3990


DEFINICJE KORUPCJI

KORUPCJA (łac. corruptio - zniszczyć, zepsuć, rozerwać; w znaczeniu moralnym: zepsucie; ang. corrupt - niszczyć, corruption - zniszczenie, demoralizacja) - nadużywanie urzędu publicznego lub pozycji zawodowej do osiągania prywatnych lub osobistych korzyści. Łapownictwo jest najczęściej spotykaną, choć nie jedyną formą korupcji. Uczestniczy w nim każdy, kto daje lub przyjmuje korzyść majątkową (pieniądze czy kosztowny prezent) oraz korzyść osobistą (awans lub przyjęcie znajomego bądź krewnego do pracy) w związku z funkcją, którą pełni.

KORUPCJA (Słownik języka polskiego) - przyjmowanie lub żądanie przez pracownika instytucji państwowej lub społeczności korzyści majątkowej lub osobistej w zamian za wykonanie czynności urzędniczej lub za naruszenie prawa.

KORUPCJA (Mała Encyklopedia Prawa) - branie (sprzedajność) jak i dawanie (przekupstwo) łapówek i występuje w związku z popełnieniem czynności przez funkcjonariusza publicznego lub osobę powołaną do wykonywania funkcji publicznej.

KORUPCJA (Susan Rose-Ackerman) - nadużywanie władzy w celu uzyskania prywatnych korzyści, zaś okazję do zachowań korupcyjnych stwarzają w sektorze publicznym stosunki między przedstawicielstwami.

KORUPCJA (w badaniach socjologicznych) - jest żywym zjawiskiem społecznym i jako takie nie podlega ścisłej definicji projektującej oddającej prawodawcy pełnię możliwości regulacyjnych. Korupcją jest nie tylko zawiedzenie zaufania publicznego w konkretnym przypadku, ale także stworzenie swoim postępowaniem zagrożenia dla zaufania publicznego. Korupcja jest przestępstwem władzy, a może dokładniej przestępstwem osób zaufania publicznego polegającym na podważeniu tego zaufania w opinii publicznej.

KORUPCJA (w obszarze publicznym) - działanie lub zaniechanie osoby sprawującej funkcję publiczną, w zamian za co najmniej obietnicę korzyści majątkowej, osobistej lub politycznej przez korumpującego lub osoby przezeń reprezentowane.

STRUKTURA POJĘCIA KORUPCJI

(Chrustowski T., Prawne, kryminologiczne i kryminalistyczne aspekty łapówkarstwa)

0x01 graphic

NAZEWNICTWO

• nazwy codzienne, takie jak: „wyrazy wdzięczności”, „świadczenia szczególne”, „dodatkowe gratyfikacje”, „bractwo”, „wziątek”, „napiwek”, „korzyści niezależne”, „dary losu”, „silne argumenty”, „smerfy”, „prezenty”, „przyspieszacze”, „smarowacze”, „suweniry”, „pchacze”, „zaliczki”, „usługi”, „przysługi”;

• nazwy historyczne, odnoszące się często do korupcji zinstytucjonalizowanej: „faworyzowanie”, „łapownictwo”, „nepotyzm”, „nadużycie władzy”, „kumoterstwo”, „sitwy”, „plecy”, „dojścia”, „lobbing”, „lojalność polityczna”;

• określenia korupcyjnych czynności: „przemawianie do ręki”, „smarowanie”, „pobieranie”, „przekonywanie”, „argumentowanie”, „cukrowanie”, „pchanie”, „zwolnienia podatkowe”, „zbieranie pocztu królów polskich” („brakuje mi, proszę pana, Jagiełły”), „smerfowanie”, „żeby było bez kłopotów...”.

METAFORY KORUPCJI

Korupcja jest rakiem toczącym życie społeczne i gospodarcze. Jako zjawisko patologiczne uderza bowiem znienacka i kiedy jest zbyt późno odkryta, nie daje szans na wyleczenie.

Korupcję przyrównuje się do choroby zakaźnej, wskazując tym samym na jej zdolność do błyskawicznego infekowania zdrowych organizmów, a w momencie przekroczenia pewnego poziomu zakażenia, wywoływania społecznej epidemii.

Kolejną używaną metaforą jest metafora trójkąta bermudzkiego. Gdyby popatrzeć na zjawisko korupcji w ten sposób, można by powiedzieć, że w tajemniczym trójkącie korupcyjnym giną należne budżetowi przychody, a przepłynięcie przez obszar trójkąta prowadzi do ponoszenia wyższych kosztów, na czym traci gospodarka, a tym samym całe społeczeństwo. Ponadto trójkąt pochłania również ideę równości i sprawiedliwości społecznej oraz ideę wolnej konkurencji, a w jego czeluściach zatapiana jest także idea państwa prawa. Metafora trójkąta wskazuje na trudności ze zrozumieniem zjawiska korupcji, ale także na jej niszczycielską siłę, w trójkącie bermudzkim może bowiem zginąć w sposób niejasny wszystko.

KLASYFIKACJE KORUPCJI

PODZIAŁ ZE WZGLĘDU NA OBSZAR WYSTĘPOWANIA:

PODZIAŁ ZE WZGLĘDU NA ODBIÓR SPOŁECZNY ZJAWISKA:

PODZIAŁ ZE WZGLĘDU NA POZIOM I ZAKRES:

OBSZARY NAJBARDZIEJ PODATNE NA KORUPCJĘ

HISTORIA ZJAWISKA

O korupcji jest już mowa w Biblii, kiedy to Bóg poucza Mojżesza tymi słowami: „Nie będziesz ulegał przekupstwu, bo ono zaślepia mędrca i fałszuje słowa sprawiedliwego” (Tkacz A.2000).

W starożytnej Grecji w Atenach, normy prawne stwierdzały, że sprawowanie urzędu nie może być wykorzystywane w celach prywatnych, sędziowie powinni głosować zgodnie z prawem, bez stronniczości, po wysłuchaniu obydwu stron i co najważniejsze - bez łapówek. Rzeczywistość bywała inna. Przekupstwem wpływano na oskarżycieli, świadków i sędziów. W Atenach działali tak zwani sykofanci - półprofesjonalni oskarżyciele, którzy pozywali lub też grozili pozwaniem przed sąd. Szantaż taki miał na celu uzyskanie korzyści materialnych w zamian za cofnięcie skargi. O przekupstwo i sprzeniewierzenie powierzonych funduszy państwowych oskarżano polityków. Brak oficjalnych wynagrodzeń powodował, że w zamian za rozmaite przysługi przyjmowano pieniądze, niezbędne do prowadzenia akcji politycznych.

W Rosji carskiej nie sposób wskazać środowiska, grupy zawodowej czy regionu, o którym dałoby się powiedzieć, że nie był objęty korupcją. Przesiąknięta była armia, policja, urzędnicy państwowi.

Z kolei w starożytnym Rzymie łapownictwo krzewiąc się bujnie w sądownictwie doprowadzało do podważania jego majestatu do tego stopnia, że wielu Rzymian twierdziło wręcz, że „w Rzymie wszystko jest do kupienia”.

Na ziemiach polskich korupcja znana jest od najdawniejszych czasów. Trudno dziś ocenić, na ile była powszechna w staropolskim wymiarze sprawiedliwości, ale na pewno surowo ją potępiano. W czasach saskich najbogatsi byli przesiąknięci korupcją, na sprawiedliwość mogli liczyć procesujący się ubodzy, o ile żadna ze stron nie dała łapówki i sprawa nie zagrażała interesom możnych. Sprzedajni sędziowie byli bezkarni, nic więc dziwnego, że szerzyło się bezprawie, skoro jedyną karą za nieuczciwość były wyrzuty sumienia.

Korupcja, choć w znacznie mniejszym stopniu, występowała też w odrodzonej Polsce. Nasiliło się to w latach 1923-25. Wielu posłów wykorzystywało swoje funkcje jako okazję do powiększenia majątku. We wszystkich urzędach można było spotkać „natrętów z Sejmu”, żądających załatwienia ich spraw osobistych lub ważnych dla ich partii.

II wojna światowa i okupacja szczególnie sprzyjały korupcji. Choć za przestępstwa te groziła kara śmierci, były one zarazem jedyną szansą zapewnienia minimalnych warunków egzystencji lub wręcz przeżycia. Łapówka decydowała o życiu lub śmierci. Uwolnienie z rąk Gestapo kosztowało podobno 10 tysięcy złotych, przy przeciętnej pensji 250 zł urzędnika polskiego. W okupowanej Warszawie łapówki były na porządku dziennym. Dzięki korupcji, konszachtom z wrogiem, wykorzystywaniu specyficznej sytuacji gospodarczej, niektórzy żyli w luksusie i dorobili się znacznych majątków.

CECHY KORUPCJI

  1. Korupcja jest produktem rozróżnienia między dobrem publicznym a interesem prywatnym pojawiającym się razem z modernizacją - nie może być korupcji tam, gdzie nie ma rozróżnienia między dobrem publicznym a dobrem prywatnym, obowiązkiem wobec państwa a obowiązkiem wobec rodziny. Rozróżnienie takie musi zostać faktycznie zaakceptowane przez dominujące grupy (elity) społeczne.

  2. Cechą korupcji jest niejawność lub tajność wymiany świadczeń. Jeśli obszar działalności członka danej społeczności podzielimy na obszar działalności publicznej (np. politycznej i administracyjnej) oraz obszar działalności prywatnej (np. ekonomicznej i socjalnej), to każdą niejawną wymianę między tymi obszarami określić można mianem korupcji. Powodem, dla którego wymiana taka przebiega w sposób niejawny, jest brak respektu dla przyjętych norm: wymiana taka jest potajemna, ponieważ gwałci ona publiczne, prawne i etyczne normy i poświęca dobro publiczne na rzecz dobra prywatnego. Chociaż zwyczaj obdarowywania lub wysyłania upominków przypomina niektóre praktyki korupcyjne, to jednak fakt, iż przebiega on w sposób jawny, odcina go zdecydowanie od „podarków” czy „upominków” o niejawnej naturze, czyli od korupcji;

  3. Korupcja normalnie dochodzi do skutku w stosunkach między dwoma lub większą liczbą osób. W wielu przypadkach nie musi to odpowiadać prawdzie. Często korupcja dochodzi do skutku bez porozumienia z innymi. Dla przykładu: „oszczędzanie się”, zaniedbywanie obowiązków, „miganie się”, niewłaściwe korzystanie z własności, sprzeniewierzenie, przemyt, itd. każdy rozpozna jako przejawy korupcji popełnione bez współpracy z innymi.

KORUPCJA W KODEKSIE KARNYM

Podstawowe regulacje dotyczące korupcji formułuje Kodeks Karny w artykułach 228-231.

Art. 228.

§ 1. Kto, w związku z pełnieniem funkcji publicznej, przyjmuje korzyść majątkową lub osobistą albo jej obietnicę lub takiej korzyści żąda, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.

§ 2. W wypadku mniejszej wagi, sprawca podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

§ 3. Jeżeli czyn określony w § 1 został popełniony w związku z naruszeniem przepisów prawa, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.

§ 4. Karze określonej w § 3 podlega także ten, kto, w związku z pełnieniem funkcji publicznej, uzależnia wykonanie czynności służbowej od otrzymania korzyści majątkowej.

§ 5. Kto, w związku z pełnieniem funkcji publicznej, przyjmuje korzyść majątkową znacznej wartości lub jej obietnicę, podlega karze pozbawienia wolności od lat 2 do 12.

Art. 229.

§ 1. Kto udziela lub obiecuje udzielić korzyści majątkowej lub osobistej osobie pełniącej funkcję publiczną, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

§ 2. W wypadku mniejszej wagi, sprawca podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.

§ 3. Kto udziela lub obiecuje udzielić korzyści majątkowej lub osobistej osobie pełniącej funkcję publiczną, aby skłonić ją do naruszenia obowiązku służbowego, albo udziela korzyści takiej osobie za naruszenie obowiązku służbowego, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.

§ 4. Karze określonej w § 3 podlega, kto osobie pełniącej funkcję publiczną udziela lub obiecuje udzielić korzyści majątkowej znacznej wartości.

Art. 230.

Kto, powołując się na swoje wpływy w instytucji państwowej lub samorządu terytorialnego, podejmuje się pośrednictwa w załatwieniu sprawy w zamian za korzyść majątkową lub jej obietnicę, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.

Art. 231.

§ 1. Funkcjonariusz publiczny, który, przekraczając swoje uprawnienia lub nie dopełniając obowiązków, działa na szkodę interesu publicznego lub prywatnego, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.

§ 2. Jeżeli sprawca dopuszcza się czynu określonego w § 1 w celu osiągnięcia korzyści majątkowej lub osobistej, podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.

§ 3. Jeżeli sprawca czynu określonego w § 1 działa nieumyślnie i wyrządza istotną szkodę, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

§ 4. Przepisu § 2 nie stosuje się, jeżeli czyn wyczerpuje znamiona czynu zabronionego określonego w art. 228.

PRZEDMIOT KORUPCJI

Przedmiotem korupcji jest KORZYŚĆ (materialna, niematerialna) - każde bezpłatne świadczenie udzielającego, do którego funkcjonariusz publiczny przyjmujący nie ma żadnego uzasadnionego prawem roszczenia, i które go lepiej sytuuje pod względem materialnym lub niematerialnym.

Przedmiotem łapówki może być korzyść:

PODMIOT KORUPCJI

KORUMPUJĄCY - czynny sprawca korupcji ; ten, który wręcza łapówę. Korumpujący, chcąc coś uzyskać wykorzystują swoje „dojścia” i układy, względnie tworzą takowe albo też przekupują ludzi wpływowych pieniędzmi, podarunkami czy obietnicami rewanżu w przypadku odwrócenia się ról. Przykładem takiej korupcji czynnej może być przekupywanie funkcjonariusza urzędu gminnego w celu uzyskania koncesji na prowadzenie intratnej działalności handlowej w atrakcyjnym punkcie miasta. Jej podmiotem może być każdy obywatel, który ma interes w przyspieszeniu jakiejś sprawy lub w uzyskaniu dla siebie deficytowanego dobra, jeśli tylko okaże się wystarczająco sprytny, zapobiegliwy, przebiegły (Marcol A. 1992).

SKORUMPOWANY - czynny sprawca korupcji biernej; przyjmujący łapówkę; są to ci, którzy przyjmują zaproponowany kontrakt, którzy pozwalają się przekupić, względnie przyjmują obietnicę innego rodzaju korzyści i rezygnują z obowiązującej ich bezstronności. Podmiotami korupcji biernej są wyłącznie osoby pełniące jakieś ważne funkcje społeczne, polityczne, gospodarcze, które decydują o rozdziale deficytowych dóbr lub przywilejów. Są to osoby, od których zależy coś ważnego.

TEORIE SOCJOLOGICZNE WYJAŚNIAJĄCE ZJAWISKO KORUCJI

TEORIA WYMIANY G.C. Homansa - w zachowaniach korupcyjnych zawsze mamy do czynienia z dwiema stronami: "dawcą" i "biorcą". Często przy mówieniu o łapówkach mówi się "dać coś komuś", "dać coś w zamian". Jest to więc wzajemna wymiana, oddziaływanie między osobą "otrzymującą' i "dającą". W tej relacji zawsze występuje kilka elementów: partnerzy działania, porozumienie dotyczące łapówki, przedmiot i wartość łapówki, wymiana korzyści, naruszenie normy czy też jakiegoś dobra ( naruszenie normy prywatnej, dobrego imienia, własności publicznej, czy naruszenie wartości, np. uczciwości, rzetelności). “Dawca” rozporządza jakimiś dobrami, które mają różną wartość dla poszczególnych “biorców”. Za dobra trudniejsze do osiągnięcia w danej społeczności trzeba płacić więcej, za dobra bardziej pospolite, będące w dyspozycji większej liczby “dawców”, “biorcy” mogą płacić mniej. Osoby, które dają wiele innym - pisze Homans - starają się również wiele od nich otrzymywać, a ci, którzy otrzymują wiele od innych, są zmuszeni wiele im dawać. To, co daje osoba zaangażowana w proces wymiany, może być dla niej kosztem; to, co otrzymuje - nagrodą.

KONCEPCJA ANOMII R. Mertona - inną perspektywą teoretyczną przydatną przy definiowaniu zjawiska korupcji jest charakteryzowanie jej jako przejawu patologii społecznej, a więc tego rodzaju zachowania, typu instytucji czy rodzaju struktury jakiegoś systemu społecznego, który pozostaje w zasadniczej, nie dającej się pogodzić sprzeczności z światopoglądowymi wartościami, nie akceptowanymi w danej społeczności. Najbardziej pełną koncepcją zachowań patologicznych, wraz z klasyfikacją jej różnorodnych form, jest koncepcja R. Mertona. W jego rozważaniach patologia społeczna definiowana jest na podstawie koncepcji anomii, a więc takiej sytuacji, w której osoby w niej tkwiące traktują otaczający je system społeczny z osłabionym respektem wobec podstawowych norm społecznych, uważają, iż normy te straciły swoją obligatoryjność. Anomia nie oznacza braku norm czy nawet braku jasności w rozumieniu tych norm, lecz sytuację, w której podmioty działające, znając normy mające je jakoby obowiązywać, są w stosunku do tych norm - ambiwalentne.

PRZYCZYNY KORUPCJI

INTERPRETACJE PRZYCZYN ŁAPÓWKARSTWA:

CZYNNIKI PRZYCZYNOWE KORUPCJI - zjawiska i procesy sprzyjające popełnianiu przestępstw łapówkarstwa. Dzielimy je na:

CZYNNIKI O CHARAKTERZE PRZEMIOTOWYM:

CZYNNIKI O CHARAKTERZE PODMIOTOWYM - zwracając uwagę na czynniki związane z osobowością przestępcy zwraca się uwagę na przyczyny, które doprowadziły go do popełnienia konkretnego przestępstwa:

KONSEKWENCJE KORUPCJI

KONSEKWENCJE MORALNE I KULTUROWE:

KONSEKWENCJE SPOŁECZNE:

KONSEKWENCJE PRAWNE:

KONSEKWENCJE EKONOMICZNE I POLITYCZNE:

POZOSTAŁE TEMATY ZWIĄZANE Z KORUPCJĄ

Korupcja u podstaw jest złamaniem norm etycznych, zresztą wskazuje już na to już źródłosłów tego określenia - psucie.

Konflikt interesów bez wątpienia wiąże się z pojęciem korupcji, choć nie należy go z korupcją mylić.

Rentseeking behaviour - jednym z typowych skutków niedostatecznej kontroli wewnętrznej i zewnętrznej

funkcjonowania instytucji publicznych jest rozpowszechnienie się działań mających na celu uzyskanie nieuprawnionej renty. Korupcja bywa jednym z takich działań.

Korupcja i zaufanie.

7. GDZIE RODZI SIĘ KORUPCJA

Problem systemu czy świadomości społecznej?

16

PODSTAWY SOCJOLOGII - ĆWICZENIA



Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
3990
3990
3990
3990
a 3990 Hidden Wiki TOR onion Co to jest Darknet
3990
3990

więcej podobnych podstron