Samorządność jako element demokratycznego ładu społecznego we współczesnym świecie.

Ostatnie dziesięciolecia i pierwsze XXI w, przynoszą szereg zmian, także nowy ład - ogólnoświatowy. Najbardziej spektakularne jego przejawy to:

-globalizacja

-rewolucja informacji

Zakres zmian jest wielopoziomowy. Mamy do czynienia ze zmianą ładu ogólnoświatowego. Bo ważne przemiany dokonują się w stosunkach społecznych, kulturze, obyczajach, wzorach konsumpcji i w org, społeczeństw na wszystkich szczeblach jej funkcjonowania. W efekcie przemian kształtuje się nowy ład społeczny, który nadaje odmienną strukturę działaniom na rzecz potrzeb ludzkich, i realizacji interesów zbiorowych. Mamy, zatem do czynienia z rozpowszechnianiem ładu opartego na wspólnych wartościach, których rdzeniem są prawa człowieka, wolność polityczna i gospodarcza. Mimo to, że ład oparty na wspólnych wartościach to zawiera w sobie także duże rozbieżności i nabiera lokalnych cech. Zasadna wydaje się teza, że wspólnie z procesami ujednolicenia globalizacji jednocześnie następuje proces odradzania się regionalizmu lokalności, tradycji społecznych, etnicznych, religijnych, odradzenia się wspólnot uznanych za nieistniejące. Pojawia się teza, że istnieje pewne niedostosowanie klas, formuł demokracji systemów instytucjonalnych państwa dla realizacji podstawowych praw i wolności obywatelskich.

Ład społeczny w tradycji socjologicznej:

1 Nurt: Opiera się na przemocy, możliwości jej stosowania prawomocnego. Jego instytucjonalnym wyrażeniem jest państwo, które może stosować przemoc w ramach prawa.

2 Nurt: Uznaje konsensus, umowę społeczeństwa, co do uznawania wspólnych wartości. W teorii socjologicznej uważa się te teorie jako przeciwstawne. W praktyce ład musi być oparty na przymusie i konsensusie. Trudność polega na tym, żeby optymalny ład znaleźć i przyjąć dla danego społeczeństwa. Tendencja, która panowała w okresie nowoczesności (do połowy XX wieku) była dominacja form organizacji społeczeństwa opartych na przymusie. Konsekwencją tego jest przyjęcie ustrojów scentralizowanych. Demokracja parlamentarna oparta na wolnych wyborach w epoce nowoczesności była instytucjonalna formą kontroli nad funkcjonowaniem aparatu państwowego oraz gwarantem przestrzegania praw obywateli. Zaczęła trącić na znaczeniu wraz z przejęciem w epoce po nowoczesności ujawniono coraz więcej jej wad, dysfunkcji itd., Zaczęła poszukiwać alternatywnych dróg zapewniających obywatelom realizację potrzeb indywidualnych i zbiorowych. Zrodziły się koncepcje demokracji partycypacyjnej , dialogu społeczeństwa i otwartej komunikacji i krytyki państwa demokratycznego. Pojawił się w rezultacie zwrot ku wspólnotowości jako zasadzie organizującej życie społeczne. Miała to być najlepsza płaszczyzna do rozwiązywania sporów. Centrum stanowi zasada subsydiarności, która stanowi fundament konstruowania instytucji publicznych. Przyjęcie tej zasady w efekcie spowodowało w wielu krajach Europy szeroko zakorzenione reformy zmierzające do dewolucji państwa.( Odbieranie państwu uprawnień) Procesy dewolucji objęły w pierwszej części państwa UE. Tego typu zmiany objęły także państwa Europy Środkowej, ale znacznie później. Dewolucja państwa przejawia się w postaci reform systemu rządzenia administracji publicznej, które opiera się na 2 dyrektywach:

- dekoncentracji (zadań, funkcji, odpowiedzialności i zasobów)

-decentralizacji

Dekoncentracja- rozproszenie władzy, przejawem tego jest urząd wojewódzki na czele z wojewoda.

Decentralizacja - domniemanie kompetencji na rzecz organów samorządowych.

Dewolucja państwa (odchudzenie) to nie sama dekoncentracja, musi tworzyć jej decentralizacja. W praktyce oznaczają one przekazywanie kompetencji, zadań i środków służących ich wykonaniu na niższy szczebel organizacji społeczeństwa (w Polsce - powiaty, województwa, gminy) Osią tego procesu jest upodmiotowienie społeczeństw terytorialnych. (mogą to być małe społeczeństwa lub duże) Decentralizacja zadań publicznych powoduje konieczność zbudowania ram prawnych, potrzebnych do podołania temu zadaniu. (Wykonaniu władzy) Jedna z najbardziej powszechnych form instytucjonalizacji władzy jest samorząd terytorialny. Samorządność sama w sobie wcale nie jest antidotum, panaceum, rozwiązaniem problemów demokracji. Tym samym samorząd terytorialny nie jest wolna od tych samych schorzeń, co demokracja (np., korupcja, nie prawność systemu, niekompetencja ludzi itd.,)

Proces dewolucji może mieć 3 modelowe wersje:

1. Proces oddolny, spontaniczny, w którym następuje autonomizacja autentycznych, utrwalonych historycznych wspólnot.

2. Proces odgórny, narzucony - proces dekoncentracji, przenoszenia, funkcji i zadań państwa do jednostek terytorialnych utworzonych decyzja władz centralnych.

3. Proces mieszany - tworzy się jednostki terytorialne w maksymalnym stopniu, oparte na realnych wspólnotach, zdolnych do przejęcia części państwa.

Najkorzystniejsza wersja dewolucji to taka, gdy siatka podziału terytorialnego kraju jest spójna i pokrywa się z siatką społeczności o charakterze wspólnotowym.

Samorządność, główne idee społeczne i koncepcje teoretyczne.

Zjawisko samorządności pojawiło się po raz pierwszy w formie demokracji ateńskiej. Dzisiaj mówiąc o tym okresie stosujemy określenie demokracja, ale można by było używać pojęcia „samorząd” i „samorządność”. Dotyczą one obywateli. Organizacja miast - państw obejmowała ogół obywateli. Pojęcia z tamtego okresu opisujące demokracje lokalna, z tego okresu pochodzą też pewne terminy określające instytucje. Te demokratyczne rozwiązania zastosowane przez starożytnych Greków powróciły w formie zmodyfikowanej. W średniowieczu pojawia się samorząd miejski studencki. Stosowano już pojecie samorząd a nie demokracja. Okres ten można uznać za prekursora samorządności lokalnej. W czasach nowoczesności pojawiły się samorządy zawodowe. Na początku XX wieku wraz z rozwojem robotników rozwija się - samorząd pracowników. Pojęcie samorządności można definiować przez odniesienie do pojęć pokrewnych: zarząd, zarządzanie, rząd w każdym przypadku oznacza instytucje sprawująca władze. W aspekcie rzeczowym te pojęcia się uzupełniają, wszystko ma swoje miejsce, tworzy uzupełniające się treści. G. Sartori - kontinuum od samorządzenia do rządzenia. Miedzy tymi terminami, trudno jest określić granicę. Samorząd może pochodzić od demokracji ateńskiej. Różnice miedzy demokracja państwową a lokalną: Nie ma zbyt widocznej różnicy, głównie różnica jest w nazewnictwie. Szczególnych różnic nie widać. Jest podmiot - społeczność. Władza wyłaniana jest w bardzo podobny sposób, z pośród członków tej zbiorowości. Cząstka ”samo” nie odnosi się do form na szczeblu państwowym, tylko do tych form rządzenia stosowanych we wspólnotach cieszących się autonomia. (np., grupa zawodowa, samorząd akademicki - o charakterze terytorialnym). Samorząd jest to realizacja zadań publicznych(dotyczą społeczności jako pewnej grupy), podejmuje także decyzje administracyjne 9eksmisja, wymeldowanie, pozwolenie na budowę, status bezrobotnego - (starosta), zasiłek mieszkaniowy). To wszystko to przedmiot. Zadania maja zaspokajać potrzeby całej społeczności lokalnej. Podmiotem jest społeczność lokalna, zorganizowana z mocy prawa w terytorialny związek samorządu. Właściwe kryterium bycia w danej wspólnocie jest zamieszkanie. Ze społeczności terytorialnej nie można nikogo wykluczyć, ale można go pozbawić funkcji. Sama samorządność nie jest zjawiskiem jednoznacznym, faktyczne działanie samorządu wymaga spełnienia szeregu warunków. Samorządność to pewne wyzwanie etyczne. Sprawne, pożyteczne funkcjonowanie samorządu musi być ukształtowane na silnie zakorzenionym w danej społecznym systemie wartości z etycznymi, które wyznaczają postępowanie ludu w odniesieniu do dóbr wspólnych. Gdy brakuje norm etycznych, samorząd jest dysfunkcjonalny. Wypełnienie formalno - prawnych warunków istnienia samorządu nie oznacza faktycznej zdolności samorządności do sprawowania samodzielnej władzy w danej zbiorowości. Aby działał prawidłowo musi wykształcić pewną regulację etyczna- dotyczącego dobrowolnego podporządkowania się władzy przez wszystkich członków społeczności lokalnej i do tych wartości należą przede wszystkim:

-wspólnotowość (poczucie wspólnoty wśród mieszkańców danego terytorium, idea wspólnego dobra i jego ważności dla wszystkich mieszkańców społeczności, uznanie interesu społecznego nad partykularnym interesem członków tej społeczności w sytuacjach uzasadnionych względami społecznymi. Gotowość do ponoszenia pewnych wyrzeczeń na rzecz tej społeczności.

-solidarność ( uznanie swojej współodpowiedzialności za sprawy społeczeństwa i jej obywateli, gotowość do działania na rzecz jej rozwiązywania, do wkładania swojego wkładu na rzecz społeczności.

-lokalność ( uznanie specyfik lokalnych, odmienności za coś szczególnego, ważnego, godnego starań, ochrony i kultywowania poczucia odrębności od członka innej zbiorowości

-autonomiczność ( uznawanie samodzielności za dobro cenne, godne wysiłku, akceptowanie odpowiedzialności za swoje sprawy, niezależność jest niezbędnym elementem.

Modelowe zasady samorządności.

Warunkiem podstawowym zakorzenienia się procedur samorządności jest względna autonomia obsługujących je instytucji, oraz społeczności lokalnej względem państwa. Autonomia ta jest podstawą, jej warunkiem, ale i jej celem. Autonomia jest konieczna. Bo często dzieje się tak, że samorząd ma tyle władzy ile zdoła wydobyć od demokracji narodowej. Rzadko dzieje się tak, ze demokracja narodowa oddaje władze tym społecznością samorządowym. Warunkiem skuteczności „wyszarpywania” władzy jest mobilizacja społeczności lokalnej, która wywiera nacisk na władze. Można, zatem mówić o potrzebie i wymogu lokalnego obywatelstwa, które oznacza istnienie pewnych predyspozycji do uczestniczenia w załatwianiu spraw ważnych dla lokalnej społeczności.

Drugim warunkiem jest owa partycypacja społeczeństwa. Spełnienie tych dwóch warunków wymaga tego, aby na tzw, rynku działy się rzeczy ważne dla tej społeczności. Autonomiczność musi być jednakże odnoszona do zdolności i możliwości rozwiązywania spraw ważnych dla danej społeczności. Uznaje się za kryterium autentycznej samorządności, należy przyjąć dostosowanie pomiędzy zdolnością do podejmowania i wdrażania decyzji, a charakterem i zakresem problemów, które maja w swoich kompetencjach organy samorządowe. Tym samym brak adekwatności występuje wówczas, gdy przypisane samorządowi zadania przekraczają finansowe, materialne i organizacyjne środki stawiane do ich dyspozycji. Jest to najczęstsza przyczyna zniekształceń samorządu terytorialnego, która objawia się uzależnieniem od innych ośrodków władzy publicznej, głównie administracji centralnej. Dla poprawności funkcjonowania samorządu, lepiej żeby był skrojony na miarę. Przeciwne rozwiązanie ujawnia się w pewnych zaburzeniach dotyczący realizacji potrzeb społecznych, to prowadzi do pewnych frustracji, a one z kolei do anomi, czyli rozbicia, rozkładu struktur samorządowych.

Dwa warunki wstępnego funkcjonowania samorządu:

1. Niezależność od struktur państwa

2. Partycypacja społeczeństwa. Mają one charakter kontinuum. Samorząd umiejscawia się na tym kontinuum od pełnej niezależności do całkowitego podporządkowywania. Na to umiejscowienie maja wpływ takie czynniki jak:

-subiektywne ( wzorce działań, postawy aktorów społecznych)

Oprócz tych warunków kluczowe SA dwie zasady:

• Subsydiarność

• Decentralizacja władzy

Ad 1.

Pisu Xi „Quadrogesino Anno” - po raz pierwszy po polsku” o odnowieniu ustroju społecznego i dostosowaniu go do Ewangelii. Wywodzi się z nurtu filozofii chrześcijańskiej i szeroko rozumianego personalizmu. Zakłada ona, że społeczeństwo wyższego rzędu nie powinno ingerować w sprawy społeczeństwa niższego rzędu. W odniesieniu do działań administracji publicznej zasada ta oznacza przyjęcie podziału władzy od dołu, do góry i taka rolę państwa, która w minimalnym stopniu ogranicza i przejmuje samodzielność i odpowiedzialność ludzi, ich rodzin, wspólnot i zbiorowości za warunki życia indywidualnego i zbiorowego. Jako zasada organizacji państwa, zasada ta oznacza takie rozłożenie zadań, w którym państwo jako całość wykonuje tylko te działania, które nie mogą być realizowane przez samych obywateli, ich wspólnoty lub organizacje. Innymi słowy zasada ta, to takie oddalne konstruowanie społeczeństwa, w którym kolejne szczeble org, życia zbiorowego tworzone są wtedy, gdy zadanie przekracza możliwość wykonania grupy niższego rzędu lub też jest wykorzystywane lepiej, efektywniej przez grupy wyższego rzędu. Zasada ta stoi na straży niezależności tych struktur najniższych. Akceptowanie zasady subsydiarności przyjmują także dokumenty międzynarodowe. Jest podstawa relacji miedzy niższymi i wyższymi segmentami administracji publicznej.

Ad2.

Termin decentralizacja ma wiele znaczeń, najczęściej przyjmuje się, że jest to system administracyjny państwa. W którym obok centralnego ośrodka władzy, czyli rządu oraz głównego, terenowego, istnieje odmienny typ, rodzaj samorządowej administracji terenowej, niezależny, samodzielny, w stosunku do administracji rządowej. Kryterium nadzoru nad polskim samorządem terytorialnym to kryterium legalności, czyli zgodności z obowiązującym porządkiem prawnym. Nadzór sprawuje: premier, wojewoda, i regionalna izba obrachunkowa. Wg innych autorów decentralizacja przejawia się w ustawowym przeniesieniu odpowiedzialności publiczno - prawnej za realizację określonych zadań na samodzielne podmioty, władze lub instytucje administracyjne nienależące do scentralizowanej adm, rządowej. Podstawowa formą tak rozumianego procesu decentralizacji jest samorząd. Cechą adm, zdecentralizowanej jest wyposażenie organów samorządowych samorządowych atrybuty władzy państwowej w ściśle określonym zakresie oddanym im przez państwo. Podstawowa korzyść z wdrążenia zasady decentralizacji wiąże się z terenowym przybliżeniem podmiotu, który jest właściwy do załatwienia danej sprawy. W konsekwencji prowadzi to do wzrostu poczucia odpowiedzialności za podejmowane działania, daje lepszy obraz sytuacji, w tym zakresie. Decentralizacja związana jest także z większą przejrzystością podejmowanych działań i podejmowania procesów decyzyjnych.

Cechy decentralizacji władzy:

1. Ustawowe oddzielenie kompetencji i zadań organów adm, samorządowej i rządowej

2. Prawne określenie zasad i form ingerencji organów narodowych w działalność organów samorządowych stanowiące gwarancję względnej samodzielności organów samorządu terytorialnego terytorialnego stosunku do organów rządowych

3. Ustawowe określanie środków, instrumentów, form i podmiotów sprawdzających nadzór weryfikacyjny nad zdecentralizowanymi organami samorządu terytorialnego

4. Ponoszenie pełnej odpowiedzialności za ogół realizowanych działań publicznych przez organy samorządu powołane do ich realizacji.

Konstytutywna cechą adm, zdecentralizowanej jest wyposażenie jej w samodzielność w zakresie wykonywania prawa. Autonomia: wyższa samodzielność, przyznanie organom zarządzającym kompetencji do stosowania prawa rangi ustawowej. Decentralizacja oznacza istnienie dwóch ośrodków władzy: org, rządowe i samorządowe. W ramach oceny stopnia decentralizacji władzy można mówić o 5 sferach:

1. Polityczna

2. Funkcji władzy publicznej

3. Własności i gospodarki komunalnej

4. Finansów publicznych

5. Administracji, personelu administracyjnego.

Proces decentralizacji stanowi zwykle istotny czynnik rozwoju lokalnego i regionalnego. Społeczna autentyczność pojawia się wtedy, gdy społeczność lokalna aktywnie uczestniczy w działaniach samorządu. Zasada decentralizacji sprzyja budowaniu społ, obywatelskiego, wdrażaniu zasad partycypacji społecznej. Oddolne działania społeczne umacniają rozwój społeczny.

Wspólnota lokalna jako kategoria zbiorowości społecznej.

Człowiek- jednostka potrafiąca kontaktować się z innymi, potrafi rozumie żyć w zbiorowości. Zbiorowości te trwałe kształtują jej strukturę.

Etapy tworzenia zbiorowości społecznej:

1. Tworzenie styczności społecznej:

1. styczność przestrzenna - uświadomienie sobie przez jednostki istnienia innych osób, używamy tej samej przestrzeni

2. Styczność psychiczna - przeradza postrzeganie innych osób w łączność interpersonalną, która może rodzić zainteresowanie innymi osobami, wynikające z innych cech jednostek

3. Styczność społeczna - wprowadza w życie złożone układy stanowiące punkt odniesienia dla przedmiotów o charakterze materialnym, bądź duchowym w celu urzeczywistnienia kontaktu z daną osobą

2. Wzajemnego oddziaływania - polega na systematycznym i trwałym wykonywaniu czynności rodzących u innych jednostek określone reakcje. Przyczynia się to do odwzajemniania działań tej drugiej jednostki. Grupy tworzą wzory działań, które obowiązują w danej zbiorowości, np., pozytywne nakłanianie, naśladownictwo czy wmuszanie zachowań.

3. Kształtowanie się stosunków społecznych, wzajemne reakcje unormowane między jednostkami na gruncie pewnej wspólnej płaszczyzny. Jest zawsze dwustronny. Obowiązuje zawsze sprężenie zwrotne. Stosunek społ, wprowadza podstawę oczekiwań jednostek wchodzących w skład tej zbiorowości.

Zbiorowość społeczna to takie skupisko ludzi, w którym utrzymuje się więź społeczna. Na więź społeczną składają się:

-instytucje społeczne

-cały zakres stosunków społecznych

-środki kontroli społecznej(formalne, nieformalne organizacje, które obejmują wyznaczanie ról i pozycji społecznych. Pozycja społeczna jest zbiorem praw i obowiązków, które przysługują danej jednostce. Rola społeczna współtworzona jest przez wzory zachowań przypisane do określonej pozycji społecznej. Pojęcie roli wynika z pozycji społecznej.

W socjologii wśród zbiorowości społecznej można wyróżnić kilka kategorii:

1. Zbiór społeczny - ogół ludzi posiadających cechę wspólna wyróżniona przez obserwatora zew,. Może tworzyć kategorie.

2. Grupa społeczna, - co najmniej 3 osoby powiązane prawnym stosunkiem społecznym uregulowanym przez instytucje. Grupa posiada wspólne wartości, zasadę odrębności (granice należenia i nie należenia do grupy) Posiada także pewna organizacje wewnętrzną.

3. Krąg społeczny - liczba osób, które stale się ze sobą spotyka, ale nie ma zasady odrębności. W znacznie mniejszym stopniu, oddziaływuje na jednostki.

4. Środowisko społeczne - zbiorowość poszczególnych osób jak i całych, gróp, która oddziałuje na człowieka. Ukształtuje każdą osobe.

5. Pary i dwójki(diady) - łączą je różne więzi: małżeństwo, emocjonalne, seksualne, towarzyskie, wychowawcze

6. Wspólnota terytorialna - zbiorowość o charakterze terytorialnym w ramach, której jej członkowie mogą zaspokajać swoje potrzeby.

Zbiorowości mogą być odizolowane (tłum, audytorium) Możemy rozpatrywać je ze względu na powiązania ze środowiskiem geograficznym i przestrzennym lub ze względu na zaspakajanie potrzeb obiektywnych (utrzymanie się przy życiu) i subiektywnym (poczucie więzi emocjonalnych czy działań altruistycznych) Procesy zachodzą w ramach wspólnot, koncentrują ludzi w różnych miejscach: ( miejscach miastach - urbanizacja). Można uznać, że wspólnotą lokalna nazywamy zbiorowość, której członków łączy więź i znajduje się w jej ramach styczność bezpośrednia. Wyznaczona zostaje rola i pozycja poszczególnych członków tej zbiorowości a w konsekwencji kształtuje się organizacja wewnętrzna. Terytorium jest najistotniejszym elementem wyróżniającym się wspólnotę.

Definicje wspólnoty lokalnej oraz jej typy.

Istnieje wielość podejść definiowania wspólnot lokalnych. Są bardzo rozbieżne. 94 Warianty, sposoby definiowania wspólnoty lokalnej.

3 najistotniejsze elementy def, wspólnoty lokalnej:

1. Interakcje społeczne

2. Terytorium

3. Więzi łączące mieszkańców

Wspólnota jest organizacja, która wywiera przymus na jednostkę. Sposób prezentowania wspólnoty lokalnej może wynikać z 4 nurtów - postrzegania życia społecznego:

1. Określa życie lokalne w kategoriach pojęciowych, odnoszących się do systemu społ, jego funkcji i struktury. T Parsons, M Stavey, R. Warren

2. Społ, lokalne, są rozpatrywane przez system interakcji, jakie zachodzą między jej członkami. Społeczność rozumiana jest jako sprzeczność partykularnych interesów jednostek

3. Wspólnoty to odrębne twory całości, w których podkreśla elementy izolacyjne E. Pack, E. Burges zwolennicy tego systemu

4. Wspólnota ujmowana jest jako wartość pozytywna, dzięki której członkowie odczuwają do niej przywiązanie.No Iverson, R.M McIver. Większość sposobów definiowania mieści się w nich konstytutywne elementy:

• Wydzielone terytorium, ludność

• Zespól instytucji społecznych obejmujących swym działaniem członków tej wspólnoty

• Poczucie przynależności i zrodzone na jego podłożu zaangażowanie w sprawy całej wspólnoty

Cztery stanowiska wg przeglądu literatury definiowania wspólnoty lokalnej:

1. Ekologiczne - R.McKeuzie - społ, żyje w przestrzeni gdzie zachodzą pewne procesy(walka o teren) Wchodzą jednostki we wzajemny konflikt. Wyróżnia dwa poziomy organizacji społeczeństwa:

• Biotyczny - związany jest z pierwotna adaptacja środowiska w pierwszych fazach. Pojawia się podział lub współpraca jednostek zlokalizowanych na określonym terytorium

• Kulturalny - dotyczy tworzenia i rozwoju instytucji społecznych, krystalizowania się postaw i ról społecznych. Stanowisko ekologiczne postrzega strukturze społeczną jako pochodna warunków geograficznych, przestrzennych i przestrzennych tym zakresie bada zachowanie jednostek

Interakcyjne - G. kOMENS, K, Leuin, Sanders optują za ty, że najważniejszym zjawiskiem zjawiskiem charakterze społecznym jest interakcja

- wzajemne oddziaływanie na siebie jednostek przy użyciu kodów kulturowych np., języka. Wszystkie zjawiska społeczne związane są z działaniami i oddziaływaniami, jednostka jest podmiotem i przedmiotem działań jednocześnie. Interakcje mogą rodzić przeróżne procesy: konflikt, asymilacja, nacisk, alienacja itp,. Proces interakcyjny powstaje zawsze na bazie dwóch jednostek - oddziałujących na siebie, używających kodu. Następnie są wzajemne oddziaływania, kończy się na samej interakcji zachodzącej - środowisku społecznym. Wyróżnia się jeszcze interakcjonizm symboliczny i analizę sieci społecznej. Analiza oznacza, że zachowania jednostek SA przewidywalne i tworzą siec wzajemnych powiązań. Interakcjonizm skupia się na symbolach, znakach tworzących rdzeń interakcji.

3. Teorii działania - M. Weber, MacIver - ludzie wchodzą ze sobą w kontakt w trakcie zaspokajania przynależności. Źródeł powstania społ, lokalnej należy dopatrywać się w rywalizacji, zaspokajaniu celów politycznych, kultur. Pojawiają się postawy solidaryzujące.

4. Funkcjonalno - strukturalne - V. Paleto, R. Merton, Parsous- zakłada, że zycie społeczne należy sprowadzić do postaci systemu społ, składającego się z elementów pozostających ze sobą w stosunkach zależności. System społ, w skali mikro jest częścią systemu w skali makro. Jest sam w sobie systemem, społ, ale jest częścią innego systemu społecznego i wchodzi z nim w pewne zależności.

Polityczny charakter wspólnot lokalnych.

Początków samorządu terytorialnego należy upatrywać w upadku form społeczeństwa stanowego. Wraz z powstaniem nowych zjawisk społ, jednostka uzyskuje coraz szersze prawa publiczne. Człowiek- władza, relacje ulegają istotnym przekształceniom. Wraz z rozwojem instytucji samorządu kurczy się okres władzy państw. Pojawiają się oddolne inicjatywy, które próbują zagospodarować przestrzeń polityczna uwzględniona od właściwości państw. Procesy nakładające coraz większy stopień samodzielności władzy lokalnej. Przestrzeń zagospodarowywuje dla siebie władza samorządowa. Konstytuanta 1789 nadawała gminie niezawisłośc i nie podleganie hierarchicznej podległości organów administracji publicznej wyłania się model społeczeństwa obywatelskiego. Wynika to z tego, że nadaje się człowiekowi większe znaczenie uznając go mza obywatela. Od zaszczepienia jednostką postaw obywatelskich jest uzależniony proces w rozwoju społeczno obywatelskiego. Samorząd terytorialny jest stworzony przez obywateli. Ma to ujednolicić obywateli. Samorząd traktowany jako wyraz samodzielnego traktowania w sprawach najbliższych obywatelowi może najpełniej kształtować wzory obywatelskości. Uniwersalnych wzorów obywatelskości nie ma. Wspólnota lokalna nie do końca jest przygotowywana do kształtowania przy rozwijaniu tych wartości, które mogą się przyczynić do rozwoju form społ, obywatelskiego. Rewolucja francuska przyczyniła się do zmian struktury społ,. Jedna z cech społ, obywatelskiego jest zdolność do organizowania się w stowarzyszenia w celu zaspokajania potrzeb. O tym czy dane potrzeby będą realizowane decyduje siła tego stowarzyszenia, jego zdolność do skutecznego wpływu na władzę do właściwej prezentacji swoich celów. Wspólnota lokalna może przyjmować formę wspólnoty politycznej w zakresie działań zmierzających do zdobycia i utrzymania władzy oraz posiadania wpływu na mechanizmy decyzyjne. Nie wszyscy członkowie wspólnoty lokalnej SA członkami wspólnoty politycznej, SA nimi Ci, którzy reprezentują społeczność lokalna. Decydują się na udział w lokalnym życiu politycznym.

W starożytności nie odróżniano wspólno politycznych od lokalnych. Wspólnotowy charakter wyraża się w realizacji interesu publicznego „respublica”- państwo jako rzecz publiczna „Cyceron” - jest sprawa wspólna, o która wszyscy musza dbać. „Societas Civitis” - społeczeństwo obywatelskie. Rewolucja angielska przyczyniła się do pewnej reaktywacji, rozmyśleń między społeczeństwem a wspólnotą polityczną(państwo). Na tej podstawie Locke odróżnił społeczeństwo a państwo. Rząd, który lekceważy interesy społeczne nie ma racji bytu. Cechy społeczeństwa obywatelskiego:

-więzi międzyludzkie

-związek emocjonalny

-rozwiązywanie sporów na zasadzie konsensusu. Locke dostrzegł kształtowanie nowego etapu w rozwoju społeczeństwa w postaci wspólnoty obywatelskiej. Konieczne jest wyposażenie wspólnoty w prawo wybierania swoich przedstawicieli, aby dla dobra ogółu mogli podejmować decyzje. Wspólnota polityczna posiada cechy, które wykraczają poza politycznie ukształtowane postawy(solidarność zaangażowanie, pomoc, sympatia) Czynniki poza polityczne są niezbędnym warunkiem do tworzenia zamkniętej całości. Identyfikacja ze wspólnota wynika także z przyjęcia nadrzędności, zasady terytorialnej dominacji. Przebieg procesu ubiegania się o władzę jest tym co odróznia wspólnotę lokalną od wspólnoty politycznej. Relacja władzy do podległych jej członków jest efektywniejsza, bliższa obywatelowi. Wspólnota polityczna jest forma aktywności podejmowanej przez członków wspólnoty lokalnej. Na politycznej arenie działania wspólnoty lokalnej może najpełniej rozwijać się samorząd, który działa poprzez swoje organy wyłaniane w wyborach powszechnych. Sposób sprawowania władzy przez wspólnotę lokalną - bezpośredni - stanowi wyraz konsolidowania się społeczeństwa obywatelskiego w wymiarze samorządowym.

Formy wspólnoty lokalnej

Wspólnota jako zbiorowa płaszczyzna może przybierać rózne formy istnienia:

1. Kryterium przestrzenno - ilościowe- określa plan członków, tworzy wspólnote, na jak dużym terytorium przebywają. Z tego punktu widzenia wybieramy wspólnotę:

1. rodzinno - towarzyską

2. lokalną

3. państwową

4. międzypaństwową

ad. A

Skupia ludzi ze względu na istniejące więzi, pokrewieństwa i przyjaźnie

Ad. B

Skupia ludzi do 5000 członków

Ad.C

Jest wytworem państwa, pojawia się w granicach panstwa, obywatele SA członkami.

Ad.D

Np. UE, przybiera formy ponadpaństwowe.

2. Ujecie teologiczne- zwolennikiem tego poglądu jest J. Rawls, który odróznia wspólnoty polityczne od społecznych. Ta wspólnota ma jednoczesnie wymiar społeczny i polityczny.

3. Wspólnoty o charakterze ekonomicznym.

4. Wspólnoty o charakterze kulturowym.

5. Wspólnoty o charakterze o religijnym.

Każda z nich skupia jednostki zamieszkałe na określonym terytorium ze względu na realizacje potrzeb i celów. Wspólnota o charakterze ekonomicznym opiera się na rozwoju więzi gospodarczych obywateli wspólnoty kulturowej. Łączy więź duchową, wspólnota religijna dąży do kultywowania swoich tradycji. Wspólnoty między kulturowe to takie, które wytworzyły się podczas dyfuzji kulturowej. Jest to efekt globalizacji - zniesienie granic kulturowych. Dwa prądy:

-ujednolicenie gustów i potrzeb rozwoju społeczeństwa informatycznego

-wzrostu ku tradycji, ku czemuś, co stałe i nie zmienne.

Człowiek definiuje się w kategoriach wspólnoty lokalnej. Określa swojej miejsce w świecie, dzięki wspólnocie lokalnej. Wspólnota lokalna może być wspólnota polityczną. Wspólnota polityczna skupia się na tych elementach życia społecznego, które koncentrują się na procesie decyzyjnym oraz na utrzymaniu władzy i zdobyciu jej. Nie wystarczy, ze członkowie tej wspólnoty maja ambicje do sprawowania władzy. Wspólnota polityczna nie obejmuje swoim zasięgiem całego obszaru społeczności lokalnej, ale tylko jej część. Wspólnota ekonomiczna jest struktura pierwotną. Dzięki kontaktom o charakterze interpersonalnym oraz skrzywieniu ekonomicznym rozwijają się jednostki a także grupy. Wspólnota religijna skupia członków na podstawie charakteru, otaczającego świata. Wyraża ona odrębność, przyczynia się do izolacji wspólnot. Wszystkie te typy tworzą jedna całość.

Ewolucja relacji miedzy wspólnota lokalna a samorządnością:

Istota samorządności dla wszystkich zorganizowanych społeczeństw. Instytucjonalizacja wspólnot mieszkańców danego terytorium określa skutki o charakterze prawnym, politycznym, które SA odczuwalne przez ich członków. W miarę rozwoju, wspólnoty lokalne wypracowały metody radzenia sobie z problemami, jednocześnie doprowadziły do powstania instytucji, które staja na straży porządku społecznego., Które działają przeciwko konfliktom społecznym. Na każdym etapie rozwoju samorządności można dostrzec elementy samorządności, ale dopiero, gdy jednostki otrzymały większy zakres praw można mówić o samorządności. Okres rewolucji francuskiej jest tłem dla samorządności. To wtedy jednostki otrzymują większy zakres swobody.

Wiek XIX to przewartościowanie pojęć o samorządności. Zaczyna mieć większe znaczenie. Wtedy rodzi się samorząd gospodarczy i samorząd zawodowy. Wiek XX jeszcze w większym stopniu przyczynił się do rozwoju samorządności rozumianej jako wyraz dążeń wspólnoty lokalnej do samostanowienia, poszerzenia praw wyborczych, ustanowienia porządku w Europie. Wzrost demokracji na szczeblu lokalnym. Wzrost demokracji obywatelskiej wpływa na pogłębienie decentralizacji władzy.

Demokracja lokalna i społeczność obywatelska.

Społeczeństwo obywatelskie jest warunkiem i efektem demokracji, wspólna ideą dla tej koncepcji jest kwestia uwzględnienia samodzielności społeczeństwa relacji z państwem i jego władzami. Społeczność zachowuje swoja podmiotowość niezależnie od podmiotowości państwa. Na zdolność do samo organizacji bez względu na to, jaki ustrój panuje. Zawsze interesy społeczności SA nadrzędne. Dakrendorf - ustrój liberalny wymaga współdziałania instytucji politycznych, które umożliwiają zmianę władzy bez użycia siły. Wymaga instytucji społ, które umożliwiają autonomiczne manifestowanie interesów wartości i preferencji w tym znaczeniu mówimy o społ, obywatelskim. Demokracja i społeczeństwo obywatelskie musza się sprzymierzyć, aby mówić o rzeczywistej wolności.

3 elementy opozycji:

a) poziomej albo pionowej organizacji społecznej

b) społeczeństwa wycofanego albo uczestniczącego

c) społeczeństwa otwartego lub zamkniętego

• Powiązanie o charakterze poziomym w społeczeństwie obywatelskim - są one skutkiem własności prywatnych prywatnych gospodarce. W życiu politycznym przejawiają się one między innymi wielością współzawodniczących partii i grup interesu. W życiu społecznym wiążą się z istnieniem innych organizacji. Duża rola przypada samorządowi lokalnemu. Społeczeństwo obywatelskie tworzy sieć powiązań o różnym charakterze

• Społeczeństwo wycofane lub uczestniczące. Społeczność uczestnicząca aktywnych obywateli, działają na płaszczyźnie publicznej jako podmioty indywidualne lub zbiorowe. Celem ich jest wyrażanie własnych celów, realizacja idei. Pasywność stanowią oznaki słabości bądź brak społ, obywatelskiego

• Społ, zamknięte lub otwarte. Społeczeństwo obywatelskie zmierza do społeczeństwa otwartego tzn, takiego, które ocenie wszelkie działania z perspektywy dobra jednostek. Z drugiej strony stawia wyraźnie ograniczoną dla władzy, redukuje przymus jako wszechobecna metodę kształtowania zachowania społeczeństw. Wysoka mobilność chroni obywateli przed uprzywilejowaniem wyrastającym na bazie bogactwa albo władzy. Władza to służba dla dobra wszystkich obywateli.

Czynniki rozwoju społ, obywatelskiego:

1. Równowaga społeczna - należą do nich regulacje prawne, instytucje, organizacje, których głównym celem jest łączenie interesów poszczególnych segmentów społecznych

2. Związane z kulturą obywatelstwa, akceptowanie wartości, przekonań, które są w gotowości. Pewna świadomość uczestnictwa w społeczeństwie, uznanie i wypełnianie obowiązków wobec państwa, społeczeństwa i jego członków.

W wyniku oddziaływania prawa i kultury możliwe jest nawiązanie dialogu, który pozwala na przybliżenie społeczeństwa do osiągnięcia stanu wszystkich segmentów, które te społ, tworzą. Cechami konstytutywnymi modelowego społeczeństwa obywatelskiego SA:

1. Upodmiotowienie obywateli we wszystkich możliwych sferach aktywności obywatelskiej

2. Stworzenie sieci autonomicznych instytucji społ, i stowarzyszeń urzeczywistniających zasady reprezentacji samorządności pluralizmu.

Świadomy i aktywny obywatel jest warunkiem tego społ, obywatelskiego i efektem społ, obywatelskiego.

Celem tego społ, jest stworzenie obywatela.

Postęp zobywatelnienia:

-podział miedzy społ, obywatelskim a politycznym. Alex Tocquevielle wyróżnił 2 sfery społ, obywatelskiego:

a) cywilne

b) polityczne (sfera zorganizowania politycznego)

2 typy hegemonii:

a) panowanie

b)kierowanie

Odpowiadają im dwa typy systemu instytucjonalnego:

1. Pakowanie = odp., społeczność polityczna

2. Skierowanie = społeczność obywatelska

a siła i przymus

b kształtuje poglądy i formy obyczajów.

Zachowanie równowagi miedzy tymi typami społeczeństwa albo brakiem dominacji jednego z nich. Kształtowanie systemu lokalnego samorządu, który stwarza warunki zakorzenienia się instytucji społecznych, formułuje rzeczywistą postać praw obywatelskich. Organy pozarządowe wspomagają samorząd terytorialny.

Aktywność obywatelska, zbiorowa i indywidualna

Działania o charakterze obywatelskim odnoszące się do sfery dobra wspólnego, do sfery spraw publicznych, łączące w sobie zaangażowanie, zaufanie, niezależność i solidarność społeczną. Odpowiedzialność za wspólnotę zawiera w sobie aktywność społeczną i polityczną i ekonomiczną. Podstawowe kryterium wyróżniania aktywności obywatelskiej to realizowanie celów pożytku publicznego. Pożytek publiczny określany jako działalność spełniajaca cele szlachetne i użyteczne prowadzona w sferze działań publicznych. Można go rozumieć na 3 sposoby:

1. Każde działanie społ, użyteczne, nie tylko działanie społ, dóbr i usług, ale także działania mające na celu wykształcenie cech społeczeństwa

2. Zawężenie poprzedniego, czyli dostarczenie dóbr i usług ogranicza się do 2 grup:

1. Osoby zagrożone, poszkodowane społecznie

2. Osoby szczególnie cenne dla społeczeństwa

Kryterium przedmiotowe działania pożytku publicznego obejmują szczególne obszary oświaty, pomocy społecznej

3. Pożytek publiczny rozumiany jako dostarczanie usług, ale tylko na zew, tej organizacji.

Aktywność obywatelska w Polsce objawiała się:

1. Sektor organizacji pozarządowej

2. W postaci lokalnych społ, obywatelskich

2004 - 53 000 organizacji pozarządowych, większość stanowiły stowarzyszenia. 91% Powstało po 89' roku. Zatrudnienie ma od 64 - 100 000 osób, co stanowi zaledwie skalę 0,6 do 1,2 % zatrudnionych poza rolnictwem. Ok. 385 sport, turystyka, rekreacja, 19,65 kultura, sztuka, 10,% edukacja, 10% usługi socjalne, 8,2% ochrona zdrowia, 6,5 % rozwój lokalny, 9.6% Ochrona środowiska, 80% nie ma żadnego własnego majątku.

PARTYCYPACJA Uczestnictwo we wszystkich organizacjach

OBYWATELSKA :

Austria 63,7 77,4

Belgia 54,7 78,4

Czechy 32,8 50,1

Dania 60,7 93,0

Finlandia 45,3 83,7

Grecja 14,4 25,6

Niemcy 57,3 73,5

Norwegia 67,3 86,7

Polska 12,4 24,8

Liczba członków w Polsce w organizacjach pozarządowych do 8 mln. Polskie społ, mimo reformacji bardzo zadko przyjmuje obraz wspólnoty obywatelskiej. Organizacje ad hoc - spontanicznie do wykonania jakiegoś działania

Wspólnoty lokalne w warunkach globalizacji

Localizm oznacza konkretne miejsce w przestrzeni. Wspólnota lokalna to byt o charakterze miejscowym. Lokalizm wspólnoty lokalnej może być rozumiany jako połączenie ładu społecznego z ładem politycznym i przestrzenią. Wyraża się to w osiadłym trybie życia wspólnoty lokalnej dzięki temu może dochodzić do lokalnego zagospodarowania przestrzeni. Miejsce - prywatna ojczyzna, miejsce gdzie przychodzimy na świat, zdobywamy cechę lokalizmu. Jest to miejsce pierwotne. Pojecie ojczyzna od starożytności oznacza związek między domem a kosmosem, czyli resztą. Jest to wyraz jednostki. Człowiek definiuje się przez lokalizm. Dom zamknięty staję się miejscem, a miejsce to pewne centrum spokojnych wartości. Miejsce to bezpieczeństwo. Jednostki tworzą gminy, które władają określoną przestrzenią. To wszystko stanowi układ lokalny - rzeczywistość, która nas otacza. Dochodzi to wykształcenia tożsamości w jednostki lokalizmu. Upodabnia nas do innych, stanowi o tym, co nas odróżnia od innych. Każdy z układów lokalnych niesie okres wartości od dojrzałości wspólnot lokalnych zależy czy też wartości pozostaną lokalne czy staną się uniwersalne. Globalizmy - globalizacja niesie swoje wartości coraz bardziej uniwersalne, które maja coraz szersze grono popierających je: globalizacja niesie taki sposób życia, który jest opozycja do tego pierwotnie preferowanego w wspólnotach lokalnych. Wartości globalne przenikają do wspólnot lokalnych. Dostosowawczym kosztem jest zanik kultur lokalnych, które charakteryzowały społeczności lokalne. Lokalność to poziom autonomii społeczeństwa, to kultywowanie wartości, ale także samorządność, która przejawia się w partycypacji społ, obywatelskiego. Proces globalizacji decyduje o zanikaniu społ, lokalnych, pojawiają się nowe wspólnoty lokalne i stanowią wyraz między rozdźwiękiem władzy a obywateli. Łatwość przyswajania wartości globalnych jest w dużych miastach, metropoliach. Kształtuje nowa struktura społ., Nowy ład jest luźniejszy od poprzednich tradycyjnych wspólnot lokalnych. Zwiększona mobilność prowadzi do zwiększonej anonimowości jednostek. Globalizacja rozsuwa relacje miedzy ludzkie i między grupowe. Człowiek jest jednostka a nie częścią wspólnoty. Człowiek utracił swa tożsamość. Metropolizacja - wyodrębnienie pierwiastka lokalności z kultury miejskiej. B. Fałowiecki 3 sposoby poszukiwania tożsamości w sferze globalnej:

1. Tożsamość - ubiór, fryzura - maja charakter znaku, są wyrazem światopoglądu

2. Tożsamość oporu - manifestowanie postaw anty modernistycznych, kultywowanie tradycyjnych wartości pierwotnych

3. Tożsamość protestu - bycie przeciw wszystkiemu (manifestacja) parady i protesty

---