28.03 (sobota)

SAMOWIEDZA

Terminy pokrewne:

Ego, samowiedza, samoświadomość, schematy `ja'

SKŁADNIKI `JA'

→ samoopis- sądy DYSKRYPTYWNE- np. `jestem kobietą'

→ samoocena- sądy EWALUATYWNE- oceniamy siebie

→ samoocena może mieć charakter GLOBALNY, gdy dotyczy oceny całej osoby lub CZĄSTKOWY gdy dotyczy poszczególnych obszarów funkcjonowania jednostki

→ samoocena może być dokonywana z perspektywy własnej osoby lub innych ludzi (wiem, domyślam się, jak oceniają mnie inni ludzie)

RODZAJE `JA'

Wg Higginsa

JA- REALNE, JA- IDEALNE, JA- POWINNOŚCIOWE

Wg Carvera i Scheiera

JA- PRYWATNE, JA- PUBLICZNE

Wg Snydera

Pragmatyczna (nie starają się być sobą, są w stanie dopasować się do ludzi) versus pryncypialna (są autonomiczne, są zawsze sobą) koncepcja własnej osoby

Wg Markus, Katayamy, Singelisa

JA- NIEZALEŻNE, JA- WSPÓŁZALEŻNE (kultura wschodu)

ŹRÓDŁA SAMOWIEDZY

• introspekcja -(ujęcie historyczne)

Samoświadomość wewnętrznych, aktualnych procesów psychicznych i emocji, potrzeb, motywów, myśli

• w praktyce introspekcja współwystępuje z RETROSPEKCJĄ (przypominaniem przeszłych stanów psych) oraz ogólną AUTOREFLEKSJĄ (jaki jestem)

• adekwatności introspekcji: od czasów Freuda po współczesną psychologię poznawczą jest kwestionowana

• niezależnie od adekwatności samoświadomość pełni funkcje regulacyjne- teoria samoświadomości Duvala i Wicklunda

• we współczesnych badaniach wykorzystuje się samoświadomość wewnętrzną jednostki do pomiaru treści przeżywanych emocji czy opinii (self- reports)

KONSEKWENCJE INTROSPEKCJI

• Wg teorii samoświadomości Duvala i Wicklunda

- aktywizacja prywatnej samoświadomości jednostki zwiększa zgodność zachowania z wew. normami postępowania i wartościami - badania Dienera i Walboma (76')

• dzięki introspekcji jednostka interpretuje przyczyny własnych stanów psychicznych - badania Wisbetta i Wilsona, (77')

• pod wpływem introspekcji jednostki aktywnie tłumi niepożądane myśli i uczucia

TEORIA SAMOOBSERWACJI PARYLA BEMA (72')

† źródłem samowiedzy są własne zachowania, gdy:

1. Zachowania są dobrowolne

2. Względnie nowe

3. Mieszczą się w obszarze akceptacji `ja'- nie jest sprzeczne z potrzebą pozytywnej samooceny jednostki (badania Fazio, Effreina i Falander 81' dotyczące samooceny jednostki w zakresie introwersji i ekstrawersji)

† samoobserwacja może dotyczyć:

1. Motywów własnego postępowania- efekt nadmiernego uzasadnienia zewnętrznego

2. Własnej mimiki- hipoteza mimicznego sprzężenia zwrotnego- badania Stracka i In. 88'

3. Własnego pobudzenia- dwuczynnikowa teoria emocji Schachtera- badania Schachtera i Singera 62' Duttona i Arona 74'

BADANIA SCHACHTERA I SINGERA 62'

GRUPA POINFORMWANA O POBUDZAJĄCYM DZIAŁANIU LEKU		GRUPA NIEPOINFORMOWANA
Pomocnik w euforii	Pomocnik w gniewie	Pomocnik w euforii	Pomocnik w gniewie
brak emocji	Brak emocji	Euforia o. b.	Gniew o. b.

OPINIE INNYCH LUDZI

Koncepcja odzwierciedlonego `ja' - Codey (01'?) i Mead (34')

Ogólne założenia koncepcji:

Wewnętrzne życie psychiczne jednostki jest odzwierciedleniem jej interakcji społecznych (ról społecznych). Stosunek jednostki do własnej osoby odzwierciedla stosunek innych do jednostki; społeczne role, które jednostka pełni są efektem interakcji z otoczeniem (możliwe są konflikty ról)

BADANIA EMPIRYCZNE

Zgodność samoocen jednostki z ocenami innych jest większa w wypadku cech społecznie akceptowanych niż nieakceptowanych (Funder 80')

Istnieje silniejszy związek między samowiedzą jednostki i jej wyobrażeniami na temat tego jak jest oceniana przez innych niż mdz. samowiedzą a rzeczywistymi ocenami (May 91', Murray, Holmes 2000)

PORÓWNANIA DO INNYCH

Koncepcja Festingera (54')

Wg koncepcji ludzie porównują się do innych podobnych do siebie w celu zdobycia `obiektywnych' informacji na swój temat (walidacyjne motywy porównań)

Dwa rodzaje porównań:

1. Porównania w dół- jednostka pragnąca podnieść swoją samoocenę porównuje się do gorszych od siebie (motywy egocentryczne)

2. Porównania do góry- w celu samodoskonalenia się jednostka porównuje się do lepszych od siebie

FUNKCJE SAMOWIEDZY

1. TOŻSAMOŚCIOWE

Dzięki samowiedzy posiadamy poczucie własnej odrębności (`ja' indywidualne), przynależności (`ja' społeczne), identyczności, ciągłości własnego `ja'

2. ZASPOKAJANIE POTRZEB I KIEROWANIE WŁASNYM ROZWOJEM

Samowiedza ułatwia zaspokajanie potrzeb, wyznacza cele życiowe jednostki, sposoby ich realizacji

3. FUNKCJE SAMOKONTROLI

W zależności od stałej (osobowościowej) dominacji lub aktywizacji jednego z rodzajów `ja' samokontrola polega na uzgadnianiu zachowania z wewnętrznymi przekonaniami jednostki (`ja' prywatne) lub wymaganiami sytuacji zewnętrznej (`ja' publiczne)

Sprawność samokontroli nazywana jest SILĄ EGO (Barron)

29.03 (niedziela)

Motywy	Manifestacje	Kontrowersje
Egocentryczne poszukiwanie informacji potwierdzających lub podwyższających poczucie własnej wartości	Nierealistyczny optymizm, porównania `w dół', faworyzowanie własnej osoby; egocentryzm atrybucyjny	Niska czy wysoka samoocena nasila motywy egocentryczne ? Aronson, Festinger, Malewski
Konserwatywne poszukiwanie informacji potwierdzających dotychczasowy obraz własnej osoby	Informacje zgodne z dotychczasowym obrazem własnej osoby traktowane są jako bardziej wiarygodne	Czy zawsze informacje zgodne z obrazem własnej osoby wzbudzają emocje pozytywne? Swann 87'
Walidacyjne poszukiwanie informacji trafnych niezależnie od ich znaku i zgodności z dotychczasową samowiedzą	preferowanie sytuacji diagnostycznych dla `ja', poszukiwanie nowych informacji	czy poszukiwanie to ma miejsce zarówno w sytuacji oczekiwanego powodzenia jak i niepowodzenia? Brown, 90'

Rys. 1 ocena wiarygodności pozytywnych i negatywnych inf zwrotnych wśród osób o wysokiej i niskiej samoocenie (Swann, 87')

Rys. 2 siła przeżywanych emocji negatywnych wśród osób o wysokiej i niskiej samoocenie w sytuacji powodzenia i niepowodzenia (Swann, 87')

Rys. 3 wpływ informacji zwrotnych na stopień preferencji informacji diagnostycznych dla `ja' wśród osób o wysokiej i niskiej samoocenie (Brown, 90')

Motywacja do polepszenia nastroju wśród osób o niskiej i wysokiej samoocenie - badania Heimpel i Wood (2002)

1. Osoby o niskiej i wysokiej samoocenie nie różnią się wiedzą na temat sposobów polepszenia samopoczucia

2. W sytuacji niepowodzenia osoby z wysoką samooceną częściej niż z niską stawiają sobie za cel polepszenie nastroju i cel ten w krótszym czasie osiągają

3. W sytuacji złego nastroju osoby z wysoką samooceną częściej niż osoby z niską wybierają takie zdjęcia (rodzaj oglądanego filmu ) które mają polepszyć ich nastrój

4. Osoby o niskiej samoocenie częściej niż osoby o wysokiej uważają negatywny nastrój za typowy dla siebie, a jego usunięcie za trudne i wyczerpujące zadanie

MYŚLENIE KONTRFAKTYCZNE

(co by było,gdyby..)

Dwa rodzaje tego myślenia:

1. `W DÓŁ' - mogło być gorzej

2. `W GÓRĘ' - mogło być lepiej (można było uniknąć czegoś, gdyby..)

Badania Sanna i In (89') pokazują, że w sytuacji niepowodzenia osoby z wysoką samooceną częściej niż osoby z niską uruchamiają myślenie kontrfaktyczne `w dół' pragnąc w ten sposób poprawić sobie nastrój

Badania dotyczące zniekształceń samowiedzy

1. Fałszywe poczucie powszechności- badania Bramel 69'

- osoby z wysoką samooceną projektują swoje wady zarówno na osoby akceptowane jak i nieakceptowane

- osoby z niską samooceną projektują swoje wady gw. na osoby nieakceptowane

2. `wiedziałem, że to się zdarzy'- badania Fischoffa, 75'

- psychologowie znający efekt terapii oceniali je jako bardziej przewidywalne niż efekty, które nie zaszły

3. Iluzja kontroli- badania Alloya i Abramsona 79'

- osoby zdrowe psychicznie uważają, że mają wpływ na pozytywne wydarzenia losowe

- osoby depresyjne są bardziej realistyczne

- iluzja kontroli nie dotyczy negatywnych wydarzeń losowych

POTRZEBA SPRAWOWANIA KONTROLI

1. Wrodzona motywacja do posiadania kompetencji - White, 59'

2. Potrzeba sprawowania efektywnej kontroli nad otoczeniem- rola `pana sytuacji' i `pionka' - De Charms 68'

3. Instrumentalna potrzeba własnej skuteczności- koncepcja społecznego uczenia się- Bandura 77'

4. Zgeneralizowane poczucie umiejscowienia kontroli- Rotter, 66'

1. Osoby z zewnętrznym umiejscowieniem poczucia kontroli są przekonane, że nie posiadają wpływu na bieg wydarzeń (swoje życie)

2. Osoby z wewnętrznym umiejscowieniem poczucia kontroli są przekonane o decydującym wpływie jednostki na bieg wydarzeń

PRZEJAWY POTRZEBY KONTROLI

→ wolność wyboru- zjawisko REAKTANCJI (Brehn)

→ poczucie sprawstwa- KONTROLA BEHAWIORALNA

→ preferowanie sytuacji przewidywalnych- KONTROLA POZNAWCZA

Zakres działania potrzeby kontroli dotyczy gw WYDARZEŃ POZYTYWNYCH:

- zjawisko iluzji kontroli- Alloy i Abramson 79' , egotyzmu atrybucyjnego- Zuckermann 79'

KONSEKWENCJE POCZUCIA KONTROLI LUB JEJ BRAKU

• zjawisko Woodo

• wyuczona bezradność- badania Selingmana

• zachowania twórcze- badania Amabile, 86'

• odporność na stres- badania Zimbardo 69', Glassa i Singera 72'

• konsekwencje zdrowotne- badania Pipera i Langera 86', Schultza 76', Brady'ego 58'

WNIOSKI OGÓLNE

† z reguły osoby z wewnętrznym umiejscowieniem poczucia kontroli są bardziej aktywne optymistycznie, mają wyższe aspiracje i samoocenę, lepiej radzą sobie w sytuacjach stresowych, zajmują wyższe stanowiska zawodowe

† osoby z zewnętrznym umiejscowieniem poczucia kontroli są bardziej bierne, pesymistyczne, mają niższą samoocenę, są mniej ambitne i mniej w życiu osiągają

---