SEMESTR: III

WYKŁADOWCA: DR.D. OLESIŃSKI

Literatura:

1. Chrysides, Kalow „Wprowadzenie etyki biznesu” Warszawa 1999 r.

2. Diett, Gasparski „Etyka biznesu” Warszawa 1999 r.

3. Majnosz „Etyka w biznesie” Warszawa 1995 r.

4. Porębski „Czy etyka się opłaca” Kraków 1997r.

5. Weber „Etyka protestancka, czy duch kapitalizmu.”

1. Etyki.

1. Pojęcie etyki:

Etyka biznesu to uszczegółowienie etyki ogólnej która jest dziełem filozofii o tym co dobre a co złe. Refleksja etyczna towarzyszy człowiekowi od zarania refleksji nad sobą.

Etyka to słowo które pochodzi od greckiego słowa etos- stały obyczaj i charakter w sensie obyczajowości, moralnego postępowania. Etyka zajmowała się odpowiedzią na pytania „Co to znaczy być dobrym człowiekiem”.

Etyka biznesu odpowiada „ Co to znaczy być dobrym biznesmenem”.

2. Płaszczyzny etyki:

Etyka jako dział filozofii rozwija się na dwóch płaszczyznach:

1. etyka opisowa (zajmuje się opisem obyczajów i standardów moralnych w danej grupie społecznej w określonym czasie historycznym np. etyka mieszczan w XX- leciu międzywojennym „Moralność pani Dulskiej”, nie stawia się pytania jak powinno być lecz opisuje się zastane normy, nie ocenia tego stwierdza tylko jak jest, dotyczy faktyczności. Etyka w biznesie nie należy do tego nurtu gdyż nie opisuje ona stanu faktycznego.

2. etyka normatywna która odpowiada na pytanie „jak powinno być”, obszarem zainteresowań jest powinność a nie faktyczność. Etyka właściwa to etyka normatywna.

Podstawowe nurty w ramach etyki normatywnej (kryteria podziału są różne)

1. Naturalistyczna (np. etyka sokratejska, stoicka, marksistowska) prawodawcą jest człowiek

2. Religijna prawodawcą zasad etycznych jest Bóg a człowiek jest obligowany do przestrzegania ich

Zasadą podziału jest odpowiedź na pytanie „Czy postępowanie moralne człowieka wynika z natury człowieka czy też z sfery nadprzyrodzonej, boskiej”.

1. Intencje (np. etyka Kantowska czyli etyka dobrej woli)

2. Skutki (np. etyka ulitaryczna)

Zasadą podziału jest odpowiedź na pytania „Co powinno być brane pod uwagę przede wszystkim w ocenie słuszności postępowania moralnego”, „Czy mamy oceniać zachowanie człowieka po intencjach czy po skutkach do jakiego to postępowanie prowadzi”.

Etyka biznesu jako etyka normatywna zajmuje się oceną i określeniem standardów moralnych przystających do konkretnej sfery działalności współczesnego człowieka jaką jest działalność gospodarcza. Jest konkretyzacją etyki ogólnej. Etykę biznesu nie interesuje jak zachowuje się biznesmen w życiu codziennym.

1. Stanowiska meataetyczne:

Główne stanowiska meteetyczne (typy teorii etycznej) a etyka biznesu.

Mete oznacza ponad, będą ponad etyką ogólną wyróżnione w jej obrębie podstawowe stanowiska, nurty, typy.

Trzy podstawowe stanowiska meteetyczne, które przesądzają o tym jak w trzech różnych perspektywach może być uprawiana, rozumiana etyka biznesu.

1. etyka deontologiczna pochodzi od greckiego słowa deon- obowiązek etyka obowiązku i cnót moralnych za podstawę postępowania etycznego i jej uzasadnienia przyjmuje zakazy i nakazy jako podstawowe formy regulowania ludzkich dążeń, rola kodeksów etycznych. Etyka obowiązków i etyka cnót. (etos rycerski nie pisany zbiór pewnych nakazów jak powinien postępować szlachetny rycerz). Być moralnym w biznesie znaczy przestrzegać podstawowych zasad zawodu uchodzących za cnoty kupca czy też przemysłowca: pracowitość, wytrwałość, oszczędność, cierpliwość.

Zalety : załatwienie pewnych spraw kodeksem, uchwycenie sytuacji typowych, powtarzalnych w dziedzinie biznesu (przekupstwo, łapówkarstwo)

Wady: deontologia (owe przepisy) nie jest w stanie przewidzieć zmiennych warunków i konkretnej sytuacji w której przyjdzie stosować owe ogólne zasady. Te zasady w codziennym życiu mogą być tylko postulatami nie mogą bezwzględnie wpływać na postawy moralne. Etyka Manuela Kanta (mamy się trzymać określonego obowiązku) imperatyw kategoryczny (nakaz) postępuj tak aby maksyma twego postępowania mogła się stać prawem powszechnym żeby każda istota rozumna mogła by się zgodzić na tę maksymę i przyjąć ją np.: prawdomówność.

Deontologia i kodeksy etyczne reprezentują minimum moralności zawodowej wyrażając fundamentalne potrzeby funkcjonowania w zawodzie.

2. etyka aksjologiczno-teleologiczna aksjologia to nauka o wartościach, teologia to nauka o celu. Etyka wartości i interesu historycznie jest związana z koncepcją ludzkiego powołania ukazana jest w Bibli „czyńcie sobie ziemie poddaną”. Jest powołana do samorealizacji, autokracji po przez pracę, realizowanie się w zawodzie. Jest to etyka zorientowana na skuteczne osiąganie celu i optymalizacji działania, sposób na życie realizuje się nie traktują swego zawodu jako obowiązku ale jako szansy samorealizacji jest to tzw. protestanckie podejście do zawodu. Zawód identyfikuje się z powołaniem zmieniania samego siebie i otoczenia. Dodatkowo występuje aksjologia oszczędności która polega na zakazie marnotrawstwa czegokolwiek (to co jest jest dobre). Praca jest realizacją wartości przekształcenia wartości w konkretne dobra przy tym widoczny jest utylitaryzm nacisk na użyteczność (kalkulacja użyteczności czyli rachunek zysków i strat).

Uwzględnia przy tym sztukę osiągania celów czyli moralne jest to co skutecznie prowadzi do zdobycia pewnych celów.

Zalety: postępowanie jako sposób realizacji wartości samorealizacji w pacy z pożytkiem do siebie i otoczenia.

Wady: w tym nurcie istnieje bardzo wyraźne niebezpieczeństwo związane z pytaniem czy moralność w tym nurcie jest nadrzędna czy tylko instrumentalna tzn. jest tylko narzędziem do osiągania pewnych celów, etyka wartości i interesu to może się okazać że interes w sensie zysku staje się nadrzędny owa chęć osiągnięcia celu przyćmiewa morale, moralność jest instrumentalna o ile uczciwość pozwala osiągać cele gdy zysk jest nadrzędny uczciwość jest odsuwana.

3. etyka odpowiedzialności i sumienia ma eliminować minusy i dopełniać poprzednie nurty. Jest to etyka personalistyczna, humanistyczna, zorientowana na osobę, postuluje humanizację życia gospodarczego aby je traktować jako relacje międzyludzkie a nie narzędzia w zakładzie pracy opiera się na godności cudzej i własnej, na mentalnym tzn. sumiennym stosunku do każdego partnera jako człowieka i do pracy jako relacji międzyludzkiej. Etyka odpowiedzialności w perspektywie etyki biznesu odpowiedzialności do zdolności odpowiadania na zapotrzebowanie innych bowiem producent czy też menadżer to ktoś działający dla innych i za nich w imieniu innych wytwórców ale odpowiedzialność zakłada sumienie jeżeli czuje powinność odpowiadania a powinność płynie z sumienia. Tylko człowiek sumienny może być odpowiedzialny brak sumienia to brak odpowiedzialności za potrzeby innych dlatego kompetencja w zawodzie musi iść w parze z kompetencją moralną (partacz w pracy jest partaczem moralnym, nieodpowiedzialnym) kompetentny pracownik jest obdarzony moralnością i sumieniem.

Etyka ta znajduje ostateczną podstawę w sumieniu i jego konkretnych wyborach.

Co to znaczy być moralnym biznesmenem to znaczy być odpowiedzialnym czyli sumiennym, przestrzegającym własności własnej i cudzej.

1. System filozofii Emanuela Kanta:

Imperatyw antropologiczny (Kanta) mówiący o godności ludzkiej.

Postępuj tak abyś człowieczeństwa tak w swojej jak i w cudzej osobie nie traktował nigdy tylko jako środka ale zawsze również jako cel. Nie można drugiej osoby traktować instrumentalnie jako środka do czegoś, jakiekolwiek działania angażujące inne osoby nie mogą powodować że traktujemy je jako środki ostateczne można je traktować jako cel tego działania.

Jeżeli spojrzymy na nurt deontologiczny to w gruncie rzeczy jest apelowaniem do menadżerów aby przestrzegali pewnych zasad, nakazów i zakazów z obawy przed sankcją to nie tyle jest moralność co dyscyplina i prawo wzywające do odpowiedzialność.

Jeżeli spojrzymy na nurt aksjologiczno- teleologiczny to argumentacja moralności opłacającej się firmie czy menadżerowi jest pożyteczna lecz moralnie poniża adresata

tej argumentacji (bądź moralny to coś za to dostaniesz), moralność w tym wypadku jest interesowna.

Dopiero etyka sumienia niweluje te minusy gdyż człowiek jest moralny gdyż wypływa to z sumienia a nie aby uniknąć kary lub zdobyć jakieś korzyści.

W perspektywie etyki odpowiedzialności i sumienia można zilustrować istotę systemu etycznego. Sytuacja etyczna polega na tym że jest to sytuacja odpowiedzialności i po tym poznamy czy mamy odczynienia z sytuacją etyczną czy nie.

W każdej sytuacji odpowiedzialności występują trzy elementy:

KTO ZA CO PRZED KIM

LUB PRZED CZYM

Podmiot Przedmiot instancja

odpowiedzialności odpowiedzialności odpowiedzialności

Podmiot odpowiedzialności: jednostkowy czyli konkretna osoba

Przedmiot: za co jest odpowiedzialny

Instancja: rada pracownicza, itp.

Podmiot odpowiedzialności:

1. indywidualnych (jeżeli chodzi o własność to musi to być podmiot indywidualny)

2. zbiorowy (socjalizm)

Przedmiot odpowiedzialności zależy od zadań zawodowych, ostateczną instancją odpowiedzialności jest sumienie.

Zaburzenie odpowiedzialności polega na zaburzeniu pola odpowiedzialności czyli zakresu tego za co człowiek czuje się, odpowiedzialny. Zaburzenia generalnie idą w dwóch kierunkach:

• odpowiedzialność przesadna to ludzie którzy podlegają zachowaniu „zbawiciela świata”, „nerwica dyrektorska” odpowiedzialność wielu ludzi przeniesiona na jednostkę, która jest przeceniona więcej chce niż może

• odpowiedzialność zawężona (ktoś się marnuje) swoją odpowiedzialność indywidualną przerzuca na innych. Człowiek nie docenia się więcej może niż chce

Konieczna jest kontrola i określenie swego pola odpowiedzialności (znalezienie złotego środka).

2. Zagadnienia etyki.

2.1. Tendencje współczesnej etyki.

We współczesnej etyce występuje bardzo wyraźnie tendencja do wyznaczania ogólnych zasad i kierunków działań człowieka przy pozostawieniu obszaru wolności, wyboru w obrębie tych zasad. Ucieczka od kaunistycznego formułowania szczegółowych przepisów postępowania zamiast ogólnych zasad (indyjska Tora)

Człowiek musi być w działaniu moralnym wolny.

1. Aksjonaty współczesnej etyki:

• tylko czyn wolny jest czynem etycznym tzn. może być oceniany jako dobry lub zły (bo tylko za mój wolny czyn ponoszę odpowiedzialność)

• wypełnienie schematu odpowiedzialnego człowiek jest przed wszystkim odpowiedzialny za siebie i przed sobą na tym polega jego godność

Sumienie jest ostateczną instancją : ostateczna instancja moralności czyli wyborów moralnych jest indywidualne sumienie ono podlega kształtowaniu można tylko wspomóc świadomość sumienia.

Charakterystyka etyki sumienia.

Etyka biznesu wytwór umowy powstałej w latach 60/70 w USA gdzie dokonywała się zmiana fundamentalna systemu społecznego

• potrzeba etycznej orientacji w cywilizacyjnie zmienionej sytuacji biznesu

• potrzeba podniesienia prestiżu własnej grupy zawodowej

Zagadnienia etyki biznesu (dziedziny zainteresowań etyki biznesu)

1. etyczne problemy pracy

• zjawisko wyzysku jako niesprawiedliwej zapłaty za pracę (system płac ma umożliwić zaspokojenie potrzeb pracownika na godnym człowieka poziomie oraz płaca powinna być odpowiednia do wartości pracy czyli sprawiedliwa)

• wyzysk relacja między współpracownikami

• traktowanie człowieka jako podmiotu pracy to znaczy Cnoty osobowe odpowiednie dla danej pracy, wzorce osobowe

2. problemy reklamy i promocji (konflikt między skutecznością kłamliwej i manipulacyjnej reklamy która oddziałuje n emocje odbiorcy a postulatem uczciwego kierowanego do rozszerzenia informacji

3. etyczne problemy konkurencji (próba wyeliminowania konkurencji z rynku za pomocą takich strategii jak przekupstwo, rozpowszechnianie fałszywych informacji o konkurencji, tworzenie złej opinii w masmediach, kopiowanie produktów i naruszanie znaków firmowych

4. interakcje ludzi biznesu, dotrzymywanie umów i kontraktów (współdziałanie z pracownikami, podwładnymi i współpracownikami)

5. stosunek do środowiska naturalnego

Do dziedziny etyki biznesu należy zakres odpowiedzialności właściciela przedsiębiorstwa za skutki gospodarczej działalności firmy , prawa i obowiązki pracowników, dopuszczalne formy reklamy, obowiązki firmy w stosunku do najbliższego i dalszego otoczenia.

3. Relatywizm etyczno- liturgiczny

Normy etyczne konkretne oczekiwania co do określonego zachowania w danej sytuacji.

Wartości to bardziej ogólne oczekiwania i przedstawienia ludzkich zachowań głęboko zakorzenione w świadomości ludzkiej. Można je traktować jako relatywny obraz tego co ludzie uznają za sprawiedliwe, dobre warte zachodu.

Relatywizm dotyczy norm a nie wartości. Wartości to coś co występuje w świadomości niezależnie od kultury coś uniwersalnego np. szacunek do zmarłych ale norma to sposób okazywania tego szacunku jest uwarunkowane kulturowo.

Fałszywe wyobrażenia o funkcjonowaniu biznesu:

Sposób myślenia o biznesie:

• „tylko ryby nie biorą”(łapówkarstwo)

• „jeśli wejdziesz między wrony będziesz krakać tak jak one”

• „pierwszy milion musi być skradziony”

• „wszyscy oszukują”

• „świat interesów to dżungla”

• „biznes to gra”

Zaliczenie czego jesteś zwolennikiem uzasadnij swój wybór

3.1. Nurty krytyków etyki w biznesie:

3.1.1. Krytycy:

Zarzuty wyrzucane przez środowiska akademickie (krytyka etyki biznesu)

1. zwolennicy wystarczalności etyki ogólnej etyki partykularne są objawem kryzysu moralności, poszukiwania środków zastępczych przez zdemoralizowane społeczeństwo które odwróciło się od tradycyjnej moralności ( w USA etyka biznesu lansowana była pod hasłem „etyka się opłaca” oskarżają hasło że nie chodzi w nim o etykę lecz o to jak robić z niej użytek jak najlepszy dla firmy)

2. wolnorynkowcy (zwolennicy wolnego rynku) popularne stanowisko dotyczy że między wymaganiami gospodarczymi a etyką zachodzi nie usuwalna sprzeczność którą przedstawiają amerykanie w haśle „biznes and biznes” jedynym zainteresowaniem biznesu jest biznes i trzeba wybierać albo zajmujemy się biznesem albo etyką. Twierdzi że firma nie może pozwolić sobie na kierowanie się względami etycznymi bo przegra na rynku bezwzględnej konkurencji, żeby utrzymać się na rynku trzeba obniżyć niekiedy jakość produktu, zastosował kłamliwą reklamę dlatego jedyną wytyczna dla firmy i menadżera jest zasada racjonalności ekonomicznej która mówi tyle „ maksymalizacja zysku przy minimalizacji nakładu” i jest to jedyna zasada jaką powinien kierować się menadżer czy firma. Jeżeli w interesie biznesu jest to co etyczne to czemu nie ale tylko jeśli jest to opłacalne.

3. Legaliści: zwolennicy wystarczalności prawa naturalnego . Powstaje jednak wątpliwość związana z pytaniem „Jak się ma etyka do prawa”

Są reguły prawne mające charakter moralny np. nie zabijaj, ale są też przepisy nie mające nic wspólnego z moralnością np. w Wielkiej Brytanii jazda lewą stroną jezdni.

Mamy również szereg norm etycznych nie mających odzwierciedlenia w prawie np. nie cudzołóż, nie kłam.

Prawo to minimum , które musi być respektowane, gdyby prawo pokrywało by się z moralnością zapanowała by kazuistyka czyli prawo ingerowało by w każdy aspekt życia człowieka zastępując nie jako moralność, odbierało by wolność jednostce (człowiek nie byłby moralny ale prawy bowiem moralnym może być tylko człowiek wolny).

Stanowisko legalistyczne stwierdza że prawo musi być respektowane ale ono nie wystarcza nie wszystko bowiem co prawnie nie zabronione jest moralnie dopuszczalne. Relacje międzyludzkie są zbyt skomplikowane i sytuacyjne różnorodne aby w próbie regulowania poprzestać tylko na normach. Prawo nie jest w stanie przewidzieć wszystkich sytuacji.

3.1.2. Zwolennicy:

Zwolennicy etyki w biznesie.

Powody potrzeby etyki w biznesie:

1. powodu cywilizacyjne: postęp naukowo-techniczny wpływający na gwałtowny wzrost możliwości działania człowieka niesie za sobą dylematy moralne, z którymi jako ludzie spotykamy się po raz pierwszy i nie mamy „gotowej recepty” na jej rozwiązanie (np. eutanazja, klonowanie, broń atomowa czy może nią handlować)

2. w krajach pokomunistycznych, które dokonały transformacji ustrojowej występuje szczególne zapotrzebowanie na etykę biznesu gdyż realia minionej gospodarki socjalistycznej wpływają na obecnych uczestników życia gospodarczego niezwykle demoralizująco co powoduje zepsucie mentalni potrzeba odbudowania etosu biznesmena (oddziaływać na zepsutą mentalność

3. zmiana relacji pomiędzy działaniem człowieka a jego naturalnym, kulturalnym otoczeniem ,

• zmiana między człowiekiem a naturą polega na odwróceniu relacji pomiędzy otoczeniem a naturą (natura chroniła człowieka ale na przełomie wieku XVII w związku z rewolucją przemysłową człowiek stał się panem natury a nie podporządkowanym naturze dlatego z powodu niszczenia świata naturalnego obecnie natura domaga się opieki ze strony człowieka, człowiek musi dbać o swoje środowisko naturalne, dbając o naturę dba o samego siebie).

• Zmiana relacji między człowiekiem a otoczeniem kulturowym, obecnie przedsiębiorstwa nie mogą obejść się bez pojęcia odpowiedzialności, na skutek przemian społeczno- historycznych zostaje porzucona etyka posłuszeństwa a na jej miejsce wchodzi etyka odpowiedzialności i sumienia. Pracownik odpowiedzialny zastępuje pracownika posłusznego wprowadzane są takie formy pracy, które nie ubezwłasnowolniają pracownika i nie upokarzają ale rozszerzają zakres ich indywidualnej odpowiedzialności (humanizacja międzyludzka w pracy „pracuje się po to aby żyć”).

Etyka się opłaca nie wyłącznie dlatego że pozwala przedsiębiorstwu osiągać lepsze wyniki gospodarcze ale dlatego że pozwala uwzględnić nie tylko gospodarcze wartości np. wartość czystego środowiska ale szczególnie wartości pracownika jako osoby, która nie wyrzeka się swojej indywidualności na progu zakładu pracy. Punktem wyjścia etyki biznesu mogą być zatem wnioski wypływające z imperatywu Kanta czyli świadomości człowieczeństwa drugiego człowieka.

Z punktu widzenia etyki biznesu należy zmienić perspektywę co do której ujmuje się działalność przedsiębiorstwa, stosunki w przedsiębiorstwie aby były etyczne ze względy na poszerzenie świadomości możemy wyróżnić trzy obszary odpowiedzialności moralnej firmy (biznesmena):

1. przedsiębiorstwo są to ludzie współtworzący przedsiębiorstwo swoja pracą, wiedzą, kapitałem, pracownicy, kadra kierownicza, właściciela

2. najbliższe otoczenie ci którzy wchodzą w styczność z przejawami działalności przedsiębiorstwa pozostając z nimi w bezpośrednim związku klienci, dostawcy, kooperanci, konkurencja

3. dalsze otoczenie przedsiębiorstwa (lokalne, regionalne, państwowe)

4. Wzorce etyki:

1. Cechy wzorcowego menadżera:

Wzorcowy menadżer (charakterystyka osobowościowa wzorcowego menadżera)

1. Kompetencja- - profesjonalizm związany z koniecznością ciągłego dokształcania się (bycie profesjonalistą to trzymanie się na pulsie), idea ta powszechnie jest nazywana jako obowiązek samokształcenia się. Edukacja jest tym co wpływa na ową kompetencje coś co skłania menadżera do nauki, stosowania nowych opracowań, podejść, przeszkodą owej kompetencji jest komplikacja czynników wpływających na funkcjonowanie firmy. Menadżer podejmuje często decyzje obarczone dużym stopniem ryzyka z powodu niemożliwości przeanalizowania wszystkich danych przez jednego człowieka. Powoływanie ekspertów w przypadku trudnej decyzji w cale nie świadczy o braku kompetencji lecz o rozwadze. Podejmowanie trudnych decyzji jednoosobowo jest właśnie wynikiem że pojmowanej kompetencji.

2. Umiejętność organizacyjne pozwalające na skuteczne kierowanie współpracownikami. Skuteczne zarządzanie miało upodobnić przedsiębiorstwo i pracujących tam ludzi do dobrze funkcjonującej maszyny tak pojmowane było w socjalizmie, pracownik miał być trybikiem całej maszyny w tej sytuacji cała odpowiedzialność miała spadać na wydającym polecenia. Obecnie kierowanie pracownikami polega na wykorzystaniu zdolności odpowiedzialnego współdziałania pracowników. Menadżer powinien rozdzielać zadania tak aby pozostawiać współpracownikom pewien zakres swobody działania pozwolić realizować zadania według pomysłu pracownika a nie z góry narzucać mu formę rozwiązania, pozwala to na swobodne działanie pracownika który bierze na siebie odpowiedzialność za to zadanie cząstkowe.

Uprawnienie bowiem polega na podziale i przeniesieniu odpowiedzialności trzeba więcej zadań dać w ręce pracownikom nie tracą kontroli nad całością.

Cech potrzebne do sprawnego zarządzania:

• sztuka współdziałania ze zespołem

• umiejętność łatwego nawiązywania kontaktu z współpracownikami

• poczucie humoru

• umiejętność budowania dobrej atmosfery w zespole, likwidowanie konfliktów a nie ich powodowanie

• wzmocnienie lojalności pracownika w ich wzajemnych relacjach w stosunku do przedsiębiorstwa

• dbanie o podnoszenie umiejętności przez podwładnych (specjalne formy dokształcania)

• odpowiednia polityka kadrowa tzn. umiejętność rekrutacji nowych pracowników, docenianie już zatrudnionych i kulturalne rozstawanie się z odchodzącymi

1. Umiejętność komunikowania się (sztuka perswazji, otwartości i elastyczności), menadżer musi być dobrym „komunikatorem” co przydaje się zwłaszcza w negocjacjach oraz w reprezentacji firmy na zewnątrz

2. Umiejętność podejmowania decyzji, menadżer nie może bać się rozstrzygnięć, musi umieć przyjąć ryzyko

3. Nie uleganie korupcji

4. Odpowiedzialność za właściwe korzystanie z poufnych informacji, do których menadżer ma dostęp

5. Jasne określenie zakresu zadań i odpowiedzialności pracowników do określonych zadań, prowadzenie dyskusji z pracownikami

6. Dbanie o wizerunek firmy w stosunku do bezpośredniego otoczenia firmy menadżer sam powinien przestrzegać i wymagać od innych pracowników przestrzegania elementarnych zasad etycznych (unikać oszustw, działań przestępczych i korupcji)

7. Zakaz konkurencji w stosunku do pracodawcy (zakaz ujawniania tajemnic służbowych do pół roku od ustania stosunku pracy)

4.2. Umiejętność komunikowania się i negocjacji

Ingracjacja- (świadomość zagrożenia) jest to przypodobywanie się, wkradanie się w cudze łaski w celu osiągnięcia osobistych korzyści, w nieuprawniony sposób chcę podnieść swoją atrakcyjność w oczach partnera (ma na celu manipulacyjne korzyści)

Trzy podstawowe techniki ingracjacji:

1. konformizm dostosowanie się do oczekiwania otoczenia (związane z naturalnym zachowaniem) np. „zgadzam się z panem całkowicie panie kierowniku”, pozycje partnerów są zbliżone, zachowanie konformizmu nie występuje zbyt szybko i dotyczy spraw ważnych

2. podnoszenie wartości partnera schlebianie

3. autoprezentacja która może mieć dwie formy:

• pozytywna: wskazanie swoich mocnych stron, ukazanie swojej osoby w pozytywnym świetle

• negatywna (autodeprecjacja) samo poniżenie się, odwołanie się do potrzeb opiekuńczych, wzbudzenie litości

Zależności od uwarunkowań historycznych i kulturowych stosowane są różne formy ingracjacji

1. Problem z funkcjonowaniem menadżerów:

Racjonalizacja - jest to mechanizm obronny (których szereg podał Zygmunt Froid), owe mechanizmy obronne służą redukcji pewnego stanu napięcia emocjonalnego (stresu). Zygmunt Froid sięgał do bajek Ezopa i właśnie z tych bajek wyciągnął dwie formy racjonalizacji:

1. kwaśne winogrona które polegają na szukaniu wyjaśnienia i wytłumaczenia swego postępowania tak aby były one akceptowane przez samego człowieka i wyjaśniały przyczyny niepowodzenia

2. słodkie cytryny osłodzenie sobie przykrej, bez wyjścia sytuacji czyli wyjaśnienie sobie sytuacji tak aby ja przyjąć i zaakceptować

Mechanizmy obronne stosowane są również przez ludzi biznesu po to aby nie odczuwać nie komfortu moralnego.

Cztery typowe racjonalizacje uspakajające nie właściwe postępowanie menadżera:

1. Przekonanie, że działanie podejmowane mieści się w rozsądnych granicach etycznych i prawnych, że nie jest tona „tak naprawdę nielegalna i niemoralna”. Generalnie jest to problem „jak daleko jest już za daleko”. Powstaje ono w sytuacjach niepewnych, nieokreślonych (nie ma jasnego określenia wyznaczania granic co jest moralne).

Niektórzy uważają, że „co nie zostało uznane za źle musi być legalne, w początku” po zatem szefostwo czasem nie chcą dostrzegać nieprawidłowych postępowań pracowników, zostawiają pewne sprawy niedopowiedziane a nawet sami korzystają z niedopowiedzeń. Najbardziej godna zasadą jest „Kiedy masz wątpliwości nie rób tego”. Wbrew pozorom nie płaci się menadżerom za podejmowanie ryzyka lecz za to aby wiedzieli jakie ryzyko warto podejmować.

2. Przekonanie że działanie nie etyczne leży w najlepszym interesie jednostki lub firmy bo przynosi zysk , przekonanie to wynika z niewłaściwego pojmowania co jest interesem firmy czy jednostki (krotkowzroczność0

3. Przekonanie, ze działanie jest bezpieczne ponieważ nigdy nie zostanie wykryte (jeśli mnie nie złapią to jest w porządku), dlatego należy wprowadzić mechanizmy odstraszające, wykrywać działania korupcyjne, wprowadzać częste kontrole i nagłaśniać nieprawidłowości

4. Przekonanie, że skoro określone działania pomogą fermie to firma wybaczy sprawcy i będzie go chronić, dlatego firma powinna wytyczyć granice między lojalnością wobec firmy a działaniami niezgodnymi z prawem, menadżer powinien kłaść nacisk na to , że działania narażające dobre imię firmy są nieusprawiedliwione, powinien dać do zrozumienia pracownikom ,że lojalność wobec firmy jest ważna ale nie kosztem naruszana prawa czy moralności

Rola klimatu organizacyjnego

W miejscu pracy ważnym składnikiem jest klimat konstruktywny czyli odczuwanie otwartości , wzajemne wsparcie, tolerancja pracowników występowanie wyraźnego poczucia sprawiedliwości co powoduje zarazem wzrost autorytetu kierownictwa.

Trzy fundamentalne zasady sprawiedliwości i uczciwości w miejscu pracy:

1. prawo do tego aby wiedzieć czego od mnie się oczekuje (formy i standardy zachowań powinny być jasno określone i akceptowane należy ich przestrzegać zwłaszcza w sytuacjach konfliktowych, chodzi o respektowanie reguł dobrej woli)

2. prawo do poznania przyczyn podejmowanych decyzji (jeśli pracownicy otrzymują decyzje nie znając ich przyczyn to czują się wyalienowani dlatego konieczne jest dobre uzasadnienie podejmowanych decyzji i przyczyny decyzji powinny być jasno podawane, oparte na faktach tz aby sobie wzajemnie nie przeczyć).

3. prawo do bycia wysłuchanym (wysłuchane powinny być zawsze wszystkie strony konfliktu, wysłuchanie powinno być prawem a nie przywilejem pracownika).

Zasady dobrego słuchania:

• słuchanie jest procesem aktywnym

• skupienie uwagi na rozmówcy

• abstrahowanie od własnych problemów (Deneka i jego metoda podawania swoich problemów)

• nie należy rozmówcy przerywać

• nie poprawiać i nie dopowiadać

• unikać postawy wiem swoje

• unikać paternalizmu ( nie okazywanie wyższości)

• nie upraszczać problemów innych ludzi

• słuchaj a nie myśl o tym co ty masz do powiedzenia gdy mówi partner

• nie nad interpretuj (nie doszukuj się innej treści)

• nie wnioskuj o intencjach rozmówcy na podstawie własnych obaw

• nie słuchaj selektywnie, nie ignoruj komunikatów sprzecznych ze swoimi przekonaniami

• zwraca uwagę na efekt halo (efekt pierwszego wrażenia)

• trzeba zwracać uwaga na komunikację niewerbalna

Informacje czerpane z rozmów :

• około 10% tego co odbieramy jest komunikatem werbalnym

• około 40% to ton głosu

• około 50% pantomimika (mowa ciała)

Odległość rozmówców wobec siebie (odległość fizyczna) strefy które nie powinny być naruszane ze względu na rozmówcę.

Strefy dystansu interpersonalnego (dotyczą kultury europejskiej i amerykańskiej)

• do 0,5 m strefa intymna przeznaczona dla zakochanych, dobrych przyjaciół

• od 0,5 m do 1,2 m strefa osobista przeznaczona dla znajomych, rozmów towarzyskich, przyjacielskich, rozmówca jest wówczas w zasięgu ręki

• od 1,2 m do 3,45 m strefa społeczna przeznaczona dla kontaktu ze znajomymi, ludźmi świadczącymi usługi, przełożony - podwładny

• powyżej 3,5 m strefa publiczna, oficjalna brak kontaktu wzrokowego, kazanie kierownika dal podwładnych

5. Kwestia sprawiedliwości.

5.1. Pojęcie sprawiedliwości:

Sprawiedliwość w warunkach gospodarki rynkowej

Sprawiedliwość - podstawowy aspekt moralności gdyż dotyczy moralnie właściwego traktowania ludzi. Najogólniej sprawiedliwość oznacza pewność, iż to co się czynni ludziom jest tym co się czynić powinno (to co się należy), potocznie chodzi w sprawiedliwości o to co jest słuszne do czego ludzie maja prawo i na co zasługują.

Możemy mówić o rożnych rodzajach sprawiedliwości w zależności od tego do czego ludzie z moralnego punktu widzenia są uprawnieni np.

1. sprawiedliwość naprawcza (przyznawanie właściwej rekompensaty za zło)

2. sprawiedliwość karząca (dotyczy wymierzania moralnie odpowiednich kar za wyrządzone zło)

3. sprawiedliwość proceduralna 9dotyczy rzetelnego przestrzegania reguł proceduralnych np. postępowanie sądowe)

W kapitalizmie w grę wchodzi tzw. sprawiedliwość dystrybutywna dotycząca podziały dóbr, odnosi się do uczciwości się do uczciwości w podziale korzyści i ciężarów wśród danej grupy społecznej. Nierównomierny rozkład majątku i dochodu w społeczeństwie kapitalistycznym (powszechna nierówność). Powstał efekt piramidy najwyżej są ludzie powyżej średniej a najniżej ludzie poniżej średniej.

Owej piramidy nie da się zlikwidować ale w imię owej sprawiedliwości należy się starać. Rozkład majątku równa się dochodowi. Nierówność występuje również w aspekcie władzy bowiem występuje znaczna korelacja między stopniem zamożności a zakresem władzy. Najbogatsi władzy maja najwięcej.

Różne poglądy i stanowiska kwestionujące tą nierówność:

1. Ze względu na stopień powiązania równości z sprawiedliwością

1. egalitarystyczne uważa że równość wiąże się z sprawiedliwością

2. antyegalitarystyczne uważa że nie ma związku między sprawiedliwością a równością (sprawiedliwość nie polega na równości)

Kapitalizm występuję w formie leseferyzmu (pozwolić robić i działać ), postuluje nie interwencjonizm, akceptuje dowolny podział majątku i władzy jak i stwarza wolny rynek.

Wzorem sprawiedliwego podziału jest podział matematyczny czyli interwencjonizm państwowy ale również istnieje powszechne domniemanie, że doskonale równe podziały są korzystne tylko wtedy gdy ludzie są równi nie różnią się pod żadnym względem.

1. Kwestia zasług i potrzeb jako kryterium sprawiedliwości restrybucyjnej

Sprawiedliwość wedle potrzeb. Wbrew leseferyzmowi stanowisko egalitaryzmu twierdzi, że nie ma w ludziach czegoś takiego co by odróżniło ludzi od siebie.

Potrzeby jako kryterium sprawiedliwości dystrybutywnej wiąże się z staraniami zaradzenia niedostatkom, z pomocą biednym, chorym czy upośledzonym wiąże się z nie zezwoleniem na to by jakość życia ludzi spadla poniżej pewnego akceptowanego minimum.

Potrzeby są zatem kryterium egalitaryzmu traktując ubóstwo za niesprawiedliwe.

Leseferyźci całkowicie odrzucają kryterium potrzeb.

Zasługi są przeciwieństwem potrzeb ponieważ:

1. wiążą podział dóbr z wkładem a nie z ubóstwem, niedostatkiem z tym co się daje a nie z tym co powinno się dostać (w zależności od stopnia wysiłku, umiejętności, zdolności, itp.)

2. zasługi nie maja nic wspólnego z równością (ponieważ jednostki maja różny udział w wnoszonym wkładzie to tak samo musi być z wynikającym z tego podziałem)

Zasługi są antyegalitarystyczne podtrzymują leseferyzm pogląd aby podział był sprawiedliwy wcale nie musi być równy. Aby podział był równy musi być proporcjonalny do indywidualnych zasług a ponieważ w kapitalizmie wolnorynkowym wcale tak nie ma. Nie każdy rodzaj zasług proporcjonalnie się nagradza.

2. Kryterium sprawiedliwości użyteczności związana z poglądem utylitaryzmu ci którzy przyjmują założenie że podział jest sprawiedliwy jeśli maksymalizuje łączną użyteczność tz może być tak , że nie którzy ludzie otrzymują więcej lub mniej niż potrzebują lub niż zasługują jeśli w kategoriach całkowitej użyteczności ludziom powodzi się lepiej to podział jest sprawiedliwy. Na bazie tego założenia wskazuje się usprawiedliwiając nierówność jako efekt bodźcowy do lepszego działania.

Leseferyźci uważają, że nierówność może być nieograniczona. Zwolennicy nie użyteczności wskazują tylko, że pewien stopień nierówności jest niezbędny jeśli efektywność i użyteczność mają być maksymalizowane.

Badania potwierdzają stanowisko elitarystów. Ten stopień nierówności powinien być ograniczony z powodu efektywności. Gospodarka rynkowa działa najlepiej kiedy jest pewien stopie nierówności.

Różnica miedzy zarobkami najbogatszych i najbiedniejszych (w badaniu brało udział 1/5 najbogatszych i 1/5 najbiedniejszych z czego wysunięto średnia)

Japonia różnica wynosiła 4.3

Niemcy różnica wynosił 5,7

Wielka brytanie różnica wynosiła 7

USA różnica wynosiła 9

Brazylia różnica wynosi 26

Dyrektor koncernu samochodowego w USA zarabia 10 razy więcej niż dyrektor koncerny samochodowego w Japonii co wskazuje na lepsza użyteczność Japończyków. Należy bowiem pamiętać, ze po przekroczeniu pewnej granicy nie należy motywować pieniądzem gdyż wywołuje to efekt malejącej użyteczności krańcowej. Im więcej ktoś czegoś ma tym mniejsze zadowolenie z posiadania tego.

Wbrew leseferyzmowi należy dążyć do przesunięcia korzyści od ludzi lepiej sytuowanych w stronę ludzi gorzej sytuowanych.

Szkody płynące z nierówności:

• frustracja, która może znaleźć ujście w niepokojach społecznych

• nieefektywność wyznająca z zajmowania wyższych stanowisk przez ludzi, którzy zdobyli je dzięki uprzywilejowanemu statusowi a nie zdolnością

• zagrożenie ogólnej swoistości społecznej w wyniku rozpowszechnienia się nierówności

Utylitaryzm nie zezwala na ograniczenia nierówności.

Redysrybucyne należy uznać to do czego ludzie maja prawo czyli do czego są uprawnieni.

3. Rober Nozick stworzył teorie uprawnień *(koncepcje libertynizmu) ze względu na role akceptacji woli jednostki.

Posiadanie prywatnej własności i korzystanie z niej to nienaruszalne prawo człowieka. Jedynym warunkiem jaki nakłania Nozika na owa nienaruszalność prawa własności jest warunek by własność była sprawiedliwie nabyta (człowiek jest uprawniony do korzystania i swobodnego dysponowania własnością nabyta sprawiedliwie).

Własność sprawiedliwie nabyta to:

1. zasada sprawiedliwości w nabywaniu- tym co czyni rzecz nabyta rzeczą posiadana sprawiedliwie jest to czy podczas jej nabycia osoba stająca się właścicielem nie pogwałciła niczyich praw ludzkich a tymi prawami są:

• prawo do życia

• prawo wolności

• prawo własności

Posiadanie tych praw oznacza iż inni ludzie maja obowiązek nie ingerowania w to jak z nich korzystać.

2. zasada sprawiedliwości przekazywaniu- aby własność stała się własnością kogoś innego musi zostać dobrowolnie sprzedana, wymieniona lub podarowana

3. nikt nie jest uprawniony do własności z wyjątkiem tych do których stosuje się zasada a i b

Redystrybucja dóbr gwałciła by nieodbierane prawo bogatych do swej własności, własność może być oddana biednym ale a tylko wówczas gdy bogaci się na to zgodzą.

Krytyka tej koncepcji:

• brak uzasadnienia moralnego sytuacji gdy uprzednio nie zawłaszczone dobro może stać się zawłaszczone

• zakłada się że prawa człowieka są absolutne w tym wolność która jest nie do pogodzenia z równością

• domaganie się nienaruszalnego prawa do czegokolwiek jest wątpliwe

Nozick postawił również problem pogodzenia równości z wolnością. Egalitaryzm musi pokazać że da się pogodzić wolność z równością.

1. Można dowodzić że wolność nie jest jedynie negatywną wolnością do czegoś:

• od wtrącania się państwa w moją prywatna wolność jest również wolnością do jakiegoś działania np. podróżowania, uprawiania warzyw, studiowania

2. Nie istnieją ogólne prawo do wolności są tylko prawa do konkretnych wolności, prawo do wolności słowa, wyznania o ile ta konkretna wolność mają wszyscy ludzie to znowu muszą mieć minimalne środki do ich zaspokojenia

5.2. Sprawiedliwość społeczna w społeczeństwie kapitalistycznym.

Sprawiedliwość to podstawy moralności gdyż dotyczy motalnie właściwego traktowania ludzi. Oznacza pewność, iż to, co się czyni ludziom jest tym, czym się czynić powinno.

Chodzi w niej o to, co jest słuszne, do czego ludzie mają prawo i na co zasługują.

Są różne rodzaje sprawiedliwości w zależności od tego, od czego ludzie się z moralnego punktu widzenia uprawnieni

• Sprawiedliwość naprawcza, dotycząca przyznania właściwej rekompensaty za właściwe zło;

• Sprawiedliwość karząca - dotyczy wymierzania kary za wyrządzone zło;

• Sprawiedliwość proceduralna - dotycząca rzetelnego przestrzegania reguł proceduralnych np. w trakcie procesu sądowego;

• Sprawiedliwość dystrybutywna - związana z podziałem dóbr, odnosi się do uczciwości w podziale korzyści i ciężarów wśród danej grupy społecznej - np. społeczeństwo polskie, stąd zwana sprawiedliwością społeczną;

Problem w kapitalizmie:

• nie równy podział dochodu i majątku - efekt piramidy

okaźna cześć ludzi otrzymuje dochody poniżej średniej i są oni na samym dole piramidy, natomiast ludzi bogaci są na samym wierzchołku tej piramidy. Rozkład majątku podąża za rozkładam dochodu, czyli ludzie, którzy posiadają większe dochody posiadają także większą cześć majątku tj. akcje, ziemię, nieruchomości itp.

• zakres władzy - występuje znaczna korelacja między zakresem władzy a stopniem zamożności, najbogatsi maja najwięcej władzy.

Różne poglądy kwestionujące nierówność piramidy:

• postuluje się zniesienie nierówności poprzez zmniejszenie dysproporcji.

Są dwa nominujące nurty w kapitalizmie, ze względu na nastawienie dystrybutywne jak identyfikuje się sprawiedliwość i równość.

• Egalitaryści - widzą oni mniejsze lub większe powiązanie pomiędzy równością a sprawiedliwością;

• Antyegalitaryści - twierdzą, że nie widzą związku między równością a sprawiedliwością

Leseferyzm - pozwalać robić, czynić, odrzuca interwencjonalizm państwowy w gospodarce oraz akceptują dowolny podział majątku i władzy, jaki wytwarza rynek. (na polskiej scenie - Korwin - Mikke)

Kolejne kryterium, jakie wiążą się ze sprawiedliwością to potrzeby dystrybucji dóbr i zasługi.

• Potrzeby zapewnienie wszystkim minimum, wiąże się ze staraniami zaradzenia niedostatkom, z pomocą biednych, chorym czy upośledzonym, zatem z niezadowoleniem na to by jakość życia ludzi spadła poniżej akceptowanego minimum. Jest to zasada egalitarystyczna, traktująca ubóstwo za niesprawiedliwe. Leseferyści odrzucają potrzeby.

• Zasługi jaku kryterium sprawiedliwości dystrybutywnej - wiąże podział dóbr z wkładam, a nie z tym, co się dostaje, z takimi kwestiami jak różny wymiar wysiłku, umiejętności, zachowań itp. Zasługi nie mają nic wspólnego z równością, ponieważ jednostki mają różny udział, wkład musi tak samo wynikać z podziałem. Są one, zatem antyegalitarstyczną zasadą, leseferyści nie przyjmują tego kryterium zasług, stwierdzili oni, że w kapitalizmie nie każdy rodzaj zasług jest wynagradzany. Akceptują oni prawo dziedziczenia, ale odrzucają potrzeby i zasługi.

• Użyteczność - podział jest sprawiedliwy, jeśli maksymalizuje łączną użyteczność, czyli może być tak, że niektórzy ludzie otrzymują więcej lub mniej niż wynika to z potrzeb i zasług, ale jeśli w kategoriach całkowitej użyteczności ludziom powodzi się lepiej to podział jest sprawiedliwy. Zwolennicy uważają, że efektywność wymaga dostarczania ludziom bodźców w formie nierównych wynagrodzeń a efektywność czyni społeczeństwo bogatszym. Te nierówne wynagrodzenia są sprawiedliwe.

Leseferystów użyteczność powinna zadawalać, ale oni też ją odrzucają. Argumentacja utalitarystów nie wspiera leseferystycznych pogląd, że nierówność może być nieograniczona, utalitaryści pokazują, że nierówność nie może być nieograniczona, nie może być wielkiej przepaści między 2 biegunami, bo wtedy przestanie działać mechanizm efektywności, wskazuje tylko, że pewien stopień nierówności jest niezbędny. Stopień nierówności powinien być w rzeczywistości ograniczony. Ograniczenia takie ekonomiści nazywają „efektem malejącej użyteczności końcowej” - polega ona na tym, że im więcej czegoś się ma, tym w mniejszym stopniu czerpie się z tego pożytek i tym mniejsza będzie jego efektywność.

Szkody płynące z niczym nieograniczonej nierówności (wskazują to utalitaryści)

• frustracja biednych może znaleźć ujście w przestępstwach i niepokojach społecznych

• nieefektywność wynikająca z zajmowania wyższych stanowisk przez ludzi, którzy zdobyli je dzięki uprzywilejowanemu statutowi a nie zdolności

• zagrożenie ogólnej spoistości społeczeństwa w wyniku rozprzestrzeniania się nierówności

Robert Nozick i jego teoria uprawnień.

Według Nozick'a za kryterium sprawiedliwości trzeba uznać, do czego ludzie moją prawo, czyli, do czego są uprawnieni, stąd teoria uprawnień.

Ze względu na uprawnienia ludzie są równi, a jeśli są one respektowane to jest to sprawiedliwość. Posiadanie prywatnej własności i korzystanie z niej to nienaruszalne prawo człowieka. Jedynym warunkiem, które nakłada, Nozick to, to, aby własności była sprawiedliwie nabyta.

Trzy zasady:

1. sprawiedliwość w nabywaniu - tym, czym czyni rzecz nabytą rzeczą posiadaną sprawiedliwie, jest to czy podczas jej nabywania osoba stająca się właścicielem nie pogwałciła niczyich praw ludzkich. Tymi prawami są: - prawo do życia, wolności i własności. Posiadanie tych praw oznacza, że inni ludzie mają obowiązek nie ingerowania w to jak się z nich korzysta.

2. sprawiedliwość w przekazaniu - aby rzecz stała się czyjąś własnością kogoś innego musi zostać dobrowolnie sprzedana, wymieniona lub podarowana.

3. nikt nie jest uprawniony do własności z wyjątkiem tych, do których stosuje się zasadę 1 i 2.

Zgodnie z tymi poglądami dystrybucja dóbr pogwałciłaby nieodbieralne prawo do swojej własności. Zgodnie z zasadą 2 własność bogatych może być oddana biednym ale tylko wówczas gdy bogaci na to się zgodzą.

Teoria Nozick'a krytykowana jest za to, że prawa człowieka są traktowane absolutnie. Wolności nie da się porównać z równością, równość należy odrzucić.

Elitaryzm próbuje pogodzić równość z wolnością bo twierdzi, że wolność nie jest jedna.

Rozróżniamy:

• Wolność negatywna „od” - to wartość odtrącania się od jakiś nacisków, ograniczeń.

• Wolność pozytywna „do” - wolność do działania np. do podróżowania.

Nie istnieje ogólne prawo do wolności, są tylko prawa do konkretnej wolności np. do wypowiedzi, do zrzeszania się, do edukacji itp.

S P I S T R E Ś C I:

ETYKA W BIZNESIE

23

P

M

M - moralność

P - prawo

---