„Etyka Nikomachejska”- Arystoteles.

Księga I

Cele są czynnościami i odrębnymi wytworami. Polityka jest nauką o poznaniu dobra najwyższego. Jest przedmiotem nauki naczelnej. Cel, który pragniemy dla niego samego jest dobrem i to największym. Polityka orzeka które nauki należy uprawiać. Dobro ogółu jest większe od dobra jednostki. Nauka o państwie zajmuje się pojęciami piękna i sprawiedliwości. Młodzieniec nie może być słuchaczem wykładów na temat nauki o państwie, gdyż miedzy innymi ulega namiętnościom, nie ma doświadczenia w kwestiach życia praktycznego. Przedmiotem nauki o państwie jest szczęście. Jest wiele pojęć szczęścia w świecie. Trzy sposoby życia: oddanego przyjemności, działalności obywatelskiej, kontemplacji. Nie ma jednej nauki o wszystkich dobrach, jest ich wiele. Dobro jako idea trwa wiecznie. Największym dobrem jest jeden cel wspólny dla wszystkich możliwych czynności. Musi być ono czymś ostatecznym. Dobro jest godne pożądania. Wszystko, co istnieje zgadza się z prawdą. Dobra są:

• zewnętrzne,

• duchowe,

• cielesne.

Cel ostateczny zaliczamy do dóbr duchowych. Do szczęścia przynależą: dzielność etyczna, rozsądek, mądrość, niektórzy zaliczają też dobrobyt zewnętrzny. Poznawanie przyjemności należy do życia duchowego. Szczęście jest największym dobrem i tym, co moralnie najpiękniejsze i jest największą rozkoszą. Szczęście nie może obejść się bez dóbr zewnętrznych, gdyż nie można dokonywać czynów moralnie pięknych bez środków. Brak pewnych dóbr mąci szczęście. Szczęście jest najbardziej dobrą rzeczą. Nie przynależy zwierzętom, oraz dzieciom z racji ich wieku. Do szczęścia potrzebna jest działalność (cnota) i życie. Szczęście nadaje działania duszy. Ktoś szczęśliwy musi nim być przez całe życie. Aby być szczęśliwym musi być dzielny i wyposażony w dobra zewnętrzne. Jedna część duszy jest nierozumna (wegetatywna), druga jej część jest związana ze zdolnością pragnienia i pożądania.

Dusza

część rozumna część uczestnicząca poniekąd w rozumowaniu część nierozumna

Dzielność: diamoetyczna, etyczna.

Księga II

Dzielność etyczna: skutkiem przyzwyczajenia. Dzielność diamoetyczna: doświadczenia, potrzebuje czasu na wykształcenie się. Zatem żadna z cnót nie jest nam wrodzona (rzecz wrodzona nie da się zmienić skutkiem przyzwyczajenia). Cnoty zdobywa się przez wykonywanie czynów etycznie dodatnich. Wszystkiego należy używać w normach (ani nadmiar, ani brak). Przykrość i przyjemność towarzyszą czynnościom. Łączą dzielność etyczną. Rzeczy, które się wybiera: muszą być moralnie piękne, pożyteczne i przyjemne. Cnoty osiąga się poprzez działanie umiarkowane. Cnota etyczna jest trwałą dyspozycją. Zjawiska w życiu psychicznym: namiętności (wszystko, czemu towarzyszą przykrość i przyjemność, zdolność (to, dzięki czemu doznajemy namiętności), trwałe dyspozycje (to, dzięki czemu odnosimy się do innych we właściwy sposób). Dzięki cnotom człowiek staje się dobry i dobrze postępuje. Cnota jest źródłem doskonałości. Cnota jest źródłem między niedostatkiem a nadmiarem. Dzielność etyczna polega na zdobywaniu pewnej miary, którą określa rozum. Ludzie najczęściej nazywają umiarkowanego inaczej niż jest w rzeczywistości, np. mężnego zuchwalcem. Skrajności są podobne do pośredniego określenia, ale różnią się między sobą. To, co dobre jest piękne, chwalebne. Gdy ciężko jest znaleźć środek, należy wybrać przynajmniej najmniejsze zło. O sprawach jednostkowych rozstrzyga wyczucie.

KSIĘGA VIII „Potrzeba przyjaźni”

Przyjaźń jest cnotą, czymś najkonieczniejszym. Bez przyjaciół nikt nie mógłby pragnąć żyć. Im większa przyjaźń tym bardziej narażona jest na niebezpieczeństwo. Przyjaciele - jedyną ucieczką w trudach. Młodzieńcom pomaga w unikaniu błędów, starszych otacza opieką, ludzi w kwiecie wieku pobudza do większych czynów. Przyjaźń jest największą formą sprawiedliwości ludzkiej; jest moralnie piękna. By być przyjacielem trzeba: żywić wzajemną życzliwość; dobrze sobie życzyć; zdawać sobie z tego sprawę. Trzy rodzaje przyjaźni: a) z powodów korzyści, b) z przyjemności, c) z dzielności etycznej. Każdemu z nich przynależy miłość. Te (a) i (b) są często powodem zerwania przyjaźni. One nie wynikają z miłości. Do stosunków przyjacielskich zalicza się gościnność. Młodzieńcy są kochliwi (uczuciowi, żądni namiętności i chęci rozkoszy). Doskonałą przyjaźni jest (c); gdyż dobrze sobie życzą. Ich przyjaźń trwa dopóki obaj są dzielni, są sobie pożyteczni. Jednak rzadko się to zdarza. Taka przyjaźń wymaga czasu i przyzwyczajenia. Prawdziwymi przyjaciółmi są ludzie etycznie dzielni. Jeśli oparli ją na swych charakterach, to będzie długa trwała, jeśli nie - będzie gasła. Jeśli powodem przyjaźni będzie np. uroda to taka przyjaźń zgaśnie. Ludzie cnotliwi będą przyjaciółmi ze względu na osobę przyjaciela. Przyjaźń jest trwałą dyspozycją, nie ma względu na miejsce, odległość, czas. Przyjaźń między kolegami różni się od przyjaźni w koleżeństwie. Ludzie nie mogą wciąż ze sobą przebywać, jeśli nie mają tych samych upodobań. Nie można być przyjacielem dla wielu ludzi. Przyjaźń młodzieńcza polega na szukaniu przyjemności, cieszeniu się sobą. Przyjaźń ze względu na korzyści jest godna natury kupieckiej. Szczęśliwi potrzebują przyjaciół przyjemnych, nie pożytecznych. Piastujący wysokie stanowisko mają przyjaciół różnego rodzaju. Wyższe formy przyjaźni polegają na równości. W przyjaźni istnieje jednak nierówność - tj. wyższość jednej strony. Przyjaźń i sprawiedliwość dotyczą tych samych przedmiotów i zachodzą między tymi samymi osobami, bo w każdej wspólnocie jest jakaś forma sprawiedliwości i przyjaźni. Przyjaźń polega na wspólnocie „moje jest twoje”. Celem wspólnoty państwowej jest korzyść do końca życia. Trzy rodzaje ustrojów państwowych: a) królestwo, b) arystokracja, c) timokracja = politeja. Najlepsze królestwo (przeciwieństwo - tyrani). Przeciwstawieństwo arystokracji - oligarchia. Od timokracji droga prowadzi do demokracji. Miłość między mężem a żoną jest taka jak w ustroju arystokratycznym. Do formy timokratycznej podobna jest miłość braci do siebie. W ustroju despotycznym niema przyjaźni i sprawiedliwości. W demokracji przyjaźń i sprawiedliwość są w ścisłym kontakcie. Przyjaźń opiera się na wspólnocie. Stosunki łączące krewnych mają wiele form, ale wynikają z uczuć rodzicielskich. Z podobieństwa charakterów rodzi się koleżeństwo. Rodzice bardziej kochają dzieci niż one ich. Rodzeństwo łączy rodzinę. Miłość do rodziców jest wyższą miłością. Między małżonkami zachodzi miłość naturalna. W przyjaźni opartej na korzyści często zachodzą skargi i zarzuty. Jeśli przyjaźń ma charakter zobowiązania moralnego, to oferuje się coś przyjacielowi bez warunków. W przyjaźniach opartych na przewodzie jednej ze stron można odwdzięczyć się czcią. Przyjaźń żąda tego, co leży w czyjeś mocy, a nie tego, co proporcjonalne.

KSIĘGA IX

W przyjaźniach opartych na nierównościach, proporcjonalność zapewnia równość i trwałość przyjaźni. Odpłaty otrzymuje się w wysokości oznaczonej przez obdarowanego. Wartość ocenia się wedle tego, co o tym sądzili, zanim ją mieli. W różnych stopniach należy się odwdzięczać. Przyczyną zerwania przyjaźni może być niegodziwość, gdy różnią się co do swej przyjaźni. Stosunki z otoczeniem wynikają z ustosunkowania się do samego siebie. Życzliwość jest podobna do przyjaźni ale nią nie jest, gdyż można darzyć życzliwością nawet nieznanych. Nie jest też miłością, gdyż rodzi się nagle. Może być jednak początkiem przyjaźni. Zgoda jest podobna do przyjaźni. O niej można mówić w państwie gdy ktoś podziela czyjeś zdanie. Jest to potwierdzenie twierdzenia. Dłużnicy się nie kochają. Dobrodziej darzy miłością bardziej tego kogo obdarował. Gani się tych co sami siebie kochają (samoluby). Człowiek etycznie dzielny kocha swego przyjaciela nie zważając na to jakie dary dostaje. Samolub garnie do siebie wszystkie bogactwa. Cnotliwy powinien być samolubem w dobrym znaczeniu bo odniesie on korzyść i wybiera życie krótkie i piękne, jeden wielki i znaczący czyn od wielu nieznaczących. Szczęśliwy potrzebuje przyjaciół gdyż posiadanie przyjaciela jest godne pożądania, a to co godne pożądania musi się stać udziałem szczęśliwego. Wystarczy mieć tylu przyjaciół ilu potrzebnych jest do współżycia. Dobrze jest mieć przyjaciół w różnych okolicznościach życia. W przyjaźni z przyjacielem robi się to, co zbliża i po to by być razem.

1

1

---