1. Oscylatory: ogólna charakterystyka, momentum (impet), ROC (rate of change), RSI (relative strenght index), MACD (Moving Average Convergence Divergence), oscylator stochastyczny

2. Wskaźniki szerokosci rynku: ogólna charakterystyka, A/D Line, oscylator McClellana, nowe maksima i nowe minima, wskaźnik Armsa

3. Wskaźniki obrotu: OBV (On Balance Volume), PVI i NVI (Positive, Negative Volume Index)\

1a. Ogólna charakterystyka

Oscylator jest wskaźnikiem o charakterze wyłącznie pomocniczym w tym sensie, że jego stosowanie powinno być podporządkowane podstawowej analizie trendu. Jako generalną zasadę przyjmuje się, że kiedy oscylator osiąga skrajne wartości w górnej lub w dolnej strefie swojego zakresu wahań, oznacza

to, że ceny zbyt szybko przemierzyły pewien dystans i można się spodziewać ich korekty lub pewnego rodzaju konsolidacji. Kolejna z ogólnych zasad mówi, że należy kupować, kiedy linia oscylatora

przebywa w dolnej strefie zakresu swych wahań, a sprzedawać, kiedy znajdzie się w górnej strefie. Przecięcia poziomu „zero" wykorzystywane są często jako sygnały do kupna i sprzedaży.

Wskaźniki określające, kiedy rynek jest wykupiony lub wyprzedany. Jeśli oscylator sięga górnego ekstremum, rynek jest wykupiony. Kiedy oscylator spada do dolnego ekstremum, rynek wyprzedany.

Oscylatory są najbardziej przydatne w trzech rodzajach sytuacji, które, jak zobaczymy, charakterystyczne są dla większości stosowanych oscylatorów.

1. Oscylatory są najbardziej przydatne, kiedy osiągają skrajne wartości minimalne lub maksymalne. Mówi się, że rynek jest wykupiony, kiedy oscylator przebiega w pobliżu górnej granicy swoich wahań, zaś rynkiem wyprzedanym nazywa się sytuację, w której oscylator znajduje się w okolicach dolnego ekstremum. Stanowi to ostrzeżenie przed możliwością zmiany kierunku ruchu cen.

2. Dywergencja, czyli rozbieżność pomiędzy zachowaniem oscylatora i ruchem cen w sytuacji, gdy oscylator znajduje się blisko swego ekstremum, jest zazwyczaj istotnym ostrzeżeniem przed możliwością zmiany trendu.

3. Przecięcie poziomu zerowego może stanowić ważny sygnał do zawierania transakcji zgodnych z kierunkiem głównego trendu.

1b. Impet

Pojęcie impetu stanowi najbardziej podstawową formę analizy oscylatorów. Impet wyraża stosunek zmiany cen, a nie aktualny ich poziom. Impet rynku mierzy się, obliczając na bieżąco różnicę cen dla pewnego okresu. Aby skonstruować linię impetu 10-dniowego, należy po prostu odjąć cenę zamknięcia sprzed dziesięciu dni od ostatniej ceny zamknięcia. Otrzymana w ten sposób wartość dodatnia lub ujemna umieszczana jest na wykresie powyżej lub poniżej poziomu „zero". Wzór impetu jest następujący:

M = V-VX

gdzie:

V ostatnia cena zamknięcia,

Vx cena zamknięcia sprzed x dni.

Jeśli ostatnia cena zamknięcia jest wyższa od tej sprzed dziesięciu dni (czyli jeśli ceny wzrosły), to zaznacza się wartość dodatnią impetu powyżej poziomu „zero". Jeśli ostatnia cena zamknięcia jest niższa od ceny sprzed dziesięciu dni (a zatem jeśli ceny spadły), to zaznacza się wartość ujemną poniżej poziomu „zero".

1c. Wskaźnik zmian (ROC)

Do określenia impetu należało uwzględnić różnicę cen pomiędzy dwoma przedziałami czasu. Aby zmierzyć tempo zmian, bada się stosunek ostatniej ceny zamknięcia do pewnej ceny sprzed określonej

liczby dni. Aby skonstruować oscylator 10-dniowego wskaźnika zmian, dzieli się ostatnią cenę zamknięcia przez cenę zamknięcia sprzed 10 dni. Wzór jest następujący:

Wskaźnik zmian = 100 (V/Vx)

gdzie:

V ostatnia cena zamknięcia,

Vx cena zamknięcia sprzed x dni.

1d. Wskaźnik siły względnej (RSI)

Gwałtowny wzrost lub spadek sprzed dziesięciu dni (w przypadku impetu 10-dniowego) może wywołać nagłe przesunięcia linii impetu, nawet jeśli bieżące ceny wykazują niewielkie zmiany. A zatem należało

podjąć pewne kroki w celu zminimalizowania tych zniekształceń. Drugi problem polega na tym, że potrzebny jest stały zakres wahań wskaźnika, aby można było dokonywać porównań. Konstrukcja

RSI nie tylko pozwala na niezbędną niwelację zakłóceń, ale również rozwiązuje drugi problem, ustanawiając stały pionowy zakres wahań od 0 do 100.

Wzór służący do obliczania RSI wygląda następująco:

Im krótszy okres, tym bardziej czuły jest oscylator i tym szersza jest jego amplituda.

RSI umieszczany jest na pionowej skali od 0 do 100. Wartości oscylatora powyżej poziomu 70 uznawane są za sygnał wykupienia rynku, natomiast o jego wyprzedaniu świadczy spadek wartości oscylatora poniżej 30. Ponieważ jego wahania mają szerszy zakres przy 9-dniowym okresie, zamiast poziomów 70 i 30 używa się czasem 80 i 20. Ze względu na przesunięcia, jakie występują w okresach silnych trendów, za poziom wykupienia uznaje się 80 podczas hossy i 20 za poziom wyprzedania podczas bessy.

1e. Oscylator stochastyczny (K%D)

Opiera się on na spostrzeżeniu, że podczas trendów wzrostowych ceny zamknięcia kształtują się na ogół blisko górnej granicy zakresu swych wahań, zaś w trendach spadkowych zbliżają się do dolnej granicy tego zakresu. W oscylatorze stochastycznym używa się dwóch linii - %K oraz %D. Ważniejszą rolę odgrywa linia %D, która jest źródłem zasadniczych sygnałów.

Stosowanie oscylatora stochastycznego ma na celu określenie relacji ostatniej ceny zamknięcia do zakresu wahań cen z danego okresu. Najczęściej stosuje się tu okres 5-dniowy. Wzór konstrukcji bardziej

czułej linii K jest następujący:

%K =100 [(C - L14)/(H14 - L14)]

gdzie:

C ostatnia cena zamknięcia,

L14 najniższa cena z ostatnich czternastu okresów,

H14 najwyższa cena z ostatnich 14 okresów.

W wyniku zastosowania tych wzorów powstają dwie linie oscylujące na pionowej skali od 0 do 100. Linia K jest linią ciągłą, a linia D przerywaną. Głównym sygnałem, który należy obserwować, jest dywergencja

pomiędzy linią D a ceną, kiedy linia D znajduje się w obszarze wykupienia lub wyprzedania. Podobnie jak w przypadku RSI,wartości skrajne wyznaczone są poziomami 80 i 20.

1f. Metoda MACD

Narzędzie to jest bardzo użyteczne, ponieważ łączy w sobie pewne zasady dotyczące oscylatorów z metodą przecięcia dwóch średnich. Na wykresie komputerowym widoczne są tylko dwie linie, ale w obliczeniach uwzględnia się trzy linie. Szybsza linia (nazywana linią MACD) to różnica między dwoma wykładniczymi średnimi kroczącymi z cen zamknięcia (zwykle 12 i 26 dni lub tygodni). Wolniejsza linia (nazywana linią sygnału) to zwykle 9-okresowa średnia wykładnicza linii MACD. Appel zalecał używanie innych parametrów dla sygnałów kupna i innych dla sygnałów sprzedaży. Najczęściej stosuje się jednak w obu przypadkach stałe wartości 12, 26 i 9 dni lub tygodni.

Sygnałami kupna i sprzedaży są przecięcia dwóch linii. Przecięcie wolniejszej linii sygnału przez szybszą MACD od dołu jest sygnałem kupna, a przecięcie od góry sygnałem sprzedaży. MACD przypomina

zatem metodę przecięcia dwóch średnich, ale wartości MACD oscylują powyżej i poniżej linii zero, co upodobnia ten wskaźnik do oscylatorów. Wykupienie rynku wskazuje sytuacja, gdy linie znajdują się zbyt wysoko ponad linią zero, a wyprzedanie, gdy spadają zbyt daleko poniżej ten linii. Przecięcia poziomu zero także są sygnałami kupna i sprzedaży, podobnie jak w oscylatorze impetu.

2a. Wskaźniki szerokości rynku: ogólna charakterystyka

2b. A/D Line

Jest to najbardziej znany ze wskaźników szerokości rynku. Konstrukcja A/D Line jest bardzo prosta. Podczas każdej sesji na NYSE pewna liczba spółek wzrasta, część spada i są też takie, które nie zmieniają

ceny. Liczby te są codziennie podawane w Wall Street Journal i Investor's Business Daily i na ich podstawie tworzy się wskaźnik A/D. Najczęściej oblicza się go, odejmując liczbę spółek spadających od

liczby spółek wzrastających. Jeśli więcej jest takich, które wzrosły, wielkość A/D dla danego dnia jest dodatnia. Jeśli więcej jest spółek spadających, A/D dla tego dnia jest ujemny. Liczbę tę dodaje się następnie do łącznej linii A/D, która układa się w pewien trend. Chodzi o to, by wiedzieć, czy linia A/D i indeksy rynkowe mają ten sam kierunek.

Mówi nam on, czy rynek NYSE jako całość, czyli 3500 spółek, porusza się podobnie jak najczęściej obserwowane indeksy, które obejmują jednak tylko 30 spółek w przypadku średniej przemysłowej Dow Jones (DJIA) czy 500 w przypadku S&P 500.

2c. Oscylator McClellana

Oscylator skonstruowany przez Shermana McClellana powstaje w rezultacie odejmowania od siebie dwóch średnich wykładniczych z dziennych danych A/D na NYSE. Jest to różnica pomiędzy średnią 19-dniową a 39-dniową. Obszary skrajne wyznaczone są liczbami 100 i -100 z medianą na poziomie zero. Odczyt powyżej 100 uznawany jest za sygnał wykupienia rynku, natomiast odczyt poniżej -100 za sygnał wyprzedania. Przecięcia linii zero traktuje się jako krótko- i średnioterminowe sygnały wykupienia i wyprzedania.

2d. Nowe maksima i nowe minima

Obok liczb spółek rosnących i spadających w prasie finansowej zamieszcza się też liczbę spółek, które osiągnęły maksima lub minima za okres ostatnich 52 tygodni. Liczby te podaje się w ujęciu dziennym

i tygodniowym. Są dwa sposoby ich przedstawiania. Jeden z nich polega na wykreślaniu obu linii oddzielnie. Ponieważ wielkości dzienne mogą być czasem przypadkowe, stosuje się średnie kroczące (zwykle z 10 dni), aby uzyskać bardziej wygładzony obraz obu linii. Na silnym rynku liczba nowych maksimów powinna być dużo większa od liczby nowych minimów. Kiedy liczba nowych maksimów zaczyna spadać, bądź zaczyna wzrastać liczba nowych minimów, pojawia się sygnał ostrzegawczy. Negatywny sygnał powstaje, gdy średnia z nowych minimów przecina od dołu średnią z nowych maksimów. Można również wykazać, że kiedy linia nowych maksimów wkracza w strefę skrajną, rynek przejawia tendencję do kształtowania szczytu. Kiedy zaś widać skrajny odczyt linii nowych minimów, rynek jest blisko dna. Innym sposobem wykorzystywania tych linii jest rysowanie na wykresie różnicy pomiędzy nimi.

2e.Wskaźnik Armsa

Licznik wskaźnika Armsa to stosunek liczby spółek wzrastających do liczby spółek spadających, a mianownik to stosunek wolumenu wzrostowego do wolumenu spadkowego. Wskaźnik ten ma pokazywać,

gdzie zmierza większy wolumen, w górę czy w dół. Odczyt wskaźnika poniżej 1 oznacza, że więcej wolumenu towarzyszy spółkom wzrastającym i jest to sygnał pozytywny. Jeśli wskaźnik Armsa

przybiera wartości powyżej 1, oznacza to, że większy jest wolumen spadkowy i sygnał ten ma wymowę negatywną. Wskaźnik Armsa zachowuje się zatem odwrotnie niż rynek. Wskaźnik ten można wykorzystywać także podczas notowań ciągłych, by znajdować krótkoterminowe ekstrema.

3a. OBV

Sama budowa linii OBV jest bardzo prosta. Wolumenowi przypisuje się wartość dodatnią lub ujemną w zależności od wysokości ceny zamknięcia danego dnia względem ceny zamknięcia dnia poprzedniego.

Wyższy kurs powoduje przypisanie wolumenowi za określony dzień wartości dodatniej, podczas gdy niższy kurs oznacza wolumen ujemny. Bieżące saldo narastające prowadzi się, dodając lub odejmując

wolumen z każdego dnia, zależnie od kierunku kursu dnia.

3b. PVI

Wskaźnik ten informuje o fakcie, iż grupa inwestorów którzy są mniej doświadczeni od doświadczonych inwestorów, zajmuje pozycję na rynku (czemu towarzyszy wzrost wolumenu). Mimo, iż jest to wskaźnik odwrotny do NVI, jego wzrost oznacza podtrzymanie trendu zwyżkującego rynku i analogicznie, jego spadek może oznaczać spadek notowań.

3c. NVI

Podobnie jak PVI, wskaźnik ten (również autorstwa Fosbacka) oparty jest na przekonaniu, że tzw. "smart money" dominują w handlu w dni spokojne, zaś jednorodny "tłum" buduje wysokie wolumeny w dni dużego obrotu. NVI (w przeciwieństwie do PVI) bazuje na dniach, w które wolumen niższy był niż na poprzedzającej sesji. Fosback utrzymuje, że jest 95% prawdopodobieństwo, że rynek rośnie, gdy NVI jest ponad swą roczną średnią kroczącą. Wynik ten spada do 50%, gdy NVI jest poniżej średniej. Handluje się więc, korzystając z przecięć: kupno, gdy NVI od dołu przecina swą średnią (zielona kropka), sprzedaż zaś, gdy przecina swą wygładzoną postać od góry.

---