Ochrona w

łasno

ś ci

intelektualnej

Przedmiot i podmiot prawa autorskiego

dr in ż . Robert Stachniewicz

PRZEDMIOT PRAWA AUTORSKIEGO

Utwór jako podstawowy przedmiot prawa autorskiego, jest to ka ż dy

przejaw działalnoś ci twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w

jakiejkolwiek postaci, niezależ nie od wartoś ci, przeznaczenia i sposobu

wyraż enia (art.1 ust. 1 Dz. U. 1994 Nr 24 poz. 83 o prawie autorskim…).

(przykład: projekty budynków, projekt znaku towarowego , postagraficzna afisza i

ogłoszenia, wizytówki)

Działalność twórcza - działalność człowieka mają ca na celu wytworzenie

czego ś nowego, oryginalnego, czego dotąd nie było.

(nie ma znaczenia wartość utworu, jego walory estetyczne czy moralne, wszystkie utwory

maja taką samą ochronę prawno-autorską )

Indywidualny charakter - niepowtarzalny charakter formy wyraż ają cy się w

uję ciu tematu i sposobie jego przedstawienia.

(utwór nie ma charakteru indywidualnego gdy forma jego przedstawienia jest typowa dla

danego dzieła np. typowe rysunki techniczne, tabele, zestawienia itp.)

Ustalenie utworu - uzewnętrznienie, nadanie mu postaci, która pozwala na

zapoznanie si ę z nim przynajmniej jednej osobie nie wliczając w to autora

(twórcy) utworu.

(utwór moż e mieć również charakter nietrway np. wygłoszenie wykładu czy przemówie-

nia, improwizacja muzyczna itp.)

Z ochrony autorsko-prawnej korzystają utwory spe łniają ce 3 wcze ś niej

wymienione kryteria.

(wą tpliwo ci → s ą d)

Ochrona prawną (prawa autorskie) mogą być objęte:

- utwory samoistne,

- utwory inspirowane,

- zbiory dzieł

- dzieła zbiorowe,

- opracowania cudzych utworów.

Utwór samoistny - to taki który nie zawiera cudzych elementów twórczych,

w którym nie wykorzystano cudzych dzieł, mimo ż e może być innymi

dzie łami inspirowany (wtedy mówimy o utworze samoistnym inspirowa-

nym, który moż e by ć również przedmiotem prawa autorskiego bez

uszczerbku dla prawa do utworu pierwotnego).

Zbiór dzieł - różnego rodzaju antologie itp., mogą być utworem, nawet gdy

zawierają niechronione elementy np. utwory co do których ochrona prawno-

autorska wygas ła, o ile przyję ty w nich dobór, układ lub zestawienie ma

twórczy charakter. W takim przypadku chronimy efekt twórczego

zestawienia, u łoż enia elementów zbioru.

Dzieło zbiorowe - utwór stworzony przez większy zespół autorów, zgodnie

z ustaloną przez wydawcę koncepcją całości, np. encyklopedia, słownik,

publikacja periodyczna; prawo do poszczególnych cz ęś ci dzieła zbiorowego

mają cych samodzielne znaczenie przysługuje ich autorom; prawo do całości

dzie ła zbiorowego i do jego tytułu przysługuje wydawcy.

Opracowanie cudzego utworu tzw. utwór zależ ny - utwór, który powstaje

na bazie innego utworu (samoistnego) i zawiera w istotnym stopniu jego

elementy twórcze. Powstaje na skutek zaczerpni ę cia w sposób twórczy

pewnych elementów z utworu macierzystego.

Do opracowań takich moż na zaliczyć m.in.:

- tłumaczenia,

- przeróbki,

- adaptacje,

- streszczenia,

- inscenizację dramatu,

- aran żacje muzyczne,

- antologie,

- przerobione logo.

W celu rozpowszechniania opracowania nale ż y uzyska ć zgod ę twórcy

utworu pierwotnego (umowa podobna do licencyjnej - okres 5 lat)

Utwory zależ ne (opracowanie) wymagaj ą uzyskiwania zgody w celu ich

rozpowszechniania natomiast przy utworach inspirowanych taka zgoda nie

nie jest wymagana.

OGRANICZENIA ZAKRESU OCHRONY UTWOR

Nie korzystają z ochrony prawem autorskim utwory:

1. ze wzgl ę du na warunki zawarte w ustawie „o prawie autorskim i

prawach pokrewnych” (Dz.U. 1994 Nr 24 poz.83)

-

akty normatywne lub urzę dowe projekty,

(ustawy, rozporzą dzenia, przepisy wydawane przez organy samorz dowe, umowy

mię dzynarodowe, itp. dokumenty.

-

-

-

urzę dowe dokumenty, materia ły, znaki i symbole,

opublikowane opisy patentowe i ochronne,

proste informacje prasowe.

Nie korzystają z ochrony prawem autorskim utwory:

2. ze wzgl ę du na brak indywidualnego charakteru oraz braku przejawów

działalnoś ci twórczej (2 z 3 warunków z definicji utworu).

- procesy twórcze

(utwór to produkt finalny procesu twórczego wic sam proces jako taki nie podlega ochronie ze

wzglę du na przepisy o prawie autorskim …→ ochrona kodeks cywilny).

- metody pracy, style,

- techniki tworzenia utworu,

(szkic, wypełnianie kolorem lub trecią , poprawki → obraz malarski lub utwór literacki)

- idee i pomys ły nie wyraż one oryginalną formą ,

- pomys ły i tematy badawcze oraz teorie i fakty naukowe,

(teoria wzglę dnoś ci, prawo Archimedesa itp.)

- formy plastyczne, przestrzenne znane powszechne i od dawna,

(plakat, fotografia, utrwalenie na kliszy obrazów ruchomych → film, itp.)

-

elementy utworów pozbawione charakteru twórczego.

(typowe tabele i rysunki np. tabliczki w dolnym rogu rysunku technicznego; zestawienia

pozbawione oryginalnej koncepcji np. zestawienia cz ci - stolarki okiennej, elementów

konstrukcji w projektach budynków - pyt ż elbetowych z wymiarami, d wigarów, itp.).

PODMIOT PRAWA AUTORSKIEGO

Podmiotem praw autorskich moż e by ć :

- twórca,

( pojedyncza osoba ).

- wspó łtwórcy,

( wiele osób → dzieła wspólne i połą czone ).

- osoby uprawnione.

( pozostali → pracodawca, producent lub wydawca, instytucja naukowa ).

Twórca → osoba podpisana na utworze jako jego autor lub podana w inny

sposób podczas rozpowszechniania utworu.

(obalenie autorstwa jedynie na drodze sdowej)

Możliwe jest nabycie mają tkowych praw autorskich do utworu przez inne osoby przez

podpisanie umowy o przeniesienie praw autorskich (maj tkowych) lub np. na drodze

testamentu.

Współtworzenie → podję cie wspólnych dzia ła ń , przez grup ę osób

(min.2), mają cych na celu stworzenie wspólnego utworu (dzie ła), np. film,

książ ki, widowisko teatralne.

Współtwórcom prawo autorskie przysługuje wspólnie, dlatego prawo do

ca łoś ci utworu (dzieła) przys ługuje wszystkim.

Dzieło wspólne → wspólny szkic, plan działań , podział obowią zków,

przes łanie które ma nieść dany utwór, itp.

Prawo autorskie przysługuje dla wszystkich współautorów a świadczenia wynikaj z

osobistego wkładu ka żdego z nich. Wykonywanie prawa autorskiego do cał ści utworu

wymaga zgody wszystkich współtwórców.

Dzieło po łą czone → połą czenie rezultatu działalnoś ci min. dwóch

twórców odrę bnych utworów (np. skrypt, monografia → rozdziały kilku

autorów).

Powstanie dzieła nie wymaga współdziałania twórców odrę bnych utworów, które

wchodzą w skład dzieła (róż nica pomię dzy dziełem wspólnym). Ochronie

autorskoprawnej podlega całość pomimo, że składniki są odrę bnymi utworami.

Pracodawca → przyznaje si ę uprawnienia do mają tkowego

wykorzystania stworzonego w ramach umowy o prac ę utworu.

Utwór pracowniczy → powsta ły w ramach wype łnienia podpisanej

wcze ś niej umowy o pracę (lub mianowanie, powołanie) oraz jego

stworzenie mie ś ci się w ramach obowią zków służ bowych pracownika (ew.

zawarto taki zapis w umowie).

Obowią zki s łuż bowe to:

- określone w umowie o pracę ,

- wynikają z układów zbiorowych, norm wewną trzzakładowych, planów działalności

jednostki lub zakładu pracy, w której pracownik jest zatrudniony,

- mogą wynikać z ustnych poleceń przeł żonego ale mieszczą się w granicach

obowią zków przewidzianych w umowie o prac .

Nie są utworami pracowniczymiutwory powstałe:

- w wyniku umowy o dzieo lub umowy zlecenia (nawet jeśli umowa przewiduje

przeniesienie mają tkowych praw autorskich do utworu),

- na konkursy,

- na zamówienie,

- poza obowią zkami służbowymi pracownika.

Brak znamion utworu pracowniczego nast ę puje pomimo, ż e powsta łon za

ś rodki finansowe pracodawcy, na jego urz ą dzeniach lub materia łach, w

godzinach s łuż bowych ale nie jest podpisana umowa o prac ę lub

wspó łtwórca dzie ła nie ma umowy o prac ę (→ wspó łwłasno ść ).

Procedura nabycia praw maj ą tkowych przez pracodawc ę :

- przyję cie utworu przez pracodawc ę (od chwili ustalenia utworu do

dostarczenia pracodawcy prawa maj ą tkowe → twórca)

(gdy po ustaleniu utworu twórca nie przedstawi utworu pracodawcy pracodawca moż e

zarzucić zaniechanie obowią zków służbowych;

Gdy program komputerowy → nabycie praw w sposób pierwotny z mocy prawa)

- termin przyję cia utworu przez pracodawc ę → 6 m-cy (oś wiadczenie,

dorozumienie),

- obowią zek pracodawcy w cią gu 2 lat rozpowszechnienia utworu, je ś li w

tym celu powsta ł(jeśli nie → wyznaczenie dodatkowego terminu przez twórcę po nim

przepadają prawa mają tkowe oraz materiałna rzecz twórcy).

Producent lub wydawca → osoba której nazwisko ew. nazwa widnieje na

materiałach, na których dzie ło utrwalono albo przedstawiono do publicznej

wiadomoś ci podczas jego rozpowszechniania.

Producenci :

- dziełzbiorowych

- fono- lub wideogramów,

- utworów audiowizualnych,

- egz. utworów literackich, muzycznych, plastycznych fotograficznych,

- kartograficznych.

Producent moż e by ć → wytwórcą przedmiotów (utrwalony utwór),

wytwórcą egz. utworów, noś ników (nie są utworami lecz przedmiotem

ochrony praw pokrewnych).

Instytucja naukowa → jednostka, w której działalność naukowa jest

podstawow ą dzia łalnoś cią , szko ły wyż sze lub jednostk ą , w której

działalność naukowa jest realizowana pobocznie do jej zada ń

podstawowych.

Do jednostek naukowych moż na zaliczy ć :

- instytuty,

- oś rodki badawcze i badawczo-rozwojowe,

- jednostki PAN,

- laboratoria naukowo-badawcze przy jednostkach przemys łowych.

Utwór naukowy posiada charakter pracowniczy (stworzony na podstawie

obowią zków s łuż bowych zawartych w umowie o pracę → utwory zgodne

z planami jednostek org., instytucji, tworzone z polecenia lub pod

nadzorem prze łoż onego) (trudnoś ci poję cia obowią zek ze stosunku pracy w instytucji

naukowej)

W instytucji naukowej prawa autorskie osobiste i mają tkowe przys ługują

twórcy utworu. Instytucja naukowa nie nabywa w/w praw do utworu pra-

cowniczego.

Ograniczenia mają tkowych praw autorskich twórców w instytucji naukowej:

1. Pierwsze ń stwo do opublikowania utworu przez instytucję nauk.

(twórcy przysługuje wynagrodzenie za publikacje utworu → zasady wydawnicze

Prawo do pierwszego opublikowania wygasa po 6 m-c od dostarczenia, je li nie zawrze

on z twórcą umowy wydawniczej zobowi zują cej do wydania utworu w ci gu 2-ch lat)

2. Instytucja mo ż e korzysta ć z utworu i zawartego w nim materiału bez

dodatkowego wynagrodzenia → udost ę pnienie pracownikom dla celów

badawczych czy dydaktycznych.

3. Instytucja naukowa mo ż e udost ę pnić bez zgody twórcy materia ł

naukowy w utworze osobom trzecim, jeś li wynika to z przeznaczenia

utworu (opinia, ekspertyza).

(wyją tek to rozszerzenie o treść utworu a nie tylko form → jak w ustawie)

Utwory audiowizualne (filmy) i programy komputerowe

Utwory audiowizualne → dzie ła zbiorowe osób wnosz ą cych

rozpoznawalny w utworze wkład twórczy (nie koniecznie wyodrę bniona

cz ęść ) tj. reż yser, scenograf, operator d ź wię ku.

(rezultat oryginalnego połą czenia i zsynchronizowanej twórczo ci w różnych dziedzinach

- literatura, muzyka, film)

Prawo do wynagrodzenia nale ż y się : głównemu re ż yserowi,

operatorowi obrazu, twórcy scenariusza, scenografowi, twórcom innych

utworów literackich lub muzycznych wykorzystanych w filmie, artystom.

(przyznane proporcjonalnie do wpywów z tytułu wyświetlania filmu, jego wypoyczeń i

publicznych odtwarzań , reprodukcji filmu na potrzeby uytku własnego → umowa o

stworzenie utworu lub wykorzystanie utworu juistnieją cego lub umowa o współudział

przy realizacji filmu)

Na mocy umów producent nabywa prawo do eksploatacji utworu jako

ca łoś ci (prawo wyłą czno ś ci) - bez zgody wspó łautorów.

Autorskie prawa mają tkowe → ochrona 70 lat od ś mierci ostatniej

osoby z grona wspó łtwórców.

Program komputerowy → zbiór instrukcji przedstawionych w ję zyku

programowania (zrozumiałym przez komputer), których realizacja umoż li-

wia osią gnię cie zamierzonego przez programist ę celu.

(brak definicji w Ustawie)

Ochrona → Dyrektywa UE z 1991r. (zastosowanie w cią gu 5-ciu lat od

podpisania aktu wspólnotowego Polski.

Ochrona programów zagranicznych → akt paryski Konwencji Berneń skiej.

Program jest chroniony je ś li jest przejawem działalnoś ci twórczej o indywi-

dualnym charakterze, ustalonej w dowolnej postaci.

Twórca programu posiada prawo jedynie do uznania jego autorstwa i do

oznaczenia go swoim nazwiskiem. Nie posiada praw do nienaruszalno ś ci

tre ś ci i formy programu oraz decydowania o jego pierwszym udost ę pnieniu

publicznoś ci.

Mają tkowe prawa autorskie odnosz ą się tylko do:

- Trwałego i czasowego zwielokratniania programu komputerowego w

ca ło ś ci ew. w częś ci, jakimikolwiek rodkami i w jakiejkolwiek formie.

mieści się tu prawo do modyfikacji/konwersji np. na inny system operacyjny, zmian

układu (nowe wersje, nowe funkcje), inne funkcje np. (usunicie błę dów, zmiany w

procesie konserwacji programu)

- Publicznego rozpowszechniania w postaci reprodukcji jednorazowej (np.

prezentacja), jak i trwałej (wprowadzenie do obrotu no ś ników z nagranym

programem).

Prawa autorskie maj ą tkowe nie odnosz ą się do:

- tworzenia kopii zapasowych,

- dekompilacji (tylko licencjonobiorca np. zmiana interfejsu),

- analiza programu (jego działanie i testowanie aby poznać ideę i zasad ę działania).

Prawa autorskie w Regulaminie studi ów Politechniki Bia łostockiej

(tekst jednolity z 2009r.)

7. PRACA DYPLOMOWA

§ 25

1. Prac ę dyplomową (magisterską , inż ynierską lub licencjacką ) wykonuje student pod

kierunkiem nauczyciela akademickiego z tytuem profesora lub stopniem naukowym

doktora habilitowanego. Rada wydziau może upoważnić do kierowania pracą

dyplomową nauczyciela akademickiego posiadają cego stopień naukowy doktora.

2. W trakcie wykonywania pracy dyplomowej student zobowizany jest do

poszanowania praw autorskich nale nych autorom książ ek, skryptów i innych

pomocy naukowych.

3. W przypadku stwierdzenia przypisania sobie autorstwa istotnego fragmentu lub

innych elementów cudzego utworu lub ustalenia naukowego, stwierdza się

nieważ ność post ę powania w sprawie nadania tytuu zawodowego.

4. Organem wł ściwym do stwierdzenia nieważności postę powania w sprawie nadania

tytułu zawodowego, wznowienia postę powania w sprawie nadania tytułu zawodowego i

wydania dyplomu oraz stwierdzenia nieważności decyzji o nadaniu tytułu zawodowego i

wydania dyplomu jest Rektor.

systemy suchej zabudowy wn ę trz. Stosowanie styropianu jest niewskazane

ze wzgl ę du na jego ni ż sz ą odporność ogniow ą , niszczenie przez gryzonie oraz

duż e problemy w prawidłowym i dokładnym dopasowaniu izolacji do rozstawu

krokwi. Schemat docieplenia przedstawiono na rys. 1.6. [11].

Rys. 1.6 . Schemat docieplenia dachu sko śnego

Literatura

…

10] Gaczek M., Fiszer S.: Metody zewn ę trznego ocieplania ś cian budynków.

Kalejdoskop Budowlany nr 4/2004.

11] www.cieplej.pl

…

---