Wielka Rewolucja Francuska
Na samym początku należało by wyjaśnić pojęcie rewolucji.
Rewolucja - gwałtowne obalenie istniejącego ustroju politycznego i zastąpienie go innym. Przy poparciu społecznym, któremu towarzyszy użycie przemocy. Rewolucja Francuska 1789-1794 okres rozruchów, powstań i zamachów stanu, które doprowadziły do upadku monarchii i ustroju stanowego we Francji. Bezpośrednią przyczyną był kryzys finansowy państwa, pośrednią rozwój racjonalistycznej filozofii Oświecenia i związane z nią aspiracje polityczne stanu trzeciego (głównie burżuazji i mieszczaństwa).
„Człowiek rodzi się wolny, ale wszędzie żyje w okowach”
Myśli podobne do tej rozważane przez myślicieli w Europie w ciągu XVIII w. To było interesujące - i jakżeż bezpieczne - dyskutować o przekształcaniu społeczeństwa. Ale rewolucja francuska z 1789r. Pokazała, co może się wydarzyć, gdy radykalne pomysły zostają wprowadzone w życie.
Rewolucje francuską można podzielić na następujące okresy:
- okres od czerwca 1789 do września 1791 - okres tworzenia się monarchii konstytucyjnej (czas Konstytuanty)
- okres od września 1791 do sierpnia 1792 - okres funkcjonowania m. konstytucyjnej (okres legislatywy)
- okres od września 1792 do lipca 1794 - okres kształtowania się republiki i dyktatury Jakobinów (czas Konwentu)
- okres od lipca 1794 do końca 1975 - okres rządów termidoriańskich.
Przyczyny rewolucji
Kryzys społeczeństwa, dzielącego się na stany: I-wszy - duchowieństwo, II-gi - burżuazja i szlachta; miała pełny dostęp do sprawowania wszelkich urzędów wpaństwie, do których dostęp był ograniczony prze cenzus majątkowy, stan III-ci - reszta ludności (97% ogółu społeczeństwa, wewnętrznie zróżnicowany majątkowo finansów stanowo, a więc zalicza się tu chłopów, mieszczan i mniejszości narodowe)
Kryzys budżetu - wzrastały wydatki, a brak było dochodów, klęski żywiołowe, zastój gospodarczy, ogromne wydatki na dwór powodowały pustoszenie skarbca. Konieczne było uchwalenie nowych podatków, co jednak wymagało zgody wszystkich stanów. Ludwik XVI, licząc na to, że uda mu się przezwyciężyć polityką "dziel i rządź" nurty reformatorskie, postanawia zwołać Stany Generalne, czego nie zrobił żaden król od ponad stu lat
Zapoczątkowana w Anglii rewolucja przemysłowa dawała o sobie znać we Francji; uciekały rynki zbytu, plajtowały już nie przedsiębiorstwa, ale cale ośrodki przemysłowe.
"Sprawa Naszyjnika" - do legendy przeszła historia pewnego naszyjnika, który jeden z kardynałów chciał ofiarować pewnej damie, która bardzo przypadła mu do gustu. Naszyjnik był cały wysadzany brylantami, a tymczasem większość społeczeństwa żyła poniżej warunków minimalnych. To zwróciło uwagę opinii społecznej na ogromne wydatki jakie szły na utrzymanie dworu - aż 10 % budżetu państwa!!! Fakt, że część z tych pieniędzy szła na działalność artystyczną, której mecenasował Ludwik XVI, nie zmieniała faktu, że większość tych pieniędzy szła na wystawne uczty i przyjęcia. Autorytet władzy spadł tak nisko, że już nikt nie bał się jawnie szemrać przeciwko królowi
wzrost świadomości społecznej, także wśród inteligencji - jej emancypacja, postulaty koniecznych reform, ku lepszemu rozwojowi państwa. Także w środowisku kościelnym nie brak było głosów opowiadających się za koniecznymi reformami, choć to środowisko było najbardziej zróżnicowane - równie liczne były głosy zachowawcze - obstające przy zachowaniu dotychczasowej sytuacji.
Pewnym półśrodkiem zaradczym miało być zwołane Zgromadzenie Notabli, czyli najbogatszych i najbardziej wpływowych rodów arystokracji. Jednak jedynym wnioskiem z tego zgromadzenia było ustalenie konieczności zwołanie Stanów Generalnych i uchwalenia nowych podatków
Przebieg Rewolucji:
W lutym 1787 roku zwołano obrady Zgromadzenia Notabli. Przedstawiono na nim niektóre pomysły władcy na odbudowanie państwa, które jednakże napotkały opór ze strony parlamentarzystów i szlachty. Król nakazał zamknąć wiec obrady, a ich przywódców aresztować. Wywołało to powszechne niezadowolenie. Najbardziej zbuntowała się arystokracja, do której dołączyli także przedstawiciele burżuazji. W licznych broszurach społeczeństwo francuskie atakowano ustrój państwa oraz głoszono hasła wolności człowieka. Do buntowników dołączył także kuzyn króla, książę Orleański Ludwik Filip. Był to najbogatszy człowiek we Francji, który poświęci swój majątek na rzecz rewolucjonistów i zmuszony został do wyjazdu ze stolicy i oddania swoich dóbr. Jednakże jego pałac Palais Royal stał się odtąd główną siedzibą antyrządowej agitacji. Król wystraszony wszczętym buntem szlachty i burżuazji zmuszony był do powołania Stanów generalnych. Po 170 latach przerwy reprezentanci trzech stanów spotkali się ponownie 5 maja 1789 roku w Wersalu. Każdy ze stanów posiadał po jednym głosie, co uniemożliwiło stanowi trzeciemu przeprowadzenie oczekiwanych reform. Przede wszystkim chciano indywidualnego liczenia głosów (stan pierwszy miał 300 reprezentantów, podobnie jak stan drugi, natomiast stan trzeci jako iż najliczniejszy posiadał ich 600) przez co plany stanu trzeciego przy poparciu niewielkiej nawet liczby zwolenników z pozostałych stanów byłyby możliwe do zrealizowania, do czego naturalnie niezbędne są wspólne obrady, o których zwoływanie także się domagali. Pomysł ten nie spodobał się warstwom uprzywilejowanym, które przegłosowały stan trzeci. Obrady szybko zostały zakończone. 17 czerwca 1789 roku reprezentanci nieuprzywilejowanej grupy społecznej rozpoczęli obrady Zgromadzenia Narodowego ogłaszając się przedstawicielami całego narodu francuskiego. Zyskali oni sojuszników także wśród kleru (na przykład biskupa Charles Maurice Talleyrand) i szlachty (między innymi markiza Marie Joseph de La Fayette). Wystąpili oni 9 lipca z prośbą do króla o przemianowanie Zgromadzenia Narodowego w Konstytuantę. Król pozornie zgodził się na to przedsięwzięcie, ale już w zanadrzu szykował dwudziestotysięczne wojsko mające rozprawić się z obradującymi. Wieści o tych wyczynach króla skłoniły lud francuski do wystąpienia na ulice Paryża. 14 lipca 1789 roku uzbrojony lud Francji zaatakował Bastylię - symbol ucisku, więzienie dla wielu przeciwników Ludwika XVI - i po wywiązaniu się regularnej bitwy, lud zwyciężył. Bastylia została zdobyta, a w kilka miesięcy później zburzona. Na wieść o tym Ludwik XVI poddał się i pozwolił na założenie Gwardii Narodowej pod dowództwem La Fayette'a. 17 lipca przybył on do stolicy, gdzie witano go bardzo entuzjastycznie i serdecznie, gdyż mimo wszystko chciano przeprowadzić zmiany w państwie w sojuszu z królem. Władze w miastach francuskich zaczęli obejmować deputowani Konstytuanty, którzy "trzymali w garści" monarchę i dwór wersalski. Przerażeni swawolnymi działaniami ludu część arystokracji oraz członkowi rodziny panującej (m.in. brat króla, hrabia Artois - późniejszy Karol X) zaczęli uciekać z kraju organizując na emigracji ośrodki do walki z rewolucją. Na przełomie lipca i sierpnia uzbrojeni chłopi zaczęli atakować dwory i klasztory oraz niszczyli archiwa z wykazami feudalnych powinności. Bunt ten nazywany Wielką Trwogą" przyczynił się do zmian ustrojowych w kraju. W nocy z 4 na 5 sierpnia podjęto decyzję o: zniesieniu szlacheckich przywilejów podatków i ciężarów osobistych chłopów, zrezygnowanie przez kler z dziesięciny, obalono niektóre przywileje miast i prowincji, wprowadzono jednolity ustrój wewnętrzny i równość wszystkich wobec prawa. Tymi optymistycznymi wiadomościami chłopi nie nacieszyli się długo gdyż wkrótce Konstytuanta stwierdzi, ze zniesienie powinności feudalnych dotyczy jedynie chłopa, a nie ziemi, którą uprawiał, co stało się źródłem wielu późniejszych konfliktów. Dnia 26 sierpnia 1789 roku uchwalono "Deklarację Praw Człowieka i Obywatele", nad której tekstem pracował La Fayette za porozumieniem z Thomansem Jeffersonem. Była to, podobnie jak Deklaracja Niepodległości w Stanach Zjednoczonych, podstawa późniejszej konstytucji (1791 rok). W początkowych planach twórców konstytucji ustrój w państwie nadal miał pozostać monarchią, ale ze znacznie ograniczoną władzą królewską, który stał się jedynie głową kraju, a nie jak to było do tej pory - "wysłannikiem bożym". Późną jesienią 1789 roku uchwalono ustawy, na mocy których zamiast podziału na stany przyjęto cenzus majątkowy (wysokość płaconego podatku decydowała o przystąpieniu do "czynnych obywateli"), prawa obywatelskie otrzymało cztery z siedmiu milionów dorosłych mężczyzn we Francji, nie dyskryminowano przy tym nawet Żydów i protestantów. Mimo tych działań, Murzyni w koloniach nadal byli traktowani jak niewolnicy, a Mulatom nie przysługiwała wolność osobista. Przeciwko rządom La Fayette'a wystąpił adwokat Maksymilian Robespierre, przywódca Towarzystwa Przyjaciół Konstytucji z siedzibą przy kościele św. Jakuba - jakobinów. O prawa "biernych obywateli" walczyli kordelierzy tworząc oficjalnie Towarzystwo Przyjaciół Praw Człowieka. Na jego czele stanął Georges Danton. Oba ugrupowania stworzyły fundament pod demokratyczną republikę jaką Francja została kilkanaście miesięcy później. A tymczasem 3 września 1791 roku uchwalono pierwszą konstytucję francuską, 14 września na jej wierność przysięgał Ludwik XVI, który nie był już znaczącą osobą w państwie, głównie w skutek wydarzeń z czerwca 1791 roku, kiedy to został przyłapany wraz z Marią Antoniną na próbie ucieczki z kraju, przez co stracił szacunek wśród ludu francuskiego.
Latem rozpoczęto wybory do parlamentu zwanego Zgromadzeniem Prawodawczym albo Legislatywą. W jej skład weszli przede wszystkim liberałowie, którzy chcieli zaprzestania działaniom rewolucyjnych. Ich przeciwnicy (jakobini, kordelierzy, żyrondyści) domagali się bardziej demokratycznych reform w kraju oraz kontynuowania raz rozpoczętego przedsięwzięcia. To właśnie wówczas na arenie politycznej zaistniał Jacques Pierre Brissot, przywódca żyrondystów - grupy posłów wykazującej znaczną nieufność co do osoby króla i wszystkich jego zwolenników, wierzyli w zwycięstwo Francji w zbliżającą się wielkim krokami wojnę z Austrią (z Austrii pochodziła Maria Antonina, której sytuacja była obecnie bardzo niepewna). Następnie oskarżony o zdradę Ludwik XVI powołał nowy rząd składał się głównie z ludzi Robespierre'a i Brissota. Międzyczasie zmieniła się sytuacja międzynarodowa. 20 kwietnia 1792 roku Ludwik XVI przedstawił Legislatywie wniosek o wypowiedzeniu wojny Franciszkowi II. Armia francuska nie była jednak gotowa na starcie militarne. Odniosła ona szereg porażek w walkach z austro-pruską armią (Prusy dołączyły do Austrii latem 1792 roku). Legislatywa chcąc wzmocnić wojska francuskie wydała 11 listopada ustawę o "ojczyźnie w niebezpieczeństwie" zachęcającą ludzi z prowincji do wstępowania w szeregi armii. To przyniosło zgubę dla króla, gdyż nowo przybyli żołnierze domagali się głośno jego detronizacji. Jednak o losie monarchy zadecydowali wrogowie Francji, którzy wcześniej zdeklarowali się do udzielenia mu pomocy, a de facto wydały go w ręce niezadowolonego ludu. W sierpniu 1792 roku króla z królową osadzono w zamku Temple, dawnej siedzibie templariuszy oraz zawieszono go w działaniach politycznych. Tymczasem wojska nieprzyjaciela dawno przekroczyły granicę i atakowały Verdun - ostatnią przeszkodę do zdobycia stolicy. Wywołało to oburzenie paryżan, którzy nie powstrzymywani przez Dantona, ówczesnego ministra spraw wewnętrznych, dokonali samosądu na około 1400 więźniów - zwolenników monarchii i "dawnego ładu". Zebrane we wrześniu zgromadzenie, które na wzór amerykański, nazwało siebie Konwentem Narodowym, przejęło władze w państwie. Niedawno jeszcze opowiadający się po tej samej stronie jakobini i żyrondyści, teraz stali się opozycyjnymi partiami. 22 września 1792 roku nieznaczną większością głosów zdecydowano o króla. Data ta pozostała w historii Francji jako początek nowej ery. Jak powiedział jeden z młodych jakobinów, Antoine Louis de Saint-Just: wrogów ojczyzny się nie sadzi (a tego chcieli żyrondyści), lecz po prostu - zabija. I tak w styczniu 1793 roku pod toporem kata znalazł się "obywatel Kapet" (Ludwik XVI). Tuż przed śmiercią zwrócił się do ludu: "Umieram niewinnie, przebaczam mym wrogom". Ściętą głowę eks-monarchy pokazano zgromadzonym na Placu Rewolucji paryżanom. Dziewięć miesięcy później na gilotynie zginęła także Maria Antonina.
W skutek tych wydarzeń zawiązała się koalicja antyfrancuska w składzie: Prusy, Austria, Rosja, Hiszpania i Holandia na czele z Wielką Brytanią. Koalicja ta była jednak zbyt wielka aby zagrozić republice, ale na przykład poprzez blokadę kontynentalną rozregulowała i tak niestabilną gospodarkę państwa. W lutym sporządzono nowy pobór do wojska, przeciw czemu sprzeciwili się chłopi z Wandei - miasteczka mało zainteresowanego rewolucją. Wybuchło powstanie podczas którego życie straciło około dwustu osób w tym najwięcej niewinnych i biednych. Tak właśnie dał się poznać okrutny i bezwzględny terror jakobinów, którzy usuwając z Konwentu wielu żyrondystów (w październiku zostali skazani na śmierć) przejęli wiosną 1793 roku władzę w państwie. Podstawa rządów jakobinów opierała się na Konwencie i Komitecie Ocalenia Publicznego powołanego w kwietniu 1793 roku z inicjatywy Dantona. Stanowił on obok Komitetu Bezpieczeństwa Powszechnego drugi organ wykonawczy. Zgubę ludzi Robespierre'a przynieśli sobie oni sami, skazując na śmierć także swoich sojuszników (m.in. w ten sposób zginął Danton), których zresztą zaczęło ubywać. Przywódcy jakobinów popełnili wiosną 1794 roku tak katastroficzne błędy polityczne, że antyjakobińska opozycja na czele z Paulem Barrasem i Josephem Fouche przewrotem z 9 thermiodora roku II (24 lipca 1794 roku) obaliła ich rządy. Robespierre'a ścięto w ciągu następnych kilku dni, w czasie których desperacko próbował uciec przed swoimi wrogami. Grupa jakobinów przestała istnieć. We wrześniu 1795 roku uchwalono tzw. konstytucję roku III na mocy której rządy w kraju miał sprawować pięcioosobowy rząd zwany Dyrektoriatem. W 1795 roku zaczęły się poważniejsze wojny z I koalicją antyfrancuską, w skład której weszli: Hiszpania, Austria, Księstwo Neapolu, Turcja, Prusy i Anglia. W 1796 roku generałowie Jean-Baptiste Jourdon i Jean Moreau dotarli aż do Czech i do Monachium, stolicy Bawarii. Armia francuska przekroczyła granicę i wstąpiła na tereny Belgii. Pasmem sukcesów okazała się kampania włoska młodego generała Napoleona Bonapartego. Spowodowało to powrót przywódców Dyrektoriatu do planu "wyeksportowania" rewolucji do sąsiednich krajów. Pomysł ten już niedługo będzie miał swoje odzwierciedlenie w rzeczywistości. Na razie jednak Francja podpisała traktat pokojowy z Austrią 17 października 1797 roku w Campo Formio, który uprawomocnił nowy podział Włoch: Lombardię wymieniono na Wenecję, niepodległą Genuę przekształcono w zależną od Francji Republikę Liguryjską, a utworzone wcześniej Republiki Lombardzką i Cyspadańską zjednoczono w Republikę Cysalpińską. Dyrektoriat uzyskał także zgodę na zagarnięcie Belgii i Holandii.Początkowe idee rewolucji odeszły na rzecz interesów imperialnych kraju. Do tego w kwietniu 1798 roku powstała Republika Helwacka na terenie Szwajcarii w całości podporządkowana Francji. W maju rozpoczęła się druga kampania Napoleona, tym razem w Egipcie. Tymczasem w 1799 roku rośnie coraz większe niezadowolenie z panowania Dyrektoriatu, który doprowadził gospodarkę kraju do ruiny, a chcąc ją naprawić, nałożono ogromne podatki na ludność (na przykład od okien i drzwi). Armia francuska bez Napoleona została wyparta z Włoch, a do koalicji dołączyła także Rosja. Coraz głośniej zaczęto mówić o zmianie ludzi sprawujących główne urzędy w państwie. Sytuację tą wykorzystał Napoleon Bonaparte, który powrócił do Francji w październiku 1799 roku. Pragnął on przy poparciu bogatszego mieszczaństwa, większości posłów opowiadających się za zmianami w kraju i własnego brata Lucjana, przejąć rządy we Francji. I tak 9 listopada 1799 roku (18 brumaire'a roku VII) wkroczył przy pomocy wojska na obrady parlamentu i mianował siebie I konsulem z władzą niemalże absolutną. Były to ostatnie dni republiki francuskiej (Napoleon przeistoczył ją w konsulat powołując sobie "do dekoracji" dwóch konsuli, którzy praktycznie o niczym nie decydowali), a tym samym także ostatnie działania Wielkiej Rewolucji Francuskiej - okresu znacznych przemian nie tylko w samej Francji w XVIII wieku, ale także w wieku następnym na terenie całej Europy.
Kolejne etapy rewolucji:
Zwołanie przez Ludwika XVI do zamku w Wersalu Stanów Generalnych na 5 maja 1789 roku, aby te zgodziły się na kolejne podatki.
Obrady Stanów Generalnych zakończone fiaskiem i zamknięciem drzwi, w celu ich zakończenia.
Zgromadzenie się stanu trzeciego w sali do gry w piłkę.
Ogłoszenie się stanu trzeciego Zgromadzeniem Narodowym 17 czerwca 1789 roku.
Przekształcenie się Zgromadzenia Narodowego w Konstytuantę 9 lipca 1789 roku, w celu uchwalenia konstytucji.
Pozorne ustąpienie króla, który zaczął gromadzić wokół Wersalu wojsko.
Stworzenie Gwardii Narodowej dla obrony obradujących i ludności stolicy.
Wyjście tłumów na ulice i atak wpierw na arsenał, a później na Bastylię - symbol władzy absolutnej króla 14 lipca 1789 roku.
14 lipca 1789 roku początkiem wielkiej rewolucji francuskiej.
Poddanie się króla, który dalej spiskował przeciw rewolucjonistom, próbował uciekać, za co został skazany na szafot.
Generał i uczestnik wojny o niepodległość Stanów Zjednoczonych Marie Joseph de La Fayette dowódcą Gwardii Narodowej.
Ataki chłopskie na dwory i klasztory w całej Francji. Niszczenie archiwów, w których mieściły się dowody zobowiązań chłopskich wobec panów. Była to tzw. wielka trwoga.
Zniesienie przez Konstytuantę przywilejów stanowych:
szlacheckich przywilejów podatkowych,
dziesięciny,
poddaństwa osobistego chłopów,
ogłoszenie równości wobec prawa.
Uchwalenie Deklaracji praw człowieka i obywatela 26 sierpnia 1789 roku. Zasady suwerenności narodu oraz praw jednostki do wolności, własności i bezpieczeństwa.
Jesień 1789 roku - czas powszechnie panującego głodu i niezadowolenia.
Król staje się zakładnikiem ludu.
Nieudana próba ucieczki pary królewskiej. Kompromitacja króla w oczach ludu.
Obawy o wzrost popularności rozwiązań radykalnych.
Uchwalenie konstytucji 3 września 1791 roku. Jej postanowienia:
monarcha - nie królem Francji, lecz królem Francuzów,
podział obywateli na 4 klasy według stanu majątkowego - nie doszło do realizacji zasady równości,
edykt o licytacji dóbr bez ich parcelacji,
Kościól został powiązany ze strukturami państwa.
Władza prawodawcza w rękach Zgromadzenia Prawodawczego - Legislatywy. Skład Legislatywy:
Lewica:
Lewica - górale,
Prawica: umiarkowani monarchiści
Oskarżenie króla o zdradę i brak patriotyzmu.
Przystąpienie do wojny francusko-austriackiej Prus w lipcu 1792 roku.
Uchwalenie zniesienia monarchii i wprowadzenie ustroju republikańskiego we Francji.
Zgilotynowanie Ludwika XVI i Marii Antoniny.
Terror jakobinów.
Rządy termidorianów.
Dojście do władzy wybitnego dowódcy wojsk francuskich generała Napoleona Bonapartego.
Kto zyskał, kto stracił na rewolucji francuskiej
Chłopi - zniesiono wszystkie powinności względem klas wyższych, chłopi mogli nabywać ziemię ze skonfiskowanych majątków. Przed synami otwarły się wielkie możliwości kariery poprzez armię.
Mieszczaństwo - klasy posiadające uzyskały wpływ na politykę rządu. Własność była prawem nienaruszalnym i świętym. Poważne kręgi burżuazji francuskiej bogaciły się na wojnie jako producenci i dostawcy dla armii.
Burżuazja - też skorzystała na wykupieniu majątków kościelnych. Również burżuazja korzystała na wyeliminowaniu z rynku francuskiego towarów angielskich
Do burżuazji zaliczamy: bankierów, kupców, fabrykantów, dostawców armii. Można też zaliczyć wyższych urzędników władzy państwowej.
Drobnomieszczaństwo - (sklepikarze, rzemieślnicy, francuskie praczki)
Wpływ na władze miejskie, szczególnie na Komunę miasta Paryża.
Klasy pracujące - dostęp do oświaty, prawo do pracy, opieki społecznej, ustalenie cen maksymalnych (tylko w okresie dyktatury Jakobinów).
Skutki Rewolucji:
Skutki Rewolucji Francuskiej możemy podzielić na cztery dziedziny to jest : skutki polityczne, skutki ekonomiczne, skutki społeczne, skutki kulturowe (ideologiczne)
Na samym początku rozpoczniemy od skutków politycznych. 22 IX 1792 roku nastąpiła zmiana ustroju politycznego z monarchii absolutnej- władza absolutnego monarchy „z łaski Bożej” republiki. Dzięki rewolucji do władzy dopuszczona został burżuazja. Jej idee wywarły ogromny wpływ na całą Europę, przyspieszając proces tworzenia się nowoczesnych państw narodowych. Kolejnymi ze skutków Rewolucji Francuskiej są to skutki ekonomiczne: Wprowadzono maksimum na ceny podstawowych produktów, produktów Paryżu obowiązywały kartki uprawniające do otrzymania chleba . W 1789 roku Zgromadzenie uchwaliło dwa zasadnicze akty prawne- dekret o zniesieniu ciężarów feudalnych oraz Deklarację Praw Człowieka i Obywatela. Skutki społeczne: Zaliczyć do nich możemy wyżej wymienioną Deklaracje Praw Człowieka i Obywatela. Prawa polityczne nie zależały już od pochodzenia lub majątku. Równości wobec prawa nie miała być równoznaczna z równością praw. Nastąpiła Świadoma dechrystianizacji całej kultury i wszystkich obyczajów. Umieszczeniu człowieka na miejscu Boga, a wiec o radykalnej zmianie w światopoglądzie (przejście od biblijnego teocentryzmu do pogańskiego antropocentryzmu, a następnie do antropocentryzmu bezbożnego, absolutnego i samowystarczającego). Pojawił się kult człowieka. Wprowadzono pojęcia umowy społecznej jako podstawy życia społeczeństwa, łącznic z przyjęciem ówczesnych ideologii, zwłaszcza liberalizmu i indywidualizmu, zastosowanych do wszystkich aspektów żyda społecznego, gospodarczego, politycznego i kulturalnego, a zwłaszcza, ładu prawnego. Nastąpiła Całkowitej sekularyzacji społeczeństwa i kultury, urzeczywistnionej pod porywającym hasłem - wziętym z Ewangelii -„Wolności, Równości i Braterstwa.”Ostatnią kategorią skutków są to skutki kulturowo (ideologiczne) .Rewolucja odcisnęła swoje piętno kulturowo-ideologiczne chodzi tutaj głównie o zmiany dotyczące społeczeństwa. Poprawił się dostęp do nauki wprowadzanie bezpłatnej oświaty oraz opiekę społeczną. Rewolucja Francuska daje początek urzeczywistnienia idei wolności i równości oraz praw człowieka, ale także źródła systemów totalitarnych- zniewalających ludzi. Rewolucja rozpoczęła nowy etap dla ludzkości towarzyszyła jej przemoc wielu ludzi straciło przez nią rzycie.
Rewolucja francuska wtrąciła Europę w najgłębszy i najdłuższy kryzys, jaki kiedykolwiek miał się stać jej udziałem. Powstały za jej przyczyną zamęt, wojny oraz niepokoje wywołane innowacjami pochłonęły czas życia całego pokolenia. Z paryskiego epicentrum szły fale wstrzasowe, któer docierały do najdalszych zakątków kontynentu. Od wybrzeży Portugalii po obszary lezące w głębi Rosji, od Skandynawii po Włochy za falą wstrzasu szli żołnierze w jaskrawych mundurach, z niebiesko-biało-czerwonymi kokardami na czapkach z hasłem " Wolność, Równość ,Braterstwo" na ustach. Jeden z uczestników debat dotyczących rewolucji francuskiej pisze o niej : " Rewolucja francuska - jest ukoronowaniem długiego procesu ewolucji społecznej i gospodarczej, która uczynia z burżuazji panią świata". Natomiast Cobban konkludował: " ... była to rewolucja zakończona sukcesem".
Skutki Wielkiej Rewolucji Francuskiej:
1. Zburzenie dotychczasowych porządków politycznych i społecznych w Europie.
2. Rewolucja wzorem dla innych ruchów rewolucyjnych (w Europie i w Ameryce Łacińskiej)
3. Początek procesu powstawania nowych państw.
4. Początek procesu demokratyzacji społeczeństwa.
5. Wyniesiona szczyt władzy Napoleona Bonaparte, który odszedł od idei rewolucyjnych i wprowadził monarchie.
PODSUMOWANIE
Wielka Rewolucja Francuska doprowadziła do obalenia monarchii i utworzenia republiki we Francji.
Podczas rewolucji we Francji został wydany dokument zwany Deklaracją Praw Człowieka i Obywatela, który zawierał zasady obowiązujące przy uchwaleniu nowych praw i konstytucji.
W wyniku rewolucji zniesiono we Francji wszystkie obciążenia feudalne i dopuszczono do władzy burżuazję, czyli bogate mieszczaństwo. Jednym z najważniejszych wydarzeń rewolucji było skazanie na śmierć i stracenie króla Ludwika XVI i jego żony Marii Antoniny.
Chronologia Wielkiej Rewolucji Francuskiej:
1. 1789r. styczeń - zwołanie przez Ludwika XVI Stanów Generalnych.
2. 1789r. kwiecień - przedstawiciele Stanu Trzeciego w Stanach Generalnych ogłaszają się przedstawicielami narodu jako ZGROMADZENIE NARODOWE.
3. 1789r. lipiec - Zgromadzenie Narodowe uznaje się za Konstytuantę, na wieść o zgromadzaniu pod Paryżem znacznych sił wojskowych w mieście dochodzi do zamieszek i zajęcia przez zrewoltowany tłum paryskiej Bastylii.
4. Rozszerzanie się zamieszek na całą Francję i przekształcenie się ich w krwawe powstanie ludowe.
5. 1789r. sierpień 26 - uchwalenie DEKLARACJI PRAW CZŁOWIEKA I OBYWATELA (władza w rękach narodu, prawo do wolności, własności, bezpieczeństwa, równości wobec prawa).
6. 1791r. czerwiec - Zgromadzenie Narodowe uchwala nowe prawa min. zakaz strajków oraz organizowania się robotników przemysłowych. Wywołało to niezadowolenie i zamieszki.
7. 1791 r. wrzesień - Konstytuanta uchwala ustawę zasadniczą (konstytucję) na mocy, której Francja staje się monarchią konstytucyjną z trójpodziałem władzy.
8. 1791r. październik - początek obrad zgromadzenia prawodawczego (Legislatywy).
9. 1792r. - 1797r. - pierwsza wojna koalicyjna.
10. 1792r. sierpień - powstanie Komuny Paryskiej, powołanie Konwentu Narodowego (władza ustawodawcza), uwięzienie króla Ludwika XVI, który próbował uciec z kraju.
11. 1972r. wrzesień - ZNIEŚIENIE MONARCHI, wprowadzenie republiki i rewolucyjnego kalendarza.
12. 1973r.:
- skazanie na śmierć Ludwika XVI (gilotyna) powołanie kierowanego przez jakobinów: Komitetu Ocalenia Publicznego, Komitetu Bezpieczeństwa Publicznego, Trybunału Rewolucyjnego.
- dyktatura jakobinów (1793-1794 najbardziej krwawy epizod rewolucji francuskiej, w pierwszym miesiącu stracono 1300 osób)
13. 1794r. Lipiec - Spisek Termidoriański - obalenie dyktatury jakobinów, ścięcie ich przywódcy Robespierra.
14. 1795r. sierpień - uchwalenie nowej konstytucji. Początek DYREKTORIATU.
15. 1799R. - zamach, obalenie dyrektoriatu przez Napoleona Bonaparte.
Znaczenie rewolucji francuskiej
-olbrzymie straty w ludziach, sięgające kilkuset tysięcy ofiar;
-zniszczenie całych połaci kraju, licznych dóbr kultury i tradycyjnych wartości;
-zburzenie feudalnej monarchii absolutnej i stanowej struktury społeczeństwa opartej na przywilejach stanowych;
-wprowadzenie równości wszystkich obywateli wobec prawa;
-zniesienie przywilejów szlachty i osłabienie ekonomiczne dawnej wielkiej burżuazji;
-zachowanie większej części warstwy szlacheckiej, która zmuszona została do wzięcia współodpowiedzialności za państwo;
-zastąpienie starej burżuazji miejskiej, nową wywodzącą się z plebsu (nuworysze);
-zmiana kryteriów awansu społecznego (preferowanie zasłóg zamiast pochodzenia);
-pozwolenie części arystokracji na włączenie się do działąlności na rzecz republiki;
-usunięcie więzów feudalnych chłopów przyznając im prawo własności ziemi;
-awansowanie do statusu obywateli grupy bogatych chłopów, nabywców ziemi z dóbr narodowych;
-zagwarantowanie proletariatowi miejskiemu minimum egzystencji, prawo do pracy i opieki społecznej;
-utorowanie drogi do rozwoju kapitalizmu przez wprowadzenie zasady wolności gospodarczej i zniesienie ograniczeń w wykonywaniu rzemiosła, przemysłu i handlu;
-zagwarantowanie zasady poszanowania własności prywatnej;
-wykształcenie pojęcia narodu, świadomości obywatelskij i patriotyzmu;
-wprowadzenie zasady suwerenności narodu w miejsce dotychczasowej absolutnej zasady królewskiej;
-nadanie narodowego charakteru wojsku przez zapoczątkowanie powszechnej służby wojskowej;
-wywarcie wpływu na społeczeństwa innych państw europejskich stanowiąc zachętę, inspirację i wzór do naśladowania;
-spowodowanie wrzenia rewolucyjnego w innych krajach, ułatwiając Francji budowę imperium.
Ponadczasowe osiągnięcia Wielkiej Rewolucji Francuskiej.
Mianem Wielkiej Rewolucji Francuskiej historycy nazywają okres w dziejach Francji zapoczątkowany symboliczną datą 14 lipca 1789 roku, kiedy to lud Paryża zdobył symbol władzy absolutnej króla - twierdzę Bastylię i zakończony 10 listopada 1799 roku zamachem stanu przeprowadzonym przez Napoleona I Bonaparte, na mocy którego obalił on Dyrektoriat i objął władzę jako Pierwszy Konsul. Rewolucja Burżuazyjna miała mogłoby się wydawać zasięg wyłącznie lokalny, ograniczony do terenów Francji, ale jej znaczenie, osiągnięcia i nowatorskie reformy odcisnęły swoje głębokie piętno w historii nie tylko Francji, ale także Europy i całego świata. Nawet teraz, my - obywatele globalnej wioski, ludzie XXI wieku, żyjący ponad 200 lat po ścięciu Ludwika XVI, na co dzień korzystamy z obszernego i wspaniałego dziedzictwa tamtych wydarzeń.
Niewątpliwie jednym z najważniejszych dokumentów powstałych w okresie rewolucji była uchwalona dnia 26 sierpnia 1789 roku przez konstytuantę „Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela”. Ten niezwykle postępowy, wyprzedzający swoją epokę dokument określa podstawy, na których opierają się wszystkie współczesne demokratyczne konstytucje. To dzięki Rewolucji Adwokatów określone są prawa niezbywalne, wszyscy ludzie są równi wobec prawa, wolni, mają prawo do własności i bezpieczeństwa. Dla nam współczesnych, dla nas wydaje się to oczywiste, lecz w XVIII wieku w walce o te podstawowe prawa przelały się tysiące litrów krwi.
Deklaracja wprowadziła też Monteskiuszowski system trójpodziału władzy na władzę ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą. System ten istnieje dziś w niemalże wszystkich krajach na Ziemi, również w Polsce, mówi o tym artykuł dziesiąty Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej, która powstała notabene 208 lat później.
Wolność słowa i wyznania to także wartości, które przejęliśmy od francuskich rewolucjonistów. Czy nie jest dziwnym, że te podstawowe zasady w wielu częściach świata do dziś nie są przestrzegane, a już kilkaset lat temu zdawano sobie sprawę z tego jak ważnymi są one do prawidłowego funkcjonowania społeczeństwa?
Likwidacja feudalizmu przyczyniła się do powstania możliwości awansu społecznego, odtąd każdy dzięki swojej ciężkiej pracy mógł w życiu osiągnąć sukces, rola dobrego urodzenia wyraźnie zmalała, teraz teoretycznie nawet ktoś pochodzący z ubogiej rodziny może stać się kimś.
W deklaracji uwzględniono także zasadę domniemania niewinności, będącą podstawą istnienia współczesnych systemów sądowniczych. Bez wątpienia wielkim osiągnięciem Rewolucji Francuskiej jest zmiana, która dokonała się w strukturze społecznej, upadek feudalizmu, zmiana która zmieniła losy wszystkich obywateli, a także zmieniła system gospodarczy, na jakże dobrze nam znany kapitalizm. Po 1789 roku pozycja dotąd najbardziej uprzywilejowanego stanu - szlachty spadła na rzecz nowo powstałej grupy, bogatego mieszczaństwa - burżuazji. To właśnie mieszkańcy miast, bogaci, wykształceni mieli największy interes w zmianie starego porządku. To oni zakładali nowoczesne fabryki, które napędzały proces urbanizacji i dzięki zdobyczą rewolucji przemysłowej produkowały masowo towary do niedawna luksusowe produkowane tylko przez wykwalifikowanych rzemieślników. 26 sierpnia 1789 ogłoszono dekret o zniesieniu ciężarów feudalnych, który znosił wszelkie obciążenia z tytułu praw senioralnych, likwidował sądy patrymonialne oraz dziesięcinę, czynsze miały obowiązywać nadal, ale chłopi mogli się z nich wykupić. Skutkiem tych zmian była emigracja części chłopów do ośrodków miejskich, w których zasilili oni proletariat, czyli biedniejszą część mieszczaństwa nieposiadającą środków produkcji i przekształcili się z czasem w robotników. Głosząc wolność pracy, rewolucja stworzyła warunki nieskrępowanego rozwoju dla wszelkiej inicjatywy indywidualnej i przyspieszyła rozkwit gospodarki kapitalistycznej, ale nie zmieniła ona specjalnie losów najbiedniejszych, którzy z wiejskich pól, gdzie byli praktycznie własnością szlachcica przeszli pod jarzmo właścicieli wielkich fabryk w nowo powstałych ośrodkach przemysłowych.
Kolejnym osiągnięciem Rewolucji Adwokatów, który zachował się do naszych czasów jest zeświecczenie rozdział kościoła od państwa. Stosunek rewolucjonistów do duchowieństwa należy do najciemniejszych kart rewolucji. Kler od wieków stanowił stan bardzo bogaty i posiadający wielkie wpływy polityczne, toteż tak samo jak szlachta był naturalnym wrogiem nowego porządku. Pierwszym aktem procesu likwidacji kościoła we Francji były wydarzenia tzw. „Wielkiej Trwogi”, kiedy to z rąk chłopskich zginęło około tysiąca księży. Zostały spalone setki klasztorów, plebanii, kościołów. Kościół został opodatkowany, zniesiono dziesięcinę, kapłańskie przywileje i chłopskie powinności względem Kościoła. 2 grudnia 1789 roku Konstytuanta wydała dekret sekularyzacyjny. Na jego mocy państwo przejęło wszystkie posiadłości kościelne, a duchowni stali się urzędnikami państwowymi i od tej pory dostawali państwową pensję. Duchowni byli zmuszani do złożenia przysięgi na przestrzeganie obowiązujących we Francji praw. Najbardziej radykalnym ruchem antyklerykalnym byli hebertyści, dążyli oni do całkowitego rozbicia katolicyzmu. Hebertyści mając duże poparcie społeczne niszczyli kościoły, a w nich wszelkie oznaki kultu. Niektóre kościoły przekształcano w „Świątynie Rozumu”, prześladowano wszystkich, którzy nie zadeklarowali się jako ateiści. Do Sekwany wrzucono m.in. szczątki Ludwika XIV. Do tej pory jakobini i daltoniści obawiali się przeciwstawienia się hebertystom, z racji poparcia, jakim cieszyli się wśród sankiulotów. Ale tego było już za wiele. Antykościelna i dechrystianizacyjna działalność była głównym powodem rozbicia ugrupowania hebertystów. Za swoje postępowanie zapłacili głową. Do normalizacji stosunków miedzy Francją a kościołem doszło dopiero po objęciu władzy przez Napoleona, a model powstałego rozdziału państwa od kościoła przyjął się tak dobrze, że istnieje do dziś, na potwierdzenie czego przytoczę Art.1 Konkordatu między Stolicą Apostolską i Rzeczpospolitą Polską z 1993 roku: „Rzeczpospolita Polska i Stolica Apostolska potwierdzają, że Państwo i Kościół Katolicki są - każde w swej dziedzinie - niezależne i autonomiczne oraz zobowiązują się do pełnego poszanowania tej zasady we wzajemnych stosunkach i we współdziałaniu dla rozwoju człowieka i dobra wspólnego.” Do trwałego dziedzictwa lat 1789-99 należy też trwały podział partii politycznych na całym świecie na lewicę, centrum i prawicę. Nazwy te wzięły się z kolejności zasiadania poszczególnych stronnictw w Sali posiedzeń Legislatywy, czyli organu prawodawczego Francji, który funkcjonował w 1791 i 1792 roku na podstawie konstytucji z 1791 roku. Na prawicy zasiadali wtedy zwolennicy monarchii, lewą stronę zajmowali republikanie, w centrum zaś zasiadała grupa deputowanych nieposiadających określonych poglądów politycznych. Szczególnie ważnym dla pokoleń francuzów skutkiem rewolucji było zrodzenie się patriotyzmu i społeczeństwa obywatelskiego. Dzięki wielu prospołecznym reformom nawet w warstwie chłopów pojawiła się świadomość narodowa. To właśnie w tych latach powstały francuskie barwy narodowe niebieski i czerwony to barwy Paryża, a biel to kolor monarchii. Podobno barwy te złączył Ludwik XVI, który po przybyciu do Paryża połączył swoją białą kokardę przy kapeluszu z dwukolorową kokardą gwardii.
W czasie rewolucji burżuazyjnej powstał również drugi z francuskich symboli narodowych - Marsylianka. Słowa i muzykę tej pieśni napisał 24 kwietnia 1792 Claude Joseph Rouget de Lisle na cześć rewolucyjnej Armii Renu. Stąd jej oryginalna nazwa to „Pieśń wojenna Armii Renu”. Jako pierwsi na ulicach Paryża zaśpiewali ją żołnierze z Marsylii. Tak powstała jej nowa nazwa, La Marseillaise, czyli Marsylianka. 14 lipca 1795 została ogłoszona hymnem państwowym.
Zjednoczona postawa francuzów w walce z monarchią absolutną stała się inspiracją dla wielu rewolucji i powstań narodowowyzwoleńczych w porewolucyjnej Europie. Wielka Rewolucja Francuska miała także swoje niepodważalne znaczenie w zorganizowaniu Powstania Kościuszkowskiego.
Pisząc na temat dziedzictwa Wielkiej Rewolucji Francuskiej nie można nie wspomnieć o reformie oświaty. Przedstawiony władzom rewolucyjnym w 1792 roku „Projekt organizacji wychowania publicznego” Condorceta postulował publiczne, powszechne, obowiązkowe, bezpłatne (tzn. dostępne) dla wszystkich nauczanie na wszystkich poziomach oświatowych. Celem wychowania powinno być rozwijanie każdej generacji zdolności fizycznych, intelektualnych i moralnych, aby w ten sposób przyczynić się do stopniowego i ogólnego podnoszenia ludności na wyższy poziom. Każdy człowiek przez wychowanie musi mieć możliwość rozwijania swoich talentów, zaspokajania swych potrzeb, musi znać i umieć korzystać ze swych praw, rozumieć i spełniać swoje powinności, aby podnosić ogólny dobrobyt społeczności „równych obywateli”. Niestety tego planu nie udało się w całości zrealizować. Rzecz w tym, że przed rewolucją niemal całe szkolnictwo było we Francji dziełem Kościoła. Rewolucja zniszczyła je, a konfiskując dobra kościelne zniszczyła także materialne i organizacyjne podstawy funkcjonowania francuskiego szkolnictwa.
Podsumowując. Rewolucja końca XVIII wieku we Francji miała swoje pozytywne jak i negatywne strony. Daje ona początek urzeczywistnienia idei wolności i równości oraz praw człowieka, ale także źródła systemów totalitarnych - zniewalających ludzi. Można przyjąć, że jest ona taką cezurą, która rozdziela czasy dawne i nowoczesne. Europejczycy czerpią z niej w równym stopniu jak z kultury antycznej. To ona stworzyła podwaliny pod współczesną demokrację i choć jej reformy były nazbyt nowoczesne jej na czasy ich powstania to teraz jej skutki, dziedzictwo jest najbardziej widoczne. Gdyby nie francuscy rewolucjoniści nie żylibyśmy w tym, znanym nam świecie. Zapewne - w dużo gorszym.