PSYCHOLOGICZNE KONCEPCJE CZŁOWIEKA Behavioryzm - koncentracja na zchowaniu, czyli tym, co można obserwować - pominięcie roli osobowości człowieka - czł. jako jednostka działająca wg zasady bodziec-reakcja -czł. - istota z natury egoistyczna - modyfikacja zachowań czł. przez system wzmocnień pozytywnych i negatywnych (nagród i kar) Psychol. Humanistyczna - czł. z natury istotą dobrą; jednostka patologiczna-wytwór „złego środowiska” - docenianie roli osobowości czł., zwłaszcza wartości wyższego rzędu: zdolności do miłości, przyjaźni, wyrzeczeń - dążenie do samorealizacji Teoria hierarchii potrzeb Abrahama Maslowa: 5. samorealizacja 4. p. osiągnięć 3. p. społeczne 2. p. bezpieczeństwa 1. p. fizjologiczne 1,2-potrzeby niższego rzędu, podstawowe, bez ich zaspokojenia nie można zaspokoić p. wyższego rzędu 3-każdy czł. jest z natury istotą społeczną 5-dążenie do rozwoju (rozw. talentów) Psychoanaliza -pierwsza koncepcja, w której pojawią się problem osobowości Osobowość czł. to 3 elementy: 1. superego (normy i zasady etyczne; powstaje pod wpływem środowiska- rodzina, szkoła) 2. ego („ja”) 3. sfera ID (głos namawiający do złych zachowań; wrodzone skłonności) -odkrycie istnienia i znaczenia podświadomości -czł. jako istota z natury zła, podporządkowana wrodzonym instynktom, np. walki, agresji; zdominowana przez popęd seksualny -odkrycie roli dzieciństwa w życiu czł. -teoria ta stała się podstawą do rozwoju psychoterapii
PROCESY POZNAWCZE Są to procesy psychiczne, dzięki którym poznajemy świat -spostrzeganie (postrzeganie, percepcja), zmysły -pamięć -uwaga (zdolność do ASPIRACJE -dążenie do osiągnięcia zamierzonych celów i realizacji ideałów życiowych -jeden z elementów osobowości czł (nabyty, nie wrodzony) -powstaje n podstawie oceny poprzednich doświadczeń życiowych Poziom aspiracji: -skala trudności zadań, które stawia przed sobą czł -trudności te można oceniać obiektywnie(porównanie zdolności i możliwości do celów) i subiektywnie (samoocena) Na aspiracje edukacyjno-zawodowe wpływają zainteresowania
KRYTERIA ZDROWIA PSYCHICZNEGO Norma: -brak choroby -stan równowagi fizycznej, psychicznej, duchowej i społecznej Kryteria z. p.: -doświadczenie subiektywnego poczucia szczęścia, kt wiąże się z wiarą we własne siły, możliwości, poczuciem bezpieczeństwa -zdolność adekwatnej samooceny -poczucie własnej tożsamości -zdolność do samorealizacji -spójna osobowość -odporność na stres i tolerancja zagrożenia w takim stopniu, by nie naruszona była integracja osobowości -umiejętność adekwatnej percepcji rzeczywistości zgodnej z doświadczeniem innych -rozumienie relacji przyczynowo-skutkowych -dojrzałość emocjonalna -przystosowanie społeczne (zaspokajanie indywidualnej potrzeby zgodnie z wymogami i normami społecznymi) CHOROBY PSYCHICZNE Schizofrenia – choroba ludzi młodych (18-25 lat); ch bardzo częsta (1% populacji). Objawy osiowe: -autyzm - brak kontaktu ze światem zewn, koncentracja na swoim wnętrzu -ambiwalencja – rozszczepienie uczuciowości, jednoczesne występowanie 2 przeciwstawnych uczuć -asocjacje – zaburzenia wątku myślenia, wypowiedzi, niespójności -afekt – specyficzny nastrój: chory jest blady, „tępy”, sztywny, brak -na twarzy dziecka obserwujemy przy tym znaczny wysiłek, zaczerwienienie, krople potu nad górną wargą -jąkanie ze współruchami (zaciskanie powiek, dłoni; przytupywanie) V. Tiki Niecelowe, niezależne od woli skurcze mięśni (pojedynczych lub całych grup) najczęściej na twarzy, rzadziej na szyi. Ustępują w czasie snu, natężenie w przypadku zdenerwowania. Przyczyny: -nie zawsze mają podłoże psychologiczne -postawy rodzicielskie -wyraz „buntu” przeciw postawom rodzicielskim, zwłaszcza nadopiekuńczości matki PRACA Z DZIECKIEM Z REAKCJ. NERWIC. -diagnoza – rozpoznanie przyczyn -szczegółowy wywiad z rodzicami -test rysunku rodziny TERAPIA -indywidualna i rodzinna -udział w zajęciach socjoterapeutycznych – obniżenie napięcia emocjonalnego
NERWICE Objawy osiowe: -lęk -zaburzenia wegetatywne -mechanizm zamkniętego koła (1 objaw potęguje 2) Nerwica histeroidalna -teatralność zachowań, przesada, gwałtowne reakcje na błahy powód -brak tolerancji na krytykę, ogromna koncentracja na tym „jak mnie widzą inni” -pseudologia phantastica (patologiczne kłamstwo) -duża pewność siebie -pragnie być traktowany jak dziecko, ulgowo -wciąż „kokietuje” swoje otoczenie, domaga się uwagi i zachwytów – najbardziej nieszczęśliwy, gdy nie jest podziwiany -bardzo rzadko odczuwa poczucie winy lub okazuje pozorne poczucie winy, często demonstruje poczucie krzywdy -egoizm, silna koncentracja na własnych potrzebach, manipulowanie ludźmi, traktowanie ich przedmiotowo -niezdolność do przyjaźni i miłości -rozbija prace grupy -konwersja histeryczna- objawy rzekomo neurologiczne -trudności diagnostyczne- powyższe objawy są traktowane przez niektórych jako symptomy swojej sytuacji -o wysokim poziomie lęku -z niską samoakceptacją -oczekuje na pomoc z zewnątrz -niekonsekwentna -”uzależniona” od sprawcy -często neurotyczna, niedojrzała emocjonalnie, stosująca mechanizmy obronne -zdarzają się sytuacje, że przemoc, której doświadcza wzbudza poczucie winy Sprawca: -często z problemem alkoholowym -wysoki wskaźnik potrzeby dominowania nad otoczeniem -deficyt uczuć wyższych -psychopata -aktor -osoba impulsywna, nie umiejąca rozwiązywać sytuacji konfliktowych
STEREOTYPY -słowo stereotyp pochodzi od gr „stereos”(sztywny, twardy) -to uproszczone przekonanie na temat jakiejś osoby lub grupy osób niezależnie od własnego doświadczenia -często zamiennie używa się słowa „uprzedzenia” Cechy stereotypu -odporny na zmiany i w małym stopniu powiązany z doświadczeniami osobistymi ludzi, którzy dany stereotyp wyznają i powtarzające -ma charakter społeczny -najczęściej łączy się z jakąś oceną -ma wyraźne zabarwienie emocjonalnego -obiektem stereotypu są najczęściej ludzie -jest związany z językiem (konkretne słowo wywołuje stereotyp) Funkcje stereotypu -wiąże się z potrzebą bezpieczeństwa i zdolności przewidywania cudzych zachowań -ludzie operując danym stereotypem mają złudne przekonanie, że wiedzą jak należy się w danej chwili zachować -integrują grupę – jeśli powtarzamy te same stereotypy -specyficzna forma wyrażania agresji Rodzaje stereotypów -narodowe -płci -klasowe -zawodowe -religijne Stereotypy płci Umiejscowienie poczucia kontroli -odpowiedź na pytanie: gdzie czł umiejscawia źródło swoich doświadczeń
koncentracji -myślenie -decydowanie -inteligencja Definicje: Pamięć – zdolność ludzkiego mózgu do kodowania, przechowywania i odtwarzania informacji;w definicji pamięci nie ma słowa przetwarzanie – to różnica między pamięcią, a myśleniem Rodzaje pamięci: I.- logiczna - wymaga rozumienia przyswajanych informacji -mechaniczna – informacje powtarzane są tak długo, aż czł. jest w stanie odtworzyć je bez pomyłki; nie opiera się na rozumieniu II. ze wzgl. na narządy zmysłów: -wzrokowa -słuchowa -dotykowa -węchowa -smakowa III.ze wzgl. na czas: -świeża (krótkotrwała)nie nastawia się na długotrwałe przechowywanie informacji -długotrwała – nastawiamy się na długotrwałe zapamiętywanie Zapamiętywaniu sprzyja: -inteligencja, zdolności -motywacja do zapamiętywania -zainteresowanie daną problematyką -powtarzanie utrwalanie -zdolność w zakresie koncentracji uwagi Uwaga- bardzo ważny proces poznawczy czł., specyficzny „czynnik selekcji” bodźców. Umożliwia skupienie się na aktualnie wykonywanej czynności. Podział uwagi: *mimowolna – niezamie-rzona koncentracja na czymś lub kimś spowodowania siłą bodźca *dowolna – świadome, celowe skupienie się na czymś (ma największe znaczenie w procesie zapamiętywania) Przyczyny zapominania: -tzw. „słaby zapis” - niedostateczna koncentracja uwagi -zapis nieutrwalony – brak powtarzania Pamięć wiąże się z: -wiekiem -stanem zdrowia i zażywanymi lekami -zażywanymi używkami Inteligencja – w definicji są znaczne rozbieżności; jest w znacznym stopniu uwarunkowana genetycznie: 1umiejętności adaptacyjne do nowej sytuacji i zmiennych wymogów zadania (przystosowanie dostosowania emocji do tego co robi i mówi Objawy pierwszorzędowe: -urojenia – owładnięcia (przekonanie, że ktoś chorym zawładnął) lub odsłonięcia (przekonanie, że każda myśl jest publicznie dostępna) -automatyzm (psychiczny, ruchowy, słowny) – chory zachowuje się jak robot -halucynacje (omamy) słuchowe (rokazujące lub komentujące) Rodzaje zaburzeń: -schiz. paranoidalna: podejrzliwość – charakt jest silne przekonanie o byciu prześladowanym, oszukiwanym, obserwowanym, śledzonym, zatruwanym -s. katatoniczna – brak objawów paranoi; osłabienie motoryki, mutyzm, brak reakcji na prośby i polecenia; tzw. stupor cataconicus -s. hebefreniczna–poważne zaburzenia w zachowaniu, ciągłe błaznowanie -s. prosta – rzadka, występują tylko objawy osiowe 2 przebiegi schizofrenii: -nawracający (remisja i rzut psychotyczny)-cofanie i wracani objawów -przewlekły przyczyny: -teorie genetyczne – rozwija się na podłożu genetycznym, mogą wystąpić np. gdzieś w dalszym pokoleniu -t. psychologiczne – relacje dziecka z matką, tzw podwójne wiązanie, matka podaj dziecku sprzeczne informacje -t. biochemiczne – praca mózgu Depresja: jeszcze15-20 lat temu traktowana jako choroba ludzi w wieku dojrzałym i starszym,dziś coraz częściej diagnozowana jest u młodych Wyróżnia się: -endogenną (zaburzenia biochemiczne mózgu) -egzogenną (reakcja na bodźce społeczne) -depresję jedno- i dwubiegunową jednobiegunowa:
dwubiegunowa
Objawy pierwotne: -obniżenie nastroju, smutek -spowolnienie aktywności (myślenia, ruchów) nerwicy, przez innych jako zaburzenia osobowości Przyczyny: -dominacja procesów pobudzenia nad procesami hamowania w OUN Psychastenia -pozornie przeciwieństwo histeroida -boi się być w centrum zainteresowania, nie chce się wyróżniać, chciałby przejść przez życie niezauważony, ale w głębi duszy marzy o sławie (głęboko to ukrywa) -wciąż się waha każda decyzja to dramat -nadmiernie rozbudowany system samokontroli, ciągłe poczucie bycia gorszym od innych, co hamuje jego aktywność -życie traktuje w kategoriach przykrego obowiązku, nic go nie cieszy -dusi w sobie emocje, ale czasami wybucha, zaskakując tym swoje otoczenie -sprawia wrażenie miękkiego, ustępliwego, łagodnego, ale bywa bardzo uparty -stara się robić tylko to, co w jego odczuciu akceptują inni -w pracy – przesadnie odpowiedzialny, wytęża swoje siły do maksimum, a i tak ciągle żyje w przeświadczeniu, że wszystko robi źle - w życiu prywatnym – boi się zdobywania partnera, miłość realna najczęściej go rozczarowuje, woli ją przeżywać w sferze marzeń -natrętnie powtarza te same czynnościom -silny rozdźwięk między tym jaki jest, a jakim chciałby być -wszystko co robi wydaje się nikłe w porównaniu z tym co – w jego ocenie- mógłby zrobić - chwalenie i docenianie go nie zmienia samooceny Przyczyny -dominacja procesów hamowania nad pobudzania w OUN -środowiskowe – złe warunki środowiskowe, niedostatek ciepłych uczuć ze strony matki Anaktasta (nerwica natręctw) -powierzchownie przypomina psychastenika – nieśmiały, zamknięty w sobie, ma trudności z podejmowaniem decyzji, uparty -różnica: psych. nie lubi siebie, ana. - potępia siebie -ciągle widzi w sobie zło,dlatego stwarza sobie cały system nakazów i zakazów -jest on formą życiowych? -Czy szuka przyczyn swoich sukcesów na zewnątrz czy w sobie? Wewnętrzne poczucie kontroli -opiera się na przekonaniu, że to przede wszystkim od nas samych zależy to, jak układa się nasze życie -filozofia życiowa czł z wewnętrznym poczuciem kontroli -przeświadczenia, że zarówno nasze sukcesy i niepowodzenia są wynikiem naszych zachowań i cech osobowości Zewnętrzne umiejscowienie kontroli -szukanie przyczyn na zewnątrz w zachowaniach, okolicznościach zewnętrznych -wiara w ślepy los, fatum , przeznaczenie, zbieg okolicznościach Konsekwencje dla funkcjonowania czł w środowisku pracy -czł z wewn poczuciem kontroli jest bardziej samodzielny w myśleniu i działaniu -łatwiej podnosi się po niepowodzeniach, potrafi uczyć się na swoich błędach -jest bardziej twórczy, kreatywny -łatwiej radzi sobie z negatywnymi skutkami stresu -szybciej potrafi znaleźć informacje potrzebne mu do rozwiązania różnych problemów zawodowych
WYUCZONA BEZRADNOŚĆ -głębokie zewnętrzne poczucie kontroli -przekonanie, że bez względu na to co czł robi i czy w ogóle cokolwiek robi – nie ma wpływu na sytuację życiową -uzależnienie od pomocy z zewnątrz -zazdrość, zawiść pod adresem osób, którym lepiej się powodzi -poczucie zniechęcenia, zgoda na wegetację, brak poczucia odpowiedzialności za własne życie i los najbliższych
CECHY DOBREGO: SŁUCHACZA -koncentracja uwagi na rozmówcy -optymalny kontakt wzrokowy (30-60% czasu rozmowy) -nie przerywa, nie kończy zdania za kogoś -zadaje pytania, aby upewnić się czy zrozumiał -reaguje mimicznie (np. uśmiechem, potakiwaniem) się) 2. optymalne uczenie się lub wykorzystywanie doświadczenia i treningu (wdrożenie w życie tego, czego się uczymy) 3. myślenie abstrakcyjne przy użyciu symboli i pojęć Inne podejście:nie ma jednej inteligencji: -zdolności językowe (łat-wość posługiwania się sło-wami, nauka jęz obcych) -zdolności logiczno-matematyczne -zdoln. przestrzenne -zd. muzyczne -zd cielesno-kinestetyczne -zd intrapersonalne -zd interpersonalne
EMOCJE Złożony zespół zmian cielesnych i psychicznych obejmujący pobudzenie fizjologiczne, uczucia, procesy poznawcze i reakcje behavioralne (zachowania) wykonywane w odpowiedzi na sytuację spostrzeganą jako ważną dla danej osoby. Podstawowe emocje: radość; zdumienie; gniew, złość; obrzydzenie, wstręt; strach;lęk;smutek; pogarda funkcje emocji: -motywacyjna-pobudzają do działania, ukierunkowują -organizowanie działania – wpływają na to, na czym koncentrujemy uwagę, co zapamiętujemy -intensyfikują doświadczenia życiowe, nadają ważność różnym sytuacjom -regulują kontakty społeczne, pobudzają do zachowań prospołecznych -funkcja komunikacyjna KOMPETENCJE TWORZĄCE INT. EMOCJONALNĄ Kompetencje społeczne: -empatia – umiejęność doświadczania stanów emocjonalnych innych ludzi, uświadamianie sobie uczuć , potrzeb i wartości wyznawanych przez innych, czyli rozumienie innych -wrażliwość na odczucia innych; postawa nastawiona na wspieranie i pomaganie innym -zdolność odczuwania i rozumienia relacji społecznych -asertywność- posiadanie i wyrażanie własnego zdania oraz bezpośrednie. Otwarte wyrażanie emocji, postaw i wyznawanych wartości w granicach ni naruszających praw i psychicznego terytorium innych -perswazja – umiejętność wzbudzania u innych pożądanych zachowań i -zaburzenia wegetatywne (bóle głowy, karku) -zaburz. w odżywianiu się -lęk (specyficzny, wolno płynący) -urojenia winy, grzeszności Objawy wtórnej depresji: -urojenia depresyjne (poczucie wewnętrznego zamierania) -myśli, tendencje, próby samobójcze Depresja maskowana: -brak typowych objawów wymienionych wcześniej -różne dolegliwości somatyczne, bólowe, bez uzasadnionej przyczyny organicznej Autyzm wczesnodziecięcy -autyzm – patologiczne odwrócenie się od świata zewnętrznego na korzyść wewnętrznego -tak rozumiany autyzm jest objawem schizofrenii -niezależnie diagnozowana choroba – autyzm wczesn. Diagnoza: -diagnozowany ok. 4 r.ż., symptomy pojawiają się już przed 30 m-cem życia Przyczyny: -nie zostały ostatecznie ustalone -podejrzewa się: choroby wirusowe matki w ciąży; krwawienia maciczne w ciąży; podłoże psychologiczne- odrzucenie dziecka nienarodzonego przez matkę Różnice neurologiczne: -dzieci autystyczne mają większy mózg - mózg osoby zdrowej rośnie do 13 r.ż., u dzieci autystycznych do ok.10 r.ż. Symptomy autyzmu wczes.: -zaburzenia związków z otoczeniem (patrzą „przez osoby”; nie wyciągają rąk do matki; nie reagują, trudno zyskać ich uwagę; traktują ludzi jak rzeczy -obwąchują, liżą, obstukują; patrzą zamyślone przed siebie, sprawiają wrażenie głuchych lub słabo słyszących) -specyfika poznania świata (zdobywają teren biegając tam i z powrotem; obmacują, opukują i oblizują przedmioty; zdają się nie odczuwać zimna i bólu; bawią się w ciemnym pomieszczeniu; lubią wodę, szum, szelest, plusk; lubią słuchać muzyki, śpiewu; prawie nie odczuwają lęku przed realnym zagrożeniem; lubią bawić się swoim ciałem) -właściwości ruchowe(rytmiczne kołysanie się, stukanie głową o ścianę, kiwanie nią; niezmordowane kręcenie małymi samoukarania (wręcz autoagresja) - przypomina pancerz, pod którym kryją się splątane uczucia, popęd seksualny, agresja - natręctwa (poczucie przymusu robienia czegoś) -brak swobody, spontaniczności, ciągłe dążenie do pełnej władzy nad sobą -im bardziej chce się kontrolować, tym bardziej nasilają się natręctwa -ludzie ci nie są lubiani, mimo ich sumienności, rzetelności rażą zakłamaniem, sztucznością OGÓLNA TEORIA PRZYCZYN NERWIC -urazy przeżyte w okresie dzieciństwa (jednorazowa silna trauma) lub długo trwająca sytuacja silnego stresujące - uraz połączony z predyspozycjami osobowościowymi -wzmocniony przez wadliwe postawy rodzicielskie RELACJE PRZYCZYNOWO – SKUTKOWE -nerwica → konflikty w małżeństwie, zaburzenia więzi emocjonalnych → zaburzenia życia seksualnego -zaburzenia seksualne → konflikty w związku -połączenie konfliktów na tle seksualnym z brakiem tworzenia więzi emocjonalnych NERWICA, A SEKSUALNOŚĆ -”nerwice seksualne”-zaburzenia funkcji seksualnych o pdołożu psychogennym -zwykle komponent szerszych zaburzeń seksualnych -bywa, że zaburzenia seks. stają się dla danej osoby najważniejsze- na nich koncentruje uwagę lekceważąc inne problemy nerwicowe -w takim przypadku leczenie dysfunkcji sek. stwarza warunki do leczenia nerwicy w ogóle INDYWIDYALNE DYSFUNKCJE SEKSUALNE U MĘŻCZYZN Impotencja; przejawia się na różnych poziomach- fazy: -1-brak odczuwania podniecenia -2- brak wystarczającej erekcji powstałej na skutek podniecenia do konkretnej kobiety -3- brak zdolności do wystarczająco długiego stosunku -4- brak zdolności do przeżycia orgazmu z -potrafi zrównoważyć słuchanie i notowanie MÓWCY: -najmniej inteligentny słuchacz powinien zrozumieć, a najzdol-niejszy nie nudził się -dostosowanie poziomu słownictwa do możliwości odbiorców -operowanie przykładami -unikanie skrótów lub wyrażeń zrozumiałych tylko dla swojej grupy zawodowej -konkretny, rzeczowy i precyzyjny- dobry mówca wie co mówi -dbanie o kulturę wypowiedzi
FORMY POMOCNE I UTRUDNIAJĄCE KOMUNIKACJĘ ZWROTNĄ Informacja zwrotna- reakcje na nasze słowa, czyny, gesty, swoista odpowiedź. Pomocne: 1.szczegółowa („w tym tygodniu spóźnił się pan do pracy 3 razy”) 2.dyskusyjna („zastanówmy się wspólnie nad tym, co zrobić, by Jacek przestał przeszkadzać na lekcji”) 3.użyteczna (zrozumiała dla odbiorcy) 4.odpowiednia w czasie (kiedy odbiorca jest w stanie przyjąć informacje) 5.właściwa(„złoty środek”) Utrudniające: 1.ogólna („Ciągle się pan spóźnia”) 2.dogmatyczna („musi pani wreszcie coś zrobić, aby syn przestał przeszkadzać na lekcji”) 3.nieużyteczna - niezrozumiała 4.nieodpowiednia w czasie (np. w czasie silnego wzburzenia emocjonalnego odbiorcy; odbiorca pod wpływem alkoholu) 5. przesadna – co do formy lub treści, np. wyolbrzymianie lub bagatelizowanie problemów
WYPALENIE ZAWODOWE Im więcej entuzjazmu na początku kariery, tym większe ryzyko wypalenia zawodowego później. -poczucie to może powodować zbyt silne zaangażowanie w wykonywaną pracę (często bez oczekiwania wzrostu wynagrodzenia czy prestiżu), szczególnie obserwowane u osób młodych. Współcześnie o wypaleniu – jako o rezultacie przewlekłego stresu organizacyjnego – można reakcji czyli wpływania na innych -umiejętność pozyskiwania innych na rzecz porozumienia, zdolność łagodzenia konfliktów -przywództwo – zdolność tworzenia wizji i pobudzenia ludzkiej motywacji do jej realizacji; zdolność zjednywania sobie zwolenników -współpraca – zdolność tworzenia więzi i współdziałania z innymi -umiejętność pracy w grupie na rzecz osiągania wspólnych celów, umiej. zespołowego wykonywania zadań i wspólnego rozwiązywania problemów Kompetencje prakseologiczne: -motywacja – własne zaangażowanie, skłonności emocjonalne, które prowadzą do nowych celów lub ułatwiają ich osiągnięcie, czyli dążenie do osiągnięć, inicjatywa i optymizm -zdolności adaptacyjne – umiejętność panowania nad swoimi stanami wewnętrznymi, zdol radzenia sobie w zmieniającym się środowisku, elastyczność w dostosowywaniu się do zmian w otoczeniu, zdol działania i podejmowania decyzji pod wpływem stresu -sumienność – zdol przyjmowania odpowiedzialności za zadania i wykonywanie zadań; umiejętność czerpania zadowolenia z wykonywanych obowiązków; konsekwencja w działaniu, w zgodzie z przyjętymi przez siebie standardami
OSOBOWOŚĆ względnie trwała struktura cech intelektu, charakteru, temperamentu, obrazu siebie, potrzeb psychicznych, postaw, hierarchii wartościami Typy osobowości: Sangwinik /popularny (zalety: magnetyczna osobowość, wesoły, poczucie humoru, twórczy i barwny, optymista, łatwo nawiązuje kontakty; wady: impulsywny, nie pamięta szczegółów, skłonny do przesady, nie doprowadza spraw do końca, roztargniony, zapominalski) Choleryk/silny (zalety: pewny siebie, zdecydowany, konkretny, rzeczowy, wymagający, nie wie co to nuda, potrafi zachęcać do działania, dobry organizator, logicznie myśli; przedmiotami; stereotypowe ruchy; nienaturalne chodzenie; długotrwała zabawa tymi samymi przedmiotami) -aktywność(ogólny niepokój; ataki złości bez wyraźnej przyczyny; zakłócony dzienny i nocny tryb życia; działanie o charakterze przymusowym) -mowa(całkowity mutyzm, opóźniony rozwój mowy; zakłócenia artykulacji i melodii języka; echolalia; wadliwa budowa zdań; upodobanie do komunikacji bezsłownej; lepiej rozumieją mowę niż mówią; rozmowa z samym sobą w 2 rolach) -osobliwości emocjonalne (śmiech/uśmiech bez przyczyny; ataki złości; nieoczekiwana i bezpodstawna agresja; moczenie się, nietrzymanie stolca; osobliwości związane z jedzeniem)
ADHD Rozpoznanie: -chaos odpowiedzi i natłok myśli -bardzo dużo gestykulują -trudności z organizacją pracy -unikanie zadań wymagających skupienia uwagi, wysiłku umysłowego -gubią rzeczy potrzebne do pracy -zapominają co było zadane W konsekwencji dzieci z ADHD: -mają niską samoocenę -buntują się przeciwko normom społecznymi -próbują różnych używek -są przygnębione, często cierpią na łagodne depresje -osiągają niższe wyniki jak na swoje możliwości Zaburzenia koncentracji uwagi: --dziecko nie zwraca uwagi na szczegóły, popełnia często „beztroskie” błędy w pracach szkolnych lub innych -często wydaje się nie słyszeć co się do niego mówi -problemy z organizacją pracy -uwagę odwraca niemal każdy bodziec zewnętrzny -wyraźna niechęć do zadań wymagających zwłaszcza długiego wysiłku umysłowego Nadruchliwość (hiperaktywność) -w wieku dorosłym może występować w postaci ogólnego niepokoju -u dzieci: niespokojnie porusza rękami, nogami, ciągle wierci się na krześle; nie może usiedzieć w kobietą i w sytuacji, w której większość mężczyzn byłaby w stanie odbyć stosunek
AGRESJA Agresja w miejscu pracy może dotyczyć wszystkich relacji (przełożony - podwładny; podwładny – przełożony; pracownicy na równorzędnych stanowiskach; relacje pracownik – klient) Definicja -wszelkie zachowanie mające na celu wyrządzenie krzywdy komuś lub czemuś -należy odróżnić agresję od agresywności (cecha osobowości, utrwalona wysoka skłonność do zachowań agresywnych) Mobbing -agresja w środowisku pracy - istotą mobbingu jest wykorzystanie swoje pozycji, przewagi - przejawy: częsta, nieuzasadniona krytyka, pomijanie przy przyznawaniu nagród, upokarzanie, wyśmiewanie, nieuzasadnione podważanie kompetencji pracownika, „znęcanie się” psychiczne RODZAJE ZACHOWAŃ AGRESYWNYCH: Wyodrębniono szereg podziałów zachowań agresywnych ze wzgl na: -kierunek *kierowana na inną osobę (zwierzę lub przedmiot) → na zewnątrz *kierowana na siebie (autoagresja) → samookaleczenia , zadręczanie się psychiczne -formę wyrażania *agresja słowna *agresja fizyczna *bierność -cel *agresja intencjonalna *agresja dla samej patologicznej przyjemności wyrządzenia komuś krzywdy, niszczenia czegoś Agresja przeniesiona – ktoś inny wywołał stan zdenerwowania, a ktoś inny stał się obiektem ataku TEORIE TŁUMACZĄCE PRZYCZYNY AGRESJI: -frustracja – stan napicia wywołany istnieniem przeszkody do celu -im bliżej jesteśmy celu i ktoś lub coś nam przeszkodzi w jego zdobyciu, tym większa frustracja - nie każda frustracja rodzi agresję
mówić wówczas gdy jednostka zaangażowana w określone przedsięwzięcie traci motywację do działania oraz gdy doświadcza uczucia emocjonalnego, psychicznego jak i fizycznego wyczerpania. Objawy wypalenia: -zmęczenie rutyną, powtarzalnością problemów, co prowadzi do narastającej tendencji do negatywnego myślenia - poczucie braku kontroli -przekonanie o własnej niemocy - obniżanie własnych dokonań i przekonanie o braku sukcesu, co z kolei prowadzi do postrzegania swojej pracy w negatywnym świetle i utraty satysfakcji -nieuzasadnionego przekonania o utracie własnych zdolności, a przez to coraz większych trudności w wykonywaniu własnych obowiązków - depersonalizacja – związanej z obojętnością i dystansowaniem się wobec innych - utraty celu, sensu i energii do wykonywanej pracy, przy jednoczesnym stałym krążeniu myśli wokół zagadnień związanych z pracą. Najbardziej narażeni na wypalenie są: -osoby działające zbyt długo pod presją swoją lub przełożonego -osoby bez braku perspektyw rozwoju zawodowego -osoby, które oceniają swoje wynagrodzeni jako zbyt niskie w stosunku do wykonywanej pracy -pracownicy zbyt ambitni -prac. asertywni -osoby zmuszone do dotrzymywania reżimów czasowych, do utrzymania stale napiętej uwagi oraz stałego skupiania się na szczegółach. Wśród kadry menedżerskiej zagrożenie wypaleniem wzrasta: -wraz ze wzrostem stopnia trudności podejmowanych decyzji -w przypadku przyjmowania zbyt wysokich standardów -w skutek przyjętego stylu życia obowiązującego w pewnych środowiskach -na skutek tendencji do autokreacji,która prowadzi do nadaktywności. Niezależnie od przyczyn czy form wypalenia zawodowego zawsze skutkuje to obniżeniem efektywności, jakości pracy, braku satysfakcji, lub wycofania się z wady: narzuca innym swoją wolę, nietolerancyjny, manipuluje innymi, niegrzeczny i nietaktowny, łatwo wpada w złość) Melancholik/perfekcyjny (zalety: dokładny, pedantyczny, analityczny, filozoficzny, mistyczny, romantyk, marzyciel, dostrzega problemy, intelektualista; wady: pesymista, skłonności do depresji, podejrzliwy i nieufny, nadwrażliwy, ma zmienne nastroje Flegmatyk/spokojny (zalety: łatwo adaptuje się do sytuacji, dobry słuchacz, mediator, lubi pracę zespołową, cierpliwy, dobry administrator, dyplomatyczny i kontrolujący się, nieszkodliwy; wady:bez inicjatywy, unika odpowiedzialności, boi się ryzyka i zmian, zamartwiający się, mało asertywny, ma problemy z podejmowaniem decyzji)
INTRO- I EKSTRAWERTYK – RÓNICE: 1.I. trudno nawiązuje kontakty z ludźmi, E. Towarzyski, łatwo nawiązuje kontakty 2.I. Nieśmiały, domator, zamknięty w sobie, trudno mu wyrażać emocje; E. Lubi zwracać na siebie uwagę, 3. I. Mało agresywny, zwykle zrównoważony emocjonalnie, konflikty rozwiązuje przez negocjacje, mediacje, odpowiedzialny, domator, refleksyjny; E. energiczny, chaotyczny, roztrzepany,, bywa agresywny i porywczy 4.I. Skoncentrowany na swoim świecie wewnętrznym, nieufny, do nowo poznanych osób podchodzi z dystansem, tajemniczy, często romantyk i idealista; E. Pomysłowy, twórczy, z wyobraźnią, wychodzi z inicjatywą, radosny, pogodny, optymista, 5.I. Decyzje podejmuje długo, nie lubi zmian, ma silną potrzebę bezpieczeństwa; E. szybko podejmuje decyzje, pochopny, impulsywny, rzadko zastanawia się nad sobą
STRES Stan wzmożonego napięcia emocjonalnego spowodowany reakcją czł na stresory
sytuacjach, w których oczekiwana jest pozycja siedząca; częsta przesadna hałaśliwość w zabawie, nieumiejętność odpoczynku; impulsywność) Diagnoza wymaga, aby: -początek zaburzeń wystąpił nie później niż w 7 r.ż. -całościowość – kryteria diagnostyczne są spełnione we wszystkich sytuacjach i w domu i w szkole itp. -objawy powodują cierpienie u dzieci, upośledzenie w zakresie funkcjonowania społecznego, zawodowego, szkolnego, mimo prawidłowego rozwoju intelektualnego.
REAKCJE NERWI-COWE U DZIECI I. moczenie mimowolne – bezwiedne, powtarzające się oddawanie moczu moczu w dzień i/lub w nocy u dzieci, u których nawyk kontrolowania moczu powinien być już wykształcony (3-4 lata). Rodzaje moczenia: *80 % - nocne *15%- nocne i w c. dnia *5 % - tylko w c. dnia # moczenie pierwotne i wtórne: moczenie pierwotne – dziecko od urodzenia nie nauczyło się kontrolować oddawania moczu; przyczyny: wady rozwojowe, zakażenie układu moczowego, niedojrzałość CUN, zaniedbania wychowawcze moczenie wtórne- dziecko po jakimś czasie znów zaczyna się moczyć; przyczyny: najczęściej ma charakter psychologiczny, ale także inne przyczyny (np. padaczka, cukrzyca, nawracające schorzenia dróg moczowych) # nocna polinuria (wielomocz): Występowanie nocnej polinurii to spożywanie zwiększonej ilości płynów i pokarmów przed snem i wydzielanie substancji odpowiedzialnej za zagęszczanie moczu – wazopresyny - u 2/3 pacjentów z moczeniem nocnym zaburzona jest dobowa dystrybucja wazporesyny, spadek jej poziomu w godz nocnych powoduje zwiększoną produkcję moczu i przepełnienie pęcherza -moczenie z tego powodu ma miejsce głównie w pierwszych 2-3 godz snu Etiologia. Czynnik genetyczny:
Podłoże genetyczne -wrodzona skłonność do agresji -agresja jako wrodzony instynkt -konsekwencja – czł z natury zły Psychologia humanistyczna -czł – istota z natury dobra - zachowania agresywne jako następstwo demoralizacji, negatywnego wpływu środowiska Teoria hormonalna -przyczyna – męski hormon - testosteron -czy faktycznie kobiety są mniej agresywne? AGRESJA A MEDIA -pokazywanie agresji jako zachowania atrakcyjnego, sprawca – postać pozytywna -świat w krzywym zwierciadle, uogólnienia typu „wszyscy kradną” -wczesna inicjacja agresją Skutek - brak empatii, odczuwania współczucia dla ofiar. Komputer – patologiczna forma spędzania czasu (realność miesza się z fikcją) Reklama. AGRESJA A RODZINA -agresja w rodzinie, przyzwolenie społeczne na przemoc domową -podwójne wzorce moralne – co innego mówimy, co innego robimy -brak więzi emocjonalnych w rodzinie, brak czasu i umiejętności rozmawiania, zainteresowania problemami dzieci MODA NA AGRESJĘ? -filozofia walki, sukcesu za wszelką cenę -sukces zdobywany: ciężką pracą czy cwaniactwem?szacunkiem innych czy agresją, deptaniem praw innych? - młode pokolenie coraz częściej ulega pokusie pójścia „drogą na skróty”
PRZEMOC DOMOWA Fazy: 1. Narastającego napięcia Wyczuwalny wzrost napięcia, narastanie sytuacji konfliktowych mających swoje źródło w drobnych, błahych zdarzeniach, często nie związanych z rodziną, zaczyna się pojawiać agresja, zwykle słowna 2. Ostrej przemocy Wybuch agresji,sprawca przemocy zachowuje się jak kat zdolny do najbardziej okrutnych zachowań, całkowicie lekceważy krzywdę innych; ofiary często muszą uciekać z domu, czasem decydują się na dotychczasowej aktywności. Pierwszy kryzys pojawia się pomiędzy 3, a 7 rokiem pracy zawodowej, następnym momentem jest przełom 40/50 roku życia . ETAPY WYPALENIA: Stadium ostrzegawcze: -związane z wyczerpaniem emocjonalnym -skutek- przewlekłe bóle głowy, przeziębienia, bezsenność -krótki wypoczynek lub zmniejszenie obciążenia pracą, wystarcza, aby pracownik wrócił do równowagi psychicznej i odzyskał energię Stadium irytacji: -gwałtowne, niekontrolowane i często nieadekwatne do sytuacji wybuchy złości wobec współpracowników czy klientów, obwinianie innych za własne niepowodzenia w pracy oraz wyraźny spadek jakości wykonywanych zadań -taki stan wymaga dłuższego oderwania się od problemów związanych nie tylko z pracą, ale i z rutyną dnia codziennego Stadium depersonalizacji –polega na instrumentalnym często cynicznym i pogardliwym traktowaniu innych na negatywnym bezosobowym i nazbyt obojętnym stosunku do ludzi ,współpracowników i klientów. Ten typ zachowania jest ucieczka od relacji wymagających zaangażowania emocjonalnego. Personalizacja(uprzedmiotowienie)jest próbą zwiększenia dystansu psychologicznego wobec osoby z która się pracuje i może być świadomą lub nie uświadomiona formą obrony siebie przed dalszym eksploatowaniem poważnie uszczuplonych już zasobów emocjonalnych. Stadium obojętności- rzadko zauważalny chociaż nie rzadko występujący etap charakteryzuje go uczucie wyczerpania i zmęczenia, braku sił oraz bezradności wobec nawet nie wielkich problemów.
Fazy stresu: *Faza alarmu – mózg czł na podstawie informacji ocenia sytuację -wzrost ciśnienia krwi, przyspieszone bicie serca, przyspieszenie oddechu, wzrost krzepliwości krwi, wątroba wyrzuca do krwi zapasy tłuszczu -pozytywne skutki stresu: wzrost siły i sprawności fizycznej; wzrost sprawności umysłowej – lepsza koncentracja uwagi, szybsze procesy myślowe, sprawniejsze podejmowanie decyzji -stres – sprzymierzeniec w pokonywaniu trudności *Faza walki – w czasach prehistorycznych – czł pierwotny ucieczka lub walka - w czasach współczesnych tłumienie wybuchu emocji, dążenie do bycia opanowanym, kumulowanie napięć *Faza wypalenia Ujawniają się negatywne skutki stresu: -w sferze procesów poznawczych: osłabienie pamięci i koncentracji uwagi; problemy z kojarzeniem faktów, z myślenie logicznym; trudności z podejmowaniem racjonalnych decyzji -w sferze emocji: skłonność do silnych, gwałtownych reakcji, wybuchowości, wzrost skłonności do płaczu lub agresji; chwiejność emocjonalna, zmienność nastroju; poczucie wyczerpania emocjonalnego - w sferze kontaktów społecznych: czł staje się bardziej konfliktowy; inni zaczynają negatywnie go oceniać -w sferze zdrowia: ogólne poczucie osłabienia, zmęczenia; bezsenność; zaburzenia odżywiania; choroby psychosomatycz-ne: nadciśnienie, choroba wieńcowa, ch wrzodowa żołądka i dwunastnicy, nowotwory i inne Stresory – sytuacje wywołujące reakcję stresu: -sytuacje oceniane jako trudne, jako wyzwanie, jako przekraczające aktualne możliwości -sytuacje niebezpieczne, zagrażające -sytuacje nowe, wymagające adaptacji, przystosowania się - sytuacja zmiany
-przemawia za nim fakt, iż moczenie nocne ma często przebieg rodzinny, wielopokoleniowy -prawdopodobieństwo wystąpienia moczenia w przypadku obciążenia nim w dzieciństwie obojga rodziców wynosi u ich potomstwa 77% Leczenie - błędy: -sadzanie rozbudzonego dziecka na nocnik (dziecko oddaje mocz, ale robi to bezwiednie; rodzice jakby wyręczają układ nerwowy) -ograniczenie dziecku płynów; w dzień dziecko cierpi z pragnienia, a w nocy i tak się moczy, tylko skąpiej -zawstydzanie dziecka - robienie z moczenia wielkiego problemu Ćwiczenia dla dziecka: -oddawanie moczu z przerwami, nie 1 strumieniem -koncentracja nad trzymaniem zwieraczy podczas oddawania moczu -założenie dzienniczka („mokre i suche” dni) -unikanie pampersów na noc - ew. lekka pielucha, np. podwójna bielizna -po zmoczeniu nie należy karcić, należy ustalić z dzieckiem rutynowe postępowanie – zmiana pościeli i bielizny -odpowiednie przygotowanie łóżka Sytuacje emocjonalne wywołujące moczenie: -pójście do przedszkola -pojawienie się młodszego rodzeństwa -patologia w rodzinie -rozwód rodziców II.Encopresis -zanieczyszczeni się kałem -pierwotne i wtórne -podłoże psychogenne (zwłaszcza postawy matki) III. Mutyzm -całkowity lub wybiórczy -częściej u dziewcząt -może być skutkiem bardzo silnego urazu psychicznego IV. Jąkanie -zaburzenie mowy powstałe na skutek wzmożonego napięcia aparatu fonacyjnego, artykulacyjnego i oddechowego -częściej u chłopców (4:1) -jąkanie rozwojowe -często pojawia się u dzieci 6-7-letnich jako wynik nadmiernego napięcia emocjonalnego związanego z podjęciem obowiązku szkolnego Rodzaje: -kloniczne – wielokrotne powtarzanie pierwszej samogłoski lub sylaby -toniczne – trudności w wymawianiu słów rozpoczynających się od spółgłosek:b,d,g,k,p,r. wezwanie policji pod wpływem silnych emocji, złożenie skargi 3. Miodowego miesiąca Sprawca okazuje skruchę, żal, demonstracyjnie okazuje miłość, staje się miły i potulny, obiecuje poprawę Role w rodzinie -sprawca -ofiara -świadek SKUTKI PRZEMOCY DOMOWEJ Dziecko → sfera fizyczna narażone na obrażenia ciała, często na tyle poważne, że powodują trwałe kalectwo, a nawte śmierć; najbardziej widoczne skutki → s psychologiczna -deprywacja podstawowych potrzeb psychicznych- potrzeba bezpieczeństwa, miłości, akceptacji ze strony rodziców lub opiekunów -zaburzony obraz siebie, niska samoakceptacja, brak wiary w siebie i w swoje możliwości połączony z głębokim poczuciem winy lub krzywdy -narastające skłonności do agresji i autoagresji -zachowania świadczące o niedostosowaniu społecznym:ucieczki z domu, zaniedbywanie obowiązków szkolnych, integracja z patologiczną kryminogenną grupą rówieśniczą -zdarza się, że skutkiem tego zjawiska jest nerwica z silnie zaznaczoną komponentą lękową -dziecko składa szereg dolegliwości wegetatywnych, psychosomatycznych -przejawia reakcje nerwicowe -wycofuje się z kontaktów społecznych, jest głęboko submisyjne (podporządkowuje się) -biernie przyjmuje krytykę, karę - nie umie budować swojej pozycji w grupie; jako osoba dorosła wchodzi w rolę ofiary, prowokuje agresję, ma problemy w sferze życia seksualnego Kobieta: najczęściej: -wychowywana w rodzinie, w której również występowała przemoc domowa -submisyjna -w wielu przypadkach czerpiąca patologiczna przyjemność ze współczucia i litości wzbudzanej w otoczeniu - dotknięta wyuczoną bezradnością, przekonana, że nie jest w stanie zmienić Etap ten prowadzi do mniejszej wydolności fizycznej i intelektualnej a w skrajnych przypadkach do pewnego rodzaju ślepoty psychicznej(dotkniętym tym stadium wypalenia jest obojętne gdzie pracują , z kim, czy awansują czy też utracą prace itp. Stadium wypalenia- chroniczne problemy ze zdrowiem zarówno somatyczne(nieżyt żoładka, nadciśnienie)jak i psychiczne(napady lęku, depresja)w skrajnych przypadkach zauważa się zachowania agresywne oraz ucieczkowe( absencja w pracy) Warto podkreślić iż wypalenie zawodowe nie tyle jest skutkiem sytuacji stresowej w zakładzie pracy( ponieważ nie każdemu pracownikowi poddawanemu stresowi zagraża wypalenie) ale raczej z brakiem umiejetości radzenia sobie z emocjami oraz brakiem świadomości i zagrożenia które pozwoliło by na wcześniejsze dostrzeżenie sygnałów ostrzegawczych.
|