Przedszkole w liczbach

Dr Krystyna Kamińska
Katedra Pedagogiki Przedszkolnej i Wczesnoszkolnej,
Uniwersytet Łódzki

W ostatnich latach nastąpiły w Polsce znaczące przeobrażenia w edukacji przedszkolnej. Coraz bardziej widoczna jest tendencja do powiązania wychowania przedszkolnego ze szkołą. Dążenie do stworzenia solidnej podstawy przyszłej kariery szkolnej dziecka oznacza z jednej strony zastąpienie dotychczasowej fakultatywnej edukacji przedszkolnej dzieci sześcioletnich obowiązkowym rocznym przygotowaniem przedszkolnym, z drugiej - podjęcie prac nad jednolitą podstawą edukacji elementarnej łączącej wychowanie przedszkolne ze zintegrowaną edukacją wczesnoszkolną. W rezultacie poprzedzające obligatoryjną naukę szkolną wychowanie przedszkolne powoli zaczyna odgrywać ważną rolę w strukturze systemu oświatowego.

W polskim prawodawstwie nigdy nie było regulacji prawnej wprowadzającej obowiązek edukacji przedszkolnej. Wychowanie przedszkolne miało zawsze charakter fakultatywny, uzależniony od decyzji rodziców, którzy stanowili o korzystaniu lub nie przez dziecko z instytucjonalnych form opieki przedszkolnej. Niewiele zmienił fakt nadania prawa do rocznego przygotowania przedszkolnego dzieciom sześcioletnim (tzw. zerówka). Dopiero nowelizacja ustawy o systemie oświaty z 27 czerwca 2003 roku wprowadziła obowiązek rocznego przygotowania przedszkolnego dzieci sześcioletnich począwszy od 2004 roku .

Szkoda, że wczesna edukacja dzieci poniżej wieku obowiązku szkolnego nie znajduje jeszcze odpowiedniego miejsca w polityce oświatowej samorządów terytorialnych, w których gestii od początku lat dziewięćdziesiątych pozostają prawie wszystkie publiczne placówki przedszkolne, a także poparcia społecznego, w tym społeczności lokalnych. W odczuciu społecznym narasta wręcz przekonanie o daleko idącej marginalizacji problemów dotyczących dzieci w wieku przedszkolnym, zwłaszcza poniżej szóstego roku życia. Potwierdzeniem tego stanu rzeczy jest poziom wskaźnika upowszechnienia wychowania przedszkolnego , który w Polsce dla dzieci w wieku 3-6 lat oscyluje ciągle w granicach 50%. To efekt zmniejszającej się z roku na rok liczby dzieci, które uczęszczają do przedszkoli, charakterystyczny dla lat dziewięćdziesiątych XX wieku. W roku szkolnym 2002/2003 liczba dzieci była o 392 tysiące niższa niż w roku 1990/1991. Malejąca liczba dzieci w wieku przedszkolnym w placówkach oświatowych nie była wynikiem tylko niżu demograficznego, lecz także następstwem niewłaściwej polityki organów samorządowych, w których gestii znalazły się po 1991 roku publiczne przedszkola. Niski poziom wiedzy o rzeczywistych potrzebach małych dzieci oraz słaba kontrola dotycząca realizacji wyborczych postulatów władz lokalnych, jak również brak odpowiedniej presji społecznej spowodowały niejednokrotnie wiele błędnych decyzji dotyczących zamykania placówek przedszkolnych.

Od lat wskaźnik upowszechnienia wychowania przedszkolnego w Polsce podawany jest w trzech kategoriach: pierwsza odnosi się do liczby dzieci w wieku od 3. do 6. lat uczęszczających do placówek przedszkolnych; druga prezentuje łącznie liczbę dzieci w wieku od 3 do 5 lat, bez ich rozgraniczenia na poszczególne przedziały wiekowe; trzecia prezentuje liczbę dzieci sześcioletnich korzystających z obu form organizacyjnych edukacji przedszkolnej. Przedstawiane w ten sposób wskaźniki dotyczące wychowania przedszkolnego zniekształcają rzeczywisty obraz dostępności wychowania przedszkolnego w Polsce. Wskaźnik upowszechnienia wychowania przedszkolnego (łączny) dotyczący dzieci w wieku od 3. do 5. roku życia nie przekracza od wielu lat 35%, ale w odniesieniu do dzieci sześcioletnich już dawno przekroczył 95% w skali kraju.

Wychowaniem przedszkolnym w Polsce w roku szkolnym 2002/2003 objętych było 51,1% dzieci w wieku od 3 do 6 lat. W Europie, zwłaszcza w krajach Unii Europejskiej, wskaźnik upowszechnienia wychowania przedszkolnego od lat wykazuje bardzo wysoki poziom - powyżej 95%, np. we Francji i Włoszech, lub dużą dynamikę wzrostu (Hiszpania: 1985 - 51%, 1995 - 69%, 1999 - 78%). Nawet w krajach, w których ten wskaźnik jeszcze do niedawna był stosunkowo niski, jego poziom obecnie szybko wzrasta: w Portugalii (1985 - 30%, 1999 - 60%), Szwajcarii (1985 - 57%, 1999 - 98%), Norwegii (1985 - 66%, 1999 - 100%). Równie wysoki poziom upowszechnienia wychowania przedszkolnego charakteryzował w latach dziewięćdziesiątych większość krajów postkomunistycznych: Węgry, Czechy czy Bułgarię.

Polskę natomiast przez wiele lat na tle większości krajów europejskich wyróżniał nie tylko jeden z najniższych wskaźników upowszechnienia wychowania przedszkolnego, ale też jego zdumiewająca niezmienność (1980 - 49%, 1993 - 49%, 2001 - 50%).

Tabela 1. Upowszechnienie wychowania przedszkolnego w Europie

KRAJ	Wiek dzieci korzystających z opieki przedszkolnej	Wskaźnik procentowy upowszechnienia wychowania przedszkolnego (%)
				1990	1995
Belgia Irlandia Węgry Holandia Luksemburg Norwegia Włochy Szwajcaria Czechy Niemcy Francja Dania Austria Islandia Słowacja Hiszpania Szwecja Rosja Grecja Bułgaria Portugalia Rumunia Polska Finlandia Albania Wielka Brytania	3 - 5 4 - 5 3 - 5 4 - 5 4 - 5 4 - 6 3 - 5 5 - 6 3 - 5 3 - 5 2 - 5 3 - 6 3 - 5 2 - 5 3 - 5 2 - 5 3 - 6 3 - 6 4 - 5 3 - 6 3 - 5 3 - 6 3 - 6 3 - 6 3 - 5 3 - 4	105* 101 113 99 92 88 93 60 95 - 83 99 70 - - 59 65 74 56 92  53 76 47 34 59 52	116 107 111 100 99 98 96 95 91 84 84 81 76 53 71 69 60 63 61 62 58 53 45 39 38 30

Dane: Zestawienie własne na podstawie: Rapport mondial sur l'education UNESCO 1999
W Polsce wychowanie przedszkolne poprzedzające obowiązkową naukę w szkole realizowane jest w dwóch typach placówek: w przedszkolu lub w oddziale przedszkolnym w szkole podstawowej, popularnie nazywanym "zerówką".

Przedszkole jest samodzielną instytucją wspierającą wychowanie w rodzinie, do której uczęszczają dzieci w wieku od 3 do 6 lat. Zapewnia ona dzieciom nie tylko opiekę, ale wspomaga i ukierunkowuje ich rozwój zgodnie z wrodzonym potencjałem i możliwościami przez cały okres uczęszczania do przedszkola. Natomiast oddział przedszkolny w szkole podstawowej od lat postrzegany jest jako uproszczona forma opieki przedszkolnej przygotowująca dzieci do roli ucznia, z której korzystają tylko sześciolatki. Powołane w 1976 roku tzw. klasy zerowe miały być jedynie prowizorycznym rozwiązaniem, które w przyszłości wiązałoby się z obniżeniem dolnej granicy obowiązku szkolnego .

W ciągu ponad dwudziestu lat wskaźnik upowszechnienia wychowania przedszkolnego wśród dzieci sześcioletnich był i jest bardzo wysoki, na przykład w roku szkolnym 2001/2002 wynosił ponad 96% w skali kraju. Nie należy jednak zapominać, że w dużych miastach liczących ponad 500 tys. mieszkańców liczba dzieci sześcioletnich zapisanych do przedszkoli lub oddziałów przedszkolnych w szkołach podstawowych wynosi prawie 100% ogółu dzieci zamieszkujących na ich terenie, co stanowi około 10% wszystkich dzieci sześcioletnich w całej Polsce w każdym roku kalendarzowym. W tym samym czasie liczba dzieci sześcioletnich zamieszkujących na wsi i uczęszczających do przedszkoli lub oddziałów przedszkolnych wynosiła tylko 87%. Jednocześnie zdecydowana ich większość korzystała wyłącznie z rocznego przygotowania przedszkolnego w oddziałach przedszkolnych w szkołach podstawowych.

W roku szkolnym 2002/2003 funkcjonowało w kraju 9200 oddziałów przedszkolnych w szkołach podstawowych, w tym ponad 7500 na wsi. Powoduje to zniekształcenie wskaźnika upowszechnienia wychowania przedszkolnego poprzez zacieranie znaczących dysproporcji pomiędzy miastem a wsią. Nasilenie zjawiska swoistej "dyskryminacji" wynikającej z miejsca zamieszkania jest znaczne w wielu województwach, zwłaszcza podlaskim i zachodniopomorskim, w których w roku szkolnym 2001/2002 ponad 87% wszystkich dzieci sześcioletnich zamieszkałych na wsi uczęszczało do oddziałów przedszkolnych przy szkołach podstawowych.

W roku szkolnym 2002/2003 w miastach wychowaniem przedszkolnym objętych było 64,8% dzieci w wieku od 3 do 6 lat, a do placówek przedszkolnych (przedszkole, oddział przedszkolny w szkole podstawowej) umiejscowionych na wsi uczęszczało zaledwie 34,9% dzieci. Taki stan rzeczy to z jednej strony wynik nierównomiernego rozwoju sieci placówek przedszkolnych, w tym nadmiernej rozbudowy oddziałów przedszkolnych przy szkołach podstawowych, zwłaszcza na wsi, z drugiej - stale utrzymującej się tendencji do likwidowania przedszkoli, która w efekcie ogranicza z każdym rokiem dostęp polskich dzieci poniżej szóstego roku życia do edukacji przedszkolnej. Wraz ze spadkiem liczby dzieci w kolejnych rocznikach systematycznie zmniejsza się również liczba placówek przedszkolnych. Malała zarówno liczba oddziałów przedszkolnych w szkołach podstawowych, zwłaszcza w latach 1990-1996, jak i przedszkoli.

Obserwowane od lat niekorzystne zjawisko stale malejącej liczby przedszkoli dotknęło wszystkie regiony kraju. W ciągu ostatnich dziesięciu lat liczba przedszkoli zmalała w Polsce o ponad 30%. Tylko w latach 1990-1991 zamknięto ponad 1300 przedszkoli. Równocześnie zmniejszył się również udział placówek przedszkolnych funkcjonujących na wsi z 43% w 1991 roku do 37% w 2000 roku.

Tabela 2. Przedszkola w Polsce

Rok szkolny	Liczba przedszkoli
		Ogółem	Wieś
1990 / 91	12 308	5299
1991 / 92	10 972	4620
1992 / 93	10 102	4187
1993 / 94	9671	3949
1994 / 95	9516	3834
1995 / 96	9350	3725
1996 / 97	9125	3562
1997 / 98	8976	3460
1998 / 99	8915	3416
1999 / 00	8733	3280
2000/2001	8501	3115
2001/2002	8175	2869
2002/2003	8015	2760

Źródło: Zestawienie własne na podstawie danych GUS

Masowa likwidacja przedszkoli podejmowana w majestacie prawa przez samorządy terytorialne, zwłaszcza na wsi, nie zawsze była wynikiem zmniejszającego się przyrostu naturalnego lub niedostatecznych środków finansowych. Natomiast drastyczne zmniejszenie się liczby placówek od czasu przekazania przedszkoli gminom spowodowało, że infrastruktura, którą dysponujemy obecnie, nie daje podstaw do znacznego zwiększenia się wskaźnika upowszechnienia wychowania przedszkolnego. Potwierdzają to dane statystyczne w zestawieniach dla poszczególnych przedziałów wiekowych. Wskaźnik upowszechnienia wychowania przedszkolnego w skali kraju dotyczący dzieci trzyletnich w roku szkolnym 2001/2002 wynosił tylko 23%, dzieci czteroletnich - 32%, a dzieci pięcioletnich - 42%. Ponadto w odniesieniu do dzieci zamieszkałych na wsi poziom upowszechnienia wczesnej edukacji był jeszcze niższy. W Polsce od dawna obserwuje się duże zróżnicowanie w zależności od miejsca zamieszkania w korzystaniu z placówek przedszkolnych przez dzieci w wieku od 3 do 5 lat, przyjmując jako kryterium miejsca zamieszkania. Dostrzegalna jest ogromna przewaga w korzystaniu z opieki przedszkolnej przez dzieci zamieszkałe w mieście w porównaniu do ich rówieśników mieszkających na wsi.

Tabela 3. Wskaźnik upowszechnienia wychowania przedszkolnego w 2002 roku

Wiek dzieci	Wskaźnik upowszechnienia wychowania przedszkolnego (%)
		Ogółem	Wieś	Miasto
3 lata 4 lata 5 lat	21,7 30,7 42	7* 12 14	36* 50 70

Źródło: M. Żytko Obowiązkowa nauka sześciolatków - za rok, Nowa Szkoła 2003 nr 7
*Uwaga: Dane nieoficjalne, ponieważ GUS nie podaje takich informacji w swoich publikacjach.

Od lat "im młodsze dziecko, tym jego szanse na wczesną edukację w instytucjonalnych formach opieki przedszkolnej są mniejsze" . Obniżanie się wskaźnika wychowania przedszkolnego w odniesieniu do wyróżnionych grup wiekowych jest wyraźnie widoczne. Jednocześnie w Europie analogiczne wskaźniki dotyczące uczestnictwa dzieci poniżej 6. roku życia (3-, 4- i 5-latków) w edukacji przedszkolnej wykazują stałą tendencję wzrostową, co podkreśla pogłębiający się kryzys wychowania przedszkolnego w Polsce. Poziom upowszechnienia wychowania przedszkolnego w Polsce na tle wybranych krajów Europy prezentuje tabela 4.

Tabela 4. Uczestnictwo w wychowaniu przedszkolnym w roku szkolnym 1998/99

KRAJE	Dzieci uczęszczające do przedszkoli w danej grupie wieku (w %)
		3-latki	4-latki	5-latki
Austria Belgia Dania Finlandia Francja Grecja Hiszpania Irlandia Luksemburg Holandia Niemcy Norwegia Portugalia Polska [1] Szwecja W. Brytania Włochy	36 98 67 32 100 - 75 2 24 0 53 70 56 23 64 52 95	75 99 91 40 100 56 98 1 91 98 78 77 68 33 69 95 100	91 98 94 47 99 83 100 - 89 99 85 81 74 40 74 0 98

Źródło: GUS, Rocznik statystki międzynarodowej 2003.

[1] K. Kamińska, Upowszechnienie edukacji przedszkolnej w Polsce - stan i prognozy na przyszłość, [w:] Edukacja przedszkolna w Polsce - szanse i zagrożenia, red: M. Zahorska, Warszawa 2003, IPS, s. 33.
Dane dotyczące Polski pochodzą z roku szkolnego 1999/2000, ponieważ uzyskanie porównywalnych jest niemożliwe. GUS podaje informacje o wysokości wskaźnika upowszechnienia wychowania przedszkolnego w odniesieniu do dzieci w wieku 3, 4 i 5 lat w zestawieniach łącznych, bez wyróżnienia poszczególnych przedziałów dla danego wieku.

Potwierdzeniem dysproporcji w dostępie do edukacji przedszkolnej i oporu wobec współczesnych tendencji rozwoju wychowania przedszkolnego jest poziom wskaźnika upowszechnienia wychowania przedszkolnego w Polsce dotyczący dzieci w wieku od 3 do 5 lat (podawany łącznie dla tych grup wiekowych), który w skali kraju w roku szkolnym 1999/2000 wynosił około 33%. Analogiczny wskaźnik w odniesieniu do dzieci zamieszkałych na wsi był jeszcze niższy i wynosił tylko 15%. W następnych latach jego poziom (dla Polski) nie ulegał większym zmianom i oscylował w powyżej podanych granicach. Natomiast w odniesieniu do dzieci wiejskich wskaźnik ten stale się obniża - tylko w ciągu jednego roku spadek wyniósł 1,2% (porównanie roku szkolnego 2001/2002 i 2002/2003).

Analiza danych wskazuje, że w roku 2001/2002 wskaźnik upowszechnienia wychowania przedszkolnego dzieci w wieku od 3 do 5 lat w poszczególnych województwach był bardzo niski. W większości województw, omawiany wskaźnik w odniesieniu do dzieci trzyletnich kształtował się na poziomie 23%, ale w niektórych był zdecydowanie niższy i wynosił: 14% w województwie świętokrzyskim, 17% w lubelskim, 17% w podkarpackim, 18% w kujawsko-pomorskim, 19% w podlaskim.

Analogiczny wskaźnik w tych województwach w stosunku do dzieci zamieszkałych na wsi nie przekroczył 10%, a województwie podlaskim wynosił jedynie 2,2%. W tym województwie jest on również najniższy w kraju w stosunku do dzieci czteroletnich i pięcioletnich zamieszkałych na wsi. Poziom upowszechnienia wychowania przedszkolnego w Polsce w roku szkolnym 1999/2000 we wszystkich województwach w odniesieniu do dzieci poniżej szóstego roku życia prezentuje tabela 5.

Tabela 5. Upowszechnienie wychowania przedszkolnego dzieci w wieku od 3 do 5 lat
w roku szkolnym 2002/2003.

Wojew.	3 - letnie			4 - letnie			5 - letnie
		ogółem	wieś	miasto	ogółem	wieś	miasto	ogółem	wieś	miasto
Dolnośląskie	24,8%	6,8%	34,2%	35,1%	10,2%	48,3%	41,7%	20,1%	53,1%
Kujawsko-pomorskie	19,4%	4,2%	31,7%	27,1%	7,6%	42,4%	33,6%	15,3%	48,3%
Lubelskie	16,3%	5,0%	32,4%	24,7%	8,2%	48,3%	34,6%	19,7%	55,9%
Lubuskie	28,8%	10,0%	41,6%	39,0%	15,1%	55,5%	46,2%	26,8%	59,7%
Łódzkie	24,1%	6,1%	37,6%	36,4%	11,9%	54,4%	45,3%	24,1%	60,8%
Małopolskie	21,3%	9,0%	39,0%	31,3%	14,9%	55,1%	40,2%	12,3%	79,5%
Mazowieckie	26,5%	6,5%	42,7%	36,8%	10,1%	58,3%	40,9%	17,0%	60,3%
Opolskie	34,2%	25,0%	43,7%	52,0%	43,7%	60,5%	64,4%	60,8%	68,2%
Podkarpackie	16,6%	6,6%	36,5%	25,1%	11,6%	51,2%	34,3%	21,3%	58,8%
Podlaskie	19,2%	2,2%	34,4%	26,0%	3,1%	44,5%	32,5%	9,4%	51,1%
Pomorskie	21,8%	7,7%	31,7%	29,9%	11,2%	42,5%	33,8%	17,4%	44,9%
Śląskie	29,5%	16,3%	33,7%	41,2%	28,9%	45,2%	51,8%	44,7%	54,1%
Święto- krzyskie	12,9%	5,3%	25,9%	23,0%	9,7%	44,5%	32,8%	19,6%	53,5%
Warmińsko-mazurskie	20,7%	4,0%	35,6%	27,4%	6,2%	46,3%	31,0%	10,4%	49,5%
Wielkopolski	25,0%	10,8%	39,6%	37,3%	19,2%	55,0%	48,2%	32,6%	63,5%
Zachodnio- pomorskie	23,9%	4,2%	36,1%	31,5%	6,0%	46,8%	34,5%	10,1%	49,3%
Ogółem	23,2%	7,8%	36,3%	33,3%	13,2%	50,0%	40,9%	21,6%	57,0%

Tabela 6. Upowszechnienie wychowania przedszkolnego dzieci w wieku od 3 do 5 lat
w roku szkolnym 2002/2003.

Województwo	Upowszechnienie wychowania przedszkolnego dzieci w wieku od 3 do 5 lat
		Ogółem	Wieś	Miasto
Dolnośląskie	37,5%	14,4%	49,9%
Kujawsko- pomorskie	28,4%	10,1%	43,1%
Lubelskie	29,2%	12,1%	52,7%
Lubuskie	38,4%	16,9%	53,2%
Łódzkie	37,7%	16,8%	52,9%
Małopolskie	35,2%	19,3%	57,8%
Mazowieckie	39,6%	13,5%	59,0%
Opolskie	53,1%	44,1%	62,6%
Podkarpackie	28,8%	14,2%	56,3%
Podlaskie	27,8%	5,9%	45,5%
Pomorskie	30,9%	12,4%	43,8%
Śląskie	46,8%	33,5%	51,1%
Świętokrzyskie	27,0%	12,7%	46,6%
Warmińsko- mazurskie	20,7%	7,5%	43,7%
Wielkopolski	42,3%	24,7%	59,2%
Zachodnio- pomorskie	31,9%	7,2%	46,9%
Ogółem	36,2%	16,7%	52,2%

Zestawienie własne na podstawie danych GUS

W latach następnych nie zanotowano w Polsce istotnych zmian w prezentowanych powyżej danych statystycznych. Natomiast istniejąca w Polsce sieć placówek przedszkolnych wykazuje nie tylko rosnące dysproporcje w jej przestrzennym rozmieszczeniu, nieadekwatnym do rzeczywistych skupisk mieszkańców w określonych rejonach Polski, ale też pogarszającą się z roku na rok dostępność do przedszkoli. Chociaż od 1991 roku zmieniła się struktura polskich przedszkoli (ze względu na organ założycielski placówek), to miało to znikomy wpływ na liczbę funkcjonujących w latach 2001/2002 placówek przedszkolnych zarówno publicznych, jak i niepublicznych. Główny Urząd Statystyczny wyróżnił aż 12 typów placówek prowadzonych przez: samorządy powiatów ziemskich, samorządy powiatów grodzkich, samorządy gminy, przedsiębiorstwa, ministra obrony narodowej, organizacje społeczne, spółki prawa cywilnego, organizacje wyznaniowe, osoby prawne, osoby fizyczne, fundacje i stowarzyszenia. Nadal większość funkcjonujących w kraju przedszkoli podlega samorządom terytorialnym. Ich liczba w 2001 roku wynosiła 7363, w tym 7277 przedszkoli założonych przez jednostki samorządu gminy i 86 placówek założonych przez samorządy powiatowe, co stanowiło 92% wszystkich przedszkoli w Polsce. Oznacza to, że zdecydowana większość dzieci w wieku od 3 do 6 lat uczęszczała do przedszkoli prowadzonych przez jednostki samorządu terytorialnego (powiat, gmina). Liczba placówek przedszkolnych zakładanych przez inne organa założycielskie jest niewielka i nie wypełni jeszcze długo luki powstałej po likwidacji prawie 4000 przedszkoli (dużą ich część stanowiły przedszkola samorządów gminnych) w ciągu ostatnich dziesięciu lat. Sieć placówek niepublicznych rozwija się bardzo powoli i przede wszystkim w miastach. Przedszkola tworzące tę nową infrastrukturę opieki przedszkolnej w Polsce zostały założone m.in. przez Ministerstwo Obrony Narodowej - 81, organizacje społeczne i stowarzyszenia - 50, osoby prawne - 6, fundacje - 9 oraz organizacje wyznaniowe - 287. Ponadto w kraju w 2001 roku funkcjonowało również 379 przedszkoli prywatnych, w tym na wsi tylko 60 tego typu placówek.

Prognoza demograficzna dla Polski na lata 2003-2020 (GUS)14 w odniesieniu do populacji dzieci w wieku przedszkolnym przyjmuje wzrost liczby dzieci pomiędzy 3. a 6. rokiem życia o 100 000 w latach 2005-2010 oraz o kolejne 200 000 do 2015 roku. Ilustrację omawianego zjawiska pokazuje poniższy wykres.

Taki duży wzrost liczby dzieci w wieku przedszkolnym wymaga przygotowania odpowiedniej liczby miejsc w placówkach oświatowych. Wstępna analiza już dziś wskazuje, że dostępność edukacji przedszkolnej oferowanej dzieciom w wieku poniżej 5. roku życia nie zaspakaja potrzeb w tym zakresie. Gdy liczba dzieci zgodnie z przewidywaniami prognozy gwałtownie wzrośnie, to istniejąca sieć okaże się niewystarczająca. W tej sytuacji wskaźnik upowszechnienia wychowania przedszkolnego w Polsce, który jest ciągle jednym z najniższych w Europie, może się jeszcze obniżyć, jeżeli nie zostaną podjęte odpowiednie kroki w celu rozbudowania dotychczasowej sieci placówek przedszkolnych, tak w skali kraju, jaki i w odniesieniu do poszczególnych województw, zwłaszcza na terenach wiejskich i słabo zurbanizowanych.

Omawiane zjawisko przebiega podobnie na terenie wszystkich województw. Zapoczątkowany w 2006 roku proces wzrostu populacji dzieci w wieku przedszkolnym na obszarze prawie całej Polski będzie prawdopodobnie obserwowany aż do 2015 roku. W oparciu o prognozę można wskazać już teraz tereny, na których przyrost ludności będzie znaczny. Przewidywany wzrost ludności powinien nastąpić w województwie pomorskim, wielkopolskim, lubuskim i lubelskim oraz w dużej części województwa małopolskiego i podkarpackiego. W niektórych z tych województw liczba dzieci w wieku przedszkolnym nie zmniejszy się nawet po 2015 roku. Na podstawie analizy szacunkowych danych wyraźnie widać, że liczba dzieci w województwie lubuskim, małopolskim i podkarpackim będzie stale powoli wzrastać. Jedynie w ramach poszczególnych powiatów można zaobserwować pewne prawidłowości nie zawsze zgodne z tendencją ogólnokrajową. Oznacza to, że liczba dzieci pozostających poza wychowaniem przedszkolnym nie tylko nie zmniejszy się, ale zacznie gwałtownie rosnąć po 2005 roku.

W roku szkolnym 2002/2003 w przedszkolach pracowało 58 750 nauczycieli. Ich liczba zmalała jednak o ponad 5000 w porównaniu do 1996 roku. Znaczna większość kadry pedagogicznej przedszkoli to nauczyciele pełnozatrudnieni. Liczba nauczycieli niepełnozatrudnionych jest niewielka i wynosi tylko około 5,6% w skali kraju.

Na przestrzeni ostatnich pięciu lat o prawie o 25% zwiększyła się liczba nauczycieli o najwyższych kwalifikacjach. Nauczyciele pracujący w przedszkolach w roku szkolnym 2002 i legitymujący się wyższym wykształceniem to prawie 70% zatrudnionej w placówkach kadry pedagogicznej. Szkoda, że nadal są wśród nich nauczyciele niepełnozatrudnieni.

---