Budżet Państwa.

Podmiotem budżetu centralnego jest rząd, który sporządza plan budżetowy i przedstawia go do zatwierdzenia parlamentowi w formie ustawy budżetowej. Realizatorem budżetu jest Ministerstwo finansów. Podmiotem budżetu lokalnego są władze lokalne i projekt budżetu zatwierdzany jest przez władze samorządowe wybierane w demokratycznych wyborach.

Należy więc mówić o finansach państwowych i finansach samorządowych. Budżet państwa jest bezpośrednio powiązany z bankiem centralnym, który prowadzi rachunek bieżący dla budżetu państwa. Gdy wydatki przekroczą wielkość wpływów występuje deficyt budżetowy. Gdy wpływy przekroczą wydatki powstaje nadwyżka budżetowa. Nadwyżka budżetowa jest zjawiskiem rzadkim, natomiast najczęściej występuje zjawisko deficytu budżetowego i oznacza ono czasową utratę płynności finansowej. Jest to czasowa rozbieżność między finansowymi zobowiązaniami państwa, a spływającymi dochodami. Rozbieżność ta jest finansowana przez krótkoterminowe środki pokrycia utraty płynności np.: bony lokacyjne, krótkoterminowy kredyt w banku komercyjnym i weksle skarbowe.

Chwilowa utrata płynności może przekształcić się w deficyt budżetowy. Krótkoterminowe środki ratowania płynności muszą być zastąpione przez środki długoterminowe nazywane długiem publicznym (obligacje). Dług publiczny to finansowe zobowiązania państwa lub samorządu terytorialnego związane z finansowaniem deficytu budżetowego. Cele wymuszające deficyt:

1. Utrzymanie określonych wydatków na dotychczasowym poziomie, np. wydatki sztywne dotyczące sfery budżetowej.

2. Zamrożenie wydatków rządowych mających na celu podgrzewanie koniunktury wydatków publicznych.

3. Decyzja polityczna i zmiana opcji politycznej np. z liberalnej na socjaldemokratyczną, która nie przejmuje się deficytem w okresie krótkim.

W celu zapobieżenia długowi publicznemu państwo w okresie koniunktury gospodarczej gromadzi specjalny fundusz stabilizacyjny przeznaczony na pokrycie rosnącego deficytu. Środki z tego funduszu są wykorzystywane w okresie kryzysu, a odbudowywane w okresie prosperity. Problem redystrybucji obciążeń z tytułu zadłużenia publicznego między pokoleniami to także przyszłe korzyści z tytułu podniesienia poziomu kultury, oświaty, zdrowotności. Przyjmuje się, że przyszłe pokolenia powinny partycypować w ciężarach długu publicznego.

Każde pokolenie powinno być obciążone finansowaniem deficytu budżetowego, a więc wydatkami publicznymi proporcjonalnymi do korzyści uzyskiwanych ze świadczeń publicznych. Wydatki o odroczonym efekcie powinny być finansowane deficytem budżetowym np. inwestycje w człowieka. Natomiast wydatki przynoszące doraźne korzyści powinny być finansowane z podatków.

Rodzaje i formy kredytu publicznego:

1. dobrowolny - obywatele mają możliwość stania się wierzycielami państwa.

2. przymusowy - pożyczka publiczna przybiera formy przymusowego pobrania finansowego (jest stosowana żadko ponieważ podważa zaufanie do państwa, lepiej wprowadzić podatek doraźny).

Formy pożyczek:

1. zewnętrzna państwo może zadłużyć się w sektorze prywatnych banków komercyjnych, bezpośrednio u państwa danego kraju, może oferować obligacje obywatelom obcych państw.

2. wewnętrzna państwo może zadłużyć się bezpośrednio w banku centralnym lub w sektorze banków komercyjnych, może wyemitować bony skarbowe.

Z punktu widzenia rozwoju gospodarczego nie jest obojętne u kogo zadłuża się skarb państwa. Jeżeli zadłuża się w Banku Centralnym to często powoduje to tzw monetyzację (dodatkowa emisja pieniądza) co może wywołać inflację. Jeżeli zadłuża się w bankach komercyjnych, występuje tzw efekt wypierania (banki komercyjne zamiast kredytować działania przedsiębiorstw przesuwają środki pieniężne na rzecz państwa). Stosuje się szereg zachęt dla pożyczkodawców np. atrakcyjna stopa procentowa, możliwość wylosowania dodatkowych premii. Powyżej stwierdzono, że głównym źródłem dochodów budżetu państwa są podatki pośrednie, podatki bezpośrednie od dochodów ludności. Zależność między stopą opodatkowania dochodów, a wielkością wpływów do budżetu państwa ilustruje krzywa Laffera. Między wartością 0 a 100 leżą różne możliwe stopy opodatkowania dochodów, które bądź zwiększają bądź zmniejszają łączne wpływy do budżetu państwa. Jest to skutkiem reagowania przedsiębiorców, pracowników i oszczędzających na wzrost lub spadek stóp opodatkowania ich dochodów. Wpływ stopy opodatkowania dochodów na wielkość wpłat do budżetu określają:

1. Poziom stopy podatkowej w punkcie wyjściowym.

2. Siła reakcji przedsiębiorców na inwestycje.

3. Siła reakcji ludności na ich skłonność do oszczędzania i konsumowania.

4. Stopień wykorzystania zdolności produkcujnych gospodarki narodowej.

Połączony efekt wydatków państwa i podatków powoduje działanie mnożnika zrównoważonego budżetu. Jest to mechanizm polegający na tym, że wzrost wydatków państwa, któremu towarzyszy taki sam wzrost podatków powoduje zwiększenie dochodu.

Rynek pracy.

Zatrudnienie wyraża w gospodarce określoną liczbę osób wykonujących pracę na podstawie obowiązujących norm prawnych. Uwarunkowania społeczne wynikające ze stosowanej polityki społecznej oraz osiągniętego poziomu postępu społecznego np. wymiar nominalnego czasu pracy, zakres świadczeń społecznych, warunki przechodzenia na renty i emerytury, skala bezrobocia, zasiłki dla bezrobotnych, zakres i formy pomocy społecznej i charytatywnej dla ludzi niesamodzielnych, dostępność kształcenia się na wyższych poziomach edukacji. Dodać do tego trzeba problem pracy dla siebie i współpracy w grupach i zawodach, co może powodować konflikty kończące się w rodzinach rozwodem, w firmie bankructwem, zjawiskami kryminalnymi czy innymi nieprawidłowościami prawnymi. Sprzyja temu koncentracja ludności na niektórych obszarach, wzrost wykształcenia, migrację. Uwarunkowania ekonomiczne wiążące się z możliwościami absorpcji siły roboczej przez gospodarkę. Praca stanowi źródło dochodów pracowniczych, jest czynnikiem produkcji, wpływa na równowagę gospodarczą. Granicą wzrostu zatrudnienia w firmie jest zrównanie się płacy realnej z krańcową produkcyjnością pracy.

Bezrobotny to osoba, która nie pracuje, poszukuje pracy i jest zarejestrowana w urzędzie pracy. Rozmiary bezrobocia naturalnego określane są przez wielkość bezrobocia:

• frykcyjnego, które wynika z niedostosowania posiadanych kwalifikacji i miejsca zamieszkania do wymaganych miejsc pracy, obejmuje tych pracowników, którzy zmieniają miejsce pracy i są czasowo bezrobotni;

• strukturalne, które przejawia się wówczas gdy w określonym regionie lub gałęziach występuje zastój gospodarczy i ludzie nie mogą znaleźć pracy;

Ze wskazanych przyczyn pewna część pracowników będzie przejściowo znajdowała się bez pracy, tworząc naturalne bezrobocie. Jego istnienie oznacza, że chęć podjęcia pracy i chęć zatrudnienia nie pokrywają się z ich realizacją. Występują bowiem różnice niedostosowania o charakterze frykcyjnym lub strukturalnym, które powodują, że zamierzenia zarówno po stronie pracodawców jak i pracowników nie w pełni dają się urzeczywistnić. Bezrobocie dobrowolne jest spowodowane tym, że pewna część pracowników poszukujących zatrudnienia nie akceptuje poziomu pracy realnej. Niektórzy nie są zainteresowani w podjęciu pracy ze względu na dobrą sytuację finansową rodziny. Bezrobocie przymusowe jest pochodnym istnienia gwarancji płacy minimalnej i działalności związków zawodowych, które pociąga za sobą negatywne konsekwencje społeczne i ekonomiczne. Pogarsza się sytuacja materialna bezrobotnych i ich rodzin. Brak miejsc pracy, złe warunki życia i środowiska, bieda i izolacja prowadzą do powstania tzw wspólnot rozpaczy. Bezrobotni podlegają procesom frustracji i degradacji społecznej, co może być źródłem patologicznych zjawisk społecznych. Procesy destrukcji wyrażają się w braku kontaktu z kolegami, izolacją środowiskową, brakiem zaufania do samego siebie, stresem w rodzinie, spadkiem kondycji duchowej, pogorszeniem zdrowia fizycznego i psychicznego. Im dłużej ktoś pozostaje bez pracy, tym mniej staje się interesujący dla potencjalnych pracodawców. Wynika to także z uprzedzenia pracodawców do ludzi żyjących przez dłuższy czas z zasiłku lub zapomogi społecznej.

Z makroekonomicznego punktu widzenia skutkiem bezrobocia są straty produkcyjne wynikłe z niepełnego wykorzystania siły roboczej, straty budżetu państwa wynikłe z wypłacania zasiłków dla bezrobotnych, a także straty jaki ponosi budżet we wpływach podatkowych.

W wielu krajach tworzy się różne programy dotyczące rynku pracy, obejmują one najczęściej pomoc bezrobotnym w skutecznym ubieganiu się o miejsca pracy, przekwalifikowania, doradztwa.

Gospodarka...

W warunkach braku państwa i wymiany z zagranicą, mamy doczynienia w gospodarce z dwoma źródłami popytu na dobra: popyt konsumpcyjny gospodarstw domowych i popyt inwestycyjny przedsiębiorstw. Są one zależne od wielu czynników i kształtowane przez różne grupy podmiotów ekonomicznych. W modelu dwusektorowym zachodzą dwie ważne zależności:

1. Produkcja finalna jest równa dochodowi, jest to konsekwencja faktu, że przedsiębiorstwo sprzedając produkcję o wartości Y osiąga dochód o tej samej wartości w całości przekazywany na rzecz gospodarstw domowych, gdyż one dysponują wszystkimi czynnikami produkcji.

2. Gospodarka znajduje się w równowadze gdy globalny popyt równy będzie produkcji tj AD=Y, AD=C+I, Y=C+S, stąd C+I=C+S. Równowaga zachodzi tylko wtedy gdy I=S czyli gdy inwestycje są równe oszczędnością.

Co decyduje o wydatkach konsumpcyjnych i inwestycjach, które w bardzo mocny sposób wpływają na aktywność gospodarczą. Dlaczego w pewnych okresach skłonność do inwestowania jest wysoka, a w innych zaś niska i jaki wywiera to wpływ na funkcjonowanie gospodarki jako całości. Zauważyć należy, że oszcządności są bierną stroną akumulacji środków pieniężnych niezbędnych do finansowania inwestycji. Wydatki inwestycyjne są przejawem czynnego wykorzystania nagromadzonych oszczędności. Oszczędności są stałym procesem, który w czasie zmienia się powoli pod wpływem poważnych zmian w wysokości otrzymywanych dochodów. Inaczej jest z inwestycjami, które charakteryzują się nadzwyczaj dużą zmiennością. Wpływa na to między innymi: oczekiwanie przedsiębiorców (optymizm lub pesymizm), zmiany w popycie, cenach rynkowych i zysku, stopie procentowej od kredytu itp. Wynika stąd, że oszczędności nie przekształcają się automatycznie w inwestycje. Popyt konsumpcyjny gospodarstwa domowego zależy od rozporządzalnego dochodu osobistego Y_d. Jest to ten dochód, który gospodarstwo domowe może przeznaczyć na wydatki lub oszczędności. Całkowity popyt konsumpcyjny gospodarstw domowych jest tym większy, im większe są całkowite rozporządzalne dochody osobiste. Funkcja konsumpcji wyraża ilościową zależność między wzrostem konsumpcji, a wzrostem rozporządzalnego dochodu ludności. Zależność tę można wyrazić równaniem C=a+MPC*Y_d gdzie a - to autonomiczny poziom konsumpcji niezależny od wysokości rozporządzanego dochodu ludności. MPC - to krańcowa skłonność do konsumpcji. Wielkość MPC jest pewną stałą zawartą w przedziale 0<MPC<1 i definiuje się jako stosunek między przyrostem konsumpcji, a przyrostem rozporządzalnych dochodów osobistych. Wartość krańcowej skłonności konsumpcji informuje nas, o ile zł wzrośnie konsumpcja, jeśli rozporządzalne dochody osobiste wzrosną o 1 zł. Oszczędności S mogą być definiowane jako ta część dochodu która nie jest konsumowana. Mogą być przedstawione jako różnica między dochodem, a wydatkami na konsumpcję. Równocześnie MPS - jest krańcową skłonnością do oszczędzania. Oznacza ona o ile złotych wzrosną oszczędności jeśli dochód wzrósnie o 1 zł. Wykres funkcji oszczędności obrazuje zamierzone oszczędności przy każdym przyroście dochodu. Przy dochodzie równym zeru może ta funkcja przybierać wartości ujemne. Popyt inwestycyjny oznacza zamierzone, planowane przez przedsiębiorstwo powiększanie zasobów kapitału trwałego oraz zapasów. Przyjąć można, że w każdym momencie zamierzone inwestycje są wielkością stałą, niezależną od rozmiarów bieżącej produkcji i dochodu.

Popyt globalny jest to suma, którą przedsiębiorstwa i gospodarstwa domowe planują wydać na dobra i usługi przy różnej wielkości dochodu.

Produkcja w punkcie równowagi.

Przy stałych cenach i płacach, równowaga krótkookresowa na rynku dóbr, istnieje tylko wtedy, gdy popyt globalny dokładnie zrówna się z faktycznie wytworzoną produkcją. Dla każdej wielkości produkcji niższej od poziomu równowagi, globalny popyt będzie większy niż dochód i produkcja. Odwrotnie - przy każdej wielkości produkcji przewyższającej poziom równowagi popyt globalny będzie mniejszy niż dochód i produkcja. Jeśłi zamierzone inwestycje są mniejsze od oszczędności (globalny popyt jest mniejszy od produkcji) to wzrastają zapasy co zniechęca przedsiębiorców do inwestycji. Kurczy się więc produkcja, spada zatrudnienie i tym samym spadają dochody. Powoduje to dalsze ograniczenie wydatków inwestycyjnych i w ten sposób uruchomiony jest mechanizm depresyjny, który pcha gospodarkę w kierunku recesji - dekoniunktury. Na odwrót, jeśli zamierzenia inwestycyjne są większe niż oszczędności (globalny popyt przewyższa produkcję) to wówczas nagromadzone oszczędności nie są wystarczające do finansowania wszystkich zamierzonych inwestycji. Społeczeństwo stosunkowo mało oszczędza czyli więcej wydaje na konsumpcję. To zachęca przedsiębiorców do zwiększania produkcji i tym samym zwiększania inwestycji. Zostaje uruchomiona spirala ekspansji. Gdy popyt inwestycyjny spada to krzywa popytu globalnego przesuwa się w dół. Punkt równowagi przesuwa się, spadek popytu inwestycyjnego powoduje znacznie większy spadek produkcji zapewniającej równowagę. Dzieje się tak dlatego, że każda obniżka popytu inwestycyjnego wywołuje spadek dochodu, który z kolei powoduje dodatkowy spadek popytu konsumpcyjnego. Łączny spadek popytu jest o wiele głębszy niż początkowe ograniczenie popytu inwestycyjnego. Mnożnikiem nazywamy stosunek zmiany produkcji w punkcie równowagi do powodującej ją zmiany w wydatkach autonomicznych. M_i=1/(1-MPC).

Banki i polityka pieniężna.

Banki są to instytucje systemu pieniężno-kredytowego pośredniczące w obiegu pieniądza w gospodarce. Wraz z rozwojem gospodarki towarowej pojawili się bankierzy, którzy obok pożyczania pieniędzy na procent, zajmowali się także ich transferem. Rozwój depozytowych banków umożliwił lokowanie depozytów w postaci złotych i srebrnych monet. W chwili gdy banki depozytowe zaczęły udzielać kredytów powstały banki handlowe. Obok nich istnieją jeszcze banki inwestycyjne, hipoteczne, towarzystwa kredytowe oraz instytucje nie bankowe - towarzystwa ubezpieczeniowe i fundusze emerytalne.

Banki komercyjne zarabiają pieniądze dzięki udzielaniu pożyczek według wyższej stopy procentowej niż stopa płacona za uzyskiwane i utrzymywane depozyty. Sytuacja finansowa banku znajduje odbicie w jego bilansie. Aktywami są należności, papiery wartościowe oraz inny majątek będący własnością banku. Pasywa banku to zobowiązania w stosunku do innych podmiotów gospodarczych i instytucji które zdeponowały swoje walory.

We współczesnej gospodarce rynkowej funkcjonuje dwustopniowy system bankowy. Składa się on z Banku Centralnego i podlegających mu w zakresie polityki pieniężno-kredytowej innych banków. W systemie bankowym i regulowaniu gospodarki, najważniejszą rolę spełnia Bank Centralny (NBP). Prowadzi on politykę pieniężną, która polega na wspieraniu wzrostu gospodarczego oraz stabilizowaniu produkcji i zatrudnienia. Spełnia on trzy funkcje:

1. Jest jedynym emitentem pieniądza gotówkowego - banknotów i monet.

2. Jest bankiem państwa, gdyż realizuje politykę pieniężno-kredytową w szczególności zaś politykę w zakresie podaży pieniądza regulując jego ilość w obiegu. Ponadto zajmuje się przychodami i wydatkami z budżetu państwa, udziela w razie potrzeby kredytu państwu, przeprowadza w imieniu rządu operacje finansowe w kraju i zagranicą, udziela pożyczek rządowych, przechowuje rezerwy złota i dewiz, zaciąga i spłaca kredyty zagraniczne. Prowadzi ponadto politykę kursów walutowych.

3. Jest bankiem banków, gdyż działa jako bankier dla banków komercyjnych zapewniając sprawne funkcjonowanie całego systemu bankowego.

Banki wykonują różnorodne operacje, które można podzielić na pasywne i aktywne. Pasywne polegają na przyjmowaniu depozytów tj gromadzeniu wolnych środków kapitałowych jednostek gospodarczych i inncyh osób prawnych oraz wolnych środków ludności. Zalicza się do nich również emitowanie własnych papierów wartościowych. Operacje aktywne polegają na dokonywaniu przelewów na polecenie właścicieli depozytów z ich rachunków na rzecz innych osób czy podmiotów, a także na dokonaniu wypłat gotówkowych oraz udzielanie kredytów.

Regulowanie podaży pieniądza.

Władze publiczne usiłują dostosować wzrost podaży pieniądza do poziomu przewidywanej aktywności gospodarczej oraz nie dającego się uniknąć wzrostu cen. Nadmiar pieniądza w obiegu powoduje inflację - wzrost cen. Jeśli pieniądza jest za mało to mamy deflację która może przyczynić się do ograniczenia efektywnego popytu, spadku cen i zahamowania wzrostu gospodarczego. Wzór na ilość pieniądza w obiegu: M=(P*Y)/V, gdzie M- ilość pieniądza w obiegu, V- szybkość cyrkulacji pieniądza, P- przeciętny poziom cen, Y- realna wielkość PNB w cenach stałych. W danym czasie wydatki ogółem lub dochody ogółem powinny być równe przeciętnej masie pieniężnej pomnożonej przez cyrkulacje. Najważniejszym problemem jest określenie ilości pieniądza aby prowadzić politykę pieniężną. Bank Centralny dzieli na trzy grupy:

1. M1 - obejmuje gotówkę oraz depozyty na rachunkach płatne na każde rządanie.

2. M2 - uwzględnia wszystko to co wchodzi w M1, a ponadto obejmuje rachunki oszczędnościowe oraz małe rachunki terminowe nie przekraczające określonej sumy w danym kraju.

3. M3 - uwzględnia wszystko to co wchodzi w skład M2, a ponadto duże rachunki terminowe.

Grupa M1 charakteryzuje się najwyższym stopniem płynności i związana jest z pieniądzem gromadzonym do celów transakcyjnych, spekulacyjnych i z powodu ostrożności. Grupa M2 wykorzystywana jest do udzielania kredytów krótkoterminowych. Grupa M3 tworzy główne źródło środków wykorzystywanych na długoterminowe kredyty inwestycyjne. Wykazuje ona najniższy stopień płynności. Wyodrębnia się również specjalną grupę L, która obejmuje papiery wartościowe, obligacje bankowe, obligacje skarbowe i akcje o zróżnicowanym stopniu płynności i ryzyka. Zauważyć trzeba, że procent płacony przez banki jest nagrodą dla oszczędzającego za rezygnację z płynności. Bank Centralny regulujący podaż pieniądza, nigdy nie zaczyna od zera. Przy określaniu ilości pieniądza wychodzi on najpierw z oceny istniejącego zasobu pieniądza znajdującego się w obiegu, a więc w kasach prywatnych, bankach, kasach kredytowo-oszczędnościowych itp. Następnie bierze się pod uwagę takie czynniki jak:

• przewidywany przyrost wolumenu dochodu narodowego;

• przewidywany wzrost cen;

• możliwość zwiększania lub zmniejszania szybkości krążenia pieniądza gotówkowego;

Jeżeli założymy, że szybkość obiegu pieniądza jest stała to tempo wzrostu podaży pieniądza wynika z sumy temp wzrostu cen i wolumenu dochodu narodowego.

Banki komercyjne są zainteresowane przyjmowaniem depozytów tylko dlatego, że wykorzystują je na cele kredytowe i zarabiają na różnicy stopy procentowej płaconej od depozytów i pobieranej od kredytów. Przy udzielaniu kredytów banki komercyjne mają możliwość udzielania dodatkowego pieniądza. W celu poddania procesu kreacji pieniądza kontroli i panowania nad ogólną polityką pieniężną, Bank Centralny wprowadził przymus tworzenia rezerw obowiązkowych, które ograniczają płynność banku. Nie oprocentowana rezerwa obowiązkowa jest źródłem zysku Banku Centralnego. Suma możliwych kredytów: S_k=N_d1/u, gdzie N_d1- pierwsza nadwyżka depozytu w banku, u- stopa rezerwy obowiązkowej, S_k- suma możliwych kredytów. Odwrotność stopy rezerwy obowiązkowej nazywane jest mnożnikiem depozytowym. W zależności od wysokości stopy obowiązkowej mnożnik depozytowy określa wysokość możliwej kreacji nowego pieniądza przez banki komercyjne na cele kredytowe. Obniżenie stopy rezerwy depozytowej oznacza zwiększenie mnożnika depozytowego co pozwala na zwiększone możliwości kredytowe banków i odwrotnie. Bank centralny może oddziaływać na podaż pieniądza bezpośrednio przez kontrolę bazy monetarnej lub pośrednio poprzez bezpośrednie oddziaływanie na poziom stopy procentowej. Rodzaje stopy: redyskontowa, dyskontowa, procentowa. Baza monetarna jest to suma gotówki u ludności oraz suma rezerw gotówkowych systemu bankowego będąca pod kontrolą banku centralnego w celu zapewnienia płynności banków komercyjnych. Podaż pieniądza jest powiązana z bazą monetarną poprzez mnożnik kreacji pieniądza. M1=B_m*m_k, im wyższa jest obowiązkowa stopa rezerwy gotówkowej tym wyższy jest mnożnik kreacji pieniądza i tym podaż pieniądza będzie większa /i odwrotnie/. Wzrost relacji gotówkowych ludności w ogólnej sumie transakcji bankowych spowoduje spadek wartości mnożnika i tym samym zmniejszenie podaży pieniądza przez banki. W ten sposób rozmiary podaży pieniądza M1 zależą od:

• stosunku rezerw gotówkowych banków komercyjnych od całkowitej wartości depozytów;

• stosunku gotówki ludności do całkowitej wartości depozytów.

Pierwsza z tych relacji jest regulowana przez bank centralny. Druga zaś zależy od intensyności działania motywów transakcyjnego i spekulacyjnego skłaniających ludzi do utrzymywania pieniądza w najwyższej formie płynności. Kontrola podaży pieniądza za pomocą stopy procentowej, a następnie na dostarczeniu takiej ilości pieniądza w takiej ilości kredytu dla banków komercyjnych jaka wynika z popytu na rynku.

Stopie procentowej przypisuje się tradycyjnie dużą rolę w kreowaniu realnych procesów rynkowych. Podwyższenie stopy procentowej powoduje zmniejszenie popytu na kredyt zaś jej obniżenie ma ożywiać procesy gospodarcze. Faktyczny wpływ stopy procentowej na realne procesy gospodarcze jest ograniczony ponieważ:

1. Najmniejszy wpływ wywiera ona na duże korporacje, które mają wielką zdolność do samofinansowania. Małe firmy natomiast reagują najbardziej, bo swoją działalność opierają na kredycie.

2. Pewne inwestycje mają zasadnicze znaczenie dla firmy i wielkość stopy procentowej nie ma znaczenia dla ich realizacji.

3. Firma może akceptować płacenie wysokiej stopy procentowej, którą przerzuci w koszty i cenę.

4. Restrykcyjne oddziaływanie stopy procentowej zależy też od wielkości inflacji i jej perspektyw.

5. Nie bez znaczenia jest też system podatkowy np. umożliwiający obniżenie opodatkowania o wielkość płaconych kredytów.

6. Sprawność systemu finansowego o zasięgu światowym pozwala uzyskiwać kredyt tam gdzie najtaniej.

Stopa procentowa powinna pozwalać na efektywną alokację zasobów finansowych kraju. Zbyt niska nie pozwala osiągnąć spodziewanej efektywności, a zbyt wysoka hamuje inwestycje i konsumpcje.

Instrumenty polityki pieniężnej.

Dzielą się na:

1. Instrumenty za pomocą których bank centralny oddziaływuje na płynność bankową tj. podaż kredytów i ich koszt.

1. zmiany stopy dyskontowej;

2. operacje otwartego rynku;

3. ustalenie poziomu obowiązkowych rezerw;

2. Instrumenty typu administracyjnego związane z bezpośrednią kontrolą banku centralnego nad działalnością kredytową systemu bankowego.

1. kontrola bezpośrednia kredytów bankowych, racjonowanie kredytów.

3. Selektywna polityka np. kredyty o preferencyjnej stopie procentowej.

Stopa redyskontowa to stopa procentowa stosowana przez bank centralny przy udzielaniu pożyczek bankom komercyjnym. Każda jejzmiana wywołuje oczekiwana reakcję banku komercyjnego. Operacje otwartego rynku to działania polegające na kupowaniu i sprzedawaniu przez bank centralny publicznych papierów wartościowych. Transakcje te wpływają w sposób bezpośredni na wielkość rezerw banków komercyjnych, a tym samym na dostępność kredytu oraz na ilość pieniądza w obiegu. Rezerwy obowiązkowe to ta część rezerw całkowitych znajdujących się w dyspozycji banku, która z mocy prawa nie może być wykorzystywana do tworzenia pieniądza przez udzielanie kredytów. Bank centralny posługuje się więc kilkoma metodami wywierania wpływu na podaż pieniądza. Jeśłi chce zwiększyć podaż pieniądza to może:

1. Obniżyć stopę redyskontową w celu zwiększania rozmiarów pożyczek udzielanych bankom komercyjnym.

2. Kupić wyemitowane przez rząd papiery wartościowe na otwartym rynku.

3. Obniżyć poziom wskaźnika rezerw obowiązkowych.

Wzrost i rozwój gospodarczy.

Wzrost gospodarczy jest zagadnieniem które musi być rozpatrywane w perspektywie długookresowej. Kiedy rozważamy problemy krótkiego okresu, tradycyjnie zakładamy, że zdolności produkcyjne są dane. W tym samym momencie istnieje określony pułap możliwości produkcyjnych zarówno w odniesieniu do poszczególnych przedsiębiorstw jak i całej gospodarki. Niezależnie od wystepujących mechanizmów napędowych w gospodarce, wyjście poza ten pułap nie jest możliwe. W celu rozpatrzenia kwestii wzrostu gospodarki trzeba uwzględnić możliwości przyrostu zdolności produkcyjnych, a zwłaszcza przyrostu czynników produkcyjnych. W długim okresie tempo wzrostu tych zasobów, określać będzie tempo wzrostu produkcji. Będzie tak oczywiście po wykorzystaniu wszystkich rezerw produkcyjnych tkwiących w gospodarce, gdyż wtedy dalszy wzrost produkcji nie byłby możliwy. Rozwój gospodarczy jest terminem szerszym, bowiem oprócz zmian ilościowych (zmiany poziomu konsumpcji, produkcji, zatrudnienia) obejmuje również zmiany jakościowe (zmiany organizacji społeczeństw). Wzrost gospodarczy odnosi się do zmian ilościowych przy założeniu, że podstawowe wielkości makroekonomiczne charakteryzują się długofalowym trendem. Czynniki rozwoju gospodarczego:

• praca, wydajność pracy;

• kapitał i jego efektywność (przeciętna i krańcowa);

• technologia i postęp techniczny, informacyjny, efektywność tego postępu;

• ziemia.

W skali światowej występują liczne problemy nazywane globalnymi, których rozwiązanie musi należeć do celów rozwoju gospodarczego, a równocześnie postęp w ich przezwyciężaniu nie jest możliwy bez wzrostu gospodarki. Wśród tych problemów wymienia się:

1. ludnościowy, ponieważ istnieje wysoka dynamika przyrostu ludności. Istnieje możliwość jego łagodzenia, czego przykładem jest już obserwowany spadek stopy przyrostu naturalnego w większości krajów biednych, a podniesienie poziomu życia dalej będzie stymulować rozwój gospodarczy.

2. żywnościowy, który istnieje w krajach najsłabiej rozwiniętych. Jest to problem bardziej zacofania niż rozwoju. Konieczne jest łagodzenie tego problemu, w tym tzw „pułapki maltuzjańskiej”. Polega ona na tym, że wydajność pracy w rolnictwie jest tak niska, że praktycznie wszyscy muszą pracować na roli.

3. surowcowy i energetyczny, gdyż jest pochodną niedoboru licznych cennych zasobów naturalnych przy uwzglednieniu długiego okresu. Rozpoznawalne zasoby w stosunku do roku 1950 wynoszą w %: w aluminium 371, miedź 494, żelazo 492, ołów 318, a ropy naftowej powinno wystarczyć na około 50 lat. Jedną z możliwości rozwiązywania tego problemu jest „recycling” lub technologie bezodpadowe.

4. ekologiczny, który ma światowy charakter. Efekt cieplarniany, nagromadzenie odpadów, zanieczyszczenie środowiska naturalnego są wynikiem niedostatków postępu naukowo-technicznego i niewystarczających nakładów na redukcję zagrożeń środowiska naturalnego.

Kapitał.

Elementami kapitału rzeczowego są maszyny i urządzenia, budynki oraz zapasy materiałów i wyrobów, które wraz z innymi czynnikami wytwórczymi uczestniczą w procesie produkcji. W miarę upływu czasu, kapitał zużywa się stąd też dla jego utrzymania konieczne są inwestycje. Muszą one być stosunkowo duże, jeśli w warunkach wzrostu zatrudnienia chcemy utrzymać techniczne uzbrojenie pracy na niezmienionym poziomie. Odpowiednio większe nakłady inwestycyjne potrzebne są w celu wzrostu technicznego uzbrojenia pracy, co pozwoliłoby zwiekszyć wydajność pracy, czyli wielkość produktu wytwarzanego przez jednego zatrudnionego.

Praca.

Rozmiary zatrudnienia zależą od liczby ludności. Rzeczywisty nakład czynnika pracy zależy od czasu pracy oraz liczby zatrudnionych. Każde więc wydłużanie czasu pracy spowoduje wzrost nakładów pracy i rozmiarów produkcji.

Współcześnie coraz wiekszego znaczenia nabiera pojęcie kapitału ludzkiego, które oznacza ucielesnioną w ludziach wiedzę i umiejetności. Przy danym zasobie kapitału rzeczowego, wzrost poziomu wykształcenia, podnoszenia poziomu kwalifikacji zawodowych przez pracowników oraz coraz ich większe doświadczenie pozwalają w sposób istotny zwiększyć produkcję. Wymienione czynniki warunkują wydajność pracy jako kolejny, obok zasobów kapitału i inwestycji podstawowy czynnik wzrostu.

Ziemia.

Tworzy go areał uprawny oraz wszystkie zasoby naturalne. Rola ziemi jest szczególnie ważna w gospodarce o charakterze rolniczym. Wzrost powierzchni ziemi uprawnej przypadajacej na jednego zatrudnionego pozwala powiększyć rozmiary produkcji rolnej. W przypadku czynnika ziemi należy zwrócić uwagę na dwie okolicznosci:

• obszar ziemi nadający się do rolniczego wykorzystania nieustannie się kurczy;

• proste zwiększanie areału upraw może prowadzić do mniej niż proporcjonalnych przyrostów plonów.

Surowce.

Wzrost nakładów surowców może prowadzić do wzrostu rozmiarów produkcji. Rozróżnić trzeba dwa rodzaje surowców:

• nieodnawialne, a przy ich wykorzystaniu konieczne jest ostrożne i oszczędne wykorzystanie;

• odnawialne (drewno, ryby), a tu należy przestrzegać zasad nierabunkowej gospodarki.

Udział wymienionych czynników we wzroście charakteryzuje kategoria produkcyjności krańcowej. Informuje ona o tym, ile wrośnie produkcja jeśli zwiększymy nakład tego czynnika o jednostkę.

Granice i koszty wzrostu.

Pojawia się pytanie czy proces wzrostu może dokonywać się w nieskończoność, oraz czy taki wzrost jest zawsze porządany?

W procesie wzrostu zawsze pojawia się problem wyżywienia i „pułapki maltuzjańskiej”. Tylko krajom o znacznym stopniu uprzemysłowienia udało się problem głodu zlikwidować. Kolejnym czynnikiem limitującym wzrost gospodarczy okazuje się ograniczoność zasobów naturalnych, a w szczególności energii. Problem ten usiłuje się rozwiązać poprzez mechanizmy cenowe. W miarę jak zasoby stają się coraz żadsze to rośnie ich cena. W tym kontekście pojawia się pytanie o koszty wzrostu gospodarczego. Jeżeli nawet trwały wzrost gospodarczy jest możliwy to czy jest pożądany? Degradacja środowiska naturalnego, zatłoczenie i nerwowy, pełen stresów tryb życia są zbyt wysoką ceną za zwiększenie produkcji dóbr powszechnego użytku. Maksymalizacja tempa wzrostu PNB nie może być wyłącznym celem gospodarczym, bowiem miernik ten w sposób niedoskonały odzwierciedla koszty ludzkie, takie jak napięcie fizyczne i umysłowe, monotonia, stres oraz ryzyko.

Czynniki wzrostu gospodarczego.

Stanowią one układ wzajemnie powiązanych elementów oddziaływania na dochód narodowy:

• osobowe i rzeczowe;

• ekstensywne i intensywne;

• bezpośrednie i pośrednie.

Czynniki osobowe - to praca ludzka, a rzeczowe to kapitał (środki pracy). Praca ludzka spełnia rolę aktywna w procesie produkcji, natomiast czynniki rzeczowe tworzą materialne warunki produkcji, będące jednocześnie produktem pracy ludzkiej. Są one dla siebie komplementarne i w pewnym sensie substytucyjne.

Czynniki ekstensywne (ilościowe) to te których uruchomienie wymaga poniesienia znacznych nakładów np. zatrudnienie i inwestycje. Wzrost osiągnięty na skutek działania czynników ekstensywnych nazywamy wzrostem ekstensywnym. Czynniki intensywne (jakościowe) nie wymagają dla swojego działania nakładów np. wydajność pracy, postęp techniczny, organizację i kwalifikacje. Wzrost gospodarczy osiagany na skutek działania tych czynników nazywamy wzrostem.

Wieloczynnikowa funkcja produkcji typu Cobba-Douglasa.

Dochód narodowy zależy od: Y_t=a_*(F_t)^ε_*(L_t)^1-ε , gdzie F_t- wartość kapitału, a- parametr stały, L_t- liczba zatrudnionych, ε- parametr (potęga). Funkcja ta opiera się na założeniu stałych korzyści skali (ε+(1-ε))=1. Parametr ε wyraża podział majątku w tworzeniu dochodu narodowego, zaś 1-ε wyraża udział zatrudnienia w tworzeniu dochodu narodowego. Ta postać funkcji zachowuje sens ekonomiczny tylko wówczas gdy spełniony jest warunek: 0<ε<1. Gdy ε=1 to cała funkcja traci swój wieloczynnikowy charakter bowiem (L_t)⁰=1, a więc Y_t=a_*F_t , a=(Y_t)/(F_t) - przeciętna produktywność majątku trwałego. Gdy ε=0, to Y_t=a_*L_t , a=(Y_t)/(L_t) - przeciętna produktywność pracy mierzona dochodem narodowym na jednego zatrudnionego (P_L). Czym jest parametr ε?

d=Δ, U- przecietne uzbrojenie jednego stanowiska. Parametr ε jest współczynnikiem elastyczności tempa wzrostu produkcyjności pracy do tempa wzrostu technicznego uzbrojenia pracy. Tempo wzrostu dochodu narodowego wynosi więc:

Handel zagraniczny i elementy polityki zagranicznej.

Przepływy dóbr ekonomicznych między odrębnymi gospodarkami narodowymi określa się wymianą międzynarodową. Obejmuje ona współcześnie 4 grupy zjawisk i procesów gospodarczych:

• wymianę towarów i usług;

• przepływy kapitału;

• migrację siły roboczej;

• transfer myśli naukowo technicznej.

Podstawą rozwoju wymiany zagranicznej jest międzynarodowy podział pracy, który jest szczególną rozwiniętą formą społecznego podziału pracy. Stanowi on historyczne ukształtowanie formy więzi gospodarczych między poszczególnymi krajami, określa ich miejsce w produkcji światowej, tzn. decyduje o międzynarodowej specjalizacji produkcji. Międzynarodowy podział pracy ulega ciągłym przemianom, zmienia się bowiem charakter międzynarodowej specjalizacji produkcji oraz miejsce poszczególnych krajów w tej produkcji, podobnie jak zmianom ulegają wzajemne związki między krajami. Poszczególne kraje stopniowo rezygnują z produkcji innych towarów na rzecz większej specjalizacji w produkcji innych towarów, zmieniając tym samym swoje miejsce w międzynarodowym podziale pracy. Pewne związki między poszczególnymi krajami lub grupami krajów rozluźniaja się, a na ich miejsce powstają nowe więzi gospodarcze. Udział różnych krajów w międzynarodowym podziale pracy i ich pozycja w gospodarce światowej, zmieniają się w czasie. Stało się to wyraźnie widoczne w XX wieku. Spektakularnym przykładem jest Japonia, która z pozycji drugorzędnego w końcu XIX w. awansowała roli drugiego mocarstwa ekonomicznego. Hong Kong, Tajwan, Korea płd i Singapur w ciągu 30 lat zdołały osiągnąć poziom rozwoju i uprzemysłowienia zbliżony do zachodnioeuropejskiego i są obecnie wielkimi eksporterami. Z drugiej strony na przestrzeni XX wieku Wielka Brytania doświadczyła rozpadu swojego imperium ekonomicznego i stała się zaledwie jednym z krajów o wielkim potencjale gospodarczym. Czechy z pozycji wysoko rozwinietego kraju w latach trzydziestych przeistoczyły się w gospodarkę średnio zaawansowaną, jeśli chodzi o poziom rozwoju.

Podstawową forme stanowi wymiana towarów. Do okreslania wymiany towarów i usług między krajem, a otoczeniem używa się nazwy handel zagraniczny. Jeśli dotyczy on wszystkich krajów to nazywany jest międzynarodowym. Handel zagraniczny obejmuje eksport i import. Suma eksportu i importu to obrót handlu zagranicznego, zaś nadwyżka importu nad eksportem - ujemne saldo handlu zagranicznego (deficyt). Przesłankami wymiany między różnymi krajami, jej strukturą towarową i geograficzną oraz korzyściami płynącymi z wymiany dla jej uczastników zajmuje się teoria handlu zagranicznego. Nie jest ona zwartym i spójnym wewnetrznie systemem lecz raczej zbiorem uogólnień opartych na różnych założeniach. Pierwsze stwierdzenia dotyczace korzyści płynących z handlu zagranicznego można znależć w doktrynie merkantylistów. Smith jest twórcą teorii tzw. kosztów absolutnych. Uważał on, że podstawą specjalizacji międzynarodowej są absolutne różnice kosztów wytwarzania mierzone nakładami pracy. Jego zdaniem wymiana miedzy dwoma krajami pojawia się wówczas, gdy koszty wytworzenia towarów w tych krajach są zróżnicowane. Rozwinięciem teorii kosztów absolutnych jest teoria kosztów komparatywnych (wzglednych) sformułowana przez Ricardo. Wykazał on, że specjalizacja i wymiana towarowa może być korzystna dla obu krajów, także w przypadku gdy jeden kraj wytwarza wszystkie towary taniej (drożej) niż inne kraje. Wystarczającą podstawą osiągniecia korzysci i wymiany miedzynarodowej są zdaniem Ricardo, komparatywne, a nie absolutne różnice kosztów wytwarzania poszczególnych towarów w różnych krajach. Podział korzysci wynikający z wymiany miedzynarodowej miedzy poszczególne kraje zależy od kształtowania się relacji wymiennych towrów eksportowych na towary importowane. Relacja ta określona jest jako termis of trade, co dosłownie oznacza warunki wymiany lub stosunki wymiany. TOT tzw. współczynnik obliczony jako relacje względnych zmian cen realizowanych w eksporcie danego kraju do względnych zmian cen towarów importowanych przez ten kraj w określonym czasie. Współczynnik TOT wskazuje na zmiany siły nabywczej eksportu wyrażonej w imporcie danego kraju. Korzystne TOT dla danego kraju występuje wtedy gdy współczynnik ten jest większy od jedności. Oznacza to, że ceny towarów eksportowanych rosną szybciej niż ceny towarów importowanych, lub spadek cen towarów importowanych jest wyższy niż spadek cen towarów eksportowanych. Współczynnik TOT mniejszy od 1 oznacza przesuniecie korzyści z międzynarodowego podziału pracy do innych krajów.

Bilans płatniczy.

Stosunki ekonomiczne wiążące dany kraj z zagranicą znajdują swoje odbicie w bilansie płatniczym. Jest to usystematyzowane zestawienie dokonanych płatności ze wszystkich tytułów w określonym czasie. Płatności otrzymane z zagranicy zwiększają zapas dewiz, księguje się je po stronie aktywów, a płatności dokonane na rzecz zagranicy po stronie pasywów. Przy bilansie płatniczym możemy mówić o saldzie dodatnim lub ujemnym. W bilansie płatniczym wyróżnia się dwie podstawowe części: bilans obrotów bieżących oraz bilans obrotów kapitałowych i finansowych. W bilansie obrotów bieżących zostają uwzględnione następujące pozycje:

1. Płatności, wpływy i wydatki z tytułu obrotów handlowych.

2. Płatności z tytułu usług transportowych, pocztowych, telekomunikacyjnych, turystycznych, z tytułu ubezpieczeń i reasekuracji usług finansowych, budowlanych, informatycznych, utrzymywania przedstawicielstw zagranicznych, składek w organizacjach miedzynarodowych.

3. Obsługa kredytów zagranicznych, spłata odsetek.

4. Przepływy dochodów majątkowych z tytułu własności (odsetki, zyski i dywidendy).

5. Transfery rządowe i prywatne, przy czym w transferach prywatnych główną rolę odgrywają wpływy i wypłaty z rachunków walutowych ludności oraz (w mniejszym stopniu) spadki i emerytury.

6. Nieklasyfikowane obroty przygraniczne, skup i sprzedaż walut netto.

Instrumenty polityki handlowej.

Stwierdzenie, że wraz z wymianą międzynarodową pojawiają się korzyści dla gospodarki światowej jako całości, nie budzi większych kontrowersji. Nie jest natomiast pewne, czy zyskuje każdy z uczestników wymiany, zarówno w sensie poprawy efektywności jak i specjalizacji, nadwyżki. W zwiazku z tym w różnych krajach w polityce handlu zagranicznego występują w mniejszym lub w większym stopniu tendencje do liberalizacji (wolnego handlu) lub protekcjonizmu. Pod pojęciem wolnego handlu rozumie się całkowicie nieskrępowaną wymianę międzynarodową. Jest ona związana z koncepcją liberalizmu gospodarczego, zgodnie z którą największe korzyści z międzynarodowego podziału pracy zostaną osiagnięte przez wolną konkurencję niezależnych producentów i konsumentów, a interwencja państwa powoduje tylko szkody. W okresie po II wojnie światowej i załamaniu wymiany występowało dążenie do przywrócenia wolnego handlu. Wiele krajów podpisało układ ogólny w sprawie ceł i handlu (GATT). Zawierający zobowiązanie do sukcesywnego obniżania ceł i znoszenia ograniczeń w handlu. W ramach kolejnych rund GATT stopniowo obniżono stawki celne, co przyczyniało się do wymiany międzynarodowej. Głównym celem światowej organizacji handlowej WTO stworzonej w 1994 w miejsce GATT, jest dążenie do nieskrępowanego rozwoju handlu zagranicznego i niestosowanie żadnego rodzaju dyskryminacji w obrocie międzynarodowym. Protekcjonizm oznacza oddziaływanie na międzynarodową wymianę dóbr. Celem polityki protekcjonistycznej jest podniesienie konkurencyjności towarów krajowych na rynkach obcych, a zmniejszenie obcych na krajowych. Głównymi formami protekcjonizmu jest wprowadzenie ograniczeń ilościowych lub ceł w stosunku do towarów importowanych jak również stosowane przez państwo różnorodnych środków popierania eksportu. Stosowane są przy tym różne instrumenty polityki handlowej. W celu promowania swojego eksportu, niektóre kraje stosują subwencje eksportowe. Oznaczają one wszelkiego rodzaju premie, subsydia, ulgi lub ułatwienia przyznawane przez państwo eksporterom, mające na celu zachęcenie ich do rozwijania eksportu i do zwiększania w ten sposób konkurencyjności towarów danego kraju na rynkach światowych. Formą promowania eksportu za granicą jest tzw. dumping. Polega on na sprzedaży towaru za granicą po cenie która nie pokrywa jego wartości wytworzenia. Istotnym elementem oddziaływującym na rozmiary i efektywność handlu zagranicznego jest kurs walutowy czyli cena pieniądza.

Inflacja.

Wynikiem niewłaściwie prowadzonej polityki fiskalno-monetarnej mogą być zjawiska inflacyjne. Inflacja to wzrost przeciętnego poziomu cen i dóbr w jakimś czasie. Czysta inflacja jest zjawiskiem szczególnym, który pojawia się wtedy, gdy wszystkie ceny dóbr czynników produkcji wzrastają w tym samym czasie. Wzrost lub spadek cen pojedyńczych dóbr jest dla gospodarki rynkowej zjawiskiem normalnym, występującym w zależności od zwiększania się lub zmniejszania zapotrzebowanie na nie. Mechanizm ten pozwala na właściwą alokację zasobów, zgodnie z działaniem prawa popytu i podaży. Jako inflacji nie traktuje się także sezonowego wzrostu cen niektórych artykułów.

Zjawisko wzrostu cen towarzyszyło okresom wojen lub wzrostu koniunktury gospodarczej do końca lat 40 naszego stulecia. Zjawisko spadku ogólnego poziomu cen określane jest jako deflacja. Długo utrzymująca się deflacja prowadzi do ograniczania produkcji, masowych zolnień, wzrostu bezrobocia, a w konsekwencji dalszy spadek popytu i bankructw. Staglacja polega na ogólnym wzroście cen przy stagnacji PKB. Slumpflacja i wzrost ogólnego poziomu cen i spadkiem PKB. Przejawy inflacji:

1. Inflacja jawna - cenowa - typowa dla gospodarki rynkowej.

2. Inflacja ukryta - tłumiona - gdy występują zjawiska administracyjnej kontroli cen. Ograniczenia wzrostu cen maiły na celu przeciwdziałanie inflacji, doprowadziły jednak do powstania luki inflacyjnej, czyli nadwyżki globalnego popytu nad podażą. To z kolei prowadziło do takich zjawisk jak: kolejki, sprzedawanie „spod lady” i różnych form reglamentacji i rozdzielnictwa, powstanie „czarnego rynku”. Miernikiem wielkości inflacji ukrytej może być wielkość cen na „czarnym rynku”.

Zjawiska inflacyjne charakteryzują się różnym nasileniem. Może być więc inflacja:

• umiarkowana do 10% rocznie;

• galopująca 2, 3 cyfrowa;

• hiperinflacja, która charakteryzuje się ciągle przybierającym na sile wzrostem cen, który uniemożliwia sterowanie procesami gospodarczymi.

Inflacja powoduje spadek siły nabywczej pieniądza tzn. za tą samą liczbę jednostek można nabyć mniej towaru - jest to deprecjacja. Przeciwieństwem deprecjacji jest aprecjacja czyli wzrost siły nabywczej pieniądza. Najczęściej stosowanym miernikiem służącym do pomiaru inflacji jest indeks wzrostu kosztów utrzymania. Bierze się pod uwagę zmiany cen „koszyka towarów konsumpcyjnych”. Indeks cen towarów konsumpcyjnych oblicza się dzieląc wydatki przeciętnego gospodarstwa domowego na zakup koszyka przez analogiczne wydatki w roku przyjętym za bazowy. Jako drugi miernik inflacji stosuje się najczęściej deflator (przelicznik) cen PKB. Oblicza się go jako relację między PKB w cenach nominalnych a PKB w cenach realnych. Zjawiska inflacyjne mogą mieć różne przyczyny, najczęściej ze sobą powiązane.

1. Inflacja ciągniona przez popyt.

2. Inflacja pchana przez koszty.

Ad 1. Teoria ta wywodzi się z teorii popytowej dochodu narodowego i od Keynesa i jest związana z tzw, keynesowską koncepcją luki inflacyjnej. Przyczyne inflacji upatruje się w nadmiernym wzroście globalnego popytu w stosunku do globalnej podaży dóbr i usług przy pełnym wykorzystaniu zdolności wytwórczych. Powstała nadwyżka popytu nad podażą przy danych cenach nazwana jest luką inflacyjną. Ponieważ w krótkim czasie nie ma możliwości zwiększenia podaży powstanie luki inflacyjnej stanowi impuls do wzrostu cen. To powoduje wzrost kosztów utrzymania, co uruchamia mechanizm rządań rewindykacyjnych dotyczących płac nominalnych. Stanowią one jednak element kosztów przedsiębiorstwa, co znowu powoduje wzrost cen innych artykułów. W ten sposób inflacja ciągniona przez popyt przenosi się na inflacje pchaną przez koszty.

Ad 2. Według kosztowej teorii inflacji przyczyną wzrostu cen jest wzrost szeroko rozumianych kosztów wytwarzania np.: wzrost płac szybszy niż wzrost wydajności pracy. Za inflacje czyni się odpowiedzialnym związki zawodowe lub monopole. Związki zawodowe wymuszając wzrost płac nominalnych powodują wzrost kosztów wytwarzania, monopole natomiast zwiększają ceny wytwarzanych produktów bez oceny sytuacji gospodarczej.

Można pokazać zależność między wzrostem płac nominalnych a poziomem bezrobocia - tzw krzywa Phillipsa. Krzywa ta jest ilustracją tez, że w okresie dobrej koniunktury, gdy popyt na siłę roboczą rośnie przedsiębiorcy godzą się na szybszy wzrost płac, natomiast w okresie złej koniunktury zajmują stanowisko bardziej sztywne. Przedstawienie zależności między tempem wzrostu cen i stopy bezrobocia spowodowało, że stała się ona jednym z elementów polityki ekonomicznej państwa. Przesuwając się wzdłuż krzywej można wybrać taką kombinację bezrobocia i inflacji która uważana jest za optymalną z punktu widzenia interesu społecznego. Krzywa ta wskazuje wiec na zjawisko wzajemnej konkurencyjności między stopą bezrobocia a stopą inflacji - zjawisko wzajemności. Przyczyny inflacji mogą mieć charakter czysto polityczny. Wysoki stopień niestabilności politycznej będzie generował większy deficyt budżetowy ze względu na krótki horyzont czasowy przyjmowany przez polityków, którzy skłonni będą do zwiększania wydatków państwa bezwzględu na długotrwałe konsekwencje. Ponadto inflację generować może sytuacja w bilansie płatniczym kraju i jej wpływ na dewaluację, czyli spadek kursu waluty krajowej, co powoduje podrożenie wszystkich towarów importowanych i tym samym wzrost inflacji.

1

Szukasz gotowej pracy ?

To pewna droga do poważnych kłopotów.

Plagiat jest przestępstwem !

Nie ryzykuj ! Nie warto !

Powierz swoje sprawy profesjonalistom.

---