1.Auguste Comte i powstanie socjologii.
Socjologia jest młodą dyscypliną naukową narodziła się w pierwszej połowie XIX wieku. Ojcem socjologii jest Auguste Comte. Pojęcie socjologii wprowadził w 1838r.-socius-zbiorowość,społeczeństwo;logos-mądrość, wiedza. Z punktu widzenia Comte'a ma zajmować się naukowym badaniem społeczeństwa. Struktura podzielona była na statykę społeczną i dynamikę. Socjologia pojawia się w rozwiniętym środowisku była ukoronowaniem hierarchii nauk. Socjologia- nauka najbardziej konkretna, złożona i związana z praktyką. Ma swoją metodę działania .Metoda socjologii musi opierać się na tych samych zasadach co nauki przyrodnicze-pozytywizm Comte'a.
2.Pierwszy socjolog brytyjski: Herbert Spencer.
Herbert Spencer (1820-1908) był pierwszym socjologiem 19 wieku, który rozwijał ją jako naukę. Podobnie jak Comte uważał iż układy pomiędzy ludzmi można badać naukowo. W swoim monumentalnym dziele „Zasady socjologii” rozwinął teorię organizacji społeczeństwa ludzkiego oraz przedstawił ogromną liczbę dowodów na poznanie owej teorii. Uważał że wszystkie wymiary naszego świata : fizyczny, biologiczny, społeczny ewoluują wedle tych samych zasad. Spencer uważał iż społeczeństwo podobnie jak organizm biologiczny aby przetrwać musi spełniać określone funkcje :musi wytwarzać odpowiednią ilość dóbr, musi rozdzielać owe produkty między nich, koordynować działalność swoich członków. Spencer-twórca funkcjonalizmu-wymagał aby wszelkie analizy specyficzne zachowań uwzględniały funkcję jakie pełnią one w społeczeństwie jako w całości.
3.Kontynuacja francuskiej tradycji :Emil Durkheim
Emil Durkheim(1858-1917) twórca francuskiej szkoły socjologicznej. Łączył głęboką refleksję teoretyczną z rygorystycznymi badaniami empirycznymi. Napisał znaną pracę „Samobójstwo” oraz „Zasady metody socjologiczne”. Jest twórcą koncepcji socjologicznej w której społeczeństwo nie jest sumą jednostek. Za właściwy przedmiot socjologii uważał „fakty społeczne” czyli przekonania , reguły, które podzielane są przez cała zbiorowość , wywierają nacisk wobec członków społeczeństwa. Bardzo wiele mówił o statystyce- obiektywnej metodzie badania społeczeństwa. Swoje reguły metodologiczne zastosował w badaniach empirycznych nad częstością samobójstw. Sformułował pojęcie anomii. Krytykowano go za rozumowanie pojęcia patologia i norma Dopuszczał istnienia negatywnych zjawisk Uważał iż przedmiotem socjologii jest socjalny fakt, który wpływa na nasze zachowanie.
4.Twórca socjologii niemieckiej: Max Weber.
Max Weber (1864-1920) socjolog, historyk i ekonomista. Uznany za jedną z największych postaci w historii socjologii. Weber zapoczątkował przełom antypozytywistyczny w uprawianiu socjologii, głosząc odrębność socjologii od nauk przyrodniczych. Uważał iż przedmiotem socjologii są ludzkie działania-ostateczne tworzywo z którego powstają struktury ,organizacje, instytucje a niezbywalnym elementem działań są znaczenia - analiza.
5.Przedmiot socjologii i jej praktyczne zastosowanie .
Socjologia zajmuje się badaniem zachowań ludzkich , interakcji oraz organizacji społeczeństwa. Przedmiotem badań są zjawiska i procesy zachodzące w różnych formach zbiorowego życia ludzi. Socjologia zajmuje się naukowym badaniem społeczeństwa. Bada kulturę społeczną , zawodowe zbiorowości , procesy migracji , urbanizacji, stosunki i zachowania społeczne, ruchy społeczne.
6.Działy socjologii albo struktura socjologii
W socjologii wyróżniamy sfery takie jak: socjologia ogólna- koncepcja społeczna metodologia badań. Jej teorie bazowe to;- teoria struktur- ustala zależności funkcjonalne miedzy zjawiskami społecznymi
- teoria zmiany- dynamika społeczeństwa analizuje zdarzenia w społeczeństwie
- teoria zachowań jednostek-teoria osobowości interakcji komunikowania
- teoria zachowań zbiorowości
Socjologia szczegółowa-dotyczy różnych dyscyplin w społeczeństwie(np. socjologia pracy, wychowania, prawa, religii
Inny podział:
- przedsocjologia- w przedsocjologicznej myśli częsty był normatywny i finalistyczny punkt widzenia. Filozofa interesowało to jak być powinno a nie to jak jest
-naukowa czyli akademicka
Kolejny podział:
-socjologia scjentystyczna-jej podstawa jest to że fakty historyczne należą do obiektywnie istniejącej rzeczywistości
-socjologia humanistyczna- społeczeństwo jest wielka pracą ludzi
7.Socjologia scjentystyczna i humanistyczna
Socjologia scjentystyczna- u jej podstaw leży przekonanie że fakty społeczne należą do obiektywnie istniejącej rzeczywistości, zewnętrznej w stosunku do poznawanego przedmiotu. Traktuje zjawiska społeczne w sposób przedmiotowy. Ruch scjentystyczny zakwestionował Max Weber. Dla niego to nauka dążąca do interpretacji i wyjaśnienia zjawisk społecznych. Socjologie tę charakteryzuje niechęć do metafizyki przywiązywanie wagi do precyzji języka i nacisk na empiryczną sprawdzalność wszelkich twierdzeń teoretycznych. Wiąże się z nią wymóg obiektywności badacza, ma mówić jak jest i powstrzymać się od oceniania przedmiotu badań.
Socjologia humanistyczna- świat społeczny nie jest według niej gotowy i dany, zewnętrzny w stosunku do człowieka. Jest czymś nieustannie tworzonym w procesie interakcji podmiotów obdarzonych świadomością. Traktuje zjawiska społeczne w sposób podmiotowy. Twórca orientacji humanistycznej: Znaniecki i Ossowski. Socjologia ta uważa że nie da się zbadać człowieka, świata. Każdy jest uwikłany w różne sytuacje, każdy jest odrębną indywidualnością. Podważa ona pojęcie obiektywnych praw rządzących życiem społecznym na podobieństwo praw rządzących w świecie przyrody.
8. Sporne problemy socjologii
1.Indywidualizm- holizm
Spór o prymacie jednostki wobec społeczeństwa
2. Teoria funkcjonalna- konflikt
Kontrowersja wokół natury w społeczeństwie
3. Naturalizm- antynaturalizm
Społeczeństwo należy badać jako obiekt natury
4. socjologia teoretyczna czyli historyczna
9. Instytucjonalizacja socjologii w świecie i w Polsce( F. Znaniecki)
Instytucjonalizacja socjologii- uznanie socjologii za dyscyplinę nauki przez utworzenie katedr czy wydziałów uniwersyteckich, instytutów badawczych, stowarzyszeń i organizacji socjologów. Proces ten rozpoczyna się w socjologii w 1892 roku- wtedy utworzono pierwszy wydział socjologii na uniwersytecie w Chicago. Stowarzyszenie Amerykańskie Socjologów - utworzone w USA w 1909 roku. W Europ[ie pierwsza katedra ustanowiona zostaje we Francji na uniwersytecie Bordeaux w 1895 roku- Emil Durkheim. W Niemczech- 1919 rok w Monachium-Max Weber. W Wielkiej Brytanii socjologia otrzymuje statut na uniwersytetach w Oxfordzie i Cambridge. W Polsce twórcą pierwszego ośrodka socjologicznego był Florian Znaniecki- twórca Polskiej socjologii akademickiej, większość życia zawodowego spędził w USA. Zajmował się problemem badania socjologii, reprezentuje sobą socjologię humanistyczną
Socjologia została uznana w Polsce w 1930 roku , 1920 rok powstaje w Poznaniu Instytut Socjologiczny 1956rok- w Polskiej Akademii Nauk powstał Instytut Filozofii i Socjologii
10.Metodologia badań w socjologii
Wiedza socjologiczna zależy od naukowo zgranych dowodów. Metodologia- zadaje kierunek badania socjologicznego umożliwia zweryfikowanie rezultatów badania. Zweryfikowanie- proces potwierdzający rezultaty rzetelności, trafności badań socjologicznych. Kiedy mówimy o Metodologii mówimy o : zmiennej- cecha lub charakterystyka , która zmienia się albo przybiera różne wartości w różnych warunkach. Typowe zmienne w socjologicznym badaniu: wiek, płeć, klasa społeczna.
- zależna
-niezależna-wpływają na zależne. Jeśli jest taki wpływ zmiennych to mówimy o korelacji: pozytywna- kiedy zmienna niezależnie wywołuje zależne zmiany i negatywna- nie istnieją związki albo związek odwrotny
Aby stwierdzić istnienie związku przyczynowo- skutkowego między zmiennymi należy określić trzy warunki:
1.Dwie zmienne muszą być skorelowane
2.zmienna niezależna musi poprzedzać w czasie zmienną zależną
3.Musi istnieć pewność że nie istnieje trzecia zmienna związana z dwoma wcześniejszymi zmiennymi
11.Proces badawczy i jego etapy;
-zdefiniowanie problemu
-formułowanie hipotez
-rozwiązywanie kwestii etycznych
-wybór projektu badawczego
-zbieranie danych
-analiza danych
-wyciąganie wniosków
Podstawowe metody badawcze;
Eksperyment wywiad, obserwacje analiza wtórna
12.Eksperyment umożliwia zbieranie danych w warunkach kontrolowanych przez eksperymentatora. Metoda ta wymaga istnienia dwóch grup eksperymentalnej i kontrolnej. Grupa 1 doznaje wpływu eksperymentu a 2 to porównawcza.2 typy eksperymentu; e.laboratoryjny umożliwia sprawowanie ścisłej kontroli nad warunkami
e.terenowy nie daje możliwości zmiany warunków ale jest mniejszy wpływ eksperymentatora.
13.Obserwacja polega na studiowaniu działań jedn. lub grup przez przyglądanie się im bez zadawania pytań czy wywieraniu wpływu na ich zachowania. Obserwacja zewnętrzna i uczestnicząca
14.Pytania kwestionariusza; projekcyjne czyli co by się zrobiło w określonej sytuacji, kontrolne-aby zweryfikować prawdziwość odpowiedzi, filtracyjne czy rozumie problem ankiety, pilotaż badanie małej liczby osób z populacji aby sprawdzić skuteczność i zrozumienie kwestionariusza oraz czas wypełniana
15.Próba czyli niewielka część całej grupy., wyniki uzyskane dla próby można uogólnić dla całej grupy
Próba losowa dobieranie grupy reprezentantów w taki sposób żeby każdy członek badanej populacji miał równe szanse znalezienia się w tej grupie.
n-ilość prób N-generalna ilość mieszka. ∆-dopuszczalny błąd
16. Wywiad swobodny.
W wywiadzie swobodnym w krańcowym przypadku badacz określa jedynie temat wypowiedzi. Następnie słuch i nagrywa interesując się nie tylko tym, co, ale i jak mówi badaczy, a więc obserwując jego zachowanie. Stopień formalizacji i swobodny wywiad zależy od tego czy zadawane pytania są wcześniej przygotowane czy też rodzą się w bezpośrednim powiązaniu z wypowiedzią badanego. Przy posługiwaniu się wywiadem jako narzędziem badawczym dużą rolę odgrywa pomysłowość badacza. W przypadku wywiadu swobodnego badacza próba zazwyczaj jest mała i dobierana celowo, nie zaś za względu na statystycznie wyznaczone zasady reprezentatywności. Dostarcza danych poddających się głównie analizom jakościowym, co nie oznacza, że nie można w jakimś zakresie posłużyć się tu również analizami ilościowymi. Problemy badawcze wiążą się tu z bezpośrednia reakcją badacz-badany np. sposób określenia ich ról i charakteru relacji między nimi. W wywiadzie swobodnym można uniknąć narzucania badanym siatki kategorii poznawczych i zespołu pojęć badacza.
17.Analiza wtórna jest to analizowanie istniejących już danych.
Źródłem danych mogą być:
-agencje rządowe
-dane statystyczne
-autobiografie
-artykuły gazetowe
-księgi kościelne
18.Problemy badawcze w socjologii
Dzielimy je na:
a)trudności techniczne:
-rzetelność badania- jeśli badanie jest potwierdzone opiniami innych socjologów
-trafność- nasze badanie powinno być reprezentowane, muszą brać pod uwagę rzetelność, odp. Metodę badawczą
-obiektywność badań
b)trudności praktyczne; tu jednostka ma własne spojrzenie, zdanie. Trzeba nakłaniać respondenta do nowych opinii
-badania mogą zmieniać zachowanie i zdanie jednostki
-nakłanianie do wypowiadania swojego zdania na dany temat
-zapewnienie anonimowości badanemu
19.Osobowość w socjologii
W socjologii współczesnej występuje zainteresowanie typów osobowości w zależności od warunków społecznych, a obecnie jest to przede wszystkim przedmiot badań empirycznych. Przykładem może być tu badanie Inkelesa poświęcone osobowości człowieka nowoczesnego, czyli takiego który jest otwarty na nowe doświadczenia, łatwo adoptuje się do zmian, jest gotowy do podjęcia ryzyka, ma rozbudowana potrzebę osiągnięć, chce zapanować nad siłami przyrody, Inkeles określił swoje podejście do nowoczesności jako „socjopsychologiczne”. Innym przykładem są badania relacji między osobowością a zróżnicowaniem społ. U podstaw amerykańskich badań leżało założenie, że usytuowanie w społeczeństwie wpływa na system wartości. Co wpływa na zróżnicowanie sposobów wychowywania dzieci. We współczesnych społ. przemysłowych praca zawodowa zajmuje w życiu człowieka centralne miejsce, a jego pozycja w społ. zależy od posiadanego zawodu i rodzaju wykorzystywanej pracy. Pośw. związane z pracą zawodową z czasem zaczynają określać poglądy nie tylko na samą pracę ale także na świat i samego siebie. Stwierdzono, że wprawdzie zależność między wyborem zawodu a osobowością są dwustronne, ale doświadczenie zawodowe silniej wpływa na kształtowanie osobowości niż cechy osobowości na wybór zawodu i sposób wykonywanej pracy. Socjolodzy interesują się osobowością również jako podmiotem działania i zmian społ. W wielu kwestionariuszach, badaniach socjologicznych uwzględniane bywają skale pomiaru cech osobowości. Są one wykorzystywane jako zmienne wyjaśniające tak orientacje światopoglądowe jak i losy jednostek, ich sukcesy edukacyjne czy przesuwanie się w hierarchii społecznej.
20.Struktura osobowości (Z.Freud i K.Platonow)
U Z. Freuda struktura osobowości człowieka jest bardzo złożona i składa się z kilku warstw lub obszarów.
I obszar: suma biologicznie wyznaczonych, genetycznie nabytych potrzeb czy popędów, które łącznie określa się terminem „id”. To podst. sprężyny ludzkiej aktywności.
II obszar: w nim człowiek jest obiektem społecznych zew. nacisków. Odbijają się one w drugiej strefie osobowości= „superego”. Tutaj zapisuje się lekcja społeczna, przekaz kultury, zbiorowości (np. moralność).
Między „id” a „superego” istnieje konflikt. „Superego” blokuje, ogranicza, naturalne dążenie. Zachowania amoralne rodzi przykre odczucia związane z poczuciem winy, wstydu. A równocześnie biologiczne popędy zawarte w „id” popychają do zachowań amoralnych. Radząc sobie z Tą sprzecznością, jednostka tworzy pewne własne osobowości zwanej „ego”
„Ego” dostarcza niezbędnej równowagi między tym, czego żąda natura a tym czego wymaga kultura.
Wg. Platonowa istnieją 4 segmenty osobowości:
1.Ukierunkowanie osobowości: na siebie, na inteligencję, na dzieło, prace
2.Procesy psychiczne: wola, myślenie, uwaga
3.Biopsychiczne właściwości: temperament
21.Człowiek w procesie socjalizacji: zasady socjalizacji.
Proces socjalizacji: wprowadza jednostki w życie społeczne, uczy je zachowania i porozumiewania się według ustalonych wzorów.
Socjalizacja: zmożony, wielostronny proces uczenia się dzięki któremu człowiek- istota biologiczna staje się istotą społeczną, członkiem określonego społeczeństwa i reprezentantem określonej kultury. Jest to proces stawania się takim jakim chce nas widzieć nasze otoczenie społeczne. Proces dzięki któremu jednostka wdraża się do sposobu życia swojej grupy i naszego społeczeństwa przez uczenie się reguł i idei zawartych w kulturze.
Człowiek poznaje i przyswaja sobie umiejętność posługiwania się rozmaitymi przedmiotami, poznaje w toku socjalizacji normy: wzory zachowań. Te wzory postępowania stanowią schematy działania.
Zasady socjalizacji:1.wczesna socjalizacja ma znacznie większy wpływ na formowanie ludzkich cech niż późniejsza socjalizacja.2.interakcja z osobami ważnymi dla nas ma dużo większy wpływ niż kontakty z pozostałymi ludzmi.3.interakcja w grupach pierwotnych (ludzie w bliskich i intymnych stosunkach) jest znacznie ważniejsza kształtowaniu osobowości.
22.Rozwój osobowości według Z. Freunda.
(5 faz)1.obejmuje 1 rok życia- faza oralna-szuka przyjemności przez ssanie i gryzienie.2.sychoseksualna-analna-2rok życia-centralna jest kontrola nad opróżnianiem się.3.faliczna-3-5 roku życia, kompleks Edypa-dziecięca skłonność do tworzenia więzi emocjonalnych z rodzicem płci przeciwnej, problemem jest prawidłowa identyfikacja roli płci.4od 5-12 roku życia, faza ukryta- seksualizm traci na znaczeniu, centrum zainteresowania to rozwój umiejętności fizycznych i intelektualnych.5.faza genitalna-nagłego przypływu energii seksualnej, co ma związek ze zmianami hormonalnymi okresu pokwitania, a jednostka jest gotowa do dojrzałych zachowań seksualnych.
23.Model psychoanalityczny E. Eriksona.
1.1-2 rok życia- wymóg poczucia zaufania w opozycji do jego braku.2.do końca 3 roku życia- wymóg autonomii w opozycji i wstydu wywołanych wczesnymi w uczeniu się.3.4-6 lat- wymóg inicjatywy i pewności siebie w opozycji do poczucia winy i niepewności w dalszym poznawaniu swojego otoczenia.4.6- 13 lat- zaspokojenie wymogu pilności, poczucia fachowości chęci działania w opozycji do poczucia niższości w wyniku przynależności do grupy i organizacji.5.13-17 wiek dojrzewania- wymóg formowania poczucia tożsamości w opozycji do niej poczucia zaburzeń co zależy od sukcesów bądź porażek doznawanych przez osobę.6.17-35 lat- wymóg dojrzałości, intymności w opozycji do poczucia izolacji, związany z umiejętnością tworzenia związków.7.35-45 lat- wieku dorosłego, wymóg bycia twórczym i produktywnym w opozycji do koncentracji na sobie i stagnacji.8.związany z końcowym okresem życia, niespełnienie spowoduje rozpacz.
24.J. Piaget: teoria poznawcza.
(4 fazy rozwoju)1.1-12 miesięcy-etap sensomotoryczny, służy rozpoznawaniu rzeczy.2. 13 mies. do 7 lat-przedoperacyjny- zdolność posługiwania się symbolami na oznaczenie rzeczy, odróżnianie rzeczywistości od fantazji.3. etap operacji-7 do 11 lat- konkretne zdolności posługiwania się logicznym rozumowaniem w odniesieniu do otaczających przedmiotów.4.operacji formalnych-od 12 roku życia-zdolność myślenia abstrakcyjnego, potrafią sobie wyobrazić miejsca w których nigdy nie były.
25.Rozwój jaźni według interakcjonizmu symbolicznego(George H. Mead).
1. 1-2 rok życia-etap wstępnych przygotowań i rozwój sensomatyczny jako podstawa rozwoju umysłu, własnego ”ja”, wchodzenia w role.2.3-6 rok życia-etap zabawy-przyjmowanie ról konkretnych osób, pierwsze obrazy samego siebie i rozważania, zdolność zastanawiania się.3.7-12 roku życia-uogólniony- zdolność przyswajania perspektyw kulturowych i wykorzystanie ich jako podstawy do samooceny i rozważań nad kierunkami działania.4.13-17 rok życia, od tego etapu socjalizacja angażuje możliwość wychowania, po to by można było uczestniczyć w układach społecznych i podtrzymywać ich istnienie.
26.Interakcja jako wymiana: Homans
Teoria wymiany społecznej, której twórcą jest George Homans, ma swoje korzenie w psychologii behawioralnej i analizie ekonomicznej. W tym ujęciu interakcja społeczna jest serią wymian, które łączą się zarówno z kosztami, jak i z zyskami. Homans wprowadził pojęcie sprawiedliwości rozdzielczej oznaczające, że ludzie uczestniczący w interakcji społecznej spodziewają się zyskać korzyści mniej więcej proporcjonalnie do poniesionych kosztów. Utrzymanie korzystnej interakcji społecznej wymaga włożenia w nią odpowiedniej ilości kosztów.
W tej perspektywie interakcja jest utożsamiana z wymianą: z interakcją mamy do czynienia wtedy, gdy aktywność jednego człowieka zostaje nagrodzona lub ukarana przez innego człowieka. Teoretycy wymiany widzą przy tym w niej jedne ze sposobów, w jaki ludzie tworzą i umacniają organizację społeczną. Wymiana jest dla nich istotnym źródłem porządku społecznego, który powstaje jako nieplanowany rezultat aktów wymiany pomiędzy członkami społeczeństwa.
27.Ujęcie dramaturgiczne: E.Goffman
Skierował uwagę dyscypliny na społeczne mikrostruktury poddawane drobiazgowej i wnikliwej obserwacji i analizie jakościowej guasi-etnograficznej. W życiu ludzkim jest scena, na której rozgrywa się akcja widzenia przez wszystkich i kulisy ukrywa przed ludźmi. Kulisy to przygotowanie a scena to wystawienie. Przedstawienie jaźni, ważnym elementem jest sterownie. Goffman mówi, że ludzie przez całe życie cieszą się odpowiednio do sytuacji.
28.Czynniki socjalizacji
Tradycyjne: religia, rodzina, szkoła.
Nowe: środowiska rówieśnicze, mas media, internet.
Najważniejszym czynnikiem socjalizacji sjest RODZINA. Jest ona pierwszym i najbardziej trwałym światem społecznym dla niemowlęcia i dziecka. Umiejętność porozumiewania zdobywa się w rodzinie. Dziecko poznaje głównie elementy kultury. SZKOŁA jest bezpośrednio odpowiedzialna za przekazywanie jednostce informacji, umiejętności i wartości, które społ. uważa za ważne dla życia społecznego. W szkole dzieci uczą się wielu niezbędnych umiejętności w kontaktach. GRUPA RÓWIEŚNICZA różni się od rodziny> Składa się z jednostek o równym statusie tzn. dzieci w tym samym wieku. Pozycja społ. rodzinie zajmowana jest automatycznie a w grupie trzeba na nią zapracować.
29.Rodzaje socjalizacji:
Socjalizacja pierwotna
Socjalizacja pierwotna jest socjalizacją, którą człowiek przechodzi w dzieciństwie i dzięki której staje się członkiem społeczeństwa. W jej toku uczy się elementarnych wzorów zachowań i podstawowych ról społecznych. Najważniejszą rolę w procesie socjalizacji pierwotne odgrywają znaczący inni. Są nimi przede wszystkim rodzice i to ich świat staje się światem dziecka. Ma to poważne konsekwencje, gdyż owa pierwotna socjalizacja w zasadniczy sposób determinuje jednostkę.
Za końcową fazę socjalizacji pierwotnej uznawane jest pojawienie się w świadomości jednostki uogólnionego innego, związanego z odkryciem istnienia ogólnospołecznych reguł („się”).
W procesie socjalizacji pierwotnej kształtuje się także charakterystyczna dla danej kultury osobowość podstawowa, na kanwie której rozwijają się poszczególne, zróżnicowane osobowości członków społeczności.
Socjalizacja wtórna
Socjalizacja wtórna dotyczy jednostki, która ma już za sobą socjalizację pierwotną i zna podstawowe reguły życia społecznego. Socjalizacja wtórna oznacza pogłębienie tej znajomości, wprowadzenie w poszczególne segmenty życia społecznego i uczenie się związanych z nimi ról.
Istotnym jest, że w socjalizacji wtórnej człowiek ma do czynienia z wieloma światami społecznymi i wieloma sposobami ich interpretacji. Może wybierać spośród nich. Jeśli jednak spotyka treści, które pozostają w sprzeczności z wiedzą nabytą w socjalizacji pierwotnej, dochodzi do konfliktu. Zwykle zwycięża w nim socjalizacja pierwotna: to ona determinuje już sam odbiór treści socjalizacji wtórnej, decyduje także o odrzuceniu treści niezgodnych z pierwotną wiedzą. Często jednak dochodzi do rewizji wiedzy pierwotnej, odrzucenia efektów socjalizacji pierwotnej i przyjęcia nowej wiedzy. Człowiek ma tu bowiem wolną rękę w określaniu, kto będzie dlań znaczącym innym, a nawet może odrzucić wszelkich znaczących innych.
Resocjalizacja
Resocjalizacja jest świadomym procesem przemiany człowieka poprzez wymazanie dotychczas nabytych treści i wprowadzenie nowych, całkowite przekształcenie dotychczasowego obrazu świata i samego siebie, przebudowa osobowości i zmiana tożsamości.
Aby resocjalizacja była skuteczna, muszą ponownie - tak jak w socjalizacji pierwotnej - dokonać jej znaczący inni i musi pozostać silna, emocjonalna identyfikacja z nimi.
Socjalizacja odwrotna- sytuacja spotykana w warunkach szybkiej zmiany kulturowej, kiedy młode okolenie stera się wdrążyć w stare do nowych wzorów kulturowych np. styl bycia, ubioru, rozrywki, twórczości.
Socjalizacja perynamentna- przyswojenie coraz to nowych wzorów kulturowych z którymi człowiek styka się w toku całego życia.
30.Kontrola społeczna
Kontrola społeczna to system nakazów, zakazów i sankcji które służą grupie lub społeczności do utrzymania konformizmu ich członków wobec wartości. Formy kontroli:
formalna - spisana w regulaminach poszczególnych organizacji, stowarzyszeń, a tym bardziej w państwowych kodeksach prawnych,
nieformalna - wszelkie wzory zachowań przekazywane w stosunkach osobistych i wszystkie reakcje i sankcje stosowane spontanicznie i na zasadach zwyczaju,
31. Kontrola formalna i kontrola nieformalna.
Kontrola formalna - to wszystko co jest zapisane w regulaminach organizacji i państwowych kodeksach prawnych.
Kontrola nieformalna - to wszystkie wzory zachowań przekazywane w stosunkach osobistych i wszystkie reakcje i sankcje stosowane spontanicznie na zasadzie zwyczajów.
32. Konformizm: negatywny a pozytywny???????????
Konformizm - jest to dostosowanie zachowania i sposobu myślenia do zachowania i myślenia innych członków danej zbiorowości.
Pozytywy:
- zachowania innych często informują nas, jak należy postępować, aby poradzić sobie w najtrudniejszych sytuacjach.
- ludzie w wyniku socjalizacji wkraczają do życia w społeczeństwie. I tu konformizm ma wielkie znaczenie- pomaga w integracji.
Negatywy:
- dostosowując często swoje zachowanie i myślenie do myślenia grupy, pozbywamy się własnego zdania.
33. E. Aronson i trzy typy zachowań konformistycznych.
E. Aronson przedstawił trzy typy zachowań konformistycznych:
Uległość - efekt zachowania jednostki, motywowanej przez chęć uzyskania nagrody albo uniknięcia kary.
Identyfikacja - gwarantuje trwalsze efekty zachowań konformistycznych. Motywem staje się pragnienie jednostki aby być podobnym do osoby od której pochodzi oddziaływanie. Jeśli ta jednostka chce być z ta gr. atrakcyjną to zrozumiałe, że ma ona na nas większy wpływ niż inne. Kiedy poglądy osoby dla nas ważniejszej są inne od osoby dla nas mniej ważnej to nasze poglądy zmieniają się i są takie jak osoby nam ważniejszej.
Internalizacja - to proces psychiczny polegający na uwewnętrznieniu kultury, przekształceniu jej wzorów, elementów osobowości, motywacji i postawy.
34. Rola dewiacji w zbiorowości.
Dewiacja - to zachowania, które są niezgodne ze standardem normatywnym. W socjologicznych zainteresowaniach dewiacja jest traktowana z pozycji dwóch nurtów:
1.System norm i wzorów zachowania - obiektywna i zewnętrzna w stosunku do jednostki rzeczywistej; uwaga skierowana jest na przyczyny norm. Dewiacje są rozumiane jako patologie społeczne.
2.Wykazuje powiązania z perspektywa teoretyczną interakcjonizmu społecznego. Jest to perspektywa poglądu świata społecznego, nie jako obiektywnie danego lecz jako utworzonego w procesach interakcji.
Pozytywy dewiacji wg Emile Durkheim:
- pozwala wyjaśnić sens norm
- pozwala określić tożsamość grupy i wyznaczyć jej granice
- dewiacje wpływają na spójność grupy
- są sygnałem bezpieczeństwa dla niezadowolenia społecznego
- jest źródłem zmian społecznych
Negatywy dewiacji:
- naruszają porządek społeczny
- jeśli nie zostają ukarane, osłabiają skłonności konformistyczne
- powodują koszty psychiczne związane z wydatkowaniem energii na reakcje wobec dewiacji i przywołanie do porządku niesfornych członków grupy
- przeciw działanie dewiacjom, angażując środki finansowe, uszczupla możliwość zaspokajania innych potrzeb społecznych
35. Wyjaśnianie dewiacji: biologiczne i psychologiczne.
Dewiacja jest rozumiana jako biologiczne i psychologiczne.
Dewiantem z tej perspektywy jest nie tylko ten kto narusza normy społeczne, ale też ten kto swoim ubiorem i sposobem życia nie spełnia oczekiwań społeczeństwa. Jak również dewiantem jest bohater( jest to dewiant pozytywny ), który także wyróżnia się z tłumu; to może być alkoholik, chory psychicznie.
W dawnych epokach za dewiacje były odpowiedzialne siły nadprzyrodzone. Dopiero w XIX w. oparto się na przykładzie biologicznym. C. Lombroso jako pierwszy wyjaśnił problem dewiacji. Był on lekarze dlatego wyjaśnił to opierając się na biologii. W przestępcach widział niedorozwinięta biologiczną osobowość. Przeprowadzał badania na więźniach i niewięźniach po czym wysunął wnioski, że więźniowie różnią się od niewięźniów biologicznie, np. mają niskie czoło, duże odstające uszy, gęste owłosienie na ciele.
36. Wyjaśnianie dewiacji socjologiczne: teorie mikropoziomowe.
Do teorii mikropoziomowych zaliczamy:
- teorie zróżnicowanych powiązań - mówi, że jednostka uczy się przestępczości w trakcie socjologii. Podstawowym mechanizmem są interakcje ze „znaczącym innym”. Popełnianie przestępstw zależy od czasu i rodzaju jego spełniania z innymi. Przestępczość jest wynikiem obecności subkultury dewiacyjnej, ludzie uczą się norm i zachowań.
- teoria kontroli - skoncentrowana na pytaniu dlaczego w niektórych rejonach o wysokiej przestępczości są ludzie, którzy nie są kryminalistami. Zwolennicy tej kontroli twierdzą, że integracja i silne więzi społeczne każą ludziom akceptować wartości i normy ich społeczności.
Hirschi mówił o przywiązaniu, zaangażowaniu i zaabsorbowaniu wspólnego systemu przekonań.
Zaangażowanie czyli to co ludzie zainwestowali w społeczeństwo, łagodzi ich zachowania.
Zaabsorbowanie wiąże się z działaniami i ludźmi. Wspólny system przekonań łączy członków społeczności i umacnia ich opór wobec działań dewiacyjnych.
Przywiązanie dotyczy szczególnie silnych związków z konkretnymi jednostkami w danej społeczności.
37. Napięcia strukturalne:R. Merton i przyczyny anomii.
Robert Merton to socjolog amerykański, emerytowany profesor Uniwersytetu Columbia w Nowym Jorku, uznawany za jednego z najwybitniejszych uczonych XX w. Rozwija przede wszystkim ogólną teorię społ., otwartą, Niedogmatyczną wersję tzw. „funkcjonalizmu” uwzględniającą fenomeny konfliktu i zmian społ. Jest również autorem wielu teorii. Należą tu: jego teorie ról społ., grup odniesienia, dewiacji i anomii, biurokracji, samospełniających się i samodestrukcyjnych proroctw i inne.
Do teorii makropoziomowych należą napięcia strukturalne. Podstawowym pojęciem jest tutaj anomia, czyli taka sytuacja społeczna, w której jednostki w masowej skali zatracają zdolność odróżniania dobra od zła. Bywa tak, że poprzez system wartości kultura narzuca wszystkim członkom społeczności jakieś wspólne cele. Ale dla pewnych, znacznych segmentów społ. normy te mogą być nierealistyczne. Dla takich grup narzucane wartości i realistyczne normy pozostają w sprzeczności. To jest właśnie stan anomii. Merton twierdził, że wytwarza on presję w kierunku działań przestępczych.
38. Teoria konfliktu i teoria naznaczania.
Teoria konfliktu to perspektywa socjologiczna akcentująca znaczenie napięć, podziałów i sprzecznych interesów w społeczeństwie. Zdaniem zwolenników teorii konfliktu niedobór i wartości zasobów w społ. prowadzi do konfliktów między grupami dążącymi do uzyskania nad nimi kontroli. Wielu zwolenników teorii konfliktu inspiruje się w znacznym stopniu pracami Marksa.
Teoria naznaczania jest popularna w dzisiejszych czasach. Mówi o stosowanych i niestosowanych działaniach, różnych pojęć dewiacji w różnym społeczeństwie. Stwierdza, że wszyscy ludzie dopuszczają się działań dewiacyjnych, ale nie wszystkie te działania są zauważone. Socjologia mówi tu o przypadkowych odchyleniach- dewiacja pierwotna. Jest też dewiacja wtórna- publiczne naznaczenie kogoś jako dewianta.
39. Interakcje społeczne.
Interakcje społeczne: podejmowane są w jakimś celu, skierowane są do innych ludzi. To nie tylko kontakt „twarzą w twarz”, ale również kontakt telefoniczny, przez poczęte elektroniczną. Z chwila kiedy rozpoczyna się inter. przestajemy być niezależni. Socjologa interesuje forma interakcji, a także ma znaczenie kto komunikuje się z nim i w jaki sposób. Interakcje przewidują dwa uwarunkowania:
- dyspozycyjny - kiedy stwierdzamy, że ktoś zachowuje się tak dlatego, że wynika to z cech jego osobowości. Przypisujemy to działaniom czynnikom wewnętrznym
- sytuacyjne - kiedy stwierdzamy6, że ktoś zachowuje się na skutek okoliczności zewnętrznych.
Interakcje mogą być:
-werbalna- za pomocą słów,
- niewerbalna- jest to język ciała (ruchy gesty), prajęzyk (ton głosu, tempo), dystans w przestrzeni fizycznej9bliskość partnerów), dotyk(uścisk ręki), artefakt( wszystkie przedmioty, które informują innych o naszym statusie społ, stanie cywilnym).
40. Status a rola. Konflikt roli.
Status - jest związany z rozumienie prestiżu władzy. Socjologowie wykorzystują go w odniesieniu do pozycji danej osoby w strukturze stosunków społecznych np. dziekan, prof. Ludzie mają wiele statusów społecznych, w socjologii mówi się o zastosowaniu statusów danej osoby. Wiele statusów jest przypisanych jednostce przez społ. lub grupę bez jej woli np. płeć. Jest również status osiągany, np. małżeństwo. Nie wszystkie statusy mają takie samo znaczenie. Wyróżnia się często statusy o dużym znaczeniu, np. dla kobiety status dominujący to status rodziny, dla mężczyzny status zawodowy.
Rola jest zbiorem zachowań, postaw, zobowiązań i przywilejów, jakich inni ludzie oczekują od człowieka zajmującego określony status społeczny.
Konflikt ról. Człowiek uczestnicząc w różnych grupach i zajmując różne pozycje o najrozmaitszych wymaganiach znajdować się może w sytuacjach konfliktu ról, kiedy to różne role wymagają w tym samym czasie sprzecznych ze sobą zachowań.
41.Trzy sfery stosunków z innymi ludźmi
1. Sfera współżycia ~ obejmuje kontakty, w obrębie których partnerzy występują anonimowo, jako ludzie, powiązani najogólniejszymi normami typu grzeczność, uprzejmość, zasady dobrego wychowania. Normy te mają zapewnić bezkolizyjność kontaktu. Partnerzy nie formułują wobec siebie żadnych oczekiwań, nie próbują wpływać na siebie. Na tę sferę składają się wszelkie kontakty przelotne, anonimowe, powstające na skutek przebywania ludzi w tym samym miejscu i czasie, np. oczekiwanie we wspólnej poczekalni dworcowej, podróż we wspólnym przedziale kolejowym.
2. Sfera ekspansji - obejmuje wszelkie kontakty zawiązywane za pośrednictwem instytucji społecznych. Kontakt przebiega na podłożu partykularnych pragnień i interesów. Partnerzy są społecznie zdefiniowani - występują w określonych rolach społecznych, jako kasjerka, klient, urzędnik, nauczyciel. Instytucje formułują normy regulujące przebieg interakcji, które często wyrażone są w formie przepisów, reguł sformalizowanych. W sferze ekspansji partnerzy występują jako nosiciele mocy społecznych, dzięki którym mogą wywierać wpływ na partnera, uzyskiwać nad nim przewagę. Bardzo ważny wpływ na przebieg interakcji ma wybór strategii postępowania - wywieranie przemocy, argumentacja, odwołanie się do zewnętrznych arbitrów.
3. Sfera dyskursu oznacza kontakty o charakterze osobowym. Podłożem interakcji jest osiągnięcie porozumienia. Interakcja przybiera postać wymiany przekonań, informacji, uzgadniania wartości itp. Normy regulujące ten typ kontaktów mają charakter indywidualny, sankcją jest odrzucenie.
42.Grupa społeczna : Kryteria oceny
1.Między członkami zbioru występują interakcje ,które przebiegają wedle ustalonych wzorów -kryterium obiektywne.
2.Osoby podejmujące ze sobą interakcje same określają się jako członkowie grupy tj.- kryterium subiektywne.
3. Jednostki pozostające w interakcjach określane są przez innych jak członkowie grupy- kryterium subiektywne.
O tym że mamy do czynienia z grupą społ. świadczy.
1. Komunikacja członków grupy ze sobą .
2. Uporządkowanie interakcji.
3. Nadanie im odpowiedniej struktury, co wyraża się zróżnicowaniem statusów i ról ludzi tworzących grupę.
4. Udzielanie przez członków grupy pewnych norm ,celów i wartości.
5.Poczucie przynależności do grupy i odczuwanie tożsamości .
6. Identyczność wskazująca odrębność od innych grup i zbiorowość.
7.Wspólne cele , które wzmacniają więzy solidarności.
43.Ferdynand Tonnies i dwa typy zbiorowości
Więzy łączące ludzi:
Wspólnota- pokrewieństwo, braterstwo, sąsiedztwo.
Stowarzyszenie- umowy, wymiana dóbr materialnych, wyrachowanie.
We wzajemnych stosunkach ludzie uczestniczą jako: Osobowość, S: rola społeczna
Środki kontroli: W- zwyczaj, tradycja S- prawo sformalizowane
Ludzie kierują się: W- wiara S - względem na opinię publiczną
Podstawa gospodarcza: W- własność zbiorowa S- pieniądz, własność prywatna
44.ęłęóMikrostruktura - ułożenie jednostek, ich ról i stosunków w funkcjonalną całość (małe grupy, opis grupy i inne małe zbiorowości)
Makrostruktura - całość porządkująca wielkie i największe elementy społeczeństwa globalnego (wielkie zbiorowości, klasy, kategorie zawodów, grupy polityczne)
45.Struktura socjometryczna-typowy układ wzajemnych sympatii, antypatii lub obojętności, jakie występują pomiędzy członkami grupy. Powstaje w wyniku oddziaływania ludzi na siebie. Pozwala na opis grupy z punktu widzenia jej dynamiki.
46.Struktura przywództwa
Strukture przywództwa badał R. Bales. W wyniku jego badań eksperymentalnych figurowało przywództwo instrumentalne i ekspresywne. Przywódca instrumentalny koncentruje się na wykonywaniu zadania i na bieżących sprawach. Przywództwo ekspresywne tworzenie harmonii i solidarności w grupie. Kładzie nacisk na poziom moralny grup.
V typów władzy społecznej: Nagradzania, przymusu, eksperta oparta na statusie wiedzy, kompetencji, odniesienia tj. władza opierająca się na identyfikacji z osobą posiadającą władze, władza legalna- taka osoba ma prawo rządzić
Style przywództwa: AUTOKRATYCZNT- przywódca skupia całość władzy, ponosi odpowiedzialność za całość grupy. Komunikacja jest jednokierunkowa, od przywódcy do członków. Zalety: utrzymanie porządku i przewidywalność zachowania grupy, wada: tłumienie indywidualnej inicjatywy. DEMOKRATYCZNY: delegacja części władzy, uczestnictwo w podejmowaniu decyzji. Styl sprawowania przywództwa oparty na roli koordynującej, wspomagającej osiągnięcie większościowych decyzji przez członków grupy. Zalety współpraca członków grupy, wada: czas na długie procedury decyzyjne. ANARCHICZNE: oznacza rezygnacje z przywództwa, członkowie grupy robią to co chcą sami podejmując działania. Zalety: pracowanie bez kontroli, wada: grupa dryfuje w nieokreślonym kierunku, nie da się przewidzieć w jakim kierunku się rozwija.
47.Rodzaje grup społecznych:
I. wg. kryterium liczebności zbioru: małe, duże.
II.Wg. Więzi społecznych: pierwotne(względna trwałość, bezpośrednie kontakty, mała liczebność grup, nie wyspecjalizowany charakter kontaktu, względna zażyłość uczestników), wtórne(anonimowość, pełne izolacje członków)
I.Wg. Charakteru stosunków: Formalne, nieformalne(emocjonalny charakter kontaktów)
II.Wg trwałości grup: krótkotrwałe, długotrwałe
III.Wg w. Sumner: obca, własna
IV.Wg. Grupy odniesienia: normatywny( są źródłem wartości), porównawcza (stanowią ukł. Odniesienia)
48.Grupy genetyczne: są to grupy w których członkostwo uzyskuje się na pochodzenie od członków danej grupy, czy to obiektywne, biologiczne, konwencjonalne, przez instytucje takie jak adopcja, pochodzenie biologiczne wtórnie wyznaczające, też przynależność do jednostki do których kategorii czy grup społecznych tj. kasty czy stany.
Grupy przymusowej przynależności: np: państwa uznają za swoich członków wszelkich ludzi odpowiadających określonym kryteriom np. urodzony na obszarze danego państwa, z rodziców będących jako obywatelami nie pytając zainteresowanych o zgodę. Wyjątkowo tylko dopuszcza się nabycie lub zrzeczenie się obywatelstwa.
Ekskluzywne czyli grupy kontrolowanej przynależności, dopuszczają do uczestnictwa w nich tylko jednostki, które odpowiadają pewnym szczególnym kryteriom, czasami bardzo rygorystycznie określone. Procedura przyjmowania do tej grupy może być bardzo dokładnie określone.
Inkluzywne czyli swobodnego dostępu- są to grupy, do których może wstąpić każdy, kto przejawia chęci przestrzegania norm w tej grupie obowiązujących (np. deklaruje gotowość przestrzegania statusu)
49.PROCESY GRUPOWE
I porozumiewanie się: jest to bardzo ważny czynnik, nie odbywa się przypadkowo. Odkryto, że wzór porozumiewania się jest związany ze statusem jednostki w grupie między osobnikami o różnym statusie lub przepływa od jednostek o wyższym statusie do jednostek o niższym statusie
II konflikt- jest odwrotną stroną porozumiewania się. Konflikt wszystko albo nic, osobowości, fundamentalny(toczy się wokół norm związanych z daną sytuacją), nie fundamentalny(dotyczy zastosowania uzgodnionych już norm konkretnych sytuacjach).
III spójność- grupa spójna to taka, w której nie ma głębokich podziałów i wyróżnionych podgrup, wskaźnikami jedności grupy są wspólne działanie. Wyróżnia się trzy podstawy spójności grup: kulturowa(zainteresowanie przez członków grupy wspólnymi wartościami), organizacyjna(wynika gdy trzeba zorganizować wspólny cel), strukturalna( wynika z przeciwstawienia grup własnych grupom obcym. Wynika z konfliktów z innymi grupami)
50.Masy społeczne.
Tłum- stanowi prymitywną postać życia zbiorowego, ludzie w tłumie zachowują się inaczej niż w innych warunkach, są odważni i podejmują ryzyko.
Najważniejsze rodzaje tłumu:
*agresywny-atakuje jednostki lub zbiorowości. Nazywa się tłumem terroryzacyjnym
* uciekający (spowodowane paniką),
* napływający, rabujący (powstaje w czasach głodu)
*demonstracyjny(plakaty, nadaje komunikacje przez radio
Zbiegowisko: powstaje gdy stanie się coś nadzwyczajnego
Publiczność- rozwój środków masowego przekazu przyczyniło się do rozwoju publiczności. Publiczność występuje dwóch formach:
-Skupionej-audytoria
-Rozproszonej- publiczność radiowa, telewizyjna.
Ważnym elementem funkcjonowania publiczności jest czynnik opinii publiczności. Jest ona rezultatem uczestnictwa, obywateli w życiu publicznym.
51.Pojęcie społeczeństwa- ten termin oznacza jakąś wielkość ludzi powiązanych ze sobą na różne sposoby, o ile ludzie nie są w stanie osiągnąć swoich celów indywidualnie muszą koordynować swoje działania. Społeczeństwo jest pełnym mechanizmem umożliwiającym adaptacje do zmiennych ról środowiska. Dla socjologa społeczeństwo to zawsze niezależne samo wystarczająca zbiorowość która zajmuje się wyodrębnione terytorium i uczestniczy w wspólnej kulturze.
52. Marksizm jako teoria rozwoju społecznego.
Karol Marks ( 1818-1883) filozof niemiecki, którego program ideologiczny i polityczny jest znany jako komunistyczny, a także własną działalność organizacyjną w ruchu robotniczym, oparł na oryginalnej koncepcji teoretycznej na temat budowy społeczeństwa i jego rozwoju. Idee socjologiczne Marksa, który formułował także poglądy filozoficzne, antropologiczne, ekonomiczne, politologiczne. Wg Marksa działalnością wyróżniającą człowieka i poglądy jest praca a zatem centralną dziedziną życia społecznego jest ekonomiczny sposób produkowania i dystrybucji dóbr. Człowiek jest z natury istota twórczą i społeczna, realizuje się w pracy i kooperacji z innymi. Jednakże w dominującym okresie ludzkiej historii kształt struktur i instytucji ekonomicznych i politycznych prowadzi do zniewolenia i wyzysku jednych ludzi przez drugich, do tzw. alienacji pracy i w konsekwencji dehumanizacji życia społecznego. Praca staje się udręką konieczną tylko do zdobycia środków do życia, a stosunki z innymi przepajają konkurencję, konflikt i walkę. Podstawowym źródłem takiej sytuacji jest prywatna własność środków produkcyjnych, które prowadzi do rozbicia społeczeństwa na klasy posiadające i pracujące. Najostrzejsze przeciwstawienia klas, ich antagonizm, konflikt i walka pojawiają się w społeczeństwach kapitalistycznych, gdzie monopol własności i władzy po stronie burżuazji pozwala na dyktowanie warunków pracy i zawłaszczanie wartości dodatkowej, czyli zdobycie zysków kosztem proletariatu. Społeczeństwo wg Marksa to dynamika bazy i nadbudowy. Zmiana typów formacji to rewolucja, wg Marksa rewolucja jest bardzo dobrym rozwiązaniem. Jest to Bardzo agresywny stan, konflikt.
53.Ewolucjonizm- to badania drogi jaką ludzkość kroczyła i kroczy w kierunku nowoczesnego społeczeństwa przemysłowego. Za główne zadanie ewolucjoniści uważają ogólne linie rozwoju społeczeństwa.
54. Perspektywa strukturalistyczno-funkcjonalistyczna T. Parsons.
Działanie ludzkie rekonstruuje w ramach tzw. modelu woluntarystycznego. Działające podmioty stanowią sobie i usiłują zrealizować cele. Dysponują określonymi środkami i dokonują wyboru sposobu postępowania w świetle : a) okoliczności sytuacyjnych, jakie postrzegają, b) wartości norm i idei jakie wyznają,. Działanie odbywają się w kontekście społecznym, w którym podmioty zajmują określone pozycje i realizują przypisane role normatywne. Pozycje, role tworzą złożone i powiązane wzajemnie całości, systemy społeczne. Systemy społeczne mają tendencje do trwałości i utrzymywanie się w stanie równowagi. Jest to możliwe dzięki realizowaniu przez odpowiednie instytucje czterech wymogów funkcjonalnych (potrzeb) każdego sytemu: a) potrzeby adaptacji do środowiska przez produkcję i dystrybucję cele co zapewniają instytucje ekonomiczne, b) potrzeby mobilizowania i koordynowania działań prowadzących do realizacji celów wspólnych co zapewniają instytucje polityczne, c) potrzeby integrowania działań wielu członków społecznych, wytwarzania więzi społecznej poczucia tożsamości, co jest domena kultury czy prawa, d) potrzeby wpajania i egzekwowania wzorów społecznych co zapewniają instytucje socjalizacji i kontroli społecznej operujące najlepiej za pośrednictwem rodziny i Kościoła. Systemy społeczne mogą być charakteryzowane abstrakcyjnie w oderwaniu od konkretnych działających w ich ramach osób. T. Parsons widząc społeczeństwo jako system, zbiór strukturalnie powiązanych i współzależnych części funkcjonujących harmonicznie w celu utrzymania stabilizacji. Wszystkie instytucje społeczne spełniające takie funkcje jak bezpieczeństwo i jeśli chcą przetrwać musza się reprodukować. Tą szczególna funkcje spełnia rodzina, która także socjalizuje i edukuje. Istnieją 4 funkcje , które musza być spełnione przez każde społeczeństwo : 1) adaptacji - dotyczy społecznej potrzeby przystosowania się do środowiska fizycznego jest funkcja gospodarki, 2) osiągania celów - odnosi się do społecznej potrzeby dążenia do celów takich jak przetrwanie czy dobre stosunki w społeczeństwie. Za tę funkcje odpowiedzialna jest polityka, 3) integracji - polega na wiązaniu w całość rożnych elementów społeczeństwa. Celowi temu służy rodzina , która tworzy więzi pokrewieństwa. 4) utajania (utrzymanie wzorców) - jest kulturalnym podzieleniem ogólnych sposobów myślenia. Funkcja tą spełniają instytucje realizacji rodziny, przez swe działania socjalizacyjne
55.Modernizacja jako teoria rozwoju społecznego- proces zmian prowadzący do powstania nowoczesnego społeczeństwa przemysłowego, powstały 3 światy: 1 USA Europa zach. 2 Związek Radzieckie i kraje o socjalistycznej gosp.3 o niewyraźnej koncentracji politycznej.
56.Teoria konwergencji-od klasycznych teorii modernizacji różniło tą teorię kontrolowania uwagi na nie trzecim świecie, ale na pierwszym i drugim.
57.Koncepcja zależności i systemu oświatowego- dotyczy charakterów zmian powodowanych procesem globalizacji prowadzi do wzajemnego uzależnienia się wszystkich krajów w wyniku czego powstaje jeden system oświatowy.
58.Typy społeczeństw; Gerhard i Jean Lenski- pojęcie ewolucyjne wg nich motorem zmian jest nowa technologia. Operują kryteriami tj. technika wytwarzania, typ gospodarki, typ osadnictwa, rozmiary nierówności społecznych i formy organizacji społecznych. Typy społecz.; . 1 myśliwskie i zbierackie 2 prerolnicze 3 pasterski 4 rolnicze 5 przemysłowe 6 poprzemysłowe.
59. Społeczeństwo tradycyjne a s. przemysłowe.
Społeczeństwo tradycyjne to każde społeczeństwo, które nie osiągnęło jeszcze etapu społeczeństwa przemysłowego, a więc zarówno społeczeństwo rolnicze jak i społeczeństwo pierwotne, charakteryzujące się dużym odsetkiem ludności zamieszkałej na wsiach; wysokim analfabetyzmem; dominacja grup pierwotnych nad wtórnymi; brakiem instytucji formalnej kontroli lub niewielką ilością tego typu instytucji; gospodarką opartą na rolnictwie i rzemiośle, gdzie podstawową jednostką gospodarczą jest gospodarstwo domowe; brakiem indywidualizmu jednostek; niewielka rolą pieniądza w handlu. Społeczeństwo przemysłowe to specyficzny rodzaj społeczeństwa, który wykształcił się w okresie nowoczesności - po rewolucji przemysłowej (wcześniejsze społeczeństwa są określane jako społeczeństwa tradycyjne). Społeczeństwa przemysłowe charakteryzuje malejąca liczba osób zatrudnionych w rolnictwie, dominująca rola, przemysłu i inne zjawiska społeczne wynikające z procesu industrializacji (rosnąca produktywność, poprawa warunków życia, zmniejszanie się znaczenia instytucji rodziny, sekularyzacja, urbanizacja). Cecha istotną jest też wzrost heterogeniczności społeczeństwa, ze względu na podział pracy wymagany w przypadku produkcji masowej, charakterystycznego sposobu wytwarzania w tego typu społeczeństwach.
60. Społeczeństwo poprzemysłowe,, ponowoczesne i informacyjne.
Społeczeństwo postindustrialne - inaczej społeczeństwo poprzemysłowe, społeczeństwo, którego głównym źródłem utrzymania nie jest produkcja przemysłowa, polegająca na wytwarzaniu przedmiotów, lecz wytwarzanie i przetwarzanie informacji. W odróżnieniu od społeczeństwa przemysłowego charakteryzującego się tym, że największe zatrudnienie jest w sektorze przemysłowym, w społeczeństwie postindustrialnym najwięcej osób jest zatrudnionych jest w sektorze usług. Drugim wyróżnikiem jest to, że w społeczeństwie postindustrialnym następuje przejście od masowej produkcji dla anonimowego klienta do produkcji dla klienta indywidualnego. Przez określenie społeczeństwo ponowoczesne to takie, w którym brak całościowej wizji życia z uporządkowaną hierarchią wartości i jednoczesnym brakiem fundamentalnych punktów odniesienia do życia codziennego. W społeczeństwie tym nakłada się i odcina wiele wartości i systemów wartości. Oznacza to odrzucenie uniwersalnych wartości i ich równouprawnienie. Takie zrównoważenie wszystkich wartości może spowodować ich słabe uwewnętrznienie w osobowości jednostki i - posługując się słownictwem Eriksona - przyczynić do zamętu tożsamościowego wśród młodych ludzi. Dlaczego? Bo hierarchia wartości i systemy sensu nie będą wspólną własnością całego społeczeństwa. Społeczeństwo informacyjne - terminem określa się społeczeństwo, w którym towarem staje się informacja traktowana jako szczególne dobro niematerialne, równoważne lub cenniejsze nawet od dóbr materialnych. Przewiduje się rozwój usług związanych z 3P (przesyłanie, przetwarzanie, przechowywanie informacji).Termin został wprowadzony przez teoretyka mediów, Japończyka K. Koyama w latach 60-tych XX wieku. W Japonii powstał również "Plan utworzenia społeczeństwa informacyjnego, jako cel narodowy na rok 2000". Była to realna strategia zakładająca informatyzację kraju, prowadzącą do rozwoju intelektualnego kraju oraz tworzenia wiedzy, a nie dalsze uprzemysławianie kraju i wzrost dóbr materialnych. Społeczeństwo informacyjne odnosi się do technicznych narzędzi komunikacji, magazynowania i przekształcania informacji.
61.Organizacje formalne- duże grupy wtórne utworzone dla osiągnięcia określonego celu lub zbioru celu. Jednym z warunków jest celowe i racjonalne planowania.
Cechy ogólne organizacji formalnych;
1.Są powoływane do organizacji określonych celów w sposób zaplanowany i za pomocą procedur określanych przez grupy.
2.mają sformalizowane struktury
3.Występuje wyraźny podział pracy.
4.Mają wyraźnie wyodrębnione środki władzy
5.Istnieje w organizacji form. Wymiana personalna, ale zmiana ludzi wpływa na zmianę charakteru organizacji.
6.W organizacji form. dominują stosunki rzeczowe. Organizacje są zbiorami ról a nie zbiorowościami osób
62.Typy organizacji formalnych(Etzime)
*organizacje dobrowolne-można swobodnie wstępować, nie dostają ludzie wynagrodzenia
*organizacje przymusowe- wymaga od członków określonych zachowań pod groźbą fizycznego przymusu(więźniowie)
*organizacje utylitarne- ludzie wchodzą z konkretnych przyczyn, ludzie kalkulują koszty
63.Trzy rodzaje działań społecznych;
1.emocjonalne-są rezultatem emocjonalnego stanu jednostki- szczęścia, radości
2.tradycyjne-zawsze tak było i zawsze tak będzie -pod wpływem norm, religii
3.racjonalne-które charakteryzują określone wole, a następnie przegląd środków pozwalających go osiągnąć wybór najwłaściwszych.
Biurokracja- to określenie specyficznej formy biurokracji. To scentralizowany system organizacyjny w których władza związana jest z zajmowaniem w ramach hierarchii. Takie rozumienie biur. Różni się od jej potocznego rozumowanie. Złego rozumienia pracy i nieżyczliwego stosunku do patentów.
64.Trzy rodzaje legitymowania
przywództwa w grupie;
1.haryzmatyczny-działania emocjonalne na cechach niezwykłych jednostki
2.tradycjonalistyczny-tj.przywództwo np. monarchia
3.regalne-przywództwo racjonalne tj. przywództwo oparte na zinstytucjonalizowanych wyborach.
65.Zarządzanie naukowe;
F.TEALLOR zwrócił uwagę na normy i standardy pracy, na sposoby ich osiągnięcia, posługiwał się obserwacją i pomiarami działań. Wynik tych badań-wykrycie najbardziej
wydajnego sposobu wykonywania działań. Poszczególnym zadaniem jest również
dobieranie odpowiednich pracowników o odpowiednich cechach fizycznych i psychicznych. Teallor wiele zrobił dla skonstruowania systemów motywacji ekonomicznych. Jego koncepcja
charakteryzowania się z czysto mechanicznym pojęciem pracy, ale także i pojecie samego człowieka. Teallor przekonany był że o wydajności pracy na każdym stanowisku decyduje rodzaj wykonywanych ruchów, pożądanych narzędzi. Pozytyw tej metody to wykonywanie
narzędzi technicznych.
67.Kierunki administracji i ograniczenia Weberowakiego modelu biurokracji.
Ograniczenia biurokracji:
1.Nieskuteczność.Przepisy i procedury biurokratyczne przewidziane są dla spraw ”typowych”; skuteczność zależy właśnie zastosowania owych przepisów i procedur do nowych przypadków. Gdy biurokracja ma do czynienia ze sprawą nietypowa lub niezwykłą, zwyczajne reguły i procedury nie znajdują zastosowania i w konsekwencji maleje skuteczność
2.Zmiana celów. Z czasem Ludzie pracujący w org. Zbiurokratyzowanych zapominają o właściwym celu organizacji. Zamiast na nim koncentrują się na osobistych celach takich jak mniejszy wymiar pracy, wcześniejsze wyjścia do domu i utrzymanie pracy za wszelka cenę.
3.Rozrost w biurokracji. Biurokracje maja skłonność do rozrostu i zwiększania zakresu swojej odpowiedzialności. W obrębie ich zainteresowań znajduje się coraz więcej działań np. współczesne uniwersytety są odpowiedzialne nie tylko za rozwój intelektualny studentów, lecz także za rozwój społeczny i emocjonalny. Zmianę te można traktować jako poszerzenie misji spełnionej przez uniwersytet, ale wymaga ona dodatkowych środków finansowych i administracji. Niewiele org. Biurokratycznych zmniejsza zakres odpowiedzialności z własnej woli
4.Sztywność. Biurokracje maja skłonność do rozwijania rytualnej sztywności czyli nadmiernej koncentracji na przepisach i regulacjach
5.Oligarchia. Biurokracje wykazują tendencje do przekształcania się w oligarchie- system, w którym mniejszość rządzi mniejszością.
68.Inne formy dużych organizacji: org. Japońskie, kolektywizm
Orientacje japońskie:
Od czasów odbudowy po II wojnie światowej Japonia stała się jedną z głośnych potęg gospodarczych. Niektórzy przypisują ten wzrost ekonomiczny zaletom szczegółowego korporacji japońskich, który wyrasta z długich tradycji przewagi grupy nad jednostka. W wielu korporacjach japońskich firma i pracownicy wiążą się na cale życie. Korporacja bierze na siebie odpowiedzialność za dobro byt pracowników. Awanse i podwyżki zależą głównie od starszeństwa, cala kariera zawodowa pracowników przebiega a jednej firmie. Jednostka odpowiedzialna w japońskich firmach nie jest pojedynczy pracownik, ale mała grupa pracownicza. Ocenia się wydajność grupy a nie konkretnego pracownika . Pracownicy zdobywają rożne umiejętności i doświadczenia przechodząc wraz z upływem lat z jednej grupy do drugiej, podejmowanie decyzji odbywa się raczej kolektywnie niż oligarchicznie. Oznacza to, ze decyzje są omawiane i akceptowane na wszystkich poziomach organizacji i nie maja charakterów nakazów płynących z góry. W Japonii od wieków kładziono nacisk na większe znaczenie grup niż jednostki. Jednostki dostrzegają bliskie związki łączące je z ważnymi grupami społecznymi ich tożsamość jest w znacznym stopniu zależna od tożsamości tych grup. Japończycy cieszą się z poczucia bezpieczeństwa jakie zapewnia związek miedzy korporacja a jednostka związek ów nadaje ich egzystencji cenny wymiar stabilizacji i spójności.
Kolektywizm- w ostatnim ćwierćwieczu pojawiła się w Stanach Zj. Nowa forma organizacji której początków należy szukać w niepokojach społecznych lat 60tych. Nowe org. które są niebiurokratyczne i działają najczęściej w sferze usług społ., uważają się za alternatywę wobec moralności „establishentu” dużych organizacji formalnych. Członkowie takich organizacji unikają ścisłego podziału pracy prowadzącego do powstania wąskich specjalności. Są zachęcani do udziału w rozmaitych zadaniach kolektywnych. W organizacjach tych podkreśla się znaczenie indywidualnej kreatywności i inicjatywy, kosztem ściśle ustalonych przepisów i regulacji. Władza jest raczej podzielona niż narzucana przez hierarchie statusów, w rzeczywistości oficjalne tytuły nie są podstawą ani powodem wyrażania szacunku i uznania autorytetu. Klienci traktowani są jako osoby a nie sprawy czy kartoteki. Działalność organizacji kolektywnych ma charakter humanistyczny, a nie biurokratyczny. Ta forma organizacji może być odpowiednią dla małych grup, ponieważ w dużych przedsięwzięciach brakuje bezpośredniego, osobistego kontaktu między członkami, jaki jest konieczny w organizacjach kolektywnych. Poza tym organizacje tego rodzaju poświęcają dużo czasu na budowanie consensu w procesie podejmowania decyzji, co wpływa ujemnie na skuteczność w wykonywaniu zadań, np. usług społecznych.
69. Organizacje jako przedmiot zainteresowania socjologii.
W socjologii organizacji ogromna rolę odgrywają badania empiryczne. Poszczególne propozycje teoretyczne w jej obrębie są a znacznej mierze uogólnieniami sformułowanymi na podstawie badań różnego rodzaju organizacji. Przedmiotem badań bywają najróżniejsze organizacje: przedsiębiorstwa przemysłowe, firmy handlowe stowarzyszenia, partie polityczne, związki zawodowe, agencje rządowe, szpitale, więzienia. Każdy rodzaj organizacji ma swoją specyfikę i badanie każdej za nich ukazuje inne aspekty zbiorowości ludzkich mających postać organizacji formalnych.
70. Trzy poziomy analizy problematyki organizacji:
Problematyka organizacji występuje i jest rozpatrywana na trzech poziomach życia społecznego:
1)poziom jednostek i małych grup
2)poziom pojedynczych organizacji
3)poziom makrospołeczny
ad.1Poziom jednostek i małych grup. Problematyka badawcza na poziomie jednostek inspirowana jest zarówno interakcjonistycznym sposobem widzenia rzeczywistości społecznej, w tym także organizacji, jak i dziedzictwem szkoły stosunków międzyludzkich. Z tym ostatnim wiązać można zainteresowanie powstawaniem i funkcjonowaniem w ramach organizacji struktur nieformalnych , klik i małych grup, często o charakterze grup pierwotnych
ad.2 poziom pojedynczych organizacji . Problematyka tego poziomu jest najczęstszym przedmiotem zainteresowań przedstawicieli zarówno nauki o organizacji i zarządzaniu jak i socjologii org. Na poziomie pojedynczych organizacji obok różnorakich problemów szczegółowych podejmowane są również doniośle problemy ogólne, dotyczące nowych form organizacji działań zbiorowych. Nabierają one szczególnej uwagi w szybko zmieniającym się świecie współczesnym.
Ad.3 poziom makrospoleczny. Współczesne społeczeństwa są całościami złożonymi z rożnych części miedzy którymi zachodzą skomplikowane i płynne relacje. Makrospoleczny poziom zycia społ. ma własne, specyficzne dla tego poziomu mechanizmy regulacji działań zbiorowych.
71. Instytucje społeczne.
Większość elementów struktury społ. jest ze sobą powiązanych. Statusy, role i grupy nie są od siebie odizolowane. Grupy składają się ze statusów, a nawet grup społ. Te elementy struktury społ. pomagają budować instytucje społeczne. Aby przetrwać, każde społ. musi rozwiązać ciągle pojawiające się problemy. Musi dbać o fizyczne i emocjonalne potrzeby swoich członków, o przekazywanie wspólnego dziedzictwa społ. następnym pokoleniom i o rozwój najmłodszych. Wraz z upływem czasu społ. wykształciły stabilne i stosunkowo trwałe układy kulturowe i strukturalne, które zajmują się rozwiązywaniem tych problemów. Układy te nazywają się instytucjami społ. Instytucje społ. cechuje stosunkowo stabilny zestaw wartości, norm, statusów, przepisów roli, grup społ. i organizacji które związane są z pewnym specyficznym obszarem ludzkiej aktywności. Instytucja społ. zajmująca się systemem wytwarzania, rozdzielania i zdobywania dóbr i usług jest gospodarką. Forma instytucji gospodarczej może się zmieniać w rożnych społ. , nie istnieją społ. które nie wykształciły trwałego sposobu wytwarzania jedzenia , ubrań i itp. Funkcje te pełni się przez rozmaite normy i wartości, statusy, grupy i organizacje. Instytucja która zajmuje się zapewnieniem członkom społ. podst. umiejętności intelektualnych i poznawczych jest edukacja. Każda szkoła jest częścią większej, bardziej złożonej struktury którą nazywamy instytucja edukacji.
72.Pojęcie kultury.
Istnieje wiele definicji kultury, od lapidarnych- charakterystyczny styl życia danego ludu, sposób na życie do enumeratywnych- całość obejmująca wiedzę, wierzenia, sztukę, moralność, prawo, zwyczaje i inne umiejętności nabywane przez człowieka jako członka społ.
Jednakże wszystkie def. łączy kilka wspólnych elementów. Kultura jest cechą społ. a nie jednostki. Kulturą jest wszystko czego uczymy się w trakcie życia społ. i co jest przekazywane przez pokolenia. Kultura to społ. dziedzictwo członków społ.
Goodman i Marx nazwali kulturę świadomym, społecznie przekazywanym dziedzictwem wytworów wiedzy, przekonań, wartości i oczekiwań normatywnych, które to dziedzictwo pomaga członkom danego społ. radzić sobie z pojawiającymi się problemami. Kultura określa i udostępnia członkom społ. żywność jaką mogą spożywać, ubranie jakie mogą nosić, język którym mówią, wartości jakim są wierni, przekonania kierujące zachowaniem i praktyczne sposoby postępowania. Kultura kształtuje życie społ. i nadaje mu odpowiednią strukturę.
74. Relatywizm kulturowy
Jest przeciwieństwem etnocentryzmu. Nie jest czymś jednorodnym i wyróżnia następujące jego odmiany. 1.Relatywizm kulturowy jako zasada metodologiczna. Oznacza wymóg, aby badacz obserwując i opisując jakąś kulturę stosował perspektywę uczestnika danej kultury.
2.R.K. jako element światopoglądu polega na przekonaniu, że wszystkie kultury są równe. Można je porównywać i wskazywać podobieństwa oraz różnice między nimi, ale nie wolno ich mierzyć jedną miarą i szeregować na skali kultur wyższych i niższych, lepszych i gorszych.
3.R.K. jako teoria i filozofia człowieka jest to pogląd, że człowiek jest bez reszty wytworem kultury. Jego sposób postrzegania, wartościowania i zachowania zależy tylko i wyłącznie od kultury w jakiej się wychowywał i w jakiej żyje.
4.R.K. Jako relatywizm wartości jest to pogląd że nie ma wartości uniwersalnych. Wszystkie są produktem określonych kultur, są wobec nich funkcjonalne oraz zrozumiałe w ich kontekście.
1
22