jak dzieci, udane małżeństwo.

• Wzrosła rola pracy, przyjaciół, zdrowia, wykształcenia i silnego charakteru

Materializm a poczucie szczęścia

Materializm jest negatywnie powiązany z poczuciem szczęścia a zakupoholizm pozytywnie

Mikroekonomia dobrostanu (Oswald)

• Relacja między wysokością dochodów a poczuciem dobrostanu.

• Beckham 1929 - zauważył zależność między dochodami i poczuciem szczęścia - im więcej dochodów tym szczęśliwsi ludzie

• Watson 1930 - brak zależności

Biedni i bogaci

• Szczęście karetą nie jeździ, ale i w łachmanach nie chodzi. Samuel Adalberg

• Diener (1993), gdy uwzględniono wielkość dochodów okazało się, że wśród osób mniej zamożnych poczucie dobrostanu zależy od wielkości dochodów. U osób bardziej zamożnych relacja ta jest znacznie słabsza

Pomiar szczęścia

Zadaj sobie pytanie, czy jesteś szczęśliwy i natychmiast przestaniesz nim być - John Stuart Mill

Problemy z samoświadomością

• Diener i Fujita (1995)

• Ocena dobrostanu dokonana przez studentów

• Ocena posiadania zasobów dokonana przez bliskich znajomych i przyjaciół (inteligencja, sieć społecznego wsparcia, pieniądze)

• Następnie sprawdzono jaka jest relacja między ocenami zewnętrznymi materialnych zasobów, zadowoleniem z życia (ocena wewnętrzna)

Wygraj w totka!!

• Hannah stwierdził, że osoby, które wygrały duża sumę pieniędzy w loterii oceniają swoje życie po wygranej jako mniej szczęśliwe niż przed wygraną.

• Inglehart (1990) wśród osób deklarujących, że ich sytuacja finansowa znacznie się poprawiła odsetek ludzi zadowolonych z życia wynosił 85% a tych, których sytuacja się pogorszyła odsetek zadowolonych wynosił 57%

• Ale inne badania nie potwierdziły takich wyników (Diener 1993)

Szczęście narodów

• Badania Dienera i współpracowników 1993 - 39 krajów, 1995 - 55 krajów

• Jest silna zależność między PKB a poczuciem szczęścia (średnia dla reprezentatywnej próby respondentów z danego kraju)

Poziom indywidualny a poziom grupowy

• Wygląda na to, że na poziomie indywidualnym trudno jest znaleźć zależność między wielkością zasobów a poczuciem szczęścia

• Na poziomie narodowym taka zależność jest bardzo widoczna - wyższy dochód narodowy brutto jest powiązany z wyższym poziomem dobrostanu

Badanie Klonowicz i in. (2002)

Dobrostan

• Poczucie szczęścia

• Subiektywna ocena stanu zdrowia

• Poczucie skuteczności

• Optymizm przewidywań (zmiany na lepsze)

Człowiek szczęśliwy

• Klonowicz, Cichomski, Eliasz (2002)

• Przeciętnie zamożny, kobieta lub mężczyzna, z wyższym wykształceniem, młodsza, optymistyczna, dochody są ważnym determinantem poczucia szczęścia tylko u (zbadano 1004 osoby z Warszawy)

Czy opłaca się być szczęśliwym?

• Lyubomirsky, King i Diener (2005)

• Metanaaliza innych badań

• Szczęście wiąże się z sukcesem w różnych dziedzinach

• Badania podłużne wskazują, że osoby szczęśliwe w konsekwencji osiągają sukces życiowy i zdobywają przyjaciół oraz pieniądze

• Poczucie szczęścia wywołuje pozytywne emocje i to one powodują, że człowiek osiąga sukces (ale trzeba pamiętać, że tekst podsumowuje badania amerykańskie)

Csikszentmihalyi

• Dobra materialne niekoniecznie prowadzą do szczęścia bo:

• Eskalacja oczekiwań

• Ważne stają się porównania społeczne (relatywna deprywacja - Martin 1981)

• Ważne są także relacje społeczne

• Ważne stają się inne dobra - czas, który ogranicza nasze aktywności (pułapka zarabiania - nie mamy czasu bo zarabiamy i musimy więcej zarabiać bo nie mamy czasu)

• Doświadczenie optymalne - takie doświadczenie, które jest nagradzające samo w sobie.

• Przepływ (flow) - stan całkowitej koncentracji na zadaniu, połączony z pozytywnymi emocjami i odrzuceniem własnego „ja”, traci się poczucie upływu czasu, poczucie, że się wie co trzeba kolejno wykonać, posiada się odpowiednie umiejętności, aby wykonać to zadanie,

• Szczęście pojawia się po przepływie

Wykład 6

Czym jest grupa?

• Wspólny los (Lewin 1948)

• Formalna lub ukryta struktura społeczna - relacja statusu i ról (Sherif i Sherif 1969)

• Ludzie pozostający ze sobą w bezpośredniej interakcji („twarzą w twarz”) (Bales 1950)

• Duże grupy (wspólny los)

• Małe grupy (struktura oraz interakcja)

• Subiektywna ocena - autokategoryzacja - jednostka spostrzega siebie jako członka grupy społecznej (Tajfel 1981, Turner 1982)

• Ale jak zatem o istnieniu grupy dowiadują się inni? Skąd wiadomo do jakiej grupy ktoś należy?

• Podejście Browna - grupa to dwie lub więcej osób, które określają się jako jej członkowie a jej istnienie jest rozpoznawane przez przynajmniej jakąś inną jednostkę

Czy grupa to zestaw jednostek?

• Allport (1962)

• Czy grupa ma jakaś specyfikę? Jakieś unikalne procesy? Zjawiska?

• Le Bon (1896) i McDougall (1920) - „umysł grupowy”

• Czy można zbadać „umysł grupowy”?

• Ten konstrukt pozostaje zatem wątpliwy Allport (1962)

• Allport - Nurt redukcjonistyczny - grupa to nic więcej jak zestaw jednostek - wiedza grupy jest sumą wiedzy jednostek na dany temat

• Asch, Sheriff, Lewin, Mead - grupa to taka struktura, która charakteryzuje się unikalnymi właściwościami - pewne procesy nie występują w przypadku jednostek

Grupa wg Tajfela (1978)

Jak odróżnić procesy grupowe od interpersonalnych?

1. Obecność dwóch łatwo rozpoznawalnych kategorii społecznych

2. Zmienność zachowań w obrębie każdej z grup jest słabo zróżnicowana

3. Zmienność zachowań wobec członków grupy obcej jest słabo zróżnicowana

Wniosek Tajfela: zachowanie społeczne człowieka można rozpatrywać jako kontinuum interpersonalne - grupowe

Tożsamość - Turner

• Człowiek może się przełączać z zachowań grupowych na interpersonalne - Romeo i Julia

• Proces nagłego przełączania zachowania jest możliwy dzięki zmianie obrazu własnej osoby: tożsamość osobista - właściwości personalistyczne i idiosynkratyczne

• Tożsamość społeczna - przynależność grupowa

Eksperyment Doise, Deschamps i Meyer (1978)

• Dzieci oglądały zdjęcia chłopców i dziewcząt i miały określać jakimi cechami charakteryzują się osoby ze zdjęć

• Zaznaczały przymiotniki, które dobrze opisują dziecko ze zdjęcia.

• Dwie grupy:

1. Pierwsza grupa wiedziała, że będzie oceniać zdjęcia dziewcząt i chłopców

2. Druga grupa nie wiedziała, że będzie oceniać też drugi zestaw

Wyniki:

• W grupie eksperymentalnej wybierane przymiotniki były bardziej jednorodne w obrębie danej grupy płciowej a bardziej zróżnicowane między grupami niż w grupie kontrolnej.

• W grupie kontrolnej dzieci opisywały zdjęcia z pierwszego zestawu bardziej idiosynkratycznie - dostrzegały mniej różnic między dziewczętami i chłopcami a mniej podobieństw w obrębie poszczególnych grup.

Badanie Deautsch i Gerard (1955)

• Ocena długości odcinków - konformizm

• Tendencja do błędnej oceny długości odcinków była tym silniejsza, gdy uczestnicy badania zostali zdefiniowani jako grupa o jasno określonym celu.

Grupa a tłum

• Le Bon (Psychologia tłumu)

• Teza: w tłumie jednostki ulegają regresji do prymitywnych lub instynktownych form zachowania

• Teoria deindywiduacji Zimbardo (1969)

• Anonimowość, rozproszenie odpowiedzialności, wielkość grupy

• Prowadzi to do utraty tożsamości i zmniejszenia dbałości o społeczną ocenę czynów

Tłum

• Doprowadzenie do homogenizacji grupy wzmaga impulsywne, regresywne, irracjonalne zachowania

• Wojsko

• Watson (1973) - dane etnograficzne - upodobnianie się wojowników do siebie poprzez malowanie twarzy i ciała, przywdziewanie masek i identycznych strojów jest częstsze w takich kulturach w których akceptowane są wyjątkowo agresywne działania wobec wrogów

Czy zawsze silna grupa oznacza deindywiduację?

• Diener (1979) branie udziału w aktywnościach w których celem jest stworzenie spójności grupowej może prowadzić do zaangażowania członków grupy w bardziej niekonwencjonalne i rozhamowane zachowania w porównaniu z grupą, w której wstępne doświadczenia sprzyjały uzyskaniu większej samoświadomości

Czy na pewno „umysł grupowy”?

• Diener uważa, że ważniejsze jest to, jakie są normy grupowe - deindywiduacja to wyłączenie norm indywidualnych na rzecz norm grupowych. Słabnie kontrola zachowania związana z samoregulacją a rośnie kontrola bezpośrednia środowiska.

• Można jednak sądzić, że utrata samoświadomości nie jest całkowita, gdyż dochodzi do wygaszenia zachowań tłumu

Reicher (1984)

• Zwykle tłum formuje się przeciw czemuś (kibice przeciw policji, strajki i łamistrajki)

• Teza Reichera - ludzie w tłumie przyjmują nową tożsamość a nie stają się anonimowi a więc nie zanika ich tożsamość a raczej przesuwa się w kierunku tożsamości grupowej

Stawanie się członkiem grupy

Rekonesans grupy

• Levine i Moreland (1994) ludzie starają się przystąpić do takich grup by maksymalizować zyski i minimalizować straty

• Tylko jak to oszacować

• Poprzednie doświadczenia z grupami

• Nadmierny optymizm - ja więcej zyskam z tej grupie niż inni

• Zjawisko odbicia „rebound” - im większy optymizm przed wejściem do grupy tym szybciej następuje rozczarowanie i rezygnacja

• Gdy staniemy się członkiem grupy zmienia się nasz sposób pojmowania siebie - obraz „ja” (self concept)

• Stajemy też w opozycji do „starych” członków grupy (Moreland 1985) - komunikujemy się częściej z „nowymi” i chętniej się w nimi zgadzamy

Inicjacja do grupy

• Rytuały przejścia - van Gennep (1960)

• Zmiana tożsamości - umiera stare „ja”

• Widoczne sygnały nowego „ja” - zmiana stroju, sposobu zachowywania się,

• Ceni się nową grupę bardziej, jeśli rytuał był trudny - dysonans poznawczy - skoro się tak namęczyłem żeby wejść do grupy to teraz muszę uznać, że było warto (Eksperyment Aronson i Mills 1959, Eksperyment z szokami elektrycznymi Gerard i Mathewson 1966)

Paradygmat grupy minimalnej

• Osoby oceniały zestaw obrazów i wybierały te, które im się podobają

• Następnie informowano badanych czyje obrazy najczęściej im się podobały (Klee i Kandinsky). Jako efekt podziału na grupy pojawia się faworyzacja członków własnej grupy

Podobieństwo losu

• Rabbie i Horwitz (1969) - 112 osób badanych

• Dzieci podzielono na dwie grupy: „zielonych” i „niebieskich” (etykietka grupy)

• Część osób w danej grupie dzięki rzutowi monetą miała otrzymać radyjka, część nie (warunek „wspólny los”),

• Część grup nic nie wiedziała o losowaniu (warunek kontrolny).

• Dzieci, które miały „wspólny los” oceniały członków własnej grupy bardziej pozytywnie

• Rabbin i Horwitz uznali, że prosta klasyfikacja nie wystarczy.

• Jednak, gdy powiększyli liczbę badanych okazało się, że kategoryzacja zmienia widzenie innych i siebie ale nie tak silnie jak etykietka+wspólny los.

Współzależność zadaniowa

• Lewin (1948) wspólny los ważny, ale dużo ważniejsze wspólne cele (MIT).

• Grupa jest tak silna jak najsłabszy jej uczestnik (gdy komplementarność)

• Deutsch (1949) - hipoteza: w warunkach współzależności pozytywnej ludzie będą sobie pomagać, lubić się a grupa będzie silnie dążyć do celu. Grupę będzie też cechować intensywna komunikacja i wyższa produktywność

Badania Deutscha (1949)

• Studenci

• Ocena grupowa - na podstawie osiągnięć ich grupy na tle innych (współzależność pozytywna)

• Ocena indywidualne na podstawie tego jak wypadną na tle swojej grupy (współzależność negatywna)

• Pięciotygodniowa praca nad zagadkami logicznymi i społecznymi

• Ocena poziomu wykonania, opis postaw wobec zadania i członków grupy

Kooperacja lepsza

• Rosenbaum 1980 - budowanie wieży

• Johnson 1981 - przegląd badań

• Na 109 badań w 65 wykazano lepszą produktywność w sytuacji kooperacji, w 8 sytuacji rywalizacji

Fazy pracy grupowej

• Orientacja (dużo komunikacji)

• Ocena

• Kontrola (aktywność społeczno-emocjonalna)

• Bales skategoryzował zachowania w relacjach zadaniowych i zaproponował system kodowania (IPA - interaction process analysis)

• Akt - wypowiedź werbalna, wokalizacja niejęzykowa, zachowania niewerbalne

ICP

Analiza ilościowa

Kodowanie zachowań

• Jakie zachowania występują w grupie - (profil procentowy)

• Jakie zachowania występują u danej osoby (profil procentowy)

• Ile czasu zajmują poszczególne grupy aktów interakcji w danej grupie - profil grupowy

• Ile czasu zajmują poszczególne grupy aktów interakcji danej osobie w grupie - profil indywidualny

Konkluzje z badań tą metodyką

• Hare (1976) i McGrath (1984) - podsumowanie badań w tym nurcie

• Poszczególni członkowie grupy różnią się częstością zachowań komunikacyjnych, Ci którzy mówią częściej zyskują też więcej uwagi innych

• Lider mówi dużo - tym więcej im większa grupa

• Grupa laboratoryjna

Problem z ICP

• Analiza funkcjonalna nie określa, czy grupa była produktywna.

• Analiza jest bardzo trudna do przeprowadzenia - pracochłonna - długotrwałe szkolenie, ważna precyzja kodowania

Wykład 7

Małe grupy

Spójność grupy - podejścia

• Suma wzajemnej atrakcyjności członków grupy (Lott i Lott 1965) - lubienie się jako spoiwo grupy

• Pomiar socjometryczny

• Ale czy w grupach zadaniowych wszyscy lubią wszystkich?

• Takie podejście redukuje grupę do sumy jednostek (Hogg 1992)

• Lubienie się nawzajem zakłada to, że się znamy - a przecież w dużych grupach poszczególni członkowie nie znają się

Hogg (1992)

Spójność grupy wynika nie z lubienia się wzajemnie jej członków, ale z atrakcyjności społecznej każdego członka grupy jako członka grupy, bez względu na to jaki on jest jako jednostka

Spójność grupy - badania

Atrakcyjność interpersonalna wynika często z:

• bliskości fizycznej - mieszkańcy akademików (Festinger 1950, Ebbesen 1976)

• Podobieństwa postaw (Zander 1960)

• W grupach zadaniowych - łatwość osiągnięcia celu a nie podobieństwo wartości (Anderson 1975)

• Zakończona powodzeniem współpraca (Czy chciałbyś pozostać w tej grupie i rozwiązywać kolejny problem?) (Anderson 1975)

• Spójność większa w sytuacji konfliktów międzygrupowych - mobilizacja wewnątrz grupy trwająca dłużej niż sam konflikt (Sheriff 1966, „obóz letni”)

• Sukces - zwykle, ale nie u dzieci w wieku w którym rozwojowo grupa jest najważniejsza (pięciolatki - Yee i Brown 1992)

Konsekwencje spójności

• Teoretycznie spójność powinna przynosić same pozytywne efekty - skoro ludzie się lubią to powinno być bosko

• Spójność = wysokie wykonanie ?

• Muller i Copper 1994 - metanaliza 49 badań

• Lubienie się jest ważne w drużynach sportowych ale już w grupach pracowniczych i laboratoryjnych nie. Ważniejsza jest spójność oparta na zaangażowaniu a nie na lubieniu się

• Zależność jest prawdopodobnie odwrotna - to nie spójność prowadzi do wysokiego wykonania (Bakeman i Helmriech 1975 - badaniach nurków morskich

Spójność a normy grupowe

• Berkowitz 1954, Schachter 1951 - spójność grupy zwiększa tendencję członków do zachowywania się zgodnie z normami grupowymi. Jeśli normy faworyzują produktywność to poziom wykonania rośnie

• Tak więc normy grupowe stanowią moderator relacji między produktywnością a spójnością

• Badanie Schachtera

• Norma wysokiego wykonania „Czas ucieka, musimy zasuwać”, niskiego wykonania „Nie napinaj się, jestem zmęczony”

Normy grupowe

• Badania Newcomba 1961

• Bennington College - uczelnia o bardzo liberalnym patosie ale przyjmowała studentów z konserwatywnych rodzin

• Badania podłużne wykazały, że ich poglądy polityczne ulegają stopniowej modyfikacji i liberalizują się

Proces obserwacji grupy

• Po przyłączeniu się do grupy „nowi” członkowie nie włączają się do aktywności, tylko obserwują zachowania „starych” członków grupy. Ma to na celu określenie jakie są normy grupowe

• Badania szkockich przedszkolaków (McGrew, 1972), amerykańskie dzieci Feldbaum (1980),

• Bardziej popularne są dzieci, które po wejściu do grupy nie starają się zmieniać reguł zabawy a przyjmują już istniejące (Putallaz i Gottman 1981)

Funkcje norm

• Indywidualne - interpretacja świata, planowanie własnego zachowania, ułatwiają wybór właściwego zachowania w sytuacjach znanych, w sytuacjach nowych lepiej robić to co inni

• Norma jako drogowskaz - badania Sheriffa (1936) nad efektem autokinetycznym

• 1 warunek szacowanie indywidualne o ile przemieścił się punkcik światła (100 prób)

• 2 warunek oszacowania w małych grupach stawały się szybko dość zbieżne

• Społeczne

• Regulacja społecznego zachowania się - koordynacja aktywności członków grupy

• Normy pozwalają realizować cel

• Cel grupowy - jak najmniej się napracowac Coch i French (1948) wydajny pracownik przeniesiony do mniej wydajnej grupy zostaje zmuszony do obniżenia swojej wydajności

• Wspieranie i utrzymywanie tożsamości społecznej - normy dotyczące stroju, ekspresji językowej czy kulturowej

Kto musi przestrzegać norm?

• Osoba o niskim statusie grupowym

• Normy różnią się ważnością

• Badania nad gangami młodocianych przestępców Sheriff i Sheriff 1964

• Normy zostają mimo, że grupa zmienia skład, dawni członkowie dalej posługują się starymi „ksywkami”

Coch i French (1948)

• Zmiana norm zarządzania w fabryce

• Dwie grupy - społeczne konsultacje z zarządem - wpływ na ich kształt spowodował identyfikację z normą

• Trzecie grupa - brak konsultacji - efektywnośc pracy dramatycznie spadła

• Zasada „Nic nas bez nas”

Struktura grupy:

Rola

• Rola jest definiowana przez normy społeczne dotyczące określonej pozycji w grupie,

• Rola determinuje wzorce komunikacyjne w grupie

• Analiza procesu interakcji grupowej Balesa

• Osoby wpływowe w grupie to nie zawsze osoby najbardziej lubiane

• Specjaliści zadaniowi vs specjaliści społeczno-emocjonalni

Rodzina jako grupa

• Rola „głowy rodziny”

• Rola dziecka

• Kto w rodzinie jest kierownikiem emocjonalno -społecznym

• Kto jest kierownikiem zadaniowym

• Parsons i Bales (1956) spójne rodziny cechuje jasny podział ról. Uważali, że uniwersalny jest podział - ojciec - aktywność zadaniowa, matka - aktywność społeczno-emocjonalna

• Slater (1961) skrytykował koncepcję Parsonsa i Balesa. Uznał, że aktywność emocjonalno -społeczna i zadaniowa nie zawsze muszą być wzajemnie sprzeczne

• Dana osoba może pełnić obie te funkcje w zależności od dziedziny

• Zbyt sztywny wzorzec ról może być szkodliwy, bo zmniejsza możliwość adaptacji grupy do nowych warunków społecznych (Gersick i Hackman 1990) - kapitanoza

Zróżnicowanie ról - cel

• Podział pracy i odpowiedzialności, tak by przywódca nie został nadmiernie obciążony

• Ułatwienie osiągnięcia celu grupowego

• Porządkują pracę grupy - kontrola poznawcza i przewidywalność

• Tworzą naszą tożsamość

Status

• Wysoki status - skłonnośc do przedstawiania pomysłów i inicjowania czynności podejmowanych przez resztę grupy (Bales, Sherif i Sherif)

• Wysoki status określa wysoki prestiż zbiorowy - Homans

Różny status

• W grupach nieformalnych hierarchia statusu jest powszechna, łatwo można ja stwierdzić ale nie jest niezmienna

• Hierarchia oparta jest na właściwościach ważnych dla realizacji celów grupowych - kompetencji poszczególnych członków

• Ukrywanie kompetencji (bo jest się osobą o niższym statusie) - Whyte 1943 „Nie mogę iśc na całość bo gram z kumplami

Różny status członków grup mniejszościowych

• Biały chłopiec - 95%, czarny chłopiec - 74% (Cohen 1972)

• Kobiety tylko w 13% badań miały wyższy status (Lockheed 1985) - w przypadku kobiet i mężczyzn zależy to silnie od dziedziny w której badany jest status

Wykład 8

Status

• Wysoki status - skłonność do przedstawiania pomysłów i inicjowania czynności podejmowanych przez resztę grupy (Bales, Sherif i Sherif)

• Wysoki status określa wysoki prestiż zbiorowy - Homans

Różny status

• W grupach nieformalnych hierarchia statusu jest powszechna, łatwo można ja stwierdzić ale nie jest niezmienna

• Hierarchia oparta jest na właściwościach ważnych dla realizacji celów grupowych - kompetencji poszczególnych członków

Carli 1989

• Badanie diad: jednopłciowych i dwupłciowych

• Założenie w diadach dwupłciowych różnica w zakresie statusu powinna być bardziej wyrazista, bo jesteśmy definiowani przez obecność członków innej grupy.

• Wyniki

• Różnice tylko w grupach jednopłciowych - tutaj istnieje potrzeba ustalenia statusu

Doliński 2006

Kogo prosić? Komu rozkazywać?

• Badani - mieszkańcy Wrocławia

• Zmienna zależna - uległość - operacjonalizacja - chęć wspomożenia fundacji

• Zmienne niezależne - typ komunikatu perswazyjnego: prośba vs rozkaz; płeć badanego oraz eksperymentatora

Status - teoria porównań społecznych

• Status to informacja o tym jak inni nas cenią

• Status społeczny przekłada się na samoocenę - to jak inni nas oceniają nie pozostaje bez wpływu na to, jak my sami siebie widzimy

• Koncepcja porównań społecznych Festingera

• Założenie - wszyscy oceniają własne opinie i zdolności - samoocena jest immanentnym składnikiem psychiki człowieka. Samoocena wynika z samowiedzy - gromadzimy informacje o sobie i na tej bazie dokonujemy ogólnej samooceny ale też samoocen szczegółowych - „ja jako kierowca”, „ja jako księgowa”

Samowiedza

• Wiedza o nas jest zdobywana na podstawie efektów naszych działań (ocena obiektywna)

• Ale bierzemy zwykle pod uwagę też to jak częste jest poprawne wykonanie określonej czynności przez innych (ocena porównawcza)

• Dokonujemy zatem porównań

Z kim się porównujemy

• Jeśli uczę się pływać, to nie porównuję się z Otylią Jędrzejczak

• Zbyt duża różnica kompetencji między „ja” a innym powoduje wykluczenie tego innego z porównań. Zwykle porównujemy się z osobami dość podobnymi do nas samych w danym wymiarze, stanowiącym podstawę porównań (Goethals i Darley 1977)

Dzieci

• Dzieci porównują się w grupie rówieśniczej - a nie ze starszym czy młodszym rodzeństwem (Smith 1987).

• Zanna i in. (1975)

• Studentów proszono o wskazanie takiej grupy, której wyniki chcieliby poznać, by określić jak sami mogą wypaść w nowym zadaniu

• Mogli wybierać osoby swojej płci lub przeciwnej

• 97% osób chciało poznać wynik osób…..

• Mniejsza grupa osób chciała poznać wyniki osób swojego kierunku

• Nikt nie chciał poznać wyniku osób nie studiujących

Status jako atrybut porządkujący porównania

• Znając dokonania osób o podobnym statusie możemy w przybliżeniu oszacować własny poziom wykonania nowych zadań

• Ale…

• Badania Major i współpracowników (1994, 1985)

• Kobiety i mężczyzn przydzielano losowo do pracy nad różnymi zadaniami a następnie wynagradzano ich. Mogli też poznać płace innych:

Porównania „w górę” vs porównania „w dół”

• Porównania „w dół” z osobami o niższym statusie w grupie

• Porównania „ w górę” z osobami o wyższym statusie w grupie

Porównania „w dół”

• Skuteczne, gdy oceniamy poziom motywacji innych na taki jak nasz. Jeśli wiemy, że ktoś sobie „odpuścił” to porównania w dół nie poprawią nam samooceny.

• Festinger 1954 - kultura zachodnia „jednokierunkowe parcie w górę” - ludzie porównują się w górę - to powoduje niestabilność statusu w grupie.

• Ludzie porównują się zwykle z nieco lepszymi od siebie

• Częstsze, gdy jednostka nie ma wiedzy na temat zakresu możliwości grupy (Wheeler i współ. 1969)

• Test osobowości - masz wyniki równe medianie. Osoby, które nie znały zakresu wyników chciały poznać informacje o wyniku najlepszym (70%). Gdy informacja o rozpiętości wyników była znana to tylko 24% chciało poznać wynik najwyższy. Drugim wyborem tych nie znających rozpiętości wyników był wynik najniższy.

• Zdarzenia negatywne

• Hakmiller 1966 - badani mieli mierzone wskaźniki fizjologiczne w trakcie oglądania wieloznacznych obrazków. Mówiono im, że to zadanie pozwala określić poziom wrogości wobec rodziców która ma

• 1. bardzo negatywne konsekwencje dla rozwoju osobowości człowieka

• 2. nie wiąże się z poważnymi zagrożeniami rozwojowymi

• w pierwszym warunku osoby częściej chciały znać najgorszy wynik niż w drugim warunku

• Wills 1991 - ochrona zagrożonej samooceny

• Wood i współ. (1985) badania w warunkach naturalnych kobiet chorych na raka piersi. Ponad połowa porównywała swój los z osobami w gorszym położeniu tylko 4% w górę.

• Porównania „w dół” aktywizują pozytywne techniki radzenia sobie w stresujących sytuacjach, powodują zwiększenie nadziei i optymizmu co ma wpływ na proces zdrowienia

• Ale tylko wtedy, gdy jest szansa na zmianę

Porównania w górę osób trwale niepełnosprawnych

• Osoby trwale niepełnosprawne częściej porównują się z osobami sprawnymi lub „ludźmi w ogóle”. Wtedy właśnie lepiej sobie radza z sytuacją

• Wydaje się, że ważne jest to, czy radząc sobie z trudną sytuacją koncentrujemy się na emocjach (emocjonalne strategie radzenia sobie ze stresem), czy też na realnym radzeniu sobie z sytuacją (zadaniowe radzenie sobie ze stresem)

Porównania a kontrola

• Buunk i współ. (1990)

• Chorzy na nowotwory

• Dla nastroju nie miało znaczenie czy chory porównywał się w górę czy w dół

• Nie miała znaczenia diagnoza jeśli chodzi o relacje między walencją emocji a rodzajem porównań.

• Znaczenie miały: ogólna samoocena: wysoka samoocena - pozytywny nastrój a porównania zarówno w górę jak i w dół, wysokie poczucie kontroli nad chorobą - porównania w dół nie wzbudzają negatywnego afektu.

Porównania społeczne a poziom wykonania

• Festinger (1954)

• Przewidywania

• Ludzie będą podnosić poziom wykonania w przypadku porównań „w górę”

• Osoby o wysokim statusie będą starały się motywować tych o niższym statusie do lepszego wykonania lub ukrywać swoje wysokie możliwości aby nie wyróżniać się w grupie.

Porównywanie z lepszym

• Prowadzi do mobilizacji i poprawy wyników

• Seta (1982) - przyciskanie guzika szybsze, gdy osoba w parze robi to bardzo szybko, ale tylko wtedy, gdy dystans wobec tego lepszego nie jest zbyt duży

• Marx i Roman (2002) kobiety, które wykonywały zadania matematyczne w towarzystwie kobiety przedstawionej jako osoba o wysokich osiągnięciach matematycznych poprawiały swoje wykonanie w odróżnieniu od sytuacji gdzie osobą prowadzącą był mężczyzna

Blanton, Buunk, Gibbon i Kuyper (1999)

Studenci, którzy do porównań wybrali wyjątkowo zdolnego studenta pod koniec semestru osiągnęli znacznie więcej niż ci, którzy wybrali przeciętnie zdolnego kolegę ze studiów

Dijksterhuis i in. (1998)

Studenci, którzy porównywali się do geniusza (Einstein) wypadali gorzej w teście niż Ci, którzy porównywali się do osoby stereotypowo postrzeganej jako raczej mało inteligentna (Claudia Schiffer) wypadali zdecydowanie lepiej w zadaniu mierzącym inteligencję

Potencjalne wyjaśnienia

• Seta zakłada, że taka wybitna osoba pokazuje, że są szanse na osiągnięcie sukcesu jeśli tylko zainwestuje się odpowiednią ilości wysiłku

• Blanton i in. uważa, że porównania w górę ujawniają swoją siłę w czasie - ponieważ zwiększają motywację to ich efekty są widoczne dopiero po upływie czasu a nie natychmiastowo.

• Porównania z wyjątkowym innym powodują spadek samooceny i aktywizacją tendencji do jej poprawy poprzez wyższe osiągnięcia

A porównania w bliskich związkach?

• Tesser 1988 - szczególnie niekorzystne są porównania w górę z partnerem interakcji z którym czujemy się blisko

• Można sobie poradzić z poczuciem zagrożenia obniżając znaczenie dziedziny, w której partner osiąga sukcesy. (Tesser i Paulhus 1983)

• Jeśli poziom wykonania osoby był niski i otrzymała informację o tym, to przekazywała wskazówki na temat wykonania zadania dokładniejsze obcym niż własnemu przyjacielowi (Tesser i Smith 1980)

• Ale może się też ujawniać empatia więc nie boli nas gdy nasz partner szczególnie dobrze wypadnie, lub też identyfikujemy się tak mocno z partnerem, że jego sukcesy są podstawą naszej samooceny Lockwood 2004

Przywództwo

• Typ osobowości (charyzma, geniusz, bohater)

• Stogdill 1974 - przywódca jest inteligentny, pewny siebie, towarzyski, zorientowany na osiągnięcia. Tylko 10% przywódców posiada którąś z tych właściwości a mimo to inni są w stanie wskazać ich jako liderów.

• Wytwór sytuacji (właściwy człowiek na właściwym miejscu)

• Bales (1950) osoba, najlepiej przygotowana, do pomocy grupie w realizacji celu.

• Badania Sheriffa na obozie dla chłopców - nastąpiła zmiana przywódcy wtedy, gdy potrzebny stał się przywódca silny fizycznie w sytuacji rosnącej rywalizacji

• Carter i Nixon (1949) - badani mieli wykonywac trzy rodzaje zadań: intelektualne, biurowe i mechaniczne. W tych trzech zadaniach przywódca się zmieniał - osoba przewodnicząca pracy grupowej w dwóch pierwszych rzadko stawała się szefem w trzecim

Rodzaje przywódców (Lippitt i White 1943)

• Autokratyczne - organizowanie działalności grupy, wskazywanie kolejnych działań, zachowywanie dystansu wobec grupy

• Demokratyczne - nakłanianie do dyskusji nad decyzjami i aktywnościami, pozwalanie na wybór partnerów pracy

• Leseferyzm (styl liberalny) - przywódca interweniował w niewielkim stopniu

Bales

• Kierownik zadaniowy i społeczno-emocjonalny

• Studium Przywództwa Stanu Ohio (Fleishman i Stogdill)

• Dwie role - nadawanie struktury oraz troska o innych

• Typologia zbieżna z podziałem zaobserwowanym przez Balesa, ale Bales uważał, że to dwa bieguny natomiast badacze z Ohio uznali, że to dwa różne wymiary, zatem ktoś może jednocześnie być i kierownikiem zadaniowym i emocjonalnym

Wykład 9

Przywódca i przywództwo

• Osoba, która się angażuje w zachowania związane z rolą przywódcy

• Przywódca formalny i nieformalny

• Proces przewodzenia - proces wywierania wpływu na zadaniowy i społeczny wymiar funkcjonowania grupy, który ma jej pomóc osiągnąć cel.

• Zarządzanie czy to jest przywództwo?

Przywództwo - podejście 1

• Cechy dobrego przywódcy

• DuBrinn 1992 - potrzeba sprawowania władzy, potrzeba osiągnięć, umiejętność rozwiązywania problemów, pewność siebie, inicjatywa, łatwość wzbudzania zaufania, świadomość tego co się chce osiągnąć, dobry wgląd w problemy, plastyczność, racjonalność, przewidywalność

• Landy i Trumbo (1980) - realistyczny zakres władzy, podobieństwo przejawianych postaw i zachowań do postaw i zachowań znajdujących się wyżej w hierarchii służbowej

Podejście 1 - druga strona lustra

• Kim się dobrze kieruje?

• Osobami kompetentnymi, z dużym doświadczeniem, znających zakres swojego działania

• Łatwiej kieruje się grupą, której członkowie posiadają te właściwości, wystarczy nie przeszkadzać

Rodzaje sprawowania rządów Bass (1960)

• Przywództwo usiłowane

• Przywództwo osiągnięte

• Przywództwo efektywne

Rodzaje władzy

• Władza nad - kierowanie zachowaniami innych

• Władza do - prawo wyboru własnych zachowań i wolność

• Władza od - ignorowanie podejmowanych przez innych prób kontrolowania własnego zachowania

Model Frencha i Ravena (1959)

• Czynniki stanowiące podstawy władzy:

• Nagrody: osobowe/bezosobowe

• Przymus: osobowy/bezososbowy

• Informacje: bezpośrednie/niebezpośrednie

• Fachowość: pozytywna/negatywna

• Legalność: formalna

• Legalność oparta na wzajemności

• Legalność oparta na równości

• Legalność oparta na zależności - bezsilności

• Porozumienie: negatywne/pozytywne

Rodzaje władzy

• Najbardziej skuteczne:

• Władza oparta na nagrodach

• Władza oparta na przymusie

• Ale …. (liczne skutki uboczne i ograniczenia)

• Władza informacyjna

• Władza legalna

Raven - procesy wpływu przywódcy

• Pojawienie się motywacji wpływania na ludzi

• Rozpoznanie rodzaju władzy, jaką ma do dyspozycji lider

• Określenie celu

• Wybór postawy na jakiej będzie budowana władza

• Ocena podjętej próby wpływu

Oyster (1992) - „zły szef”

• Szef jest zły niezależnie od płci, wtedy, gdy posługiwał się niewłaściwym stylem władzy - władza oparta na przymusie, czy legalna

• Dobry szef posługiwał się władzą wynikającą z porozumienia czy władzy informacyjnej

Dobry szef a produktywność

• Istnieje bardzo silny związek miedzy produktywnością a stylem władzy:

• Przymus wiąże się z niską produktywnością

• Badania Hogan (1993)

• Ocena kierownictwa

• Ocena podwładnych (jakość pracy, wydajność i zdolnośc do współdziałania

Efektywność przywódcy

• Przywódca typu X - ludzie to „owce” potrzebują poczucia bezpieczeństwa i przymuszania

• Przywódca typu Y - praca może być wykonywana z przyjemnością wystarczy ludzi nagradzać

• Samospełniające się proroctwo

Model Fiedlera - teoria wypadkowa

• Kto jest lepszym kierownikiem - ten zorientowany na zadanie, czy ten zorientowany na relacje

• Wniosek z jego badań - Ci, którzy odnoszą sukces to tacy kierownicy, którzy nie preferują żadnego stylu

• Najważniejsze są: struktura zadania, władza lidera , stosunki w grupie

• Efektywność przywódcy zależy od sytuacji, czyli jest jej wypadkową - nie w każdej sytuacji ten sam styl jest skuteczny

Koncepcja Fiedlera

• Działania lidera mogą spowodować, że zmieni się sposób funkcjonowania grupy

• Jeśli członkowie nie bardzo się lubią to lepszy będzie styl oparty na relacjach

• Gdy relacje się poprawią można zmienić styl na zorientowany na zadanie by zrealizować cel

• Problem - koncepcja Fiedlera to dalej model dychotomiczny

Sieć zarządzania Blake i Mouton (1964)

• Każda osoba wykazuje pewne preferencje jeśli chodzi o styl zarządzania (troska o ludzi vs troska o wyniki)

• Trenowali liderów w taki sposób, by potrafili stosować oba style - ich zdaniem dobry przywódca to taki, który jest elastyczny

Ścieżka zadaniowa przywództwa

• House (1971)

• Typy: dyrektywny, zorientowany na osiągnięcia, udzielający wsparcia, uczestniczący

• Wybór stylu powinien zależeć od sytuacji i charakterystyki grupy

Kobiety i władza

• Przywództwo jako męska domena

• Kobiety kierowniczki jako trzecia płeć - kobieta posiadająca władzę ukrywa ją - prosi by nie używać tytułów określających jej pozycję, woli się określać jako koordynator czy organizator (Adrews 1992)

• 31% amerykańskich biznesmenów uważa, że kobiety nie nadają się na kierownicze stanowiska (respondenci są zgodni w swoich ocenach niezależnie od płci)

Władza a przestrzeń

• Wielkość biurka,

• Umiejscowienie biurka w pokoju (posiadanie własnego pokoju)

• Porter i Geis (1981) - najlepsze miejsce przy stole to szczytowe, ale jeśli zajmie je kobieta to grupa jako przywódcę typuje raczej mężczyznę siedzącego najbliżej miejsca szczytowego

Ocena szefa i szefowej

• Szefowa jest oceniana zwykle bardziej skrajnie niż szef,

• Kobiecy styl to styl uważny

• Męski styl to styl inicjujący

• Jeśli szef zachowuje się niezgodnie z pewnym kulturowym schematem (jest zbyt troskliwy) to jest niżej oceniany

Wykład 10

KONFLIKT

Skojarzenia:

• Wojna (konflikt zbrojny)

• Kłótnia, awantura, spór

• Konflikt interesów

• Niezgodność (konflikt charakterów, serologiczny

TYPY KONFLIKTÓW

• Konflikt o sumie zerowej

• Konflikt o sumie niezerowej

Źródła konfliktu

• Niewłaściwa komunikacja (różnice kulturowe, indywidualne)

• Różnice w zakresie wartości, przekonań, norm społecznych

• Rywalizacja o zasoby (władzę, ziemię, jedzenie, kobiety)

FAZY SYTUACJI KONFLIKTOWEJ

• Pierwotny pojedynczy przedmiot sporu

• Naruszenie równowagi stosunków

• Ujawnienie się innych spornych kwestii dotąd ukrywanych

• Druga strona precyzuje swoje argumenty

• Druga strona postrzegana jest jako z natury zła

• Wysuwane są osobiste zarzuty wobec drugiej strony

• konflikt uniezależnia się od początkowego przedmiotu sporu i eskaluje

KONFLIKT GRUPOWY
(KATZ 1965, LE VINE I IN.1972)

Teoria rzeczywistego konfliktu grupowego - konflikty gdy grupy rzeczywiście musza rywalizować o władzę lub inne zasoby wobec ich braku

• Powoduje wzrost etnocentryzmu

• Wzrost spójności grupy

• Postrzega się grupę obcą jako homogeniczną

• Wzrost wrogości wobec członków grupy obcej

• Dehumanizacja członków grupy obcej

• Akty agresji

TEORIA WZGLĘDNEGO NIEZASPOKOJENIA

• Grupa wszczyna konflikt jeśli zdaje sobie sprawę z niezaspokojenia własnych potrzeb - brak względny („inni mają lepiej”)

• Ważne są spostrzegane krzywdy - konflikt to konsekwencja porównań grupowych

• Feirabend i Feirabend (1972) największa liczba zamieszek w krajach, w których mieszkańcy żyją w złych warunkach ale znają standard życia w lepszych warunkach (syndrom francuskiego przedmieścia)

• Teoria wymiany społecznej Homansa

• Grupa zauważa rozbieżność między wkładem i zyskami własnymi w porównaniu z wkładem i zyskami grupy obcej

• Wyjście 1 - obniżyć własny wkład i zwiększyć własne zyski lub zwiększyć wkład innej grupy i zmniejszyć jej zyski

• Wyjście 2 - zmienić sposób spostrzegania sytuacji (ta grupa musi być uprzywilejowana, bo są lepsi, my jesteśmy gorsi i było tak od wieków, więc niech tak pozostanie)

• Uzupełniona postawą komunistów „każdemu według potrzeb”

• Protesty w Bostonie w 1980 roku przeciwko desegregacji podyktowane tym, ze programy pomocowe nie obejmowały ubogich Białych

CEL ANALIZY CZYNNIKOWEJ - ROZWÓJ TEORII LUB WERYFIKACJA JEJ PRZYDATNOŚCI W NOWEJ GRUPIE

Badania nad stylami radzenia sobie w sytuacji konfliktu interpersonalnego.

Deutsch stwierdził, że jest 5 stylów, które ludzie generalnie wykorzystują w sytuacjach konfliktów z innymi osobami.

Te style to:

• Kompromis

• Kooperacja

• Walka

• Unikanie

• Łagodzenie

KONFLIKTY INTERPERSONALNE - BADANIA POLSKIE

• Adaptacja skali amerykańskiej do pomiaru stylów radzenia sobie w konflikcie - badania E. Czwartosz (1997) za Tossi 1990

ROZWIĄZYWANIE KONFLIKTÓW GRUPOWYCH

• Odstraszanie

• Próby przekonania drugiej strony, że zyski podjęcia pewnych kroków będą mniejsze niż straty (Jervis, Lebow, Stein 1985)

• Lebow i Stein (1987) w perspektywie międzynarodowej odstraszanie jest skuteczne gdy:

• Przeciwnik racjonalnie ocenia zyski i straty

• Grupa własna jest w stanie wpłynąć na grupę obcą w ocenie co jest zyskiem a co stratą

• Grupa własna może zwiększyć oszacowania strat

ODSTRASZANIE - RACJONALNA OCENA ZYSKÓW I STRAT

• Negocjacje międzynarodowe sa prowadzone przez przywódców a oni nie zawsze zachowują się racjonalnie (rolę odgrywają takie czynniki jak honor, potrzeba zachowania twarzy, negatywne emocje)

• Oceny grupy mogą być tendencyjne - błędy w postrzeganiu są typowym zjawiskiem (Janis 1986)

ODSTRASZANIE - OCENA WARTOŚCI ZACHOWAŃ

• Zastraszanie jest skuteczne gdy grupa nie ma możliwości uniknięcia spełnienia groźby (Rogers 1983) - Jeśli grupa wie, że obcy zaatakuje tak czy siak, lub na pewno nie zaatakuje, mimo, że grozi to zastraszanie nie jest skuteczne

ODSTRASZANIE - KOSZTY ZACHOWANIA

• Janis (1986) - postawa „dam sobie radę” powoduje nieskuteczność odstraszania

• „Myślenie życzeniowe unieszkodliwia groźby” - Lebow i Stein 1987

• Fenomen „marchewki zamiast kija”

KIEDY STRASZAK DZIAŁA

• Gdy grupa wie jaki straszak zastosować

• Gdy ma środki by ten straszak zrealizować

• Gdy przekona drugą stronę, że straszak będzie zastosowany

USTĘPSTWA

• Taktyka „coś za coś” - seria ustępstw

• Tej strategii sprzyjają: presja czasu, pozytywne relacje między stronami, nastawienie na długoterminową współpracę (Smith, Pruitt i Carnevalle 1982)

• Niekorzystna wtedy gdy konflikt dotyczy ważnych potrzeb podstawowych: życia, bezpieczeństwa, honoru

WALKA

• Groźby, stawianie skrajnych żądań, deklarowanie niewzruszonego stanowiska, stwarzanie presji czasu, zakrzykiwanie

• Grozi agresją (zasada „wet za wet”)

• Gdy obie strony mają wyrównany arsenał środków to rzadko z nich korzystają- obawa odwetu

• Częściej stosowana gdy grupy postrzegają się jako wrogie (częściej stosowana wobec grupy obcej niż członków własnej), skuteczna gdy konflikt o sumie zerowej

• Taktyka biernego oporu ale nieskuteczna wobec tyranów (Mahatma Gandhi - podatek od soli)

ROZWIĄZANIE KONFLIKTU

• 1 krok - zrozumienie celów, wartości i potrzeb drugiej strony - intensywna komunikacja (Pruitt i Rubin 1986)

• Wymagane zaufanie

• Cele: poszerzanie zasobów, obniżanie kosztów ustępstw, zadośćuczynienie drugiej stronie za ustępstwa, wymiana korzyści (ustępstwa w sprawach mniej ważnych), nowe drogi (Pruitt 1991)

MEDIACJA

• Rozwiązanie konfliktu z udziałem tzw. „trzeciej strony”

• Jej zadania to:

• Przygotowanie gruntu (określenie reguł spotkania, zebranie niezbędnych informacji)

PORADY MORTONA DEUTSCHA

• 1. oddziel interesy i stanowiska

• 2. Oddziel ludzi i problem

• Unikaj etnocentryzmu (faworyzacji grupy własnej)

• Szanuj siebie i innych

• Odróżniaj typy konfliktów

• Bądź świadom konsekwencji stosowania przemocy i innych sposób okazywania złości

• Stawiaj czoła konfliktom - nie unikaj ich

• Staraj się zrozumieć interes własny i cudzy by móc znaleźć „trzecią drogę”

• Szukaj takiego rozwiązania, które będzie korzystne dla obu stron ale realistyczne

• Słuchaj uważnie i mów jasno

• Bądź uważny na złudzenie i skrzywienia w myśleniu

• Zdiagnozuj swój styl radzenia sobie w konflikcie i trenuj swoje umiejętności

Wykład 11

Efektywność jednostki vs efektywnośc grupy

• Facylitacja społeczna - próżniactwo społeczne

• Prekursor badań - Triplett (1898)

• Badania nad kolarzami

• Wykorzystywane obecnie w psychologii sportu

• Badania nad dziećmi (9-12 lat) zwijanie żyłki

• Przedstawiał zadanie jako rywalizację

Allport (1924)

• Zadania wykonywane samotnie lub w grupie

• Zadania łatwe - wykreślanie samogłosek w tekście, zadania złożone - wymyślanie kontr-argumentów

• Wyniki:

• Zadania proste - w grupie wykonywane są lepiej

• Zadania złożone - w grupie wykonywane są znacznie gorzej

Dlaczego łatwiej w grupie wykonywać zadania łatwe

• Zajonc (1965, 1980)

• Obserwacje zwierząt - asymetria wykonania grupowego zadań prostych i złożonych jest widoczna także u zwierząt (muszek owocówek, ryb, mrówek, małp)

• Wniosek- facylitacja społeczna to mechanizm ewolucyjny, który wynika z większego pobudzenia organizmu w towarzystwie innych osób.

• Zgodnie z koncepcją Spence'a (1956) to co wyuczone i automatyczne w sytuacji wyższego pobudzenia jest wykonywane lepiej a to co złożone i trudne gorzej, gdy poziom pobudzenia jest zbyt wysoki.

Czy to by było na tyle?

• Niestety nic nie jest takie proste na jakie wygląda

• Facylitacja społeczna niekiedy może być wyjaśniana wyższym poziomem pobudzenia ale dane fizjologiczne są niespójne (tętno, oporność skórno-galwaniczna)

• Podejście Zajonca ignoruje czynniki poznawcze i emocjonalne

Propozycja 1

• Monteil i Huguet (1999) - obecność innych rozprasza uwagę osób badanych - modyfikowany jest przebieg procesów poznawczych (Easterbrook 1959). Gdy zadanie jest proste a zakres uwagi jest zawężony to nie ma to znaczenia dla poziomu wykonania ale wtedy gdy wszystkie zasoby muszą zostać zmobilizowane jakikolwiek ich ubytek odbija się niekorzystnie na poprawności wykonania zadań.

Test Stroopa (1935)

Test Stroopa jest oparty na czasach reakcji. Jest często wykorzystywany do pomiaru zdolności poznawczych związanych z pamięcią operacyjną definiowaną jako kontrolowana uwaga.

Wskaźniki w teście Stroopa

• Efekt Stroopa - dłuższe czasy reakcji w próbach niezgodnych (zielony) niż w zgodnych (czerwony) - wynik interferencji semantycznej między kolorem czcionki a treścią słowa. Im mniejsza rozbieżność czasów (słabszy efekt Stroopa) tym większe zasoby poznawcze badanego.

• Wyniki Monteil i Huguet (1999)

• W towarzystwie innych badani mieli mniejszy efekt Stroopa niż wtedy, gdy pracowali sami. Obecność innych mobilizowała badanych, którzy poświęcali cała swoją uwagę zadaniu.

Propozycja 2

• Badania Sanny (1992)

• Ważne są porównania społeczne oraz obawa przed byciem ocenianym (evaluation apprehension)

• Zadania łatwe - badany formułuje duże oczekiwania co jest wzmocnione przez towarzystwo innych

• Zadania trudne - badany obniża oczekiwania, zwłaszcza, że może być oceniany przez innego

Badania Jackson i Williams (1985)

• Badani w grupie wykonują tyle samo zadań co indywidualnie ale wtedy, gdy wiedzą, że ich efekty będą zidentyfikowane oraz wierzą, że wszyscy rozwiązują identyczne zadanie

• Obawa przed ocenianiem eliminuje próżniactwo społeczne ale tylko w zadaniach addytywnych

• Bardzo ważny jest typ zadania i rodzaj pracy grupowej - wspólna praca czy współpraca

Badanie 1 - Sanna

• Faza 1 - badani wykonywali zadania treningowe i otrzymywali informację zwrotną (dobrze, źle)

• Faza 2 - badani wykonywali zadanie prostej reakcji na kropkę samotnie (ich wynik był indywidualnie obliczany), pracowali w dwójkach (ale ich wynik był indywidualnie obliczany - wspólna praca), pracowali w dwójkach (wynik średni dla obu badanych)

• Informacją zwrotna miała szczególnie duży wpływ na to jak radzili sobie badani w sytuacji grupowego wykonywania zadania.

Problemy metodologiczne

• Jak porównywać wykonanie jednostki i grupy?

• Max Ringelmann (1913) - badał siłę pociągową, w tym także siłę pociągową studentów agronomii.

• Studenci ciągnęli linę - pojedynczy student uzyskał uciąg średnio 85 kg a grupa 7 studentów 450 kg

Porównania

1. Ile powinni rozwiązać zadań grupowo w porównaniu z tym ile naprawdę rozwiązali - porównanie pojedynczej osoby x liczba osób w grupie z wynikiem grupy (grupa uśredniona)

2. Efektywność grupy jest dzielona przez liczbę osób i porównywana z jednostką

3. Porównanie jednostki z tym członkiem grupy, który wykonał zadanie najlepiej.

Schematy badań

• Problemy logiczne (Shaw 1932) - grupa rozwiązuje zadania poprawni chociaż dłużej niż jednostki

• Problemy logiczne (Marquart 1955) - problemy logiczne - połączyła jednostki losowo w grupy sztuczne - grupy sztuczne tak samo dobrze rozwiązywały zadania jak grupy prawdziwe wchodzące w interakcję

Zadania

• Seria bezsensownych sylab (Perlmutter i de Montmollin 1952) - badani wykonywali zadania indywidualnie a potem w grupach (powtarzany pomiar) - grupy odtwarzały dwa razy więcej słów ale potrzebowały więcej czasu na zapamiętywanie

• Yuker (1955) - zapamiętywanie fragmentów opowiadań - grupy znacznie lepsze niż jednostki

• Ale były bardziej pewne prawdziwości swoich odpowiedzi wtedy gdy były one błędne

Zadania dywergencyjne

• „burza mózgów” (Osborne 1957)

• Faza 1 - wymyślanie jak największej liczby rozwiązań propozycji

• Faza 2 - selekcja i ocena rozwiązań

• Taylor i in 1958 Założenie: grupa będzie bardziej twórcza niż pojedyncze osoby

• Grupy produkują dużo pomysłów (dwukrotnie więcej niż jednostki) ale te pomysły się powtarzają

Próby integracji badań

Teoria wydajności grupowej Steinera (1972)

• Znaczenie dla wydajności mają trzy czynniki:

1. Wymogi zadania

2. Zasoby grupy

3. Proces na bazie którego grupa współdziała

Teoria wydajności grupowej Steinera

• Wymogi zadania - rodzaje zadań:

• Podzielne (kolejne kroki można zdefiniować i każdy członek grupy może wykonać swój kawałek - wyszukiwanie kropek na ekranie)

• Unitarne (zadania logiczne - trzeba wpaść na rozwiązanie - nie da się procesu rozwiązywania zadania podzielić na „porcje” - badania Shaw)

• Wymogi zadania:

• Maksymalizujące (ważna jest ilość - np. ilość kropek zauważonych na ekranie komputera)

• Optymalizujące (ważna jest jakość - dążymy do jakiegoś z góry ustalonego standardu - jest tylko jedna poprawna odpowiedź)

• Wymogi zadania:

• Zadania addytywne (wkład członków sumuje się)

• Zadania dysjunktywne (typu albo-albo, trzeba wybrać jedną z propozycji)

• Koniunktywne (każdy musi wykonać swoje zadanie poprawnie - praca na akord)

• Dyskrecjonalne (grupa decyduje jak rozwiąże zadanie)

• Zasoby grupy - potencjalna produktywność:

• suma zasobów indywidualnych jej członków

• zasoby każdej jednostki unikalne na tle grupy

• Zasoby najlepszego członka grupy

• Zasoby najgorszego członka grupy

• Znaczenie ma pośrednio także wielkość grupy

• Rzeczywista wydajność grupy:

• Potencjalna wydajność - straty wynikające z wadliwego procesu

• Straty: koordynacja w czasie, koordynacja działań z innymi członkami grupy, dynamika stosunków między członkami grupy (status członków, normy społeczne), zanik motywacji (Ingham - lina - pozoranci, Latane - krzyki)

Karau i Williams 1993

• Meta-aanliza badań nad próżniactwem społecznym - 80% badań nad pracą grupową pokazuje efekt próżniactwa

Ale co z tymi 20%?

• Ważność zadania

• Znaczenie grupy dla jej członków

• Różnice kulturowe

• Możliwa ocena pracy jednostki w obrębie grupy

• Ludzie są bardziej skuteczni w grupie, jeśli czują się odpowiedzialni za pozostałych (wiemy, że inni są gorsi od nas w tym zadaniu) - zjawisko kompensacji niskich zdolności partnera

• Koncepcja porównań społecznych sugeruje, że słabszy może poprawić swoje zachowanie by dorównać lepszemu pod warunkiem, że postrzegana różnica umiejętności nie jest zbyt duża (Badanie „siłacze” Koehler 1926, Stroebe 1996) 60-80%

Wykład 12

CZYM JEST STRES

• Stres jest fizjologiczna i psychologiczną reakcją organizmu na wydarzenia postrzegane jako zagrażające

STRES (H. SELYE)

• Badania na myszach

• Stres to np. szoki elektryczne

• W odpowiedzi na stres pojawia się ogólny zespół adaptacyjny (general adaptation syndrom, GAS) - procesy fizjologiczne typu - walka lub ucieczka

• Wstępna faza - reakcja alarmowa - gotowość do działania - stan adrenalergiczny - wydziela się adrenalina, która inicjuje zmiany fizjologiczne: przyspieszenie rytmu serca, przyspieszenie metabolizmu, zwiększona reakcja układu immunologicznego

• Kolejna faza - stan oporu

• Ostatnia faza - stan wyczerpania - zbyt długi stan stresu powoduje wyczerpanie się zasobów organizmu mobilizowanych do radzenia sobie ze stresem

• Długotrwały stres (pobyt w obozie koncentracyjnym) - depresja, samobójstwo - badania Wolffa

STRESOR

• Wydarzenie, które jest postrzegane jako zagrażające, sytuacje stwarzające poczucie zagrożenia:

• Kataklizm - nieprzewidywalny, ogromna siła i zasięg,

• Stresory osobiste - utrata pracy, opuszczenie przez partnera, poważna choroba

• Codzienne uciążliwości - korki, narastająca przestępczość i brak poczucia bezpieczeństwa (deLongiss i in 1988), trudności ze znalezieniem miejsca w przedszkolu dla dziecka

STRESORY OSOBISTE

• Wydarzenia stresujące:

• Efekt „złamanego serca” - Lynch 1977

• Śmierć partnera lub współmałżonka - okres dwóch lat od tego wydarzenia to okres wyjątkowo silnego stresu, który może prowadzić do pojawiania się chorób

• Długotrwały stres powoduje obniżenie się odporności na choroby zakaźne

• Jak człowiek jest zestresowany to łatwo łapie grypę lub przeziębienie

POMIAR STRESU

• Skala społecznego przystosowania - Social Readjustment Rating Scale (Holmes i Rahe 1976)

• Analiza wydarzeń z życia osób, które były hospitalizowane z powodu schorzeń fizycznych czy zaburzeń psychicznych

• Lista wydarzeń z przypisanymi im punktami - jednostka zmiany życiowej (life-change units). Śmierć współmałżonka to 100 punktów

JAK PRZEWIDYWAĆ?

• Na podstawie badań Holmes i Rahe stwierdzili że osoby, które w ciągu kilkunastu miesięcy uzyskały wynik 300 punktowy miały 50% szans na to, że w najbliższej przyszłości ujawnią się u nich konsekwencje zdrowotne (fizyczne lub/i psychiczne). Jeśli osoba „uzbierała” 400 punktów to miała 80% szans na zachorowanie

HOLMES I RAHE

• Stresorami są wydarzenia:

• Negatywne

• Pozytywne (ślub, zajście w ciążę, osiągnięcie znaczącego sukcesu zawodowego, święta Bożego Narodzenia czy Wielkanocy) - ślub to 50 punktów LCU

• Skala dotyczy raczej osób dorosłych nie studiujących - wydarzenia typu: przejście na emeryturę, kłopoty z zięciem lub synową, odejście dzieci z domu

• Skala nie jest właściwa dla studentów (stres związnany z sesją, przygotowaniem pracy magisterskiej itd.)

• Skala nie oddaje stresorów u dzieci (śmierć zwierzątka, śmierć dziadków

INNE WERSJE SKALI

• Skala stresujących wydarzeń dla studentów

• Skala stresujących wydarzeń dla dzieci

• Zmiana definicji stresora - stresor to sytuacja lub wydarzenie, które wymaga ze strony jednostki przystosowania się i wprowadzenia istotnych zmian w swoim życiu

KROPLA DRĄŻY SKAŁĘ

• Niekiedy nadmierny stres to efekt spiętrzenia się drobnych trudności, które kumulują się w niewielkim odcinku czasu (Raich, Parella i Filstead 1988)

• Reakcja na stres to interakcja środowiska i właściwości jednostki - dla niektórych stresem jest powiew wiatru a dla innych znacznie bardziej poważne wydarzenia

OSOBOWOŚĆ TYPU A I B

• Friedman i Rosenman - badania nad podatnością na zawał serca i choroby wieńcowe

• Typ A - perfekcjonista stale nastawiony na rywalizację, wiecznie czujny i gotowy do działania. Nie lubi wyjeżdżać na wakacje, pracoholik. Ma skrajne postawy wobec alkoholu - albo pije dużo, bo tylko to pozwala mu się rozluźnić albo w ogóle nie pije, bo nie pozwala mu to funkcjonować na najwyższych obrotach. Nie dbają o dietę i odpowiednią porcję ruchu. Postrzegają siebie jako samotnych i pozbawionych wsparcia.

TYP B

• Przeciwieństwo typu A

• Typ A samo zwiększa swój poziom pobudzenia, przywiązując przesadną wagę do pewnych wydarzeń życiowych i stawiając wobec siebie bardzo wysokie wymagania

• Bez uzasadnionej potrzeby uruchamia tryb alarmowy „walcz lub uciekaj” Williams 1989, co stopniowo „wypala” jego zasoby

TRUDNE ZAWODY

• Policja - Sewell 1984

• Odczucie złości, frustracji ale też znudzenia

• Zmęczenie

• Kontakty z instytucjami sądowymi

• Kontakty z ofiarami i ich rodzinami

• Wojsko - Figley 1993

• Silny stres zarówno u żołnierzy jak i ich rodzin

• Wyższy stres przed powrotem niż w momencie wyjazdu

GRUPA PRACUJĄCA W STRESIE

• Ważne przeszkolenie - wiedza dotycząca sytuacji zmniejsza natężenie stresu - ważne są automatyzmy, gdyż w sytuacji stresu zawęża się uwaga i zasoby poznawcze. Działania muszą być świetnie wyuczone by akcja przebiegała sprawnie

• Koordynacja

• Ustrukturalizowane cele działania - jasne jest co jest najważniejsze

• Jasno określone role i normy oraz podział ról

• Jasno określony lider - jego decyzje nie podlegają negocjacjom

• Sformalizowana hierarchia statusu często wyraziście zaznaczona w sposobie ubierania się

• Wysoki poziom zaufania poszczególnych członków grupy do siebie i do lidera

UCHODŹCY - SZOK KULTUROWY

• Konieczność adaptacji do nowych warunków

• Konieczność przebywania z przedstawicielami innych kultur

• Poczucie bezsilności i tęsknoty za krajem i bliskimi

• Drastyczna zmiana styl życia i konieczność nauczenia się nowych sposobów zachowania

• Zmiana poziomu życia

• Doświadczenia związane z ucieczką z własnego kraju

TRAUMA

• Hybels - Steer 1995 - wydarzenie traumatyczne - trauma:

• Doświadczenie, w wyniku którego wiesz, że mogłeś zginąć

• Doświadczenie, które spowodowało, że zamarłeś w nagłym poczuciu bezradności i bezsilności

• Doświadczenie nagłe i wszechogarniające, w którym byłeś całkowicie uzależniony od czegoś

• Chwila ogromnego strachu

• Czas, w którym nie mogłeś jasno myśleć

• Więcej niż stres

• Szok, który wpływa na cały organizm

• Zdarzenie niosące przewidywalne i bardzo poważne następstwa

REAKCJA NA TRAUMĘ

• Reakcja natychmiastowa (szok, dezorganizacja, zagubienie, niechciane myśli, bardzo silne emocje, często samoobwinianie - wina ocalałego)

• Okres pośredni (odtwarzanie scen z traumy, samooskarżanie się, przygnębienie, poczucie bezsilności, strach)

• Rozwiązanie/reorganizacja (zmiana widzenia świata i siebie)

STRES POURAZOWY (PTSD)

• Post-traumatic stres disorder

• Hiperaktywność

• Nadwrażliwość na stresory

• Bezsenność,

• Stan podirytowania,

• Wybuchy gniewu,

• Skłonność do nadmiernej reakcji alarmowej

• Izolowanie się od innych

RADZENIE SOBIE ZE STRESEM

Sposoby niefektywne:

• Nadużywanie alkoholu

• Izolowanie się od ludzi

Sposoby efektywne:

• Wsparcie społeczne - obniża fizjologiczne wskaźniki stresu w stresującej sytuacji, zmniejsza prawdopodobieństwo zachorowania na poważne choroby w efekcie kumulacji stresu

WPŁYW GRUPY

• Otrzymywanie informacji o tym co czują i myślą inni (nie czujemy się dziwni i wyalienowani w naszych odczuciach)

• Okazja do zaobserwowania alternatywnych sposobów radzenia sobie ze stresem

• Wzmacnianie nadziei na poprawę sytuacji

• Zdobywanie poczucie powszechności

• Ćwiczenie zachowań alturistycznych

• Ćwiczenie umiejętności praktycznych

• Przejście katharsis

INTERWENCJA KRYZYSOWA

• Korzyści - zmniejszenie liczby osób u których rozwinie się PTSD a w konsekwencji dojdzie do poważnych zaburzeń zdrowia fizycznego i psychicznego

• Oddziaływanie psychologiczne:

• Polega na ustanowieniu możliwości komunikacji własnych emocji, odczuć, opinii w bezpiecznym nieoceniającym środowisku.

• Ustanowienie grupy wsparcia dla osoby oraz odnowienie jej relacji z innymi

STRZELANINY W SZKOLE

• Zespół interwencji kryzysowej obejmuje oddziaływaniem:

• Dyrektora szkoły- funkcje komunikacji z szerokim otoczeniem społecznym w tym z mediami

• Uczniów i nauczycieli, którzy mieli bezpośredni kontakt z traumatycznym wydarzeniem

• Rodziców uczniów, którzy mieli bezpośredni kontakt z wydarzeniem traumatycznym

• Rodziców, uczniów, nauczycieli którzy nie mieli bezpośredniego kontaktu z wydarzeniem traumatycznym, ale odczuwają potrzebę rozmowy na ten temat

RAMY CZASOWE I ORGANIZACYJNE

• Zespół interwencji kryzysowej składa się z kilku osób o zróżnicowanych kompetencjach: psychologów, specjalistów od PR, byłych policjantów

• Zespół rozpoczyna pracę błyskawicznie po zakończeniu się wydarzenia traumatycznego, jeszcze przed zakończeniem czynności śledczych (jeśli to możliwe)

• Kompetencje poszczególnych członków są zróżnicowane i obejmuje różne obszary

• Zespół pracuje zwykle ok. tygodnia

• Zespół wykorzystuje wszystkie kanały komunikacyjne instytucji w której pracuje - można zgłosić chęć udziału w spotkaniu telefonicznie w sekretariacie szkoły

SESJA GRUPOWA

• Ustanowienie reguł działania grupy dotyczących komunikacji grupowej, norma grupowych (wersja pisemna tak by można się było odwoływać do nich w trakcie spotkania)

• Odtworzenie sytuacji traumatycznej w subiektywnym doświadczeniu uczestników spotkania (angażowania wszystkich zmysłów)(co wtedy zobaczyłaś, co poczułaś, co usłyszałaś)

• Uruchomienie procesów poszukiwania wsparcia społecznego i zastopowanie procesów alienacji w reakcji na stres

REAKCJA SPOŁECZNOŚCI LOKALNEJ

• Uspójnienie grupy społecznej

• Wzmocnienie więzi personalnych i społecznych

• Częstsze pojawianie się zachowań alturistycznych

• Wygaszenie konfliktów społecznych czy interpersonalnych

Wykład 13

Stereotypy - aspekt treściowy

Stereotyp nie musi mieć jednoznacznie negatywnej konotacji ewaluatywnej

Stereotypy płci

Dwa główne wymiary stereotypów płci:

• Kobiety: miłe, wrażliwe, sympatyczne, uczuciowe

• Mężczyźni: ambitni, energiczni, kompetentni

• Warmth/competence (Fiske, Cuddy, Glick i Xu, 2002)

• Wspólnotowość/sprawczość (Wojciszke)

Analiza czynnikowa

Wykonano analizę czynnikową, by pokazać, które właściwości są w podobnym stopniu przypisane każdej grupie.

• Pierwszy czynnik to kompetencja: inteligentny, pewny siebie, skłonny do rywalizacji, niezależny

• Drugi czynnik to lubienie: tolerancyjny, uczciwy, ciepły, dobry

Jak oceniane są poszczególne grupy?

• Analiza skupień, by ustalić podobieństwo między grupami w ocenach jakie przyznawali im badani.

• Bardziej kompetentni niż ciepli: bogaci, feministki, kobiety biznesu, Azjaci, Żydzi

• Bardziej ciepli niż kompetentni: gospodynie domowe, niewidomi, emigranci zarobkowi

• Oceny na obu wymiarach były dość słabo ale ujemnie skorelowane (niski wynik w jednej skali współwystępował z wyższym na drugiej)

Konsekwencje

• Wysoka ocena na wymiarze kompetencji i niska na wymiarze „ciepłości” - stereotypy zazdrosne

• Niska ocena na wymiarze kompetencji i wysoka na wymiarze „ciepłości” - stereotypy paternalistyczne

Kobiety są cudowne!

• Ocena kobiet jako grupy jest bardzo pozytywna, ale tylko jeśli chodzi o właściwości związane ze wspólnotowością a nie kompetencjami (Eagly i Mladic 1989)

• Podobnie oceniani są ludzie starsi, czy należący do mniejszości narodowych czy grup etnicznych (Romowie, górale)

• Ocena kompetencji - wysoka ale w dziedzinie, która jest typowa dla danej grupy.

Jak prestiżowe zawody wykonują?
Status członków grup

Korelacje pomiędzy oceną kompetencji, ciepła na ocenianym statusem i tendencją do współzawodnictwa dla poszczególnych grup

Emocje wobec poszczególnych grup

Smith 2000 - porównania w dół przynoszą pozytywne emocje a porównania w górę wzbudzają raczej negatywne

Reakcje kobiet na seksistów (Kiliański i Rudman 1998)

• Nie-seksista - oceniony bardzo pozytywnie

• Łagodny seksista - ocena umiarkowanie pozytywna

• Wrogi seksista - ocena negatywna

• Dodatkowo kobiety były przekonane, że mężczyzna przejawiający łagodny seksizm nie może jednocześnie być seksistą wrogim

Kobiety w pracy

• Każdemu według zdolności

• Kobiety uważa się za posiadające więcej cech wspólnotowych a więc wielu ludzi sądzi, że są szczególnie predystynowane do pełnienia takich zawodów jak nauczycielka, pielęgniarka, przedszkolanka (Eagly i Mladinic 1994). Te zawody są gorzej płatne i mają niższy prestiż społeczny

• Każdemu według potrzeb

• Kobiety są przyjmowane na stanowiska „męskie” tylko wtedy, gdy ich kompetencje są wyjątkowe nawet na tle mężczyzn, zwykle osoby o podobnych kompetencjach podczas rekrutacji są oceniane niżej na wymiarach „sprawczych”, gdy są kobietami (Joan Wainwright, John Wainwright)

• Kobiety są tez znacznie częściej zwalniane po to, by chronić pracujących mężczyzn w sytuacji redukcji zatrudnienia.

Jak zdobyć pracę?

Sztuka wywierania dobrego wrażenia

• Strategie autoprezentacji (Jones i Pittman 1982):

• Autopromocja - przekonywanie innych, że posiada się określone kompetencje merytoryczne, duma z własnych osiągnięć

• Szczególnie użyteczna przy pierwszym kontakcie, gdy odbiorca nie zna nadawcy tej strategii (sytuacja rozmowy o pracę)

• Skoro kobiety są postrzegane jako mniej kompetentne naturalne wydawałoby się stosowanie tej techniki, by uwypuklić swoje osiągnięcia i kompetencje

Kobieta zachowująca się jak mężczyzna

• Jest oceniana negatywnie - gdy zachowuje się asertywnie, nie uśmiecha się jest postrzegana jako wrogo nastawiona i zimna (Butler i Geis 1990). Kobieta zachowująca się jak mężczyzna jest oceniana jako kompetentna ale nielubiana.

• A przecież wymiar „wspólnotowości” jest szczególnie istotny w ocenie kobiet niezależnie od tego, czy rozpatrujemy „kobiece” czy „męskie” zawody.

Badanie (Rudman 1998)

• Sytuacja eksperymentalna przypominała rozmowę rekrutacyjną

• Uczestnicy oceniali swoich partnerów interakcji:

• by wybrać partnera do udziału w skomputeryzowanej wersji gry Jeopardy!

• by dokonać bardzo precyzyjnej oceny osoby

• Zadawane były pytania, które dotyczyły stereotypu płci i pytania neutralne

• Partner interakcji w rzeczywistości pomocnik eksperymentatora zachowywał się w sposób promujący siebie (mówił w sposób pewny siebie, wskazywał swoje przeszłe osiągnięcia, sukces przypisywał sobie a nie okolicznościom, utrzymywał kontakt wzrokowy), lub w sposób skromny (mówił: „nie jestem ekspertem, ale…”, odwoływał się do odbiorcy”, patrzył mniej na rozmówcę)

Odwet na kompetentnych kobietach
(Rudman i Glick 1999)

• Ocena aplikującego o pracę na stanowisku specjalisty działu IT na trzech wymiarach: kompetencji zawodowych, kompetencji społecznych oraz szans na zatrudnienie

• Materiały - list motywacyjny oraz nagranie wideo z rozmowy

• Kandydaci: płeć oraz nastawienie (wspólnotowe vs kompetencyjne)

• Rodzaj pracy (męska vs kobieca)

Kwadratura koła

• Aby dostać pracę trzeba zaprezentować swoje kompetencje merytoryczne

• Prezentując swoje osiągnięcia zyskujemy opinię osoby kompetentnej, ale jednocześnie przestajemy być lubiane i spada ocena naszych kompetencji społecznych

• Tracimy pracę pod pretekstem zbyt niskich kompetencji społecznych

1 etap metaanalizy - dobór badań

• Badaczki przeszukały dostępne źródła w poszukiwaniu badań nad różnicami płciowymi w zakresie zdolności matematycznych

• Wybrały 295 badań w których grupa badana była powyżej 100 osób

• Dla każdego badania policzyły siłę efektu d Cohena odzwierciedlającą wielkość różnic między kobietami i mężczyznami w zadaniach matematycznych

Zyski z metaanalizy

• Dzięki metaanalizom możemy uwzględnić rolę czynników, które nie mogą być analizowane w pojedynczym badaniu. Są to elementy kontekstu w jakim badanie wykonujemy: czasowego, kulturowego, i innych czynników, którymi nie możemy manipulować ale je kontrolujemy.

• Możemy zdecydowanie więcej „wykopać” z danych, które już zostały zgromadzone - analizy danych archiwalnych.

• Nie musimy robić badania i nękać ponownie osób badanych a mamy ogromną próbę

2 etap - porównanie siły efektów

• Data publikacji doniesienia została zdychotomizowana na badania stare (opublikowane przed 1973r.) oraz nowe (po 1973 r.)

• Średnia wartość statystyki d Cohena dla badań starych wynosiła 0,31 średnia dla badań nowych 0,14.

• Różnice płciowe bardziej wyraźne w zakresie geometrii, wśród młodzieży porównując z dziećmi

• A zatem wniosek był taki, że w badaniach starszych różnice między kobietami i mężczyznami były bardziej wyraziste niż w badaniach nowszych

Kobieta na drodze?

• Nai C. J. Yeung i Courtney von Hippel (2008)

• Osoby badane wykonywały zadanie w symulatorze jazdy samochodem

• Aktywizacja stereotypu, że kobiety są słabymi kierowcami spowodowała, że badane dwukrotnie częściej niż osoby z grupy kontrolnej przejeżdżały pieszego przechodzącego w niedozwolonym miejscu w porównaniu z kobietami, którym nie przypominano negatywnych opinii o umiejętnościach kierowania samochodem.

Wykład 14

Reklama

Przekaz perswazyjny, komunikat skłaniający do wykonania określonych zachowań:

• zakupu,

• wsparcia instytucji

• zachowań prozdrowotnych

• Itd..

Grupa docelowa

• Non-users, light users, heavy users

• Połowa amerykańskich rodzin pijących colę w ogóle spożywa 90% tego napoju

• Ketchup - studenci przeciętnie spożywają dwie butelki na rok, ale niektórym jedna butelka wystarcza tylko na dwa dni.

• Kogo łatwiej namówić na zmianę marki?

• Profil socjo-demograficzny konsumenta ale kto grupą porównawczą?

• Zwykle konsumenci nie różnią się właściwościami socjodemograficznymi od niekonsumentów

Dzieci i młodzież

• Młodsze dzieci są naiwnymi odbiorcami reklamy (Ward 1976)

• Nastolatki - krytyczne wobec formy, mało krytyczne wobec treści

• Robertson i Rositer (1973):

• 65% pierwszoklasistów wierzy w reklamy

• 30% trzecioklasistów wierzy w przekaz reklamowy

• 7 % dzieci z klasy piątej ufa reklamie

Dopasowanie produktu i klienta

• Osobowość produktu

• „Ja” realne, „ja” idealne, „ja” pożądane

• Ross (1971), Schenk i Holman 1980)

• Artykuły prywatne - „ja” realne

• Artykuły publiczne - „ja” idealne

• Ale Graeff (1997) pokazał, że ważniejsze jest to na ile wizerunek marki jest zbliżony do wizerunku osoby badanej zarówno „ja” realne jak i „ja” idealne powiązane z chęcią kupna produktu.

Płeć produktu

• Czy zatrudniać aktora czy aktorkę w reklamie?

• Kanungo i Pang 1973

• Do zakupy zachęcał:

• Mężczyzna,

• Kobieta,

• Para

• Produkty:

• Samochód,

• Kanapa,

• Sprzęt stereofoniczny

• Telewizora

• Samochód lepiej jeśli reklamuje mężczyzna, ale kobieta w reklamie samochodu nie pogarsza odbioru w stosunku do reklamy samego samochodu

• Kanapę lepiej jeśli reklamuje kobieta, gdy przedstawiał go mężczyzna to mężczyźni bardzo źle oceniali produkt

• Sprzęt stereofoniczny lepiej oceniany gdy w reklamie występowali ludzie niż sam sprzęt.

• Telewizor bardzo tracił w oczach mężczyzn gdy reklamowali go ludzie, kobiety wysoko oceniając telewizor gdy reklamuje go para.

• Męska

• Kobieca

• Androgyniczna

• Neutralna

Płeć produktu (Lynch i Schuler 1994)

• Trzy zdjęcia: mężczyzna wątły, z rozbudowaną muskulaturą i a'la pudzian

• Pytano badanych na ile ten człowiek zna się na różnych produktach

• Im bardziej muskularny tym lepiej się znał na budowaniu muskulatury, ale też śrubek, kluczy samochodowych, akumulatorów, piwa oraz przyborów do golenia

• Wielkość muskulatury nie miała związku z oceną jego kompetencji w przypadku takich „kobiecych” produktów jak żelazka, mrożone indyki, środki czystości czy płciowo neutralnych takich jak: żarówki, noże kuchenne, telewizory, szampon do włosów)

• Muskulatura ma też wpływ na ocenę trwałości produktu!

Reklama modyfikuje płeć produktu

• Debevec i Iyer (1986)

• Piwo reklamowane przez kobietę jest postrzegane jako bardziej kobiecy produkt

• Niektóre marki kreują swoje produkty jako przeznaczone dla określonej grupy docelowej poprzez manipulację kobiecością czy męskością produktu

• Niekiedy przekraczanie dopasowanie powoduje zwiększenie chęci kupienia produktu - płyn do mycia naczyń reklamowany przez mężczyznę zyskuje na ocenach

Język w reklamie

• Rymowanki zwiększają zapamiętywanie haseł, ale czy też zapamiętanie marki?

• Zasady związane z mechanizmami pamięci są bardzo ważnym determinantem skuteczności reklamy

Czy większe znaczy lepsze?

• Kirmani (1990), jeśli reklama nie przekazuje informacji o produkcie a jedynie koncentruje się na przekazie emocjonalnym to badany próbuje wnioskować o produkcie na podstawie wielkości reklamy. Im większa reklama tym wyższa ocena produktu.

• Ale nie można przesadzić - dopasowanie przewidywań co do ceny butów i pieniędzy zainwestowanych w reklamę musi być postrzegana jako odpowiednia

Reklama telewizyjna

• Trwa mniej więcej 30 sekund.

• Długość jest zwykle identyczna więc oceniając stan zamożności producenta oceniana jest raczej na bazie kanału w których reklama jest emitowana

• Lepszy efekt niż 30 sekund filmiku daje dwukrotna emisja 15 sekund na początku i na końcu bloku reklamowego

Efekt czystej ekspozycji

• Zajonc (1968, 2001)

• Wielokrotny kontakt z obiektem zwiększa szanse jego polubienia

• Perfect i zespół (1994, 1998)

• Wielokrotna ekspozycja reklamy (nawet przypadkowo oglądanej) zwiększa pozytywność jej oceny

• Także w reklamie radiowej

• Zależność ta jest jednak krzywoliniowa - po osiągnięciu pewnego poziomu powtarzalności oceny zaczynają dramatycznie spadać

Zareklamuj siebie

• Ogłoszenia matrymonialne

• Wojciszke, Baryła, Downar (2002)

• Mężczyźni poszukują kobiet

• Kobiety poszukują mężczyzn

• Billboardy osób prywatnych szukających pracy

Kto powinien reklamować produkt

• Osoba z sąsiedztwa - typowa Pani Domu, typowy Kowalski

• Osoba sławna - „celebrities” - osoba lubiana vs osoba kontrowersyjna

• Postać z „kreskówki” - Shrek

• Postać wykreowana specjalnie na potrzeby reklamy - Reklama Delmy

• Dziecko

• Zwierzęta

Typowy/ typowa

• Osoba typowa jest znakomita do reklamy produktów, które są kupowane codziennie - płyny do mycia, herbata, produkty spożywcze codziennego użytku, narzędzia niespecjalistyczne, itp.

Celebrities

• Zakłada się, że sławna osoba powinna reklamować produkty o wysokiej jakości, prestiżowe: samochody, biżuterię, luksusowe kosmetyki

• Badania Maison (1998).

• Reklama w której była fotografia Jurka Owsiaka vs reklama bez fotografii

• Poczęstunek czekoladą + ocena opinii na ten temat

• Brak różnic we wpływie reklamy na ocenę smakowitości czekolady, ale Ci, którzy lubili Owsiaka i WOŚP chętniej kupiliby czekoladę

Celebrities przesłaniają cały świat

• Anderson 1992,

• Badani oglądali film przyrodniczy, przerywany reklamami. Na jednej z nich reklamowano czekoladę: w jednej grupie w reklamie wystąpiła przeciętnie atrakcyjna osoba, w drugiej piękna blondynka, która trzymała czekoladę w ręce

• Po filmie pytano badanych jak się nazywała reklamowana czekolada

Celebrities szepczą czule

• Anderson wykonał swoje badanie jeszcze raz, żeby sprawdzić, jaki będzie efekt zmiany sposobu prezentacji czekolady. W drugim badaniu dziewczyna w reklamie, ponownie przeciętnie atrakcyjna lub piękna blondynka wypowiadały nazwę produktu.

Ambasador marki

• W przypadku kosmetyków, biżuterii, i innych produktów które mają znaczenie wyrażania siebie celebrities są niezwykle skutecznym środkiem reklamowym

• Efekt halo - skoro ona jest taka piękna to na pewno produkt działa

• Reklama szeptana - koleżanka poleca koleżance

Reklama szeptana

• Sieci sprzedaży bezpośredniej

• Reguła niedostępności

• Reguła koleżanka koleżance sprzedaje sekrety

• Poczucie wyjątkowości produktu

Nowe typy reklamy - programy edukacyjne

• Promocja określonych postaw - tutaj prozdrowotnych - Lazy Town - Magnus Schieving

---