k

Spis treści

WSTĘP

Od początku lat dziewięćdziesiątych bezrobocie stało się najważniejszą kwestią społeczną, ekonomiczną i wyzwaniem dla polskiej gospodarki. O wadze tego zjawiska świadczą wydłużające się szeregi bezrobotnych i zubożenie społeczeństwa, co niekorzystnie wpływa również na rozwój gospodarczy naszego kraju.

Bezrobocie w Polsce wynika głównie z kryzysu gospodarczego i społeczno-politycznego oraz jest ceną, którą płaci całe społeczeństwo za przekształcanie się gospodarki z planowanej, centralnie sterowanej w rynkową.

1. 
   ZAGADNIENIA TEORETYCZNE BEZROBOCIA

1. Pojęcie i pomiar bezrobocia.

Zjawisko bezrobocia należy do najbardziej palących problemów społecznych XX wieku i wiele wskazuje na to, iż również wiek XXI niewiele zmieni w tym względzie. Wysoka ranga problemu bezrobocia wynika z ekonomicznego, społecznego i politycznego znaczenia tego zjawiska. Bezrobocie nie tylko wpływa na standard życia ludności
i dynamikę rozwoju gospodarczego, ale w istotnej mierze decyduje o nastrojach społecznych i popularności rządów.

W literaturze, jak i w innych źródłach można spotkać wiele definicji pojęcia ,,bezrobocie”. Jedna z nich brzmi: ,, Bezrobocie to zjawisko ekonomiczne występujące,
w mniejszym lub większym stopniu, w gospodarce każdego państwa. Oznacza sytuację,
w której popyt na siłę roboczą jest mniejszy od jej podaży, czyli na rynku pracy występują wolne zasoby siły roboczej”.

2. Rodzaje bezrobocia.

Bezrobocie to zjawisko polegające na tym, że pewna liczba pracowników zdolnych do pracy oraz gotowych do jej podjęcia nie znajduje zatrudnienia. Najogólniej mówiąc bezrobocie oznacza brak równowagi między stroną podażową a stroną popytową rynku pracy. Brak ten wyraża nadwyżka realnych zasobów pracy nad efektywnym popytem na pracę. Wielkość bezrobocia zależy od aktywności zawodowej i liczby ludności w wieku produkcyjnym oraz od liczby pracujących (w tym zwłaszcza zatrudnionych).

W ujęciu makroekonomicznym i makrospołecznym wyznacznikiem pojęcia ,,bezrobocie” jest tzw. przedmiotowe i podmiotowe podejście do problemu.

3. Przyczyny bezrobocia.

Próbę teoretycznego wyjaśnienia przyczyn bezrobocia dobrowolnego i przymusowego podejmują współcześnie dwie konkurujące ze sobą szkoły: neoklasyczna i keynesistowska.

Ujęcie neoklasyczne opiera się na założeniu funkcjonowania doskonałego rynku pracy, który odznacza się następującymi cechami:

• zarówno pracodawcy, jak i pracownicy dążą do maksymalizacji swych korzyści, przy czym jedni i drudzy mają dostęp do pełnej informacji o rynku pracy (miejscach pracy, płacach, innych warunkach pracy),

• warunki pracy (w tym również płace) są doskonale elastyczne,

• istnieje niczym nie ograniczona mobilność siły roboczej.

1. Społeczno-ekonomiczne skutki bezrobocia.

Konsekwencje bezrobocia można rozpatrywać w płaszczyźnie ekonomicznej, społecznej, prawnej, politycznej, a także - psychologicznej, zdrowotnej, etyczno-moralnej
i obyczajowej; w odniesieniu do jednostek, rodzin, środowisk lokalnych i całego społeczeństwa; z punktu widzenia zagrożeń bieżących i perspektywicznych.

2. Przeciwdziałanie bezrobociu.

Bezrobocie nabrało wielkiej doniosłości ekonomicznej, społecznej i politycznej. Jego rozmiary przekroczyły granicę bezrobocia frykcyjnego i nieuniknionego, przekształcając się w zjawisko chroniczne i masowe.

2. 
   ZAGADNIENIA METODYCZNE

1. Cel i metody badań.

Celem badania było wszechstronne rozpoznanie zjawiska bezrobocia jako poważnego problemu społeczno-ekonomicznego na przykładzie Powiatu Nowosądeckiego. W tym celu została przeprowadzona analiza struktury bezrobotnych według cech demograficzno-społecznych, takich jak płeć, wiek i wykształcenie. Przeprowadzono analizę przyczyn oraz skali bezrobocia. Zostały również scharakteryzowane aktywne formy i
programy przeciwdziałania bezrobociu.

2. Teren badań.

3. 
   ANALIZA BEZROBOCIA W POWIECIE NOWOSĄDECKIM

1. Ogólna charakterystyka lokalnego rynku pracy.

Sytuacja na lokalnym rynku pracy jest wyjątkowo trudna, odczuwa się skutki pogarszającej się sytuacji gospodarczej kraju, trudnych warunków działania podmiotów gospodarczych i innych niekorzystnych czynników makroekonomicznych.

Struktura osób pracujących (wg stanu na dzień 31.05.2002 r.) przedstawia się następująco:

• pracujący poza rolnictwem indywidualnym - 59,8 tys. osób, co stanowi 55,3 % ogółu pracujących (w tym: Miasto Nowy Sącz - 36,3 tys. osób, Powiat Nowosądecki
  - 23,5 tys. osób),

• pracujący w rolnictwie indywidualnym - 48,3 tys. osób, co stanowi 44,7 % ogółu pracujących (w tym: Miasto Nowy Sącz - 1,6 tys. osób, Powiat Nowosądecki
  - 46,7 tys. osób).

Wykres 1. Ludność aktywna zawodowo wg stanu na 31 maja 2002 r.

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Powiatowego Urzędu Pracy w Nowym Sączu.

Udział pracujących w rolnictwie jest więc stosunkowo duży, a ponadto rolnictwo Sądecczyzny charakteryzuje się dużym rozdrobnieniem gospodarstw i niskim stopniem mechanizacji z uwagi na ukształtowanie terenu.

Na dzień 31.12.2002 r. w gospodarce pracowało 105,8 tys. osób; w tym: Miasto Nowy Sącz - 36,8 tys. osób, Powiat Nowosądecki - 69 tys. osób.

Wykres 2. Pracujący w gospodarce narodowej w latach 1994-2002 (wg stanu na 31 grudnia każdego roku).

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Powiatowego Urzędu Pracy w Nowym Sączu.

1. Rozmiary bezrobocia w Powiecie Nowosądeckim.

Województwo małopolskie plasuje się wśród regionów o najniższej stopie bezrobocia, po województwie mazowieckim. W grudniu 2002 r. stopa bezrobocia w województwie małopolskim wynosiła 13,9 % i nadal nie przekroczyła średniej krajowej, która w tym okresie ukształtowała się na poziomie 18,1%.

Tabela 1. Stopa bezrobocia w Polsce, w Województwie Małopolskim, w Powiecie Nowosądeckim i Nowym Sączu w latach 2000-2003.

Wyszczególnienie	Miasto Nowy Sącz	Powiat Nowosądecki	Województwo Małopolskie	Kraj
Styczeń 2000 r.	11,8	17,9	10,7	13,7
Grudzień 2000 r.	13,0	19,1	11,9	15,0
Grudzień 2001 r.	16,9	22,6	14,1	17,5
Grudzień 2002 r.	17,2	22,2	13,9	18,1
Styczeń 2003 r.	17,7	22,6	14,4	18,7

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Powiatowego Urzędu Pracy w Nowym Sączu.

2. Analiza poziomu wykształcenia bezrobotnych z Powiatu Nowosądeckiego.

W odniesieniu do grup wykształcenia można stwierdzić, że wraz z pogarszaniem kwalifikacji i spadkiem ukierunkowania zawodowego malał popyt na ich pracę i dlatego wydłużał się czas trwania bezrobocia, co z kolei przyczyniało się do ich dalszej dekwalifikacji. Jednocześnie im niższe wykształcenie, tym wyższa płynność bezrobocia.

3. Zróżnicowanie bezrobotnych ze względu na wiek.

Jedną ze specyficznych cech lokalnego rynku pracy jest stosunkowo duży udział młodzieży w populacji osób bezrobotnych. Brak pracy jest głównym zagrożeniem startu zawodowego młodych ludzi, stawia pod znakiem zapytania ich przyszłą karierę zawodową, nie pozwalając na realizację aspiracji życiowych.

4. Płeć jako determinanta bezrobocia.

Struktura bezrobotnych według płci, która jest podstawowym wyróżnikiem demograficznym wszelkich zbiorowości ludzkich wskazuje, iż wśród osób pozostających bez pracy przeważają kobiety.

5. Przyczyny bezrobocia na lokalnym rynku pracy.

Do podstawowych przyczyn wzrostu bezrobocia w Powiecie Nowosądeckim należy zaliczyć:

• spadek liczby ofert pracy zgłaszanych do urzędu pracy,

• nadmierny fiskalizm państwa oraz mała elastyczność przepisów prawa pracy,

• wchodzenie na rynek pracy roczników wyżu demograficznego,

• ciągle odnotowywany znaczny udział rejestrujących się po zwolnieniach z przyczyn dotyczących zakładów pracy,

• skutki wprowadzonych reform społecznych, tj. służby zdrowia, administracji i oświaty,

• wzrost liczby rejestracji po utracie prawa do świadczeń rentowych.

4. 
   DZIAŁANIA PODEJMOWANE PRZEZ URZĄD PRACY W NOWYM SĄCZU NA RZECZ OGRANICZANIA BEZROBOCIA I OCENA ICH EFEKTYWNOŚCI

1. Realizacja zadań z zakresu przeciwdziałania bezrobociu przez Powiatowy Urząd Pracy w Nowym Sączu.

Powiatowy Urząd Pracy w ramach swojej działalności realizuje zadania z zakresu:

• administracji rządowej wykonywanej przez powiat,

• bieżących zadań własnych powiatu.

1. Niesubsydiowane programy przeciwdziałania bezrobociu.

Bezpośredni wpływ na tę sytuację ma m.in. fakt znacznego ograniczenia środków Funduszu Pracy na realizację aktywnych programów rynku pracy oraz fakt, iż znaczna grupa pracodawców nie zgłasza wolnych miejsc zatrudnienia do Urzędu. Ciąży na nich ustawowy obowiązek zgłaszania każdego wolnego miejsca, ale nie są przewidziane żadne sankcje za niedopełnienie tego obowiązku.

2. Subsydiowane programy rynku pracy

Liczba osób obejmowanych programami rynku pracy pozostaje w ścisłej korelacji
z wielkością środków Funduszu Pracy przeznaczonych na finansowanie aktywnych form przeciwdziałania bezrobociu.

3. Działania podejmowane przez PUP w Nowym Sączu w zakresie ograniczania bezrobocia.

Występujący obecnie szybki proces przekształceń restrukturyzacyjnych w gospodarce wywołuje konieczność przystosowania zasobów ludzkich do zmniejszających się potrzeb rynku pracy. Następuje zmniejszenie zatrudnienia
w przemyśle, jak również w niektórych rodzajach usług publicznych, takich jak służba zdrowia czy oświata. Wzrasta natomiast zatrudnienie w usługach szczególnie
w sektorze finansowym i handlu. Grupą ludności, wśród której będzie wzrastało zapotrzebowanie na przekwalifikowanie jest ludność rolnicza.

ZAKOŃCZENIE

Zjawisko bezrobocia stało się w ciągu ostatnich kilku lat jedną z najpoważniejszych kwestii społecznych. Dotychczasowe tempo bezrobocia i obecna jego skala powodują, że dotyczy ono coraz szerszych kręgów społeczeństwa wywołując różnorodne niekorzystne następstwa. Chodzi tu w szczególności o utratę produkcji wynikającą z niepełnego wykorzystania siły roboczej, pogorszenie stanu budżetu państwa, a także pogorszenie położenia ekonomicznego bezrobotnych i ich rodzin. Negatywne skutki bezrobocia dotyczą jego wpływu na funkcjonawanie rodziny, kontakty bezrobotnych z otoczeniem, ich stan psychiczny i rozwój patologii społecznych.

Bibliografia

1. Buczyńska T., Makroekonomia, Wydawnictwo Szkolne PWN, Warszawa-Łódź 2000;

2. Kwiatkowski E., Bezrobocie. Podstawy teoretyczne, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2002;

3. Mlonek K., Bezrobocie w Polsce w XX wieku w świetle badań, Krajowy Urząd Pracy, Warszawa 1999;

4. Raport o stanie Powiatu Nowosądeckiego, Zarząd Powiatu Nowosądeckiego, Nowy Sącz 2002;

5. Unolt J., Ekonomiczne problemy rynku pracy, Wydawnictwo Naukowe ,,Śląsk”,
   Sp. z o.o., Katowice 1999;

Spis wykresów

Spis tabel

E. Kwiatkowski, Bezrobocie. Podstawy teoretyczne, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2002, s. 7.

T. Buczyńska, Makroekonomia, Wydawnictwo Szkolne PWN, Warszawa-Łódź 2000, s. 40.

K. Mlonek, Bezrobocie w Polsce w XX wieku w świetle badań, Krajowy Urząd Pracy, Warszawa 1999, s. 8.

J. Unolt, Ekonomiczne problemy rynku pracy, Wydawnictwo Naukowe Śląsk, Katowice 1999, s. 45.

K. Mlonek, Bezrobocie..., op. cit., s. 158.

Raport o stanie Powiatu Nowosądeckiego, Zarząd Powiatu Nowosądeckiego, Nowy Sącz 2002, s. 125.

3

Miejsce na podziękowanie dla promotora i osób mnie wspierających.

AKADEMIA EKONOMICZNA

W KRAKOWIE

kierunek: gospodarka przestrzenna

Specjalność: Administracja i finanse sektora publicznego

Marta Wójcik

Opiekun naukowy:

Prof. dr hab. Józefa Famielec

Nowy Sącz 2004

Kształtowanie się bezrobocia

w Powiecie Nowosądeckim

Praca magisterska

---