Janusz Waligóra

Wstęp

Plan pracy do klasy trzeciej szkoły ponadgimnazjalnej przypomina - jeśli chodzi o zasady konstrukcji i założenia dydaktyczne - plany pracy do klasy pierwszej i drugiej. Można więc powtórzyć, że nie zawiera on ani gotowych tematów, ani lekcyjnych „scenariuszy”. Nie jest także streszczeniem książki nauczyciela. Gotowym natomiast pomysłem i rozwiązaniem (jednym z możliwych) jest samo zestawienie wybranych tekstów (wliczając ikonografię) i zadań dla uczniów - tak, aby w sposób uchwytny i racjonalny rozwijała się problematyka poszczególnych rozdziałów, narastała wiedza i umiejętności uczniów, pogłębiało się rozumienie omawianych zagadnień. Możliwość powtórki i syntezy zapewniają te spośród zadań wstępnych i końcowych, w których autorzy podręcznika zalecają odwołanie się do tekstów i problemów omawianych w poprzednich klasach i uporządkowanie poznanego materiału.

Uwzględnione zostały przy tym również utwory przewidziane przez Podstawę programową do czytania w całości, które w podręczniku do trzeciej klasy współtworzą porządek problemowy sygnalizowany ogólną formułą CEL I SENS ŻYCIA W ŚWIETLE ŻYCIOWYCH WYBORÓW oraz tytułami kolejnych rozdziałów i sekwencji.

Prezentowana broszura nie zamierza być „rozkładem materiału”, a więc nie rozdziela w czasie w sposób ostateczny i nieodwołalny tematów, tekstów, zagadnień, do których nauczyciel i uczniowie muszą się dopasować. Decyduje człowiek - to on ma planować i w efekcie panować nad materiałem, a nie odwrotnie. Wciąż aktualne pozostają hasła wyznaczające kierunek działań edukacyjnych i określające jakość pracy w reformowanej szkole: podmiotowość, samodzielność, rzetelność, odpowiedzialność, autentyzm…

Plan pracy do trzeciej klasy nie rozstrzyga dylematów, przed którymi stoi każdy polonista zmuszony do respektowania (częściowo sprzecznych) zapisów Podstawy programowej oraz Informatora maturalnego i zmieszczenia w trzyletnim cyklu aż nadto bogatych treści nauczania. Są to bowiem, jak się wydaje, dylematy nierozstrzygalne. Jakąż więc receptę znaleźć na trudne „czasy przejściowe”? Po prostu - „robić swoje”, pamiętając, że nasz polonistyczny i wychowawczy trud zweryfikuje nie tyle matura, co samo życie…

PLAN PRACY

JĘZYK POLSKI - KLASA III

NA BAZIE PROGRAMU I PODRĘCZNIKA TO LUBIĘ!

Lp.	Materiał, treści kształcenia	Problemy, zagadnienia	Ilość godz.
1.	Lekcja organizacyjna	wymagania, kryteria oceniania, plan przygotowań do matury, spis lektur przeznaczonych do opracowania w całości	2
2.	„Idę młody, genialny!” zadanie wstępne (1)	życie celowe i bezcelowe, związek celów z poczuciem szczęścia, dobrostanem	1
3.	„Nie zatrzymam się nigdzie” B. Jasieński: But w butonierce FUTURYZM - kapsułka I. B. Singer: Fatalista	literacka kreacja zbuntowanego człowieka (artysty); urokliwa emanacja młodości, arogancji i lekceważenia autorytetów; zjawisko futuryzmu; PORZĄDKOWANIE HISTORYCZNOLIT.; interpretacja opowiadania Singera - miłość, fatalizm, dojrzałość, ironia losu	4
4.	Owidiusz: Narcyz i Echo Caravaggio: Narcyz M. Zaleski: Samozainteresowanie i samopoznanie w domu: O. Wilde: Portret Doriana Graya (fragm.)	mit o Narcyzie, symbolika, możliwości interpretacji, współczesny narcyzm, artysta-narcyz	5
5.	zadania końcowe (1, 2)	kultura narcystyczna, mit młodości, uwodzenie młodych, uwodzenie młodością; Narcyz a literatura polska	2
6.	„Ja” w języku zadanie 2. NARCYZM KONWERSACYJNY - kapsułka zadanie 3. zadanie końcowe	narcyzm konwersacyjny, „ja” ośrodkiem własnego zainteresowania, dialog pozorny; „trendyrzeczywistość”, „clubbing” i „czilaut” - język i świat wykreowany, moda językowa, być „trendy”; zjawiska językowe charakteryzujące współczesną kulturę	3
7.	„Kiedyś, gdzieś tam tęgie dusze”… zadania wstępne (1, 2)	funkcja sztuki i rola artysty w życiu społecznym i narodowym; projekt wycieczki po młodopolskim Krakowie	2
8.	S. Wyspiański: Wesele - CAŁOŚĆ T. Żeleński (Boy): Plotka o „Weselu” Wyspiańskiego (fragm.) „CHŁOPOMANI” - kapsułka Stanisław Wyspiański (1869-1907) - biogram	Wesele - wstępne rozpoznanie, tematyka i problematyka dzieła, kompozycja, konteksty: historyczny, kulturowy, biograficzny	3
9.	W życiu i w literaturze S. Wyspiański: Wesele L. Rydel: List do Franciszka Vondračka K. Sichulski: karykatury Lucjana Rydla H. Rydlowa: Bronowickie sprostowania E. Jankowski: Rydel - poeta zaśmieszony	Lucjan Rydel a Pan Młody, prawda i zmyślenie, plotka i fakty, siła kreacji artystycznej, „życie wieczne” w literaturze, ingerencja literatury w prywatne życie	3
10.	R. Brandstaetter: Ja jestem Żyd z „Wesela” W. Szymborska: Kto dyktował panu Wyspiańskiemu? Karykatura Józefy Singer Ze wspomnień Heleny z Rydlów Rydlowej	postać Hirsza Singera i Pepki, jego córki; interpretacja opowiadania Brandstaettera w kontekście sztuki Wyspiańskiego, wspomnień i dokumentów	3
11.	Być artystą! S. Wyspiański: Wesele S. Przybyszewski: Confiteor A. Niemojewski: Prorok wykolejeńców K. Przerwa-Tetmajer: Nie wierzę w nic…, Evviva l'arte! A. Schopenhauer: Świat jako wola i przedstawienie	postać artysty i znaczenie sztuki w Młodej Polsce, sztuka dla sztuki, Przybyszewski i „przybyszewszczyzna”, dekadentyzm; Poeta dekadent w Weselu, liryczne westchnienia i twarda rzeczywistość, „sztuka dla sztuki” a obowiązek patriotyczny, PORZĄDKOWANIE HISTORYCZNOLIT.	4
12.	Chocholi taniec S. Wyspiański: Wesele J. Tischner: Kryzys nadziei J. Malczewski: Melancholia J. Matejko: Bitwa pod Racławicami, Stańczyk w czasie balu na dworze królowej Bony…, Wernyhora W KRĘGU MITÓW POLSKICH - kapsułka A. Osęka: O sławie obrazów Plansza - K. Sichulski: Wieczór Wyspiańskiego	narodowe mity, idee, konteksty malarskie, symbolika Wesela, plastyczne (i muzyczne) walory sztuki Wyspiańskiego; demitologizacja, krytyka polskiego społeczeństwa, złudne nadzieje na porozumienie i przymierze inteligencko-chłopskie, melancholia	5
13.	zadania końcowe (1, 4)	interpretacja filmu Wesele A. Wajdy; podsumowanie rozdziału, analiza i ocena uczniowskich wystąpień (prac)	2
14.	Stylizacja zadanie 3. STYLIZACJA - kapsułka zadanie końcowe	stylizacja, archaizacja, kicz; indywidualizacja i masowość, oryginalność i schematyczność; Wesele i „skrzydlate słowa”, problem postaw obywatelskich	3
15.	„Nastała gęsta ciemność” zadanie wstępne (1)	idea „wyższej konieczności”, czy cel może uświęcać środki?; poświęcanie ludzkości dla „dobra ludzkości”	2
16.	„Poza dobrem i złem” F. Dostojewski: Zbrodnia i kara - CAŁOŚĆ F. Hegel: Wstęp do filozofii dziejów J. Tischner: Błądzenie w żywiole prawdy F. Nietzsche: Z genealogii moralności, Ludzkie, arcyludzkie, Tako rzecze Zaratustra (fragm.) L. Szestow: Dostojewski i Nietzsche	historiozofia, udział wielkich, wybitnych jednostek w przeobrażaniu świata, moralność i amoralność, jednostka i tłum, ludzie i „wszy”?; czy wolno zabić dla dobra ludzkości; Raskolnikow i sędzia śledczy, gra o prawdę, gra o życie	4
17.	F. Dostojewski: Zbrodnia i kara	panorama wielkiego miasta, podłość i szlachetność, bunt Raskolnikowa, rozterki wrażliwej duszy, psychika głównego bohatera, konsekwencje zbrodni, pycha i pokora; inne kreacje: Sonia, Porfiry, Swidrygajłow itd.	6
18.	F. Dostojewski: Zbrodnia i kara W. Gombrowicz, G. Herling-Grudziński: Dwugłos o sumieniu Raskolnikowa V. Nabokov: Zbrodnia i kara (1866)	próba sprawiedliwego osądu postaci Raskolnikowa, prawdziwe motywy działania (np. przyznanie się do winy) głównego bohatera; wystąpienie w sprawie krytyki Dostojewskiego przez Nabokova (aprobata, polemika… - rozbudowana wypowiedź z rzeczową argumentacją)	3
19.	W trybach Historii Z. Krasiński: Nie-Boska komedia (fragm.) H. Arendt: O rewolucji	rewolucja, historiozofia, kreacja przywódców: Hrabia i Pankracy, spór ideologiczny, obraz obozu rewolucji, znaczenie finału, PORZĄDKOWANIE HISTORYCZNOLIT.	4
20.	„Niebo - obite deskami” A. Sołżenicyn: Oklaski (fragm. Archipelagu GUŁag) Z. Herbert: Powrót prokonsula J. Kapusta: Funneling People into Universe A. Besançon: Przekleństwo wieku	tyrania, władza totalitarna, mechanizmy sprawowania kontroli i represji, ideologia, terror, uniformizacja, kłamstwa władzy, samooszukiwanie się, akceptacja i współuczestnictwo, rozmiary destrukcji - moralnej, psychicznej	3
21.	Język przemocy zadanie 3. E. Grodzieński: Język jako narzędzie manipulacji	manipulacja językowa, propaganda, zmiana znaczeń słów, intencje nadawcy, nowomowa	2
22.	H. Grynberg: Żydowska wojna (fragm.) T. Różewicz: Chaskiel W. Broniewski: „Ballady i romanse”	holocaust, niewinność ofiary, człowiek zaszczuty, postawa Polaków wobec zagłady Żydów	4
23.	H. Krall: Zdążyć przed Panem Bogiem - CAŁOŚĆ Cz. Miłosz: Campo di Fiori	powstanie w getcie warszawskim, problem bohaterstwa, potrzeba mitu, bezradność, walka o jedno istnienie w obliczu masowej zagłady, Polacy wobec zagłady Żydów	3
24.	Z. Nałkowska: Profesor Spanner (Medaliony) T. Borowski: Proszę państwa do gazu BEHAWIORYZM - kapsułka T. Borowski: wybór opowiadań	masowa zagłada, nauka, administracja i technologia na służbie totalitaryzmu, świat obozów koncentracyjnych, przystosowanie, człowiek zlagrowany, związki prozy Borowskiego z behawioryzmem	6
25.	J. Krawczyk: Przesyłka bez wartości M. Chagall: Białe ukrzyżowanie B. Linke: El mole rachim	zagłada Żydów - w malarstwie, interpretacja, omówienie (ustna prezentacja) wybranego dzieła	2
26.	„Patrzeć w noc...” J. Czechowicz: Żal	katastrofizm, II awangarda, poetyka tekstu awangardowego, zapowiedź śmierci, zagłady	2
27.	K. K. Baczyński: Pokolenie, Ten czas, ***niebo złote ci otworzę T. Gajcy: O nas, Przed snem T. Borowski: Pieśń	pokolenie Kolumbów, los pokolenia, obowiązek, tragizm, sens ofiary, co „zostanie po nas”; odmienne poetyki	6
28.	Z. Herbert: Nike która się waha	analiza i interpretacja wiersza, kontekst antyczny, wzorce postaw, obowiązek patriotyczny, cena ofiary, tragizm żołnierskiego losu	2
29.	J. J. Szczepański: Wszarz	skutki wojny, spustoszenia w psychice i moralności, zło, w roli ofiary i w roli kata	2
30.	T. Borowski: ***ani wiersz, ani proza... T. Różewicz: Powrót	figura powrotu do świata „normalnego”, sytuacja psychiczna tych, którzy przeżyli, powrotu nie ma?	2
31.	W. Broniewski: Grób Tamerlana J. Iwaszkiewicz: Bitwa na Równinie Sedgemoor	refleksja historiozoficzna, Historia i jednostka, wpływ jednostki na bieg zdarzeń, ironia dziejów, ironia tragiczna, jaki jest człowiek naprawdę?	3
32.	Plansza - E. Munch: Krzyk	analiza i interpretacja dzieła, symboliczna ilustracja okaleczeń psychicznych człowieka doznanych pod wpływem traumatycznych przeżyć, ekspresjonizm w malarstwie	1
33.	zadania końcowe (2, 3 i 4, 7)	pamięć o Zbrodni Katyńskiej, Polacy wobec Żydów, esej, podsumowanie rozdziału, analiza i ocena uczniowskich prac	3
34.	„Świat nam się wymyka” Plansza - J. Kapusta: Syzyf A. Camus: Mit Syzyfa	interpretacja rysunku Kapusty; kto „pociąga za sznurki”?; mit Syzyfa - metafora sytuacji egzystencjalnej człowieka, świadomość absurdu; dążenie i trwanie	2
35.	„Trudno udźwignąć” S. Mrożek: Strip-tease S. Beckett: Czekając na Godota M. Esslin: Mrożek, Beckett i teatr absurdu	absurd istnienia, teatr absurdu, kreacja postaci, symbolika i metaforyka, chwyt sytuacyjny: pułapka, oczekiwanie; postawy wobec nieuchronnego, dramat poznania - byt nieprzenikniony	5
36.	F. Kafka: Proces - CAŁOŚĆ	metafora procesu, wina i kara, walka i rezygnacja, atmosfera niepokoju, niepewności i zagubienia; symbolika mroku i labiryntu	5
37.	Bełkot? zadanie 1. F. Nieckula: Różnice między językiem ustnym a pisanym	wyznaczniki mówionej odmiany języka, przekład wypowiedzi mówionej na pisaną, komunikacyjna spontaniczność a językowa poprawność, sprawność i nieporadność w posługiwaniu się językiem	2
38.	B. Leśmian: Dziewczyna	analiza i interpretacja wiersza, metaforyka, pogoń za nieuchwytnym, pustka i nicość, refleksja nad sensem istnienia, egzystencjalizm	2
39.	Księga Kaznodziei Salomona (Koheleta) - fragm.	refleksja nad sensem istnienia, los człowieka, mądrość i głupota, sens (bezsens) gromadzenia i używania, marność - vanitas vanitatum…	2
40.	zadanie końcowe (2)	podsumowanie rozdziału, analiza i ocena uczniowskich prac
41.	Przed każdym własna droga… zadanie wstępne (1) Plansza - R. Magritte: Zamek w Pirenejach	świat marzeń sennych, język symboli sennych, inny wymiar egzystencji; interpretacja obrazu Magritte'a, oniryzm, ruch wyobraźni
42.	„Zapomniany język” B. Schulz: Noc Wielkiego Sezonu B. Schulz: Mityzacja rzeczywistości Z. Freud: Marzenia senne ARCHETYPY - kapsułka E. Fromm: Zapomniany język M. Eliade: Obrazy, symbole, mity	w świecie mitu, podróż do zagubionego sensu, mityzacja rzeczywistości; kreacja postaci ojca - proroka i artysty; Adela, subiekci i tłum; odrealniona rzeczywistość, oniryzm, język symboli sennych, PORZĄDKOWANIE HISTORYCZNOLIT.	5
43.	Przed każdym własna droga... zadanie 1.	wybór własnego stylu, świadomość językowa, własna kreacja językowa	2
44.	„Poznanie dobra i zła” Cz. Miłosz: Nie więcej, Poznanie dobra i zła	dobro, zło i piękno; ocalać może… piękno; artysta i sens jego trudu; w poszukiwaniu otuchy i nadziei; „oporna materia” i wartości „naddane”; dobro, zło, piękno - a jednak istnieją	2
45.	zadanie końcowe (3)	podsumowanie rozdziału, podręcznika i całego cyklu kształcenia licealnego, analiza i ocena uczniowskich prac	3

---