USTALANIE PRZYCZYN I OKOLICZNOŚCI POWSTANIA POŻARÓW
bryg. dr Barbara Ościłowska
Lekcja 1. Ustalanie okoliczności powstania pożarów
Definicje pożaru
Istnieje wiele definicji pożaru. Tworzone są one w zależności od późniejszego ich użytkownika. Inaczej pożar określany jest np. w ogólnych warunkach ubezpieczeń, w przepisach dotyczących ochrony przeciwpożarowej, w przepisach kodeksu karnego.
Zgodnie z orzeczeniami Sądu Najwyższego pożarem jest ogień o wielkim zasięgu, obejmujący z siłą żywiołową mienie ruchome lub nieruchome i zagrażający życiu lub zdrowiu wielu ludzi albo mieniu w wielkich rozmiarach.
UWAGA: Nie każde wzniecenie ognia jest pożarem zgodnie z obowiązującym w Polsce prawem.
Pożar w świetle prawa i odpowiedzialność karna sprawcy pożaru
Zgodnie z art. 163 § 1 kodeksu karnego (Ustawa kodeks karny z dnia 6 czerwca 1997 r. (Dz.U. Nr 88, poz. 553 z późn. zmianami) ścigany z urzędu jest sprawca tylko takiego zdarzenia, a w tym pożaru, które zagraża życiu lub zdrowiu wielu osób albo mieniu w wielkich rozmiarach. W kodeksie karnym nie zostały sprecyzowane pojęcia „wiele osób" i „mienie w wielkich rozmiarach". W komentarzach do kodeksu karnego, w zależności od autora komentarza prezentowane są poglądy, że wiele osób to co najmniej sześć lub dziesięć osób. Pojęcie „mienie w wielkich rozmiarach" nie jest tożsame z pojęciem „mienie wielkiej wartości". Dotyczy rozmiarów, gabarytów mienia, nie zaś jego wartości.
Sprawca pożaru spełniającego wyżej wymienione kryteria podlega karze pozbawienia wolności w wymiarze:
od roku do 10 lat- w przypadku działania umyślnego,
od 3 miesięcy do 5 lat - w przypadku działania nieumyślnego.
Jeśli w wyniku zdarzenia dojdzie do śmierci człowieka albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu wielu osób wymiar kary ulega zaostrzeniu.
Zgodnie z artykułem 164 kk. w przypadku sprowadzenia bezpośredniego niebezpieczeństwa wystąpienia zdarzenia określonego w art. 163 § 1 kk, sprawca podlega karze pozbawienia wolności w wymiarze:
od 6 miesięcy do 8 lat - w przypadku działania umyślnego,
do lat 3 - w przypadku działania nieumyślnego.
Istotne jest, że zgodnie z tym artykułem odpowiedzialność karną ponosi nie tylko sprawca pożaru, ale również osoba, która doprowadziła do bezpośredniego niebezpieczeństwa powstania pożaru.
Najprościej wytłumaczyć różnicę na przykładzie prac niebezpiecznych pod względem pożarowym. W ostatnim czasie mamy do czynienia z dużą ilością pożarów budynków powstających podczas remontów dachów o konstrukcji drewnianej przy użyciu technologii termozgrzewalnej. Operowanie palnikiem gazowym w obrębie drewnianej konstrukcji dachowej powoduje zapalenie materiału i w konsekwencji pożar, który doprowadza do spalenia dachu i przenosi się do pomieszczeń znajdujących się poniżej. W przypadku takim pracownik, który zapalił materiał palnikiem będzie, jako sprawca ścigany z art. 163 § 1 kk. Natomiast osoba odpowiedzialna za ochronę przeciwpożarową, za prawidłową ocenę zagrożenia pożarowego podczas prowadzenia prac, za dobór zabezpieczeń, za dozorowanie prac będzie w takim przypadku odpowiadała z art. 164. Istotne jest więc to, że z art. 164 odpowiadać można nie tylko za podjęte działania, ale również za zaniechanie działań, które w rezultacie doprowadzą do tego, że pożar będzie stanowił zagrożenie dla zdrowia lub życia wielu osób albo dla mienia w wielkich rozmiarach.
Zgodnie z obowiązującym w Polsce prawem nie jest natomiast pożarem spalenie niewielkiego obiektu lub rzeczy, chociażby wielkiej wartości (cennych dokumentów/ pieniędzy, aparatury itp.)r jeżeli ma to miejsce w warunkach/ w których ogień nie może się rozprzestrzenić.
W takiej sytuacji sprawca odpowiada na podstawie art. 288 (zniszczenie mienia przez podpalenie) i podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5, lub w wypadku spraw mniejszej wagi - podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo jej pozbawienia do jednego roku. Istotne jest, że w przypadku art. 288 ściganie sprawcy następuje na wniosek pokrzywdzonego.
Konsekwencją takiego stanu rzeczy jest to, że w przypadku, kiedy pożar nie stwarzał zagrożenia dla zdrowia lub życia wielu osób albo mienia w wielkich rozmiarach (np. w pewnych przypadkach pożar domu jednorodzinnego, wolnostojącego pawilonu handlowego itp.) i poszkodowany nie zgłosi żądania ścigania sprawcy postępowanie wyjaśniające w takiej sprawie nie będzie prowadzone.
Państwowa Straż Pożarna do celów związanych z ewidencją i klasyfikacją prowadzonych działań ratowniczych oraz do celów analiz statystycznych korzysta z definicji pożaru zamieszczonej w rozporządzeniu Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 29 grudnia 1999 roku w sprawie szczegółowych zasad organizacji krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego (Dz.U. Nr 111, poz.1311).
W załączniku nr 3 tego rozporządzenia podaje się następującą definicję pożaru:
Pożary - są to niekontrolowane procesy palenia, przebiegające w miejscu do tego nieprzeznaczonym.
UWAGA: Spalanie należy rozumieć zarówno jako spalanie płomieniowe jak i spalanie bezpłomieniowe w tlenie.
Klasyfikacja pożarów
Podobnie/ jak definicji pożarów, tak występują różne klasyfikacje pożarów. Pożary możemy podzielić na:
wewnętrzne i zewnętrzne,
pożary przebiegające w formie płomieniowej i bezpłomieniowej,
małe, średnie, duże i bardzo duże [Rozporządzeniu Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 29 grudnia 1999 roku w sprawie szczegółowych zasad organizacji krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego (Dz. U. Nr 111, poz.1311)].
Parametry przyporządkowujące pożar do określonej grupy
Pożar mały - występuje, jeśli w jego wyniku zostały spalone lub zniszczone
obiekty lub ich części, ruchomości, składowiska materiałów, maszyny, urządzenia, surowce, paliwa itp. o powierzchni do 70 m2 lub objętości do 350 m3,
lasy, uprawy, trawy, torfowiska lub nieużytki o powierzchni nie większej niż 1 ha.
Pożar średni - występuje, jeśli w jego wyniku zostały spalone lub zniszczone:
obiekty lub ich części, ruchomości, składowiska materiałów, maszyny, urządzenia, surowce, paliwa itp. o powierzchni od 71 do 300 m2 lub objętości od 351 do 1500 m3,
lasy, uprawy, trawy, torfowiska lub nieużytki o powierzchni powyżej 1 ha i nie większej niż 10 ha.
Pożar duży - występuje, jeśli w jego wyniku zostały spalone lub zniszczone:
obiekty lub ich części, ruchomości, składowiska materiałów, maszyny, urządzenia, su-rowce, paliwa itp. o powierzchni od 301 do 1000 m2 lub objętości od 1501 do 5000 m3,
lasy, uprawy, trawy, torfowiska 10 ha i nie większej niż 100 ha.
Pożar bardzo duży - występuje, jeśli w jego wyniku spalone lub zniszczone powierzchnie lub objętości przekraczają wartości podane w punkcie 3.
podział inicjatorów ze względu na ich naturę - bodźce fizyczne, biologiczne i chemiczne
dodatkowo wydzielono czwartą grupę podpalenia.
brak ściśle określonych i egzekwowanych obowiązków w zakresie ochrony przeciwpożarowej dla każdego z pracowników zakładu,
brak dozoru i szkoleń,
rozluźnienie dyscypliny prowadzące do naruszania zasad bezpieczeństwa pożarowego
materiału palnego,
inicjatora
utleniacza (najczęściej tlenu atmosferycznego) o odpowiednim stężeniu.
płonąca zapałka 600 - 800
płonące drewno 700 - 1000
palenisko z węglem kamiennym - do 1700
płomień palnika gazowego 1500 - 1950
płomień palnika spirytusowego 1600 - 1700
płomień acetylenowy - do 3500.
Są to niewielkie fragmenty palących się w formie płomieniowej lub bezpłomieniowej ciał stałych.
Powstają najczęściej podczas palenia ognisk, a także w przewodach kominowych, rurach wydechowych pojazdów. Przenoszone są w powietrzu na odległość do kilkunastu metrów.
Temperatura tych iskier zawiera się w granicach 500 - 700°C, jednak ich pojemność cieplna jest niewielka.
Praktycznie nie są one w stanie zapalić materiałów palnych w formie zwartej (np. desek, belek drewnianych, większości tworzyw sztucznych itp.).
Mogą być inicjatorem spalania takich materiałów jak: słoma, siano oraz rozdrobnione materiały palne pochodzenia naturalnego i sztucznego posiadające zdolność do zwęglania (włókna, pyły, wióry, trociny, tkaniny).
Uznawane są za przyczynę znacznej ilości pożarów.
Temperatura żaru papierosowego w zależności od źródła literaturowego, z którego pochodzą dane określana jest na 500 - 750°C.
Zapaleniu od niedopałka papierosa ulegają materiały zdolne do rozprzestrzeniania pożaru w formie spalania bezpłomieniowego (tlenie, żarzenie) takie jak: trociny, wióry, pyły, papier, słoma siano, ściółka leśna, włókna i tkaniny.
Żar papierosowy może być również źródłem zapłonu par cieczy i gazów.
Od niedopałków papierosa nie ulegają zapaleniu (z nielicznymi wyjątkami) materiały palne topiące się pod wpływem ogrzania -większość tworzyw i włókien sztucznych.
Są to krople stopionego metalu powstające podczas spawania zarówno gazowego, jak i elektrycznego.
Posiadają zdolność do zapalenia wszelkich materiałów palnych.
Początkowa temperatura kropli metalu, lub powstających podczas spawania gazowego tlenków może przekraczać 2000°C.
Rozrzut cząstek dochodzi do 10 m, przy czym po uderzeniu o podłoże lub inne przedmioty zasięg rozrzutu może być zwiększony a średnica rozżarzonych cząstek jest bardzo zróżnicowana i zawiera się w zakresie od 10-4 mm do kilku milimetrów.
Powstają podczas szlifowania, ostrzenia itp. operacji technologicznych.
Zdolne są do zapalenia materiałów włóknistych w luźnej masie, pyłów osiadłych lub zapłonu mieszanin wybuchowych.
Powstawanie ładunków elektrostatycznych związane jest najczęściej z wykonywaniem czynności o charakterze dynamicznym. Z ogólnie znanych czynności wywołujących elektryzowanie materiału wymienić można:
rozdrabnianie, przesiewanie, mielenie, pneumotransport substancji stałych w stanie rozdrobnionym,
przepływy, przelewanie, napełnianie i opróżnianie zbiorników cieczy nieprzewodzących, rozbryzgiwanie cieczy,
lakierowanie przy użyciu sprężonego powietrza,
walcowanie, powlekanie, przewijanie wyrobów z gumy, tworzyw sztucznych, papieru,
tarcie odzieży z włókien syntetycznych o ciało, chodzenie w nieprzewodzącym obuwiu po posadzce wykonanej również z materiałów nieprzewodzących.
Energia iskry wyładowania elektrostatycznego zdolna jest do zapłonu mieszanin wybuchowych palnych gazów, par cieczy i pyłów. Prawdopodobieństwo zapalenia pyłów i włókien osiadłych jest bardzo małe.
Wyładowanie atmosferyczne jest silnym wyładowaniem elektrycznym naturalnego pochodzenia. Natężenie prądu elektrycznego przy uderzeniu pioruna może dochodzić do 250000 A.
Skutki wyładowań atmosferycznych mogą wystąpić w postaci zniszczeń mechanicznych lub termicznych:
Przepływ prądu przez materiał palny powoduje wytworzenie ciepła w ilości wystarczającej do jego zapalenia.
Piorun działając krusząco lub zapalająco pozostawia na przedmiotach, na które trafia bardzo charakterystyczne ślady. Drzewa ulegają rozerwaniu, pęknięciu aż do korzeni, metalowe przedmioty stapiają się, żelazo ulega namagnesowaniu. W przypadku wyładowania w płycie żelbetowej wzajemne przyciąganie prętów spowodować może jej rozsadzenie. Cegły zostają rozbite, a powierzchnia niektórych z nich wygląda, jakby została pokryta glazurą.
Na przewodach występujących w pewnej odległości od miejsca uderzenia pioruna mogą wystąpić przeskoki iskier lub łuki elektryczne na skutek wytworzenia prądu indukcyjnego.
W przypadku uderzenia w przewody linii elektrycznej dochodzi do uszkodzenia odbiorników.
Ciepło rozchodzące się przez promieniowanie może spowodować zapalenie znajdujących się zbyt blisko materiałów palnych.
Wykluczenie możliwości zapalenia na skutek promieniowania polega głównie na zachowaniu bezpiecznej odległości od urządzeń i powierzchni nagrzewających się oraz minimalnych odległości przy sytuowaniu obiektów.
Duże zagrożenie występuje przy nagrzewaniu zbiorników ciśnieniowych z gazami. Na skutek nagrzania zbiornika ciśnienie wewnętrzne wzrosnąć może do wartości, przy których dochodzi do rozerwania zbiornika i zapalenia palnych gazów od dowolnego inicjatora występującego w pobliżu.
Samozapalenia chemiczne
Powstają w układach, w których przebiegają silnie egzotermiczne reakcje. Najbardziej znanym przykładem jest samozapalenie układów włóknistych lub porowatych nasyconych tłuszczami roślinnymi.
Do samozapalenia dojść może w trakcie procesów sieciowania (stabilizacji struktury) pianki poliuretanowej, gumy, metakrylanu metylu. Obserwowane były samozapalenia powłok malarskich o dużej zawartości cynku.
Do materiałów ulegających samonagarzewaniu należą węgiel składowany w hałdach o wysokości powyżej 2 m, sadze w zbiornikach i na hałdach, mączka rybna i kostna, nawozy sztuczne. Nawozami, które najłatwiej ulegają procesom rozkładu chemicznego i samozapaleniu są nawozy azotowe, a w szczególności saletra amonowa.
Samozapalenia biologiczne
Niewłaściwe składowane i magazynowane produkty roślinne mogą ulegać procesowi samonagrzewania, a następnie samozapaleniu na skutek zainfekowania materiału roślinnego bakteriami termofilnymi. Najczęściej notowane są przypadki samozapalenia siana. Oprócz niego samonagrzewać mogą się: tytoń, ziarna zbóż, rośliny oleiste, włókniste, torf w hałdach. Warunkami koniecznymi dla przebiegu tego procesu jest składowanie wilgotnych, niedosuszonych produktów roślinnych w sposób ograniczający odprowadzanie ciepła (sterty, stogi, pryzmy).
przeciążenia
Przeciążenia instalacji powstają gdy do obwodu zaprojektowanego na określone natężenie prądu zostanie podłączona większa od dopuszczalnej liczba odbiorników. Przepływ prądu większego od znamionowego powoduje wzrost temperatury elementów przewodzących. Stan taki może doprowadzić do uszkodzenia części izolacyjnych urządzeń elektroenergetycznych i stworzyć zagrożenie pożarowe.
zwarcia
Zwarcia powstają, gdy nastąpi połączenie dwóch przewodów elektrycznych nieizolowanych, co powoduje bardzo duży wzrost natężenia prądu, a w konsekwencji zapalenie izolacji. Przyczyną zwarcia mogą być mechaniczne uszkodzenia izolacji przewodów lub jej skruszenie na skutek starzenia, przegrzania itp. Przed skutkami zwarcia zabezpieczają prawidłowo dobrane wkładki bezpiecznikowe. Reperowanie wkładek nieodpowiednio dobranym przewodnikiem wydłuża czas trwania zwarcia, co prowadzi do zapalenia znajdującego się w bezpośrednim otoczeniu materiału palnego.
łuki
Łuk elektryczny jest groźniejszym efektem zwarcia. Powstaje on w miejscu zwarcia i objawia się działaniem termicznym i dynamicznym. Temperatura łuku elektrycznego waha się w granicach 3000 - 6000°C. Łuk elektryczny powoduje rozprysk stopionego metalu, który zapalić może znajdujące się obok materiały palne.
iskrzenie
Iskrzenie stanowi duże niebezpieczeństwo w pomieszczeniach, w których występują mieszaniny wybuchowe palnych par, gazów i pyłów z powietrzem. Przy odpowiednich stężeniach tych substancji w powietrzu (zawierających się między dolną a górną granicą wybuchowości) może spowodować wybuch. Intensywne iskrzenie na elementach urządzeń elektroenergetycznych prowadzi do niszczenia tych elementów, a w sprzyjających warunkach może doprowadzić do zapalenia materiałów palnych znajdujących się w pobliżu.
ciepło wydzielane przez odbiorniki energii elektrycznej
Zagrożenie powodowane jest głównie przez urządzenia ogrzewcze. Należą do nich wszelkiego rodzaju płytki grzejne, ogrzewacze wnętrzowe, grzałki, piece i suszarki oporowe. Temperatura otwartej spirali grzejnej wynosi ok. 1000° i powoduje duże zagrożenie pożarowe. W urządzeniach, w których spirala grzejna osłonięta jest płytką metalową lub osłoną ceramiczną temperatura powierzchni grzejnych nie przekracza na ogół 500°. Dla powszechnie występujących suszarek oporowych maksymalna temperatura wynosi 300°C, a pieców oporowych 1250°C. Izolacja cieplna tych urządzeń powoduje , że w warunkach prawidłowej eksploatacji nie powodują one większych zagrożeń. Główną przyczyną pożarów wywoływanych przez te urządzenia są awarie regulatorów temperatury.
Przyczynami pożarów powodowanych przez urządzenia grzejne są najczęściej: nieostrożność osób posługujących się grzejnikami, ustawianie ich w pobliżu materiałów palnych lub na podłożu palnym, wadliwe działanie na skutek zużycia lub niefachowo wykonanych napraw.
Urządzenia oświetleniowe powodują mniejsze niż ogrzewcze zagrożenie pożarowe. Temperatury na bańkach szklanych lamp żarowych mogą przekraczać 200°C. Przy dłuższym kontakcie z materiałem palnym typu pyły osiadłe, tkaniny, papier dojść może do zapoczątkowania palenia w formie bezpłomieniowej (tlenie), a następnie do zapalenia płomieniowego. Drugą przyczyną zagrożenia powodowanego przez żarówki jest iskrzenie w oprawce. Bodziec ten spowodować może zapłon mieszaniny wybuchowej występującej w pomieszczeniu.Podczas przesuwania jednego przedmiotu po drugim powstają siły przeciwdziałające temu ruchowi - tarcie. Zawsze towarzyszy mu nagrzewanie się ciał trących, powstające kosztem pracy niezbędnej do pokonania oporów tarcia. W urządzeniach mechanicznych wytworzenie dużej ilości ciepła występuje na skutek zwiększenia współczynnika tarcia, co spowodowane może zostać przez brak smaru na trących się powierzchniach, obecnością między tymi powierzchniami ciał obcych takich jak: piasek, pył itp., wadliwy montaż elementów urządzenia.
Trące powierzchnie mogą nagrzać się do temperatur rzędu 600 - 800°C, a nawet temperatur płynięcia stopów. W warunkach takich dochodzi do zapalenia materiałów palnych znajdujących się w bezpośrednim sąsiedztwie.
Ciepło powodowane przez tarcie może być również przyczyną zapłonów mieszanin wybuchowych gazów, par cieczy oraz pyłów. Znane są również przypadki, kiedy tak niewielka ilość ciepła, jaka wytwarza się przy otarciu metalowej beczki o betonową rampę spowodowała zapalenie znajdującej się w pojemniku nitrocelulozy. Możliwość wystąpienia takiego mechanizmu zapalenia materiałów dotyczy jedynie substancji niebezpiecznych pożarowo o szczególnie niskich energiach zapłonu.
Analiza danych statystycznych prowadzi do wniosku, że pożary w zakładach przemysłowych związane z procesami technologicznymi występują stosunkowo rzadko. Jako podstawowe czynniki mogące spowodować pożar należy w tej grupie wymienić: zmianę proporcji substratów w stosunku do założonej technologią, dozowanie niewłaściwych surowców, nadmierne skrócenie lub wydłużenie czasu określonej operacji technologicznej, awarie w pracy aparatury kontrolno pomiarowej, nieprzestrzeganie tabeli wykluczeń przy magazynowaniu materiałów, zbyt słabe odprowadzanie ciepła od reagującego układu itp.
Za stwarzające duże zagrożenie pożarowe uznać należy wszelkie badania i eksperymenty badawcze prowadzone w laboratoriach chemicznych.
zemstę,
próby ukrycia innych przestępstw,
chęć wyłudzenia odszkodowania,
chęć wyróżnienia się w akcji gaśniczej,
zaburzenia psychiczne,
terroryzm.
podpalanie przy użyciu otwartego ognia materiałów palnych podatnych na zapalenie, znajdujących się w naturalnym położeniu - rzucenie palącej się zapałki na wysuszone siano,
podpalenie przy użyciu otwartego ognia materiałów zebranych z otoczenia miejsca powstania pożaru w celu zwiększenia pewności, że pożar się rozprzestrzeni,
podpalenie przy użyciu przyniesionych przez sprawcę środków intensyfikujących proces palenia, najczęściej cieczy palnych.
Uzyskiwanie pierwszych informacji ze znanych źródeł informacji oraz poszukiwanie i wykrywanie nieznanych źródeł - przykładowo: informacje uzyskane od ratowników gaszących pożar, wnioski z oględzin miejsca pożaru, informacje uzyskane od świadków itd.
Badanie, uzupełnianie i sprawdzanie informacji.
Opracowanie myślowe informacji, analiza danych cząstkowych, segregacja, eliminacja, synteza.
Budowa wersji roboczej.
Weryfikacja wersji o przyczynie pożaru - eksperymenty i ekspertyzy kryminalistyczne.
Wersja ostateczna.
Zakaz naruszania pogorzeliska po zakończeniu akcji gaśniczej (KK) - uniemożliwia to często jednoznaczne określenie miejsca powstania pożaru, czy też inicjatora, który zapoczątkował proces palenia. Ograniczenie takie obejmuje również strażaków wykonujących czynności kontrolno - rozpoznawcze zarządzane w szczególnych przypadkach przez komendantów miejskich bądź powiatowych PSP.
Właściwa przyczyna pożaru ustalana jest przez organa procesowe zgodnie z procedurami wynikającymi z kodeksu postępowania przygotowawczego.
W przypadku pożarów, ze względu na konieczność posiadania bardzo specjalistycznej wiedzy, organa te posiłkują się przy ustalaniu przyczyny powstania pożaru i mechanizmu jego rozwoju biegłymi z zakresu pożarnictwa. Biegli powoływani są już na samym początku prowadzonego postępowania. Umożliwia to udział specjalistów w oględzinach miejsca zdarzenia, zwiększając prawdopodobieństwo wykrycia ogniska pożaru, jego przyczyny, a także czynników, które przyczyniły się do powstania lub rozprzestrzenienia pożaru. Opinia wydana przez biegłego sądowego jest dowodem w sprawie. Udział biegłych w procesie ustalania przyczyn pożarów podlega przepisom zawartym w kodeksie postępowania karnego.
Ślady ogniska pożaru powstają w miejscu zainicjowania procesu spalania i bezpośrednio nad nim.
Ślady rozprzestrzeniania pożaru są spowodowane procesem rozprzestrzenienia się pożaru poza miejsce jego powstania.
Występujące na ścianach, przedmiotach itd. okopcenia świadczą o tym, że sadza nie uległa utlenieniu - w miejscu tym występowała stosunkowo niska temperatura.
Odwarstwienia tynku wskazują na szybki wzrost temperatury w tym obszarze.
Popękanie lub brak przeszklenia wskazuje zazwyczaj, że temperatura przekroczyła wartość rzędu 270 - 300°C.
Zniszczenie konstrukcji stalowych świadczy o oddziaływaniu temperatury pożaru rzędu 600°C.
Stopienie tworzyw termoplastycznych świadczy o wystąpieniu temperatur przekraczających temperaturę ich płynięcia.
stanu pożaru w chwili dojazdu pierwszej jednostki ratowniczo -gaśniczej,
kierunków rozprzestrzeniania płomieni,
zniszczonego mienia.
Wszystkie pożary bardzo duże.
Pożary średnie i duże w przypadkach:
wystąpienia wypadków bądź bezpośredniego zagrożenia dla życia i zdrowia ludzi,
pożarów powstałych w obiektach ważnych dla gospodarki narodowej oraz obiektach użyteczności publicznej i zamieszkania zbiorowego,
występowania istotnych utrudnień w prowadzeniu działań ratowniczych,
nie ustalenia przypuszczalnej przyczyny zdarzenia lub gdy istnieją wątpliwości co do prawidłowości ustalenia przyczyny,
zwiększonej palności w danej grupie obiektów w określonym przedziale czasowym.
Pożary małe w przypadkach:
wystąpienia wypadków z ludźmi, gdy przypuszczalna przyczyna zdarzenia nie została ustalona,
dużego wzrostu palności w danej grupie obiektów w określonym przedziale czasowym.
Nazwa, przeznaczenie obiektu i adres.
Dane właściciela, użytkownika obiektu.
Data i godzina powstania pożaru.
Okoliczności wykrycia pożaru.
Okoliczności wypadków z ludźmi.
Rozmiar pożaru, materiały, urządzenia, obiekty, jakie uległy zniszczeniu.
Dane o obiekcie, w którym powstał pożar:
• wymiary obiektu, ilość kondygnacji,
• konstrukcja ścian, stropów i dachu,
• wyposażenie w instalacje użytkowe,
• wyposażenie w instalacje sygnalizacyjno-alarmowe, stałe urządzenia gaśnicze, sprzęt i urządzenia ratownicze,
• ogólna charakterystyka procesu technologicznego.
Czasy swobodnego rozwoju, lokalizacji i likwidacji pożaru.
Opis okoliczności i przyczyn powstania pożaru:
• ustalenia z oględzin miejsca pożaru,
• ustalenie miejsca, źródła i przyczyny pożaru,
• ustalenie miejsca najwyższej temperatury pożaru.
Opis okoliczności i przyczyn rozprzestrzeniania się pożaru:
• kierunki i drogi rozprzestrzeniania się pożaru,
• elementy budowlane, instalacyjne, technologiczne oraz wystrój i wyposażenie wnętrz, mające wpływ na rozprzestrzenianie się pożaru,
• utrudnienia w prowadzeniu akcji gaśniczej.
Naruszenia norm i przepisów dotyczących ochrony przeciwpożarowej, mające wpływ na powstanie rozprzestrzenianie się pożaru.
Stwierdzenie, czy o pożarze powiadomiono policję i czy zostało wszczęte postępowanie przygotowawcze.
Wskazanie zakładu ubezpieczającego obiekt.
Zmiany przedmiotów: zwęglenia, spopielenia, wypalenia i inne uszkodzenia spowodowane oddziaływaniem płomieni, temperatury i dymu pożarowego.
Brak przedmiotów, które uprzednio znajdowały się w obszarze, gdzie rozwijał się pożar.
Występowanie w miejscu pożaru przedmiotów, których przedtem nie było w badanym obszarze.
Charakterystyka przyczyn pożarów
Dla celów analizy statystycznej prowadzonej w Polsce przez Państwową Straż Pożarną dokonano klasyfikacji przyczyn pożarów.
Zamieszczona jest ona w Rozporządzeniu Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 29 grudnia 1999 roku w sprawie szczegółowych zasad organizacji krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego (Dz. U. Nr 111, poz.1311).
Przyczyny pożarów uwzględniane w statystyce prowadzonej przez PSP
Kod przyczyny |
Statystyczna przyczyna pożaru |
01 |
Nieostrożność osób dorosłych (NOD) przy posługiwaniu się ogniem otwartym, w tym papierosami, zapałkami. |
02 |
NOD przy wypalaniu pozostałości roślinnych na polach. |
03 |
NOD przy posługiwaniu się substancjami łatwo palnymi i pirotechnicznymi. |
04 |
NOD przy prowadzeniu prac pożarowo — niebezpiecznych. |
05 |
NOD w pozostałych przypadkach. |
06 |
Nieostrożność osób nieletnich (NON) przy posługiwaniu się ogniem otwartym, w tym papierosami, zapałkami. |
07 |
NON przy wypalaniu pozostałości roślinnych na polach. |
08 |
NON przy posługiwaniu się substancjami łatwo palnymi i pirotechnicznymi. |
09 |
NON przy prowadzeniu prac pożarowo niebezpiecznych. |
10 |
NON w pozo stałych przypadkach. |
11 |
Wady urządzeń i instalacji elektrycznych, w szczególności przewodów, osprzętu oświetlenia, odbiorników bez urządzeń grzewczych. |
12 |
Nieprawidłowa eksploatacja urządzeń i instalacji elektrycznych. |
13 |
Wady elektrycznych urządzeń ogrzewczych, w szczególności pieców, grzałek, kuchni. |
14 |
Nieprawidłowa eksploatacja elektrycznych urządzeń ogrzewczych. |
15 |
Wady urządzeń ogrzewczych na paliwo stałe. |
16 |
Nieprawidłowa eksploatacja urządzeń ogrzewczych na paliwo stałe. |
17 |
Wady urządzeń ogrzewczych na paliwo ciekłe. |
18 |
Nieprawidłowa eksploatacja urządzeń ogrzewczych na paliwo ciekłe. |
19 |
Wady urządzeń ogrzewczych na paliwo gazowe. |
20 |
Nieprawidłowa eksploatacja urządzeń ogrzewczych na paliwo gazowe. |
21 |
Wady urządzeń mechanicznych. |
22 |
Nieprawidłowa eksploatacja urządzeń mechanicznych. |
23 |
Wady procesów technologicznych. |
24 |
Nieprzestrzeganie reżimów technologicznych. |
25 |
Nieprawidłowe magazynowanie substancji niebezpiecznych. |
26 |
Wady środków transportu. |
27 |
Nieprawidłowa eksploatacja środków transportu. |
28 |
Samozapalenia biologiczne. |
29 |
Samozapalenia chemiczne. |
30 |
Wyładowania atmosferyczne. |
31 |
Wady konstrukcji budowlanych. |
32 |
Nieprawidłowa eksploatacja konstrukcji budowlanych. |
33 |
Elektryczność statyczna. |
34 |
Podpalenia umyślne, w tym akty terroru. |
35 |
Pożary, jako następstwo innych miejscowych zagrożeń. |
36 |
Inne przyczyny. |
37 |
Nieustalone. |
Charakterystyka przyczyn pożarów
Z punktu widzenia kryminalistycznego badania miejsca pożaru, w celu wyjaśnienia przyczyny pożaru rzeczywistego, należy określić inicjator powodujący zapalenie materiału. Istotne jest więc np. czy zapalenie nastąpiło od płonącej zapałki, niedopałka papierosa, zapalonej gazety, a nie to, że była to nieostrożność osoby dorosłej lub nieletniej przy posługiwaniu się otwartym ogniem.
Podział przyczyn pożarów stosowany w kryminalistyce:
UWAGA: Podpalenia wydzielone zostały nie ze względu na naturę inicjatora, a ze względu na motyw działania sprawcy.
Podział przyczyn pożarów stosowany w kryminalistyce
Źródła zagrożeń pożarowych w zakładach pracy. Najczęstsze przyczyny pożarów.
Na zagrożenie pożarowe w zakładzie pracy składa się ogromna ilość różnorodnych czynników. Pierwszorzędne znaczenie mają własności pożarowe lub wybuchowe przetwarzanych surowców, półproduktów i wyrobów gotowych. Parametry te stanowią podstawę do kwalifikacji pomieszczeń, obiektów oraz ciągów technologicznych, w których występują, co powinno skutkować doborem odpowiednich warunków techniczno - budowlanych, instalacji użytkowych itp.
Prowadzone na przestrzeni ostatnich lat obserwacje prowadzą do wniosku, że coraz częściej, nawet w przypadku całkowitej zmiany charakteru produkcji, czy też znacznego jej zwiększenia nie są dokonywane analizy określające, czy w istniejącym stanie faktycznym zmian takich można było dokonać.
Wpływ na zagrożenie pożarowe organizacji pracy w zakładzie:
Warunkiem koniecznym do zainicjowania procesu spalania jest
Jednoczesność wystąpienia w czasie i przestrzeni:
Stąd też przy ocenie źródeł zagrożeń pożarowych występujących w zakładach przemysłowych najważniejsze jest określenie inicjatorów mogących występować zarówno warunkach normalnej pracy jak i podczas awarii oraz dokonanie oceny, czy bodźce te zdolne są do zapalenia otaczającego materiału palnego.
UWAGA: Sytuacje, w których mamy do czynienia z niedoborem utleniacza w stopniu uniemożliwiającym spalanie występują stosunkowo rzadko i na ogół związane są z zapobieganiem wybuchom.
Charakterystyka inicjatorów procesów spalania pod kątem zdolności do zapalenia określonych typów materiałów palnych
Otwarty płomień
Temperatury płomieni najczęściej spotykanych źródeł ognia otwartego na podstawie danych literaturowych wynoszą (°C):
Zestawienie temperatur zapłonu (°C) powszechnie występujących ciał stałych
antracen 540
asfalt 400
bawełna i wyroby 220
celuloza 160-170
chmiel 250-270
drewno 270-400
fosfor biały 30
guma 340-450
herbata 290
kauczuk nat. i szt. 250
kawa 400-450
koks metalurgiczny 620
lignina 300
papier gazetowy 230
papierosy 310
parafina (temp. zapł.) 245
pierze 500
płótno lniane 300-350
płyty paździerzowe 320
płyty wiórowe 280-350
płyty styropianowe 110
przędza wełniana 300
siano 320
słoma 320
skóra 400
tektura 300-360
tkaniny jedwabne 300
tkaniny lniane 280
tkaniny wełniane 300-320
tłuszcze zwierzęce 340-450
torf 230-300
trociny 250-300
tytoń - liście 390
wata 300
watolina 350-300
węgiel drzewny 250-280
węgiel brunatny 260-300
węgiel kamienny 400-500
worki jutowe 280
zboże 450
zioła 290-300
anilana 330
celuloid 141
elana 460
kamfora 375
kaprolaktam 300
karbolit 370
nitroceluloza 140
nylon 450
polietylen 350
polimetakrylan metylu 460
{szkło organiczne)
poliamid (kapron) 460
polipropylen 400
polistyren 490
PCW 520
poliuretan 480
(usztywniony i porowaty)
tekstolit 500
polwinit 590
włókno akrylonitrylowe 505
włókno octanowe 445
włókno wiskozowe 460
żywica fenolowo- 350
formaldehydowa
żywica mocznikowo 540
formaldehydowa
żywica poliestrowa 400
Parametry charakteryzujące własności pożarowe cieczy i gazów palnych
Nazwa substancji |
Gęstość względem powietrza (gęstość powietrza = 1) |
Temperatura zapłonu [°C] |
Granica wybuchowości [% objętości] |
Temp. samozapłonu (zapalenia) [°C] |
Ciepło spalania [kcal/kg] (wsp. alfa) wg PN-70/B-02852) |
|
|
|
|
dolna |
górna |
|
|
aceton |
2.0 |
-19 |
2,1 |
13.0 |
540 |
7495 |
acetylen |
0,9 |
- |
2.3 |
32.0 |
305 |
(2,7) |
alkohol etylowy |
1,53 |
11-13 |
3.1 |
20.0 |
425 |
7091 |
alkohol metylowy |
1,11 |
11 |
5,5 |
36,5 |
470 |
5419 |
aldehyd masłowy |
2.5 |
-6 |
1,9 |
12,5 |
230 |
8218 |
aldehyd mrówkowy |
1,3 |
-53 |
7,0 |
73.0 |
430 |
|
ftalan dwubutylu |
9,6 |
171 |
0.1 |
1.9 |
410 |
7403 |
ftalan dwuoktylu |
13,5 |
216 |
0.1 |
5.3 |
391 |
7928 |
amoniak |
0.59 |
- |
15.0 |
28.0 |
630 |
4446 |
anilina |
3,22 |
76 |
1,3 |
4,2 |
540 |
8703 |
akroleina |
1.9 |
-17,8 |
2.S |
31 |
278 |
6968 |
benzyna do lakierów |
4,0 |
<20 |
0,S |
7,1 |
400 |
10S00 |
benzyny silnikowe |
4.0 |
-40 ... -25 |
śr. 1,0 |
śr. 6,0 |
śr. 460 |
śr. 10S00 |
benzyna ekstrakcyjna |
4.0 |
<-10 |
1,1 |
7,5 |
460 |
10S00 |
benzen |
2.69 |
-11 |
1,4 |
9,5 |
540 |
9997 |
bezwodnik kwasu ftalowego |
5.1 |
152 |
1,7 |
10,5 |
580 |
5121 |
bezwodnik kwasu maleinowego |
3.4 |
102 |
1,4 |
7,1 |
380 |
3386 |
butanol -1 |
2,55 |
34 |
1,7 |
12 |
340 |
8628 |
n-butan |
2,06 |
-60 |
1.5 |
8,5 |
430 |
11831 |
cyjanowodór |
0,93 |
-18 |
6.0 |
41.0 |
540 |
5512 |
chlorek etylu |
- |
-50 |
3.6 |
15.4 |
510 |
5234 |
chlorek metylu |
1,74 |
-25 |
7.6 |
19,7 |
625 |
6167 |
chlorek winylu |
2,15 |
-43 |
4.0 |
31.0 |
550 |
4779 |
cykloheksan |
2,9 |
-18 |
1,3 |
8.3 |
270 |
11131 |
cykloheksanol |
3.45 |
50 |
1,1 |
9.5 |
300 |
8893 |
cykloheksanon |
3,38 |
34-65 |
1,3 |
9.4 |
430 |
8566 |
dwusiarczek węgla |
3.59 |
-30 |
1,0 |
55.0 |
102 |
5289 |
etan |
1,04 |
- |
3.0 |
15.5 |
470 |
2646 |
eter etylowy |
2,55 |
-30 |
1.6 |
48,0 |
160 |
8790 |
eter dwumetylowy |
1.6 |
- |
3,4 |
18.1 |
350 |
7576 |
eter winylowy |
2,41 |
-30 |
1,7 |
36,5 |
460 |
8543 |
etylen |
0,97 |
- |
2 7 |
34,0 |
455 |
12023 |
etylina 94 |
3.8 |
-45 |
0.9 |
6.5 |
460 |
10800 |
fosforowodór |
1,2 |
- |
- |
- |
100 |
|
gaz generatorowy |
0.95 |
- |
20.0 |
75.0 |
- |
|
gaz miejski |
0.4 |
- |
5.3 |
40,0 |
560 |
18,8MJ/Nm3 |
gaz wielkopiecowy |
0.95 |
- |
35,0 |
75,0 |
- |
|
gaz ziemny |
0,60 |
- |
4.3 |
15.0 |
650 |
41.2 MJ/Nm3 |
gaz wodny |
0,50 |
- |
6,0 |
70.0 |
- |
|
n-heksan |
2,97 |
-26 |
1,1 |
7,4 |
260 |
11546 |
ksylen |
3,66 |
25 |
U |
7.0 |
525 |
10249 |
metan |
0.55 |
- |
4,9 |
15.4 |
650 |
(3,1) |
nafta oświetleniowa |
3.0 |
38 |
14 |
7,5 |
250 |
(2.54) |
octan etylu |
3.04 |
-4 |
|
11.5 |
460 |
6146 |
octan metylu |
2,56 |
-10 |
3,1 |
16,0 |
455 |
5136 |
octan winylu |
2,97 |
-8 |
2.6 |
13,4 |
425 |
5411 |
u-oktan |
3.94 |
13 |
0.8 |
6.0 |
240 |
11445 |
olej napędowy do silników Diesla |
7,4 |
35-70 |
1,3 |
6,0 |
śr. 320 |
śr. 10200 |
olej krezolowy |
- |
70 |
- |
- |
330 |
(2,4) |
olej maszynowy |
- |
181 |
- |
- |
355 |
(2.1) |
olej opałowy (lekki) |
7.5 |
50-100 |
1.0 |
5,0 |
śr. 330 |
śr. 9900 |
olej rzepakowy |
- |
200 |
- |
- |
350 |
(2,4) |
olej sojowy |
- |
262 |
- |
- |
445 |
(2,4) |
olej sprężarkowy tz-4 |
- |
178 |
- |
- |
264 |
(2,4) |
olej transformatorowy |
- |
147 |
- |
- |
300 |
(2,4) |
pirydyna |
2,73 |
20 |
1,8 |
12.4 |
480 |
8406 |
n-pentan |
2.48 |
-40 |
1.3 |
8.0 |
285 |
11624 |
propan |
1,52 |
- |
2,1 |
9,5 |
500 |
12032 |
propylen |
1.45 |
- |
2.0 |
11,1 |
455 |
10937 |
ropa naftowa nieoczyszczona |
3.0 |
-21 |
0.7 |
5,0 |
250 |
(2,4) |
rozpuszczalnik nitro |
3.0 |
<21 |
1,1 |
7,0 |
520 |
(2,54) |
rozpuszczalnik karbomidowy |
3.6 |
42 |
1,1 |
7,0 |
520 |
(2.54) |
siarkowodór |
1,19 |
- |
4.3 |
45.5 |
290 |
4337 |
smoła (drzewna) |
1.05 |
32 |
- |
- |
360 |
(1.9) |
solwentnafta |
4.5 |
17 |
1.0 |
7,5 |
550 |
(2,4) |
tetralina |
4,6 |
|
0,8 |
3.2 |
425 |
10162 |
terpentyna |
4.8 |
35 |
0,8 |
6.0 |
240 |
(2,4) |
tlenek etylenu |
1,52 |
-50 |
3,0 |
10,0 |
440 |
6608 |
tlenek węgla |
0,97 |
- |
12.5 |
75.0 |
605 |
2415 |
toluen |
3.10 |
4 |
1.3 |
7.0 |
570 |
10140 |
wodór |
0.07 |
- |
4.0 |
75.0 |
580 |
(7,75) |
Porównanie wartości temperatur powszechnie występujących źródeł ognia otwartego z temperaturami zapłonu czy samozapłonu prowadzi do wniosku, że źródła otwartego płomienia zdolne są do zapalenia każdego materiału palnego w postaci cieczy, gazu oraz ciała stałego.
Zastrzeżenie:
Przy rozpatrywaniu możliwości zapalenia ciał stałych należy brać pod uwagę nie tylko parametr, taki jak temperatura zapłonu, ale rozważyć również, czy ilość ciepła jaka wydzieli się podczas działania inicjatora jest w stanie przygotować określony materiał do spalania. Mówiąc inaczej, czy wydzielona przez określony czas trwania bodźca ilość ciepła jest wystarczająca do wytworzenia na skutek procesów rozkładu termicznego takiej ilości gazów i par palnych, aby osiągnęły one stężenie umożliwiające rozwój procesu spalania. Analizując zagadnienie z tego punktu widzenia należy stwierdzić, że raczej nieprawdopodobne jest zapalenie od płonącej zapałki części litych ciał stałych, np. litego drewna.
Palące się lub tlące cząstki - tzw. iskry
Niedopałki papierosów.
Iskry spawalnicze.
UWAGA: Szczególnie niebezpieczne w przypadku pożarów wywołanych na skutek spawania jest to, że nawet przez bardzo długi okres czasu (do kilkunastu godzin) mogą się one rozwijać w formie tlenia, przy czym generacja dymu jest na tyle niewielka, że mogą one być niezauważone aż do momentu zapalenia płomieniowego. Uwaga ta dotyczy rozwoju wszystkich pożarów, w których spalanie w początkowej fazie odbywa się w formie bezpłomieniowej.
Iskry mechaniczne.
UWAGA: Snop iskier padający przez dostatecznie długi czas może zapalić również stałe materiały palne w formie zwartej (np. podczas cięcia metali szlifierką kątową).
Elektryczność statyczna.
Wyładowania atmosferyczne.
Promieniowanie cieplne.
Samozapalenia
Samozapalenie jest końcowym etapem procesów samonagrzewania.
Polega ono na wzroście temperatury w składowanym materiale następującej w wyniku procesów chemicznych lub biologicznych bez dopływu ciepła z zewnątrz.
Rozróżnia się:
Instalacje i urządzenia elektryczne.
Wadliwie działające lub niewłaściwie użytkowane instalacje i elektryczne są bardzo częstą przyczyną pożarów.
Najczęściej występujące zjawiska podzielić można na:
Tarcie
Reakcje chemiczne.
Podpalenia
Podpalenia, czyli umyślnie powodowane pożary są obecnie najczęstszą przyczyną pożarów.
Do motywów podpaleń zaliczamy między innymi:
Podpalenia mogą być dokonywane na różne sposoby, przy użyciu praktycznie wszystkich wcześniej wymienionych inicjatorów.
Do najprostszych i najczęściej stosowanych w Polsce metod zaliczyć należy:
UWAGA: Podpalenia z wykorzystaniem urządzeń zapalających lub układów samozapalnych występują w Polsce stosunkowo rzadko.
Metodyka badań popożarowych oraz metod badawczych. Metody ustalania przyczyn powstawania pożarów przez organa procesowe, Państwową Straż Pożarną oraz biegłych w sprawach o pożary.
Ustalenie przyczyny pożaru wymaga wiedzy dotyczącej mechanizmów inicjowania procesów spalania, rozprzestrzeniania pożarów, własności pożarowych materiałów, mechanizmu tworzenia śladów pożarowych, czasami przeprowadzenia badań normowych własności materiałów lub badań eksperymentalnych itd.
Metodyka badania przyczyn pożarów obejmuje następujące etapy (A. Kwiatkowski, T. Rydzek, Cz. Szulc, J. Wolanin, M. Zdanowski. Matematyczno - komputerowy model kryminalistycznego badania przyczyn i okoliczności pożarów, Biblioteka Wiedzy Pożarniczej, Warszawa, 1989.):
W Polsce ustalanie przyczyn pożarów realizowane jest kilkutorowo -przez organa procesowe, Państwową Straż Pożarną, a także przez zakłady ubezpieczeniowe, komisje powoływane w zakładach pracy itd.
Prawnie, do ustalania przyczyny pożaru zobligowane są organa procesowe oraz Państwowa Straż Pożarna.
Zakres czynności kontrolno-rozpoznawczych prowadzonych przez PSP określa rozporządzenie MSWiA z 19 stycznia 1998 r. w sprawie czynności kontrolno-rozpoznawczych z zakresu ochrony przeciwpożarowej oraz osób uprawnionych do ich przeprowadzania (Dz. U. Nr 22, poz.1934, 2005).
Wynika z niego, że kierujący akcją ratowniczo - gaśniczą każdorazowo po zakończeniu akcji zobligowany jest do ustalenia wstępnej, przypuszczalnej przyczyny pożaru.
Ograniczenie w przeprowadzeniu wstępnej przyczyny pożaru
UWAGA: Ustalanie przyczyny pożaru związane z dynamicznym badaniem pogorzeliska przez inne podmioty możliwe jest dopiero po zakończeniu tej czynności przez organa procesowe. Strażacy Państwowej Straży Pożarnej nie mają również uprawnień do przesłuchiwania świadków i pobierania materiału dowodowego.
Lekcja 2. Charakterystyka śladów pożarowych
Wybrane sposoby lokalizowania ognisk pożaru
Ślady pożarowe są to wszelkie zmiany stanu materiałów, spowodowane przez oddziaływanie na te materiały płomieni, promieniowania cieplnego oraz dymu podczas przebiegającego pożaru.
Ślady pożarowe dzieli się ogólnie na:
W przypadku pożarów, w odróżnieniu od innych zdarzeń o charakterze statycznym, rozwój pożaru powoduje zacieranie śladów jego ogniska i rozprzestrzeniania. Stąd też możliwość ustalenia miejsca powstania pożaru staje się coraz bardziej ograniczona ze wzrostem czasu trwania pożaru.
Temperatura gazów w pomieszczeniu w funkcji czasu. Fazy pożaru.
Faza 1 - rozwoju pożaru. Faza 2 - pożar rozwinięty. Faza 3 - stygnięcia.
Podczas większości pożarów rzeczywistych przebiegających w budynkach nie dochodzi do rozgorzenia. W sytuacji takiej, dla zobrazowania mechanizmu powstawania śladów pożarowych bardzo użyteczny jest strefowy model rozwoju pożaru
Struktura strefowa pożaru w pomieszczeniu:
I - strefa spalania,
II - kolumna
III - strefa zadymienia
(warstwa gorąca, podsufitowa),
IV - strefa oddziaływania promieniowania
cieplnego (warstwa chłodna) konwekcyjna,
Strefowy model rozwoju pożaru
W modelach strefowych pomieszczenie, w którym rozwija się pożar dzielone jest na strefy odzwierciedlające jego przestrzenną strukturę. Pożar zaczyna się od zapłonu materiału palnego. Spalanie płomieniowe rozprzestrzenia się po materiale, w kierunkach zależnych od jego geometrii i orientacji przestrzennej. Gazowe produkty spalania z powodu wyższej temperatury względem otaczającego powietrza unoszą się do góry, tworząc kolumnę konwekcyjną. Jest ona swoistym transporterem masy i energii do górnej przestrzeni pomieszczenia, gdzie tworzy się warstwa dymu - mieszaniny produktów spalania z powietrzem - zwana strefą zadymienia (warstwą gorącą, podsufitową). W początkowej fazie rozwoju pożaru zawsze rośnie jej grubość, temperatura, stężenia gazów toksycznych itd. Ciepło emitowane przez spalające się materiały osiągnąć może wartości powodujące samozapłon materiałów zlokalizowanych w górnych partiach pomieszczenia. Wzrost temperatury warstwy podsufitowej do wartości 600°C, przy jednoczesnym wzroście gęstości strumienia ciepła do 20 kW/m2 na poziomie podłogi, powodują zapłon wszystkich materiałów palnych w pomieszczeniu. Zjawisko to, mogące stanowić przejście z I fazy pożaru w II nazywa się rozgorzeniem. Przejście pożaru z I do II fazy może też przebiegać bez rozgorzenia.
Przedstawiony wcześniej schemat rozwoju pożaru wskazuje, że śladami ogniska pożaru będą ślady powodowane przez strefę spalania (spalający się płomieniowo materiał) - ślady w ognisku pożaru oraz kolumnę konwekcyjną - gorący dym pożarowy unoszący się znad ogniska pożaru.
Zapalenie stałego materiału palnego powoduje rozprzestrzenianie płomienia po jego powierzchni, ale jednocześnie wypalanie materiału w głąb. Stąd też w pogorzelisku, w miejscu powstania pożaru bardzo często występują skoncentrowane wypalenia w głąb materiału. Są to tak zwane ślady typu V, inaczej zwane śladami odwróconego stożka.
Takiego samego typu ślady powstają, na pionowych przegrodach, jeśli ognisko pożaru znajduje się blisko nich (ściany, przepierzenia, powierzchnie mebli itp.).
Ognisko pożaru może być lokalizowane również na podstawie śladów rozprzestrzeniania pożaru.
Ślady kierunku rozprzestrzeniania się płomienia na przykładzie pionowych podpór:
Ślad kierunku rozprzestrzeniania się płomienia
Przy ustalaniu miejsca powstania pożaru istotne jest poznanie zachowania materiałów podczas spalania lub oddziaływania na nie wysokich temperatur.
Zmiany stanu materiałów obserwowane w pogorzelisku są swoistymi „termometrami pożarowymi" - pozwalają oszacować temperatury występujące w poszczególnych częściach budynków i pomieszczeń.
Przykłady wpływu wysokiej temperatury na materiały
■ Zmiany koloru betonu w zależności oddziałującej temperatury
Zabarwienie powierzchni betonu |
Temperatura pożaru [°C] |
naturalne |
do 300 |
różowo - czerwone |
301-600 |
ciemnoszare lub ciemnożółte |
601-900 |
żółte |
powyżej 900 |
■ Zmiany koloni powierzchni stali w zależności od temperatury
Zabarwienie powierzchni stali |
Temperatura pożaru [°C] |
jasno żółte |
220-230 |
słomianożółte |
231-240 |
pomarańczowe |
241-260 |
czerwono -fioletowe |
261-280 |
granatowe |
281-300 |
■ Zmiana stanu powierzchni drewna w zależności od temperatury
Temperatura pożaru [°C] |
Charakterystyka powierzchni drewna |
do 110 |
wysychanie z wydzielaniem produktów pirolizy |
110-150 |
pożółknięcie |
150 -250 |
brązowe zabarwienie |
250 -300 |
powstawanie śladów-zapalenia się |
400 - 600 |
nieznaczne zwęglenia w głąb materiału |
600 - 800 |
powstanie węda drzewnego o dużej porowatości |
800 -1000 |
znaczne wypalenia węgla o malej porowatości |
powyżej 1000 |
pełne wypalenie się drewna |
■ Zmiana stanu powierzchni cegły w zależności od temperatury |
|
Temperatura pożaru [°C] |
Charakterystyka powierzchni cegły |
800 - 900 |
małe pęknięcia |
900 -1000 |
nieznaczne ubytki |
1000 -1200 |
ubytki i wykruszenia znacznej powierzchni cegły |
powyżej 1200 |
pokrycie powierzchni glazurą |
W pogorzelisku można zaobserwować również inne ślady, mogące ułatwić lokalizację ogniska pożaru:
Rola świadków w postępowaniu procesowym
Rola świadków w postępowaniu procesowym jest ściśle określona przez kodeks postępowania karnego. Wynika ona wprost ze składanego przyrzeczenia o treści: „Świadomy znaczenia moich słów i odpowiedzialności przed prawem przyrzekam uroczyście, że będę mówił szczerą prawdę, niczego nie ukrywając z tego, co jest mi wiadome".
Świadkowie mogą dostarczyć bardzo istotnych informacji, co do przebiegu pożaru - czasu wystąpienia określonych zjawisk podczas jego rozprzestrzeniania. Inną, istotną kwestią, są wyjaśnienia świadków dotyczące materiałów palnych występujących w pomieszczeniach, ich rozmieszczenia, mogących ewentualnie wystąpić inicjatorów procesu spalania lub naturalnych dróg rozprzestrzeniania pożaru. Ważne są również informacje o osobach, które przebywały w danym obszarze przed powstaniem pożaru i o czynnościach, jakie wtedy wykonywały.
Lekcja 3. Dokumentacja popożarowa
Dokumentacja popożarowa sporządzana przez Państwową Straż Pożarną
Ustalanie przyczyn pożarów zaczyna się od określenie wstępnej, przypuszczalnej przyczyny pożaru przez kierującego akcją ratowniczo - gaśniczą. Przyczyna ta zostaje wskazana w Informacji ze zdarzenia lub Meldunku z pożaru. W drukach tych podane są również dane opisowe.
Najczęściej podawane są informacje dotyczące:
W przypadkach niektórych pożarów komendant rejonowy lub miejski PSP zarządza przeprowadzenie czynności kontrolno -rozpoznawczych z zakresu wstępnego ustalania przyczyn oraz okoliczności powstania i rozprzestrzeniania się pożaru. Czynnościami takimi powinny być objęte:
Ustalenia z czynności kontrolno - rozpoznawczych powinny być zawarte w „Protokóle ustaleń z czynności kontrolno -rozpoznawczych w zakresie ochrony przeciwpożarowej".
Protokół taki powinien zawierać (w zależności od charakteru, miejsca i rozmiarów pożaru) takie dane, jak:
UWAGA: Do protokółu załączyć należy wykonane podczas prowadzenia czynności kontrolno - rozpoznawczych: plany, szkice, fotografie, filmy, wyjaśnienia przyjęte od świadków i poszkodowanych itd.
Metodyka postępowania oraz dokumentacja sporządzana przez organa procesowe
Oględziny miejsca pożaru są czynnością procesową wymagającą spisania protokółu oględzin miejsca zdarzenia. Oględziny prowadzi przedstawiciel organu procesowego (wyznaczony policjant, prokurator, sędzia).
W protokóle oględzin miejsca pożaru opisuje się wszelkie ślady mogące wskazać na miejsce powstania pożaru i mechanizm jego rozprzestrzeniania, a więc:
Uzupełnienie Protokółu oględzin miejsca pożaru stanowić mogą: szkice ogólne i szczegółowe, dokumentacja fotograficzna, dokumentacja filmowa, notatka urzędowa. W przypadku pobrania z pogorzeliska dowodów rzeczowych (zabezpieczonych do badań śladów) lub np. różnych dokumentów od właściciela (projekt budowlany, dokumentacja technologiczna, karty charakterystyki materiałów itd.), próbek materiałów, które uległy spaleniu w pożarze itd. konieczne jest udokumentowanie tych czynności w sposób procesowy.
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
006b 007b Strategie adaptacyjno obronneid 2409
2409
2409
Bison Bial uchwyt 2409
006b 007b Strategie adaptacyjno obronneid 2409
Bison Bial uchwyt 2409
więcej podobnych podstron