NABŁONEK NASIENIOTWÓRCZY- PLEMNIKOTWÓRCZY

-wchodzi w skład kanalika krętego

-kom. Podporowe- Sertolego - odżywiają kom. Plemnikotwórcze i plemniki- ułożone promieniście opierają się o błonę podstawną kanalika, liczne strefy zamykające, pow. Boczna i szczytowa pofałdowana tworzy wpuklenia i wypustki -kom. Plemnikotwórcze na pow. Bocznych i szczytowych

- różne stadia rozwojowe kom. Płciowych:

Spermatogonia AP 18 dni

Spermatogonia B - 9 dni

Spermatocyt I rz 23 dni

Spermatocyt II rz 1 dzień

Spermatydy 23 dni

NAJĄDRZE

Powstaje z przewodów śródnercza

Głowę tworzą 10-15 piramid ( utworzone przez kanaliki wyprowadzające jądra i tk. Łączna) oprócz tego wyróżniamy trzon i ogon - ogon przechodzi w nasieniowód, brak osłonki białawej, pokryte cienka warstwą tkanki łącznej.

Funkcje : zmiana składu płynu kanalikowego - absorpcja 90 % płynu, miejsce dojrzewania czynnościowego i magazynowania plemników, wydzielanie białek i glikoprotein wpływających na dojrzewanie:

-kw. Sialowy

-GPC

-karnityna

-hormony steroidowe

- fosfatydylocholina

GRUCZOŁ KROKOWY - PROSTATA

Narząd gruczołowo - mięśniowy, rozwój rozpoczyna się w końcu 3 miesiąca ciąży , obwodowa część gruczołu powstaje z pęczków endodermalnych, gruczoły części pośredniej rozwijają się nieco później z nabłonka pokrywającego wzgórek nasienny i SA pochodzenia śródnerczowego i przyśródnerczowego.

Kształt kasztana, 20 g, przylega do dolnej części pęcherz moczowego i koncentrycznie otacza początkowy odcinek cewki moczowej, zbudowany z 30 - 50 gruczołów pęcherzykowo - cewkowych których przewody wyprowadzające w liczbie 15- 30 uchodzą do cewki moczowej w pobliży wzgórka nasiennego. Odcinki wydzielnicze oraz przewody wyprow. Wysłane SA nabłonkiem jednowarstwowym cylindryczny. Cały narząd można podzielić na 4 strefy:

1. przednia- nie zwiera gruczołów, zbudowana wyłącznie z tk łącznej i mięśniowej

2. okołocewkowa

3. środkowa

4. obwodowa która zwiera 75% utkania gruczołowego

Surowicza mleczna wydzielina gruczołu stanowi około 30% ejakulatu, zawiera liczne enzymy proteolityczne, podczas ejakulacji kurczy się gwałtownie i wyciska zawartość do cewki moczowej, spermina nadaje zapach nasieniu. Czynność wydzielnicza zależy od testosteronu

BUDOWA PLEMNIKA

Specyficzna pod względem budowy i kształtu kom. Ok. 60 mikrometrów

Główka: kształt spłaszczonej gruszki ,zawiera skondensowane jądro w formie chromatyny jądrowej, zawiera akrosom- pokrywa 2/3 przedniej powierzchni jądra i występuje w postaci spłaszczonej czapeczki akrosomalnej.

Ogon = szyjka + wstawka + odcinek główny witki + odcinek końcowy witki

Szyjka: zbudowana z 2 centrioli oraz 9 segmentowych kolumn przechodzących w dalszym odcinku w 9 grubych włókien wstawki i witki

Wstawka: zawiera leżące w środku włókno osiowe składające się z 9 par mikrotubul ułożonych obwodowo i jednej pary mikrotubul centralnych, na zewnątrz każdej pary mikrotubul obwodowych leży wł. Grube, pomiędzy bł kom a wł grubymi osłonka mitochondrialna

Witka : składa się z włókna osiowego ,włókien grubych na zewnątrz których okrężna osłonka włóknista, odcinek końcowy witki zawiera odcinki końcowych mikrotubul otoczonych błoną kom. witki. DZIĘKI FLAKTYNIE I SPERMIOZYNIE ZAPEWNIA RUCH POSTEPOWY PLEMNIKA I WŁAŚCIWĄ ORIENTACJĘ PRZY ZBLIŻANIU DO KOM. JAJOWEJ

Plemniki są produktem holokrynowego wydzielania kanalików krętych jądra.

BARIERA KREW- JĄDRO

1. pozbawiony porów i przestrzeni kom. śródbłonek naczyń włosowatych miąższu jądra

2. błona własna kanalika nasiennego, zwłaszcza warstwa środkowa

3. przegrody powstałe z połączenia wypustek kom podporowych

Bardzo wybiórcza przepuszcza hormony i inne związki konieczne do spermatogenezy.

PĘCHERZYKI JAJNIKOWE

1.Pierwotny

Położony pod błoną białawą, środek zajmuje oocyt I rzędu w stadium zahamowanego przedłużonego diplotenu profazy I podziału mejotycznego zwanej diktiotenem, jądro żółtkowe, oocyt I rzędu jest otoczony pojedynczą warstwa kom pęcherzykowych ziarnistych , które ściśle przylegają do niego.

2.Wzrastający

Oocyt wzrasta zwiększając swoja objętość, ziarna korowe w okolicy błony kom oocytu(ich zapobiega polispermii). Powstaje zawiązek osłonki przejrzystej ( ZP1 2 3) . Tworzy się warstwa ziarnista ( 6-12 warstw) - pojawiają się pojedyncze przestrzenie wypełnione płynem pęcherzykowym. Powstaje torebka pęcherzyka ( na zew. Ziarnistej)

3.Dojrzewający

Warstwa ziarnista rozrasta się, a pojedyncze szczelinę zlewają się tworząc jamę z płynem pęcherzykowym.

4.Dojrzały - Graffa

Kom. jajowa na wzgórku jajonośnym, warstwy od kom jajowej na zew:

1. osłona przejrzysta

2. wieniec promienisty

3. warstwa ziarnista

4. osłona pęcherzyka

Powstaje oocyt II rzędu zahamowany w metafazie II podz. I pierwsze ciałko kierunkowe

ENDOMETRIUM - BŁONA ŚLUZOWA MACICY

Nabłonek jednowarstwowy walcowaty, gruba bł. Śluzowa brak podstawnej. W fazie wydzielniczej cyklu miesiączkowego można wyróżnić 3 warstwy:

1. WARSTWA ZBITA- w pobliżu światła narządu, liczne kom. zrębu dookoła szyjek gruczołów, gęsto upakowane El. komórkowe.

2. WARSTWA GĄBCZASTA- poskręcane trzony gruczołów, niewiele kom . w fazie wydzielniczej , poszerzone nieregularne światło gruczołów

3. WARSTWA PODSTAWNA- zawiera ślepo zakończone odcinki gruczołów, nie podlega złuszczeniu w czasie miesiączki , dna gruczołów

Czynnościowa = zbita + gąbczasta- złuszczanie

CYKL MIESIĄCZKOWY

1. faza wzrostu 6-14 dzień

występuje po krwawieniu, 10-12 dni, wydzielanie estrogenów przez dojrzewające kom. pęcherzykowe

początkowo bł. Śluzowa cienka

w świetle gruczołów rzadko wydzielina

pod koniec fazy bł. Śluzowa grubieje , zwiększa się ilość naczyń krwionośnych i chłonnych

2. faza wydzielania 15-28 dzień

zmiany uzależnione od ciałka żółtego , 13 dni

błona śluzowa ulega pogrubianiu 5-6 mm

komórki gromadzą glikogen i lipidy,- kom doczesnowe

intensywne wydzielanie substancji śluzowych

wzrost naczyń krwionośnych, spadek stęż prog. i estrog, zamknięcie światła tętnic spiralnych- faza niedokrwienna

3. faza złuszczania 1-5 dzień

miesiączkowa, 3-5 dni

nagły rozkurcz tętnic spiralnych

pękanie ścian naczyń powyżej tętnic spiralnych, uwolniona krew tworzy wylewy śródśluzówkowe, pod koniec fazy warstwa czynnościowa jest kompletnie złuszczona , zmiany dotyczą trzonu

OOGENEZA

Pierwotne kom płciowe - gonocyty- wnikają do korowej gonady i decydują o jej różnicowaniu się w jajnik stają się one OOGONIAMI.

Oogonia 44 + XX mitoza …oocyt I rzędu 44+ XX pierwszy podział mejotyczny

oocyt II rzędu 22+X i pierwsze ciałko kierunkowe 22+ X drugi podział mejotyczny tylko po zapłodnieniu dojrzały oocyt 22+ X oraz ciałka kierunkowe

SPERMATOGENEZA

Gonocyty- umiejscawiają się pomiędzy komórkami Sertolego kanalika nasiennego.

Spermatogonie 44 + XY mitoza… spermatocyt I rz 44+ Y pierwszy podział mejotyczny spermatocyty II rz 22 +X ( lub Y) drugi podział mejotyczny spermatydy 22 + X ( Y) plemniki 22 +X ( Y)

CYKL JAJNIKOWY

1.Stadium pęcherzykowe1-14 dzień

2.Jajeczkowanie- owulacja -14 dzień +/- 1

3.Stadium lutealne 14-28

1.Na cykl jajnikowy składają się procesy morfologiczne i czynnościowe związane z dojrzewaniem pęcherzyków jajnikowych, uwolnieniem kom. Jajowej oraz powstawaniem ciałka żółtego.

FSH pobudza pęcherzyki jajnikowe ale tylko 1 w pełni dojrzewa

Na początku wydzielanie niewielkiej ilości estrogenówpobudza wydz.FSHestrogeny które osiągają tak duża wartość ze hamują wydz. .FSH . LH i FSH uruchamiają kaskadę procesów morfologicznych, w zbliżającym się do owulacji pęcherzyku. Można wyróżnić 4 mechanizmy…:

-procesy proteolityczne

-rozluźniające działanie glikozaminoglikanów

-aktywność skurczowa m.gładkiego

-angiogeneza

Tuż przed owulacja oocyt I rz dzieli się na oocyt II rz i pierwsze ciałko kierunkowe

2. Pod koniec fazy pęcherzykowej w wyniku współdziałania 3 hormonów FSH LH i estrogenów dochodzi do owulacji. Estrogeny max wartość wydz. LH>FSH wiec LH wyzwala owulację. Trwa 1 min do kilku minut. Dojrzały pęcherzyk przesuwa się ku obwodowi jajnika, jego torebka zrasta się z błoną białawą, wytwarza znamię pęcherzyka-miejsce wydalania kom.jajowej do jamy otrzewnej. Kom.jajowa opuszcza pęcherzyk Graffa otoczona osłonka przejrzystą i wieńcem promienistym.

3. Pod wpływem LH powstaje ciałko żółte(torebka pęcherzyk i warstwa ziarnista zapadają się i fałdują).Kom. ziarniste przekształcają się w kom.luteinowe(progesteron, prostaglandyny,relaksyna). Kom. warstwy wew. Torebki pęcherzyka w paraluteinowe(estrogeny)Brak zapłodnienia-luteoliza-ciałko żółteciałko żółte miesiączkoweciałko białawe. ZAPŁODNIENIE ciałko żółte rozrostciałko żółte ciążowe.Gonadotropina łożyskowa stymuluje czyść ciałka żółtego podtrzymuje ciążę aż do czasu przejęcia czynności hormonalnej przez łożysko .Do końca 4 msc. CŻ- progesteron potem zanika. Zależna od progesteronu.

PĘCHERZYK ŻÓŁTKOWY

• pierwotny - powstaje 7-8 dnia wysłany błoną Heusera

• wtórny - powstaje 9 dnia; komórki endodermy wyściełają wewnętrzna powierzchnię błony Heusera

• ostateczny- po wytworzeniu fałdów głowowego i ogonowego; połączony z prajelitem przewodem żółtkowo-jelitowym

FUNKCJE:

2-3 - tydzień przenoszenie płynu odżywczego z trofoblastu do zarodka

3-5 tydzień- wyspy krwiotwórcze -hemopoeza (póżniej w wątrobie)

3 tydzień - gonocyty-pierwotne komórki płciowe w ścianie

OWODNIA

• 7 dzień rozwoju

• połączenie jamek pomiędzy komórkami epiblastu

• amnioblasty tworzą pojedynczą warstwę komórek nabłonkowych

• mezoderma pozazarodkowa tworzy warstwę zewnętrzną owodni

• pierwotny pierścień pępowinowy

5 tydzień pierwotny sznur pępowinowy

• nabłonek jednowarstwowy (funkcja wydzielniczo- resorpcyjna)

• błona podstawna

• 4 miesiąc - połączenie błony owodniowej i kosmówkowej =błona kosmówkowo-owodniowa +połączenie z doczesną ścienną = pęcherz płodowy

CECHY : cienka, Przezroczysta, nabłonek jednowarstw. lub sześcienny, gruba błona podstawna

RODZAJE:

• pokrywająca pęcherz płodowy

• pokrywająca łożysko

• pokrywająca pępowinę

Pod koniec ciąży płód połyka około 400 ml płynu owodniowego, który dostaje się do jelita i krążenia

Płód wydala dziennie do płynu owodniowego około ½ litra moczu dziennie

• 10 tydzień - 30 ml

• 30 tydzień - 350 ml

• 37 tydzień - 1 litr

OMOCZNIA

• powstanie - 16 dzień rozwoju

• ślepe uwypuklenie tylnej części jelita pierwotnego

• 2 warstwy ściany:

• wewnętrzna - endodermalna

• zewnętrzna - mezodermalna

• w 3-5 tyg. w ścianie omoczni -wyspy krwiotwórcze i naczynia krwionośne — tętnice i żyła pępowinowa

• w 8 tyg. zajmuje całą długość sznura pępowinowego, następnie zaczyna zanikać obwodowo- pozostaje moczownik

KOSMÓWKA

• 2-3 tydzień - powstanie

• Pomiędzy owodnia a błoną śluzową macicy

• połączenie trofoblastu z mezodermą pozazarodkowej jamy ciała

• 7 tydzień - wytworzenie kosmków przez trofoblast

• 10 tydzień - podział na:

kosmówkę gładką i

kosmówkę kosmatą

kosmówka gładka - zrasta się z błoną owodniową na biegunie przeciwległym do łożyska

kosmówka kosmata - łączy się z doczesna podstawną i powstaje łożysko

DOCZESNA

• podstawna - część matczyna łożyska

• wraz z trofoblastem stanowi płytę podstawną (doczesnową)

• fibrynoid ,

• warstwa gabczasta i zbita + trofoblast= płyta doczesnowa

• warstwa gabczasta jest strefa graniczną -> w niej nastąpi oddzielenie łożyska w końcowej fazie porodu

• przegrody łożyskowe= płaty i liścienie łożyska

• torebkowa -pokrywa zarodek od strony światła macicy

• ścienna -pozostała część błony śluzowej macicy

• tak jak łożysko jest tk . dokrewna wydziela relaksynę i prolaktynę

ŁOŻYSKO

Powstawanie łożyska 7 dzień :

• różnicowanie trofoblastu wnikającego w błonę śluzową macicy na 2 warstwy:

wewnętrzną - cytotrofoblast

• wyraźna błona komórkowa

• jasna cytoplazma

zewnętrzną - syncytiotrofoblast

• niewykształcone błony komórkowe

• zatoki (lakuny)

• przestrzenie międzykosmkowe

• ciemna cytoplazma

• liczne mikrokosmki na powierzchni

Etapy powstawania:

1. LAKUNY- brak bł. kom. i zlewanie się zatok

2. KOSMKI (3.tydz.)

1. kosmki pierwotne-uwypuklenia syncytiotrofobl.

b. kosmki wtórne- wnikanie do kosmków komórek mezenchymy

c. Kosmki ostateczne-wyspy krwiotwórcze i wyspy naczyniowe

Łożysko :

część matczyna - z doczesnej podst.

część płodowa - z kosmówki kosmatej

dysk o średnicy 20 cm i masie 500g

Czynność łożyska:

• oddechowa, odżywcza, wydalnicza , ochronna, wewnątrzwydzielnicza

Łożysko jako gruczoł dokrewny:

1. hormony steroidowe:

• progesteron

• estrogeny

2. hormony glikoproteidowe:

• gonadotropina kosmówkowa hCG (po implantacji)

• hormon somatomammotropowy hCS

relaksyna (przed porodem w płycie kosmówkowej)

KOSMKI ŁOŻYSKOWE

• kotwiczące = pienne = czepne

przyczepiają się do tkanki matczynej

• rozgałęzione = wolne

rozgałęzione w przestrzeniach międzykosmkowych

• kosmki pośrednie

• kosmki końcowe

SZNUR PEPOWINOWY

Pokryty jednowarstwowym nabłonkiem owodniowym, po porodzie długość 35- 60 cm, średnica 2 cm, zawiera 2 tętnice i jedna żyłę.

Tkanka łączna bogata w glikazaminoglikany, wł kolagenowe, pojedyncze sprężyste, siatezkowe i fibroblasty.

Średnica naczyń większa bliżej pępka.

Powstaje z :

• Szypuła łącząca - 20 dzień

• przewód żółtkowy

• naczynia żółtkowe

• omocznia

• naczynia omoczniowo-pępowinowe

TERATOGENY

Największe prawdodopdobieństwo wywołania wady wrodzonej przypada na 18-60 dzień rozwoju zarodka ludzkiego , a szczyt wrażliwości na 30 dzień.

1-15 dzień - blastopatie

16-60dzień- embriopatie

Potem fetopatie

Czynniki teratogenne:

• chemiczne-leki

• infekcyjne

• fizyczne

• odżywcze

• środowiskowe

• inne

ZESPÓŁ TYTONIOWY

Noworodek może urodzić się martwy lub jako wcześniak, zredukowana masa ciała, częste choroby układu oddechowego i alergie, symetryczne zaburzenia wzrostu, niższy iloraz inteligencji, trudności w nauce, nadaktywność , agresja.

Działanie nikotyny na płód : skurcze naczyń matki ,płodu i łożyska, zaburzenia wchłaniania

FAS

Zwiększona apoptoza kom nerwowych, niedobór kom. grzebieni nerwowych , masa ciała noworodka zmniejsza się, alkohol uszkadza spermatogenezę.

Cechy kliniczne :

Opóźnienie wzrostu, zwiększona śmiertelność w okresie noworodkowym, mikrocefalia, krótka szpara powiekowa, niedorozwój żuchwy , spłaszczona część środkowa twarzy, opadanie powieki, nieprawidłowy zgryz, rozszczep wargi, wady serca, zwężenie aorty, opóźnienie umysłowy , niski iloraz inteligencji.

ETAPY ZAPŁODNIENIA

Do zapłodnienia dochodzi 24 h od owulacji , miejsce zapłodnienia- najszersza część bańki jajowodu.

1. kapacytacja

2. przenikanie plemników przez kom. wieńca promienistego

3. przyleganie plemników do osłony przejrzystej oraz penetracja przez osłonę

4. fuzja plemnika z kom jajową

5. podjęcie II podziału mejotycznego dla zahamowanego w metafazie oocytu II rzędu

6. reakcja korowa- uwalnianie peroksydaz

7. reakcja osłony przejrzystej

8. blok przeciwko polispermii na poziomie błony kom.

9. tworzenie przedjadrza żeńskiego i męskiego ( 5 h)

10. kondensacja chromosomów z przedjądrzy -20 h po zapłodninieniu powstanie zygoty

KOMÓRKI MACIERZYSTE

Kom macierzysta kom prekursorowi kom dojrzała

Kom. macierzysta = kom. pnia zdolna do nieograniczonego lub długotrwałego samoodnawiania się oraz wytwarzania przynajmniej jednego typu zróżnicowanej kom ostatecznej ( zapasowa kom prekursorowi) Może z niej powstać określony rodzaj kom- jest zdeterminowana. Występują zarówno w zarodku - zdolność do różnicowania jest zdecydowanie większa , nieograniczony potencjał proliferacyjny w zarodku jak i w organizmie dojrzałym.

Spełniają rolę w :

Samoodnowie, embriogenezie, postnatalnym wytwarzaniu dużej ilości kom potomnych , homeostaza, naprawa tkanki.

Medycyna stem cells

Rodzaje kom zarodkowych:

• pierwotne kom zarodkowe- kom macierzyste zarodków

• pierwotne kom zarodkowe uzyskane z pierwotnych kom płciowych

• kom macierzyste z nowotworów zarodkowych

• trofoblstyczne kom macierzyste

• kom macierzyste tkanek

• kom macierzyste z krwi pępowinowej

Mogą być :

• totipotenjalne( nieograniczone możliwości)

• pluripotencjalne ( wiele możliwości , dają początek 3 listkom zarodkowym, pierwotnym kom płciowym)

• multipotencjalne (kom macierzyste tkankowe)

• monopotencjalne (spermatogonie)

Linie pierwotnych kom zarodkowych wyprowadza się z blastocysty.

Większość tkanek zawiera niewielką pulę niezróżnicowanych komórek , które są kom macierzystymi tkanek i zgodnie ze swym przeznaczeniem ulegają stałej samoodnowie i różnicowaniu w dojrzałe kom występujące w danej tkance.

Występują w ;

• naskórku

• mieszek włosowy- w zgrubieniu

• mięsień poprzecznie prążkowany - kom satelitowe

• w jelicie

• w szpiku- hematopoetyczne

• nerwowe

Krew pępowinowa zawiera kom macierzyste lini hematopoetycznej

KLONOWANIE

Klon - grupa składająca się z co najmniej 2 kom lub osobników które są identyczne pod względem genetycznym.. Przykłady klonów:

• Kom powstałe przez kolejne podziały mitotyczne

• Organizmy rozwijające się przez pączkowanie

• Bliźnięta jednojajowe

• Owca Dolly

Klonowanie jest zabiegiem doświadczalnym polegającym na wprowadzeniu do pozbawionej ją dra kom jajowej jądra kom zarodkowych z blastomeru/blastocysty (klonowanie zarodkowe) i jądra kom somatycznych ( klon somatyczne) . Sklonowany zarodek hoduje się w odpowiedniej pożywce i przenosi w stadium moruli lub blastocysty do macicy matki zastępczej. Z pojedynczych blastomerów w stadium 4 lub 8 kom można uzyskać prawidłowe osobniki. W celu zwiększenia liczby klonów można wyizolować blastomer i przyłączyć jeden lub więcej blastomerów pochodzących od innego zarodka- klonowanie chimerowe.

Poliembrionia - regularny rozwój z jednej zapłodnionej kom jajowej kilku lub kilkunastu zarodków., naturalna metoda klonowania.

Klonowanie somatyczne- owca Dolly. Mało wydajne , duże wartości poznawcze. Polega na transplantacji jąder kom. , doborze faz cyklu zarówno biorcy jak i dawcy, aktywacji zrekonstruowanego oocytu. Jądro kom dawcy musi pochodzić z kom znajdującej się w fazie G0. ( kom wzgórka jajonośnego, kom. Sertolego)

Dotychczas nie sklonowano człowieka - uzyskano jedynie ośmioblastomerowy klon.

Białka terapeutyczne:

-krowa-erytropoetya i laktoferryna

-koza - aktywator plazminogenu , GH, antytrombina III i albumina krwi

-owca -alfa 1 antytrypsyna

-królik -interleukina2, NGF, dysmutaza nadtlenkowa , GH

Klonowanie terapeutyczne i próby klonowania międzygatunkowego.

KORA MÓŻDŻKU

1.warstwa drobinowa, kom gwieździste , koszyczkowe , gruszkowate i Astrocyty włókniste( kom Bergmana i pióropuszowe)

2. warstwa zwojowa : kom. gruszkowate

3. warstwa ziarnista - kom ziarniste z ziarnami dużymi i małymi

BARIERA KREW -POWIETRZE

Elementy bariery:

-surfaktant

-cytoplazma pneumocytu typu I

-zlane błony podstawne

-kom. śródbłonka

WARSTWY WŁOSA

Od zewnątrz:

-torebka korzenia włosa z błoną podstawną

-pochewka zewnętrzna (najszersze)

-pochewka wewnętrzna ( w niej warstwa Huxleya i Henlego)

-włos właściwy

-powłoczka

-kora

-rdzeń

NARZĄD CORTIEGO

Od lewej kom podporowe ( Klaudiusza - Bothera)

3 rzędy falangowych a na nich rzęsate zew. Otoczone tunelem zew.

Filarowe zew.

Tunel wew.

Filarowe wew.

Rząd komórek falangowych i na nich rzęsate wewnętrzne

ROGÓWKA

1.Nabłonek wielowarstwowy płaski

2.Blaszka graniczna przednia Bowmana

3.Istota właściwa

4.Blaszka graniczna tylna

5.Nabłonek jednowarstwowy płaski

APARAT GOLGIEGO

1 diktiosom jest stosem cystern =1 AG

Cysterny cis-proksymalne

Cysterny trans- dystalne

Pęcherzyki

Mitochondria

RER

Rybosomy

Znaczniki AG :

Trans- transferaza galaktozylowa

Środkowe- fosfataza NADP

Cis- glukozo-6-fosfataza

PLAZMOCYT

Duże owalne jądro z zasadochłonną cytoplazmą z heterochromatyną

RER

AG

Wydzielanie immunoglobulin

Jądro szprychowate

Pełnią ważna rolę w procesach immunologicznych, odpornościowych , nie podlegają regulacji przez hormony

Ich kom macierzystymi są lim B

HISTOCYT

Zwane makrofagami w stanie spoczynku , tkankowymi lub plazmatocytami, nieregularny kształt, płatowate wypustki ,połączone z pęczkami wł. Kolagenowych , jądro nerkowate, zawierają wakuole ze sfagocytowanym materiałem, liczne w okolicy naczyń krwionośnych. Aktywacja pod wpływem limfokin, bardzo aktywne jąderko.

MASTOCYT - KOM TUCZNA

Liczne wzdłuż naczyń krwionośnych

Błona śluzowa i podśluzowa pokarmowego

torebce wątroby, skórze, narządach limfatycznych, błonach surowiczych

Mitochondria

Liczne ziarnistości( heparyna, histamina)

1. łącznotkankowe kom tuczne

2. kom błon śluzowych- labrocyty mniejsze ( zamiast heparyny proteoglikan)

zawieraja receptory dla igE, ulegaja degranulacji pod wpływem antygenów

OSTEOKLASTY

Duże, wilojądrzaste komórki

Obszar jasny -zawiera wakuole, zwrócony w kierunku resorbowanej kości

Kom przylegają do kości dzięki obecności integryn

Przeciwny biegun komórki zawiera jądra ,RER, lizosomy, AG , mitochondria

Marker: TRAP

Powstają z pluripotencajlnych kom szpiku .Leżą w zatokach erozyjnych. Posiadają rąbek szczoteczkowy.

OSTEON

Jednostka strukturalna budująca kość.

Z koncentrycznie ułożonych blaszek wokół naczynia -kanał Haversa

W blaszkach typu luźnego są osteocyty

W blaszkach typu gęstego - wypustki osteocytów

Blaszki:

-systemowe ( w nich osteocyty)

-międzysystemowe ( pomiędzy osteonami)

-podstawowe zew.

-podstawowe wew.

LIMFOCYT

Bardzo duże jądro zajmuje prawie całą powierzchnię kom. , zasadochłonna cytoplazma, bardzo mało organelli, chromatyna jądrowa przeważająca na odwodzie znajduje się też w części środkowej, 1400-4000w 1 ul, 15 um średnicy

MIĘSIEN SERCOWY

Obecne wstawki (wyspecjalizowane obszary połączeń, pomiędzy kom m. serca)

Charakterystyczny kształt

Niewielka długość

Jedno, dwa jądra w środku kom

Duża zmienność średnicy przekrojów

Szczególnie obfita ilość mitochondriów

Pomiędzy kom. Mięśniowymi występują fibroblasty, włókna i naczynia

UCHO

Ektoderma -ucho wewnętrzne i zew.

Endoderma- środkowe

Mezoderma- wszystkie części anatomiczne ucha

Kosteczki słuchowe - młoteczek i kowadełko I łuk skrzelowy strzemiączko II ł. Sk

Najwcześniej powstaje ucho wewnętrzne 4 tydz.

ROZWÓJ OKA

Pochodzenie ektoderma powierzchowna , neuroektoderma i mezoderma , początek 22 dzień. Powstaje pęcherzy k oczny.

Siatkówka : 2 warstwy kubka wzrokowego, w 5 tygodniu nabłonek barwnikowy, warstwa wew. Kubka wzrokowego dzieli się na cz. Wzrokową i ślepą. Z warstwy wyściółkowej powstaje warstwa pręcików i czopków. M. rzęskowy- mezoderma

Tęczówka: przednia cz. Kubka wzrokowego. M zwieracz i rozwieracz źrenicy - mezoderma grzebieni nerwowych , pozostałe elementy z mezenchymy grzebieni nerwowych.

Soczewka: pęch. Soczewki - ściana przednia i ściana tylna , błona podstawna z niej torebka soczewki, równik soczewki z niego włókna.

Ciało szkliste : w jamie kubka wzrokowego wypełnione cieczą wodnista - mezenchyma, 5tydz kom mezenchymy otaczają zawiązek oka - warstwa zew- twardówka , warstwa wew - błona naczyniówkowa.

Rogówka : ektoderma i mezenchyma grzebieni nerwowych

Gr. Łzowy : ektoderma

Powieki : ektoderma 10 -26 złączone

CHONDRON

Jest architektoniczna jednostką chrząstki, chondrocyty w jamce otoczone torebką chrzęstną.- podstawowa jednostka czynnościowa i metaboliczna.

Chondrocyt- duże jądro euchromatyczne, silnie rozbudowany AG, produkcja substancji międzykomórkowej, produkcja enzymów degradujących składniki macierzy i włókna , występują pojedynczo lub jako tzw. Grupa izogeniczna powstała przez podział jednej kom.

MION

Jednostka czynnościowa tkanki mięśniowej składająca się z wł mięśniowego poprzecznie prąż. , sieci otaczających naczyń włosowatych i zakończenia nerwowo mięśniowego (synapsy)

.PŁUCA ROZWÓJ

W 4 tygodniu endoderma: nabłonek krtani tchawicy ,oskrzeli, oskrzelików, pęch płucnych, gr. Tchawiczce i oskrzelowe

Z mezenchymy trzewnej : mięśnie i chrząstki

8 tydz. Chrząstki

10 migawki

12 gr tchawicze

24 tydz 17 podziałów dychotomicznych i 7 po urodzeniu

Stadia: rzekomogruczołowe (5-17tydz rozwinieta cz. Przewodząca płuc), kanalikowe(16-25 tydz, powstaja pierwotne pęch płucne, poszerzenie św oskrzeli i kanalików), woreczków końcowych( 24 do porodu surfaktant28 pneumocyty typu I i II) i pęcherzykowe(od urodzenia do 8r. życia z pierwszym wdechem woreczki przekształcaja się w pęch płucne

SKÓRA -ROZWÓJ

Naskórek - ektoderma, początkowo jest pojedyńczą warstwa kom endodermalnych, w 5 tygodniu powstaje peryderma. W 3 miesiący powstają melanocyty wytwarzające melaninę. Kom dendrytyczne naskórka powstają z mezenchymy, w 16 tygodniu wyraźne linie papilarne

Skóra właściwa -mezoderma , 3-4 miesiąc wytwarzanie włókien kolagenowych i sprężystych

NERKA ROZWÓJ

W 3tygodniu z mezodermy pośredniej tworzy się układ płciowy i moczowy.

Grzebień moczowo -płciowy grzebień nerkotwórczy, daje początek zasadniczym częściom ukł. Moczowego.

W procesie rozwoju nerki mamy 3 zawiązki:

- przednercze - 4 tydz sznury nerkotwórcze w okolicy szyjnej dziela się nefrotomy ( w nich pęcherzyki, które wydłużaja się tworząc kanaliki, około 7-10 które tworza przewód przednercza) zanika w całości

-śródnercze- zwane pranerczem albo ciałem Wolfa- 5 tydz powstaje z nefrotomów w nich pęch rosna szybko tworząc esowatego kształtu kanaliki:

• od trony środkowej- pętla naczyniowa od aorty kłębuszek nerkowy

• przeciwległy biegun- otwiera się do przewodu zbiorczego

8 tydz- zanik, pozostaje kilka kanalików śródnercza( tworza kanaliki odprowadzające jadra),a przewód śródnercza (tworzy przewód najądrza,nasieniowód i przewód wytryskowy)

-nerka ostateczna- zanercze 6 tydz powstaje z 2 zawiązków mezodermalnych

Stadia rozwoju nerki:

1.stadium pęcherzyka ( sferoidu)

2. kanalika S

3. różnicowania się włosowatej pętli ciałka nerkowego

4. dojrzewania

13-15 tydz wydzielanie moczu

9 tydzień przemieszczenie nerki do jamy brzusznej

SOCZEWKA

Przezroczysta, włókna soczewki ściśle upakowane, połączenia typu neksus lub desmosomy mało organelli , główny składnik to krystalina, przezroczystość, są zgięte w literę U. Na powierzchni przedniej nabłonek jednowarstwowy sześcienny. Komórki coraz wyższe w stronę równika soczewki.

Rozwoj zęba

Z ektodermy wyściełającej pierwotną jame ustną-szkliwo

mezenchyma:

-BRODAWKA ZĘBOWA:zębina i miazga

-WORECZEK ŻĘBOWY: cement ozębna wyrostki zębodołowe

Stadia rozwoju zęba:

1.Listewki zębowej:

-powstaja skupiska komórek nabłonkowych

-zawiązki narządów szkliwotwórczych

2.Pączka:

-etap namnażania i kondensacji komórek mezenchymy

-powstaje brodawka zębowa

3.Czapeczki:

-formuje się brodawka zębowa

-różnicuje się narząd szkliwotwórczy na:

-nabł zewnętrzny szkliwótworczy

- miazga narządu szkiwotwórczego

-nabł.wew.szkliwótworczy

4.Dzwonu:

-pełne morfologiczne i funkc. Zróżnicowanie komórek

-wyodrębnienie woreczka zębowego

Szkliwo:

najtwardsza tkanka zęb,a

6,7/10 stopni w skali twardości

96% subst nieorganiczne gł. fosforany wapnia

4% organiczne

Zbudowane z pryzmatów-słupów szkliwa i substancji międzykomórkowej

Każdy pryzmat jest wytworem 1 kom.szkliwotwórczej-ameloblastu

Pryzmat z kryształów hydroksyapatytu+ kryształy fluprpapatytu

Pryzmaty rozdzielone subst.miedzypryzmatyczną

Linie Retziusa-objaw fizjologicznej cykliczności w odkładaniu szkliwa

AMELOBLAST-kom szkliwotwórcza, wysoka,walcowata,na pow.wydz.wypustka szczytowa,owalne jądro przy podstawie, pod jądrem mitochondria,nad jądrem RER i AG, ziarenka zgromadzone w wypustce szczytowej

Funkcja:wydz. absorpcyjna , przekazywanie substancji

Zębina:

4-5/10 w skali twardości

13% woda,17%subst.organiczne 70% subst.nieorg.

Minerał zębiny-fosforany wapniowe w postaci kryształów hydroksyapatytu z domieszką węglanów i jonów

Zawiera wypustki cytoplazmatyczne odontoblastów, które biegną w kanalikach zębiny przez całą szerokość tkanki

W kanalikach zębiny:-wypustka

-bezrdzenne włókna nerwowe

- płyn tkankowy

Ewnętrzna warstwa zębiny,zębina miedzykanalikowa, zew,warstwa zębiny

Wytwarzana przez kom.zębinotwórcze-odontoblasty(podobne do ameloblastów)

Odontoblasty syntetyzują prekolagen-kolagen I i fosfoproteiny

Linie przyrostowe Von Ebnera

Cement:

Pokrywa cienką warstwę zębiny w obrębie korzenia

Ochrania zębinę

Przez aparat więzadłowy ozębnej umożliwia zawieszenie zęba w zębodole

Cement pierwotny: bezkomórkowy, przed wyrżnięciem zęba

Cement wtórny:komórkowy,zawiera cementocyty

Miazga:

Młoda bogatokomórkowa

Dojrzała duzo subst.międzykomórkowej, wł. kolagenowe i Ala elastyczne

Warstwy:1.Odontoblasty(desmosomy)

2.Jasna-ubogokomórkowa(pojedyncze fibroblasty, naczynia i nerwy-splot

Pododontoblastyczny

3.Właściwa-bogatokomórkowa

Ozębna:

Pomiędzy korzeniem a ściana zębodołu

Dwa rodzaje tkanki łącznej:

1.Upostaciowana, włóknista zwarta-tworzy aparat więzadłowy zęba

2.właściwa wiotka-naczynia wł. Nerwowe, kom.ozębnej

Włókna ozębnej-prawidłowa pozycja zęba

Więzadło okrężne zęba i więzadło skośne

Kom.ozębnej:osteoblasty, osteoklasty, cementoblasty,fibroblasty,makrofagi,kom.tuczne

NARZĄD ZĘBOWY:

-ząb:komora

Miazga

Zębina

Cement

Szkliwo

-przyzębie: ozębna

Wyrostek zębodołowy

Dziąsło

Bł.śluzowa żołądka:

1.nabł.błony śluzowej:

-powierzchniowy-jedn.walcowaty, zawiera kom.śluzowe powierzchniowe

-gruczołowy-zawiera gruczoły właściwe-proste, nierozgałęzione cewki o wąskim świetle

Gruczoły wł.utworzone z komórek głównych,okładzinowych , śluzowych szyjki,APUD, kępkowych,niezróżnicowanych+kom.maierzyste nabł żołądka

2.Blaszka właściwa bł.sluzowej

3.Blaszka mięśniowa błony śluzowej

Występuja gruczoły odźwiernikowe i wpustowe.

HEPATOCYT

Kom.wątroby,duże wielościenne, 1lub2 jądra z widocznym jąderkiem, liczne mitochondria, rozbudowany AG(do 50 diktiosomów)ok.200 peroksysomów SER I RER lizosomy, glikogen krople tłuszczu ferrytyna , kalciosomy, pow naczyniowa zawiera mikrokosmki, przestrzen okłozatokową wypełnia osocze

Funkcja: tworzenie żółci, synteza glikogenu, magazynowanie glukozy, detoksykacja

Krążenie wątrobowe:

T.wątrobowa właściwa i żyła wrotna wchodzą przez wrota i rozgałęziają się na naczynia płatowe i międzyzrazikowe.Tętnica doprowadza 35%krwi-krązenie odżywcze a żyła 65%-krążenie funkcjonalne.Od naczyń międzyzrazikowych odchodzą po3 tętnice i żyły okołozrazikowe biegnące na pograniczu zrazików.T.okołozrazikowa daje początek naczyniom włosowatym, które tworzą splot wokół przewodu żółciowego

Trzustka:

endoderma,5 tydzień- zawiązek,3m wyspy Langerhansa, 5m insulina glukagon

Cz.zewnątrzwydzielnicza:

Zraziki zbudowane z pęcherzyków, porozdzielanych tkanką łączną

Pęcherzyki zbudowane z kom.kształtu piramidalnego

Pęcherzyk otoczony blaszka podstawną

Kom.pęcherzykowe:pojedyncze jądro z jąderkiem AG ziarna zawieraja zymogen, pod jądrem ergastoplazma, lizosomy i kalciosomy

Kom. śródpęcherzykowe-pierwszy odc. Najmniejszych przewodów odprowadzających wydzielnę z pęcherzyka-wstawek

Przeody” wstawkiprzewody śródzrazikowemiędzyzrazikowegłówne

płaski sześcienny walcowaty walcowaty

Czynność pęcherzyków wydzielniczych:enzymy trawienne syntetyzowane w ergastoplazmie, przechodza do AG(wakuole kondensująceziarna zymogenu-trypsyna,chymotrypsyna,fosfolipaza A)

Cz.wewnątrzwydz.:

Kom wew.wydzielnicze należą do APUD pochodzą z neuroektodermy grzebienia nerwowego

Wyspy trzustkowe:najwięcej kom.B obwodowo A, kom D i PP w środku

Wydzielina kom.wysp przechodzi do naczyń włosowatych dzięki połączeniom typu zamkającego pomiędzy kom.wysp

Kom.B-wytwarzaja insuline, kuliste mitochondria, liczne ziarnistości i AG pojedyncze jądro, Wyzielanie insuliny zależne od glukagonu

Kom.A synteza i wydzielanie glukagonu, nitkowate mitochondria, ziarna kom. a mają krystaliczny rdzeń zawiera:chromoarginine A pankreastatyne ACTH cholecystokininy endorfiny

Kom.D-okrągłe lub róznokształtne, umiarkowanej gęstości, wytwarzają somatostatyne, CGRP beta-endorfiny

Kom.PP-zróżnicowane ziarna wielokształtne, wytwarzają polipeptyd trzustkowy

Kosmek jelitowy:

Palczaste uwypuklenie błony śluzowej i podśluzowej

Największe w dwunastnicy u podstawy kosmków uchodza liczne krypty jelitowe tzw.gruczoły jelitowe

Na powierzchni kosmka występują mikrokosmki, regulują wchłanianie

Rdzeń:każdy ma osiowa wiązke mikrofilamentów beta i gamma aktyny łącących wierzchołek mikrokosmka z siateczka graniczną, fibryna i wilina wiąze mikrofilamenty wiązki osiowej, w obrębie siateczki wiązki osiowe łączy miozyna odryna i kolpaktyny I

MIKROGLEJ

Pochodzenie mezodermalne, występuje w istocie szarej i białej ,ale przewaga w formach szarych. Jest elementem migrującym. Najmniejsze jąda spotykane OUN. Różne kształty jąder i perykarionów, krótkie grube wypuski dzielace się dychotomicznie. Jądro bogatochromatynowe , uboga ilość cytoplazmy, małe SER AG, rybosomów, bra struktur filamentarnych , obfite lizosomy i wakuole heterofagowe

Funkcja- niejednoznaczna, główne źródło makrofagów w OUN, wydziela cytotoksyny i cytokininy, prezentacja antygenu, zdolnośc do syntezy IL-1, cytotoksyczne wobec kom. Nowotworowych , przekaźictwo neurosynaptyczne

GLEJ

Tworzą

-Astrocyty

-oligodendrocyty

-ependymocyty

-mikroglej

Astrocyty - obfitość wypustek cytoplazmatycznych tworzących sieć, tworzą struktury błoniaste, wyróżniamy 2 typy: protoplazmatyczne i błoniaste. Odmiany: kom. Bergmana, kom Fanasa, glej podogonowy, pituicyty, kom glejowe promieniste, skąpa cytoplazma,mało oragnelli, liczne lizosomy, gliofilamenty,

Funkcja: podporowa, mechanizmy barierowe krew- mózg , płyn mózgowo rdzeniowy -mózg , dojrzewanie OUN, przekaźnictwo synaptyczne, zdolnośc prezentacji antygenów, fagocytoza

Oligodendrocyty- glej skąpowypustkowy, w istocie szarej towarzyszy kom nerwowym, w istocie białej pomiędzy zmielinizowanymi wł. Nerwowymi, mała ilośc delikatnych wypustek z odgałęzieniami wtórnymi, głównie w spoidle wielkim mózgu, małe jądro . 4 typy o różnych rozmiarach, dużo organelli,

Funkcja : wytwarzanie osłonek mielinowych ,współdziałanie w procesach metabolicznych kom nerwowych

Ependymocyty ( kom wyściółki) - pokrywaja ściany komór mózgu i kanału środkowego RK. Pochodzą z niemigrującego nabłonka entodermalnego. Cechy kom nabłonkowych. Pojedyncze wypustki, liczne mitochondria , liczne ciałka gęste i pęch mikropinocytarne , silnie rozbudowany AG, mikrofilamenty

Funkcja : transport płynu mózgowo rdzeniowego na zasadzie pinocytozy

NEURON

Komórki postmitotyczne, które nie rozmnażają się w życiu pozamacicznym , składa się z perikarionu, liczne wypustki protoplazmatyczne - dendryty oraz z pojedyńzej wypuski osiowej- aksonu. W wypustach i perikarionie zgrupowanie tigroidu . srebrochłonne włókienka nerwowe - neurofibryle, również w aksonie.wielkośc 5 -8 mikrometrów w warstwie ziarnistej kory móżdżku i mózgu , 120mikrometrów motoneurony rogu przedniego, podziałe ze względu na liczbe wypustek:

-jdnobiegunowe

-rzekomojednobiegunowe

-dwubiegunowe

- wielobiegunowe

Podział ze względu na dł. Aksonu.

ERYTROCYT

Dwuwklęsły krążek , brak jądra i i nyych organelli, pod błona włókniste białko - spektryna, retikulocyty zawieraja jądra i polirybosomy , hemoglobina 90% masy erytrocytów, z zewnątrz pokryte glikokaliksem

Funkcje: przenoszenie tlenu, w niedojrzałych erytrocytach jest ferrytyna -stanowi zbiornik żelaza dla syntezy hemoglobiny, antygeny ABO i Rh, izoaglutyniny.

ERYTROPOEZA

Trwa 2-5 dni

Multipotencjalna kom macierzysta.

Proerytroblast(duże owalne jądro, obfita cytoplazma ok. 30 h )erytroblast zasadochłonny polichromatofilny ortochromatyczny retikulocyt ( utrata jądra) dojrzały erytrocyt

TROMBOPOEZA

Megakarioblast promegakariocyt megakariocyt ziarnisty megakariocyt dojrzały

GRANULOPOEZA

Mieloblast promielocytymielocyty metamielocyt pałeczki dojrzałe granulocyty

MONOCYTOPOEZA

Kom macierzysta monoblast promonocyt monocyty we krwi 1-2 dni

WŁÓKNO NERWOWE

- włókna bezrdzenne otoczone neurolemą

-włókna rdzenne otoczone neurolemą i osłonką mielinową

Osłonka mielinowa: strukturą charakterystyczna są przewężenia ranviera

---