Psychologia społeczna - wykład
Cele przedmiotu
przekazanie wiedzy z zakresu psychologii społecznej
wykształcenie umiejętności wykorzystania zdobytej wiedzy do oceny i interpretacji obserwowanych zjawisk społecznych.
Czym zajmuje się psychologia społeczna:
Poznanie społeczne i spostrzeganie społeczne
Rozumienie siebie
Wpływ społeczny
Proces grupowe
Atrakcyjność interpersonalna
Zachowania prospołeczne
Agresja
Uprzedzenia.
Przedmiot badań i charakter dyscypliny:
Psychologia społeczna to nauka empiryczna, ale w oparciu o wyniki badań tworzy się teorie. Mamy przeświadczenie, że coś jest „oczywiste”, ale dopiero po fakcie. Psychologia społeczna wyrasta z doświadczeń ludzi, hipotez badaczy, które są wielokrotnie weryfikowane naukowo.
Bada mechanizmy myślenia, odczuwania i zachowania jednostki w interakcjach z innymi ludźmi.
„Nie ma nic bardziej praktycznego niż dobra teoria” (K. Lewin)
Psychologia społeczna a nauki pokrewne
Najbliżej psychologii społecznej są:
a) psychologia społeczna a socjologia - psychologię Jednostka, socjologię interesuje wszystko wokół
b) psychologia społeczna a psychologia ogólna - jak jednostka wpływa na otoczenie i jak otoczenie wpływa na jednostkę.
Generalnie psychologia społeczna jest nauką interdyscyplinarną - psychologia korzysta z części teorii wypracowanych w ramach socjologii, biologii, psychologi ogólnej, teorii historycznych.
Definicja
Psychologia społeczna to naukowe badania sposobu, w jaki rzeczywista lub wyobrażona obecność innych ludzi wywiera wpływ na ludzkie myślenie, odczuwanie i zachowanie (Gordon Allport).
Metody badawcze
Obserwacyjne - opisać - chcemy opisać to, co obserwujemy. Ta metoda pozwala na opis i sformułowanie ewentualnych hipotez, które będą później badane. Nie wszystko możemy zaobserwować.
- obserwacja systematyczna (sędziowie kompetentni - to są takie osoby, które zapisują wyniki badań i rozstrzygają, co zostało zaobserwowane). Sam badacz nie powinien uczestniczyć w badaniach - ze względu na stronniczość. Najlepiej jeżeli byłoby 3 sędziów kompetentnych.
- obserwacja uczestnicząca - sytuacja, w której badacz wchodzi do grupy, którą chce badać i obserwuje ją od środka. Dysonans poznawczy - badacz w czasie, kiedy myślał o tych badaniach działała w USA sekta, która przewidziała na określoną datę - koniec świata. Ten badacz założył sobie, że ten koniec świata nie nastąpi. Jego obserwacja - jak ludzie zareagują, jak się powie, że nie nastąpi koniec świata. Ludzie poczuli dyskomfort. Starali się ten dyskomfort złagodzić - wyszli na ulicę i zaczęli przekonywać innych ludzi, aby ci się do nich przyłączyli. Inny z psychologów, że chce poobserwować od środka grupę satanistów (Kościół Szatana) - badacz się dostał i w trakcie został zdemaskowany. Ale generalnie dobrze się skończyło. Ale to może być nieobiektywne - bo badacz może zżyć się z grupą itp.
- analiza archiwalna - badanie dokumentów, artykuły w prasie, doniesienia na określony temat. Wojciszke i zespół - przeanalizował oferty matrymonialne kobiet i mężczyzn - chcąc porównać na co zwracają uwagę kobiety i mężczyzny (teorie dobru partnera).
- studium przypadku - intensywne badanie zjawiska, osoby. Gdybyśmy chcieli zobaczyć, jak ludzie reagują, jak są przywódcami - analizujemy życie itp. ale to nie zawsze znaczy, że każda osoba musi się tak zachowywać.
Korelacyjne (współwystępujące) - przewidzieć - ich celem jest przewidzeniem pewnych zachowań. Możemy powiedzieć, co razem występuje, ale nie możemy powiedzieć dlaczego tak jest. ważne jest kogo badamy - żeby grupa była reprezentatywna musi zostać dokonany dobór losowy. O reprezentatywności grupy nie świadczy liczba osób. Każda osoba powinna mieć szansę znalezienia się w danej grupie. Jeżeli wiemy, że w społeczeństwie jest więcej kobiet niż mężczyzn - to trzeba to odwzorować w naszej próbie. Wystarczy nawet wtedy mniej niż 1000 osób, aby stwierdzić jakiś fakt.
- kwestionariusze
- sondaże - kto był badany, w jaki sposób był badany.
- co jest ważne:
*dobór losowy
*trafność i rzetelność - trafny oznacza, że bada to, co ma badać; rzetelny oznacza, że uzyskiwane za jego pomocą wyniki są powtarzalne.
Współczynnik korelacji - stopień powiązania ze sobą dwóch zmiennych. Korelacja może być:
*dodatnia - wzrostowi jednego czynnika towarzyszy wzrost drugiego (Im większy wzrost zarobków tym więcej wydatków). Współczynnik określa się za pomocą liczby -10 - +1. Im bliżej jedynki tym silniejsza korelacja.
*ujemna - też spadkowi jednego czynnika towarzyszy spadek drugiego czynnika
Korelacja to nie przyczynowość. Nie możemy być pewni przyczyny.
Przykłady korelacji:
*Dodatnia korelacja pomiędzy długością stopy a poziomem inteligencji - nie uwzględniono wieku
*Pomiędzy ilością bocianów a przyrostem naturalnym
*Ilością utonięć a ilością zjedzonych lodów - nie uwzględniono temperatury.
Korelacja może oznaczać trzy różne rzeczy:
- x jest przyczyną y
- y jest przyczyną x
- z jest przyczyną tego, że x i y są ze sobą powiązane.
Eksperymentalne - wyjaśnić - jedyna metoda, która odpowiada na pytanie o przyczynę. Jedyna metoda, na podstawie której można sformułować teorię.
- zmienna zależna a zmienna niezależna - zmienna zależna to zmienna, która się zmienia pod wpływem czegoś, a zmienna niezależna to prawdopodobna przyczyna. I przy eksperymencie manipulujemy zmienną niezależną.
- grupa eksperymentalna i grupa kontrolna - grupa eksperymentalna - to w takiej, w której manipulujemy zmienną niezależną; w grupie kontrolnej tej zmiennej nie ma. Gdybyśmy chcieli sprawdzić, czy stopień znajomości języka zależy od metody - grupa, która nie zna języka podzielić ją na dwie grupy i w jednej sprawdzić metodę naszą wymyśloną, a w drugiej normalna. Dobór osób do badań - nie mogą być osoby chore i mające problem z pamięcią, osoby w podobnym wieku i z podobnym wykształceniem.
- trafność wewnętrzna a trafność zewnętrzna - trafność wewnętrzna to stopień pewności, co do tego, że tylko zmienna niezależna wpływa na zmienną zależną.
Jak zwiększa się trafność wewnętrzną:
*dobór losowy osób do badań
*kontrola zmiennych ubocznych poprzez wykonanie badań przed eksperymentem.
Trafność zewnętrzna - możliwość generalizowania wyników badań na inne osoby i inne sytuacje.
Jak zwiększyć trafność zewnętrzną:
*jeżeli zreplikujemy te wyniki na inne osobach
*dobór losowy osób do badań
*zadbaliśmy o realizm sytuacyjny (podobieństwo sytuacji do realnej sytuacji) i realizm psychologiczny (podobieństwo realiów psychologicznych).
- etyka w badaniach - czego nie można robić w badaniach:
*nie robić krzywdy fizycznej i psychicznej
*nie wywołać zmian, które będą trwałe.
Rodzaje eksperymentów:
Eksperyment laboratoryjny - w warunkach sztucznych. Większa kontrola nad zmiennymi zakłócającymi. Większa trafność wewnętrzna.
Eksperyment naturalny - w warunkach naturalnych. Mniejsza kontrola nad zmiennymi zakłócającymi. Większa trafność zewnętrzna.
Eksperyment, który zbadałby czy palenie papierosów podczas jazdy samochodem a bezpieczeństwem jazdy samochodem.
26/10/2012
Cicha Furia
miejsce i czas eksperymentu: 1971, Stanford, 6 dni eksperymentu
problem badawczy: wpływ otoczenia na behawioralne i psychologiczne zachowanie człowieka
hipoteza: sytuacja i otoczenie determinuje rolę, w którą wciela się człowiek/ czy ludzkie zachowanie zależy od okoliczności
zmienna zależna: emocje, zachowana ludzi
zmienna niezależna (przyczyna): Sytuacja w więzieniu - system kar i nagród, „nikt nie może wyjść” - stworzenie pozoru, że udający więźniów, naprawdę nimi są; widzenie, ksiądz, przypisana rola
dobór osób do badań: studenci (70 osób), poddani testom psychologicznym. 24 - normalni, zdrowi, inteligentni mężczyźni z różnych uniwersytetów. Kto strażnikiem, a kto więźniem - rzut monetą.
realizm sytuacyjny: przystosowanie piwnicy wydziału psychologii do wiezienia (3 cele, biuro kierownika, kancer itp.), specjalne ubiory odzwierciedlające role, w które wcielali się badani. Studenci zostali tak samo na początku potraktowani, jak więźniowie.
realizm psychologiczny: stwarzanie atmosfery monotonii, zero prywatności, całkowita kontrola, wszystko co robią więźniowie jest kontrolowane.
trafność wewnętrzna: dobór losowy do roli, wysoka trafność
trafność zewnętrzna: nie odnosi się tylko do sytuacji więziennictwa. Zimbardo rozciąga to, na każdą sytuację, w której mamy do czynienia z osobą pełniącą funkcję nadrzędną.
kwestie etyczne: nie wolno uderzyć drugiego więźnia, załamani emocjonalnie - wypuszczeni na wolność, ci, którzy czuli się naprawdę źle, byli wypuszczani; zakończenie eksperymentu
„Efekt Lucyfera”
Rola kultury w wyjaśnieniu zachowań
W jaki sposób, w zależności od kultury różnią się w swoich zachowaniach.
Kultura - definicja
Kultura to pewien wzorzec myślenia, odczuwania i zachowania, który przyswajamy w ciągu życia. Zmiana raz zakodowanego sposobu myślenia, odczuwania i zachowania wymaga podwójnego wysiłku: rezygnacji z czegoś, co już przyswoiliśmy, i powtórnej nauki. Jest to zawsze dużo trudniejsze niż uczenie się po raz pierwszy (Geert Hofstede „Kultury i organizacje”).
Specyficzna dla jednostki - osobowość - nabyta i dziedziczona
Specyficzna dla grupy lub kategorii - kultura - nabyta
Uniwersalna - Natura - dziedziczona
Kultura jest pomiędzy osobowością a naturą - na tej sali wszyscy jesteśmy do siebie podobni (jesteśmy ludźmi, wywodzimy się z tej samej kultury), coś co nas odróżnia jest nasza osobowość (coś, co jest po części nabyte, ale jest wynikiem wpływu genów).
Wymiary kultury wg Hofstede:
a) indywidualizm - kolektywizm
Opisuje relacje między jednostką a grupą. Indywidualista nie będzie lubił pracować w grupie i działać na rzecz grupy. Kultura indywidualistycznej - ważna jest jednostka. W kulturze kolektywistycznej ważna jest grupa.
Kolektywizm:
ludzie są częścią wielopokoleniowych rodzin lub innych grup wewnętrznych
źródłem identyfikacji jest przynależność do sieci powiązań społecznych
dzieci są uczone rozumować w kategoriach „my”
należy unikać konfliktów i dążyć do zachowania harmonii
komunikacja o wysokim kontekście - np. długi wywód, w którym nie wiadomo o co chodzi. Do zrozumienia komunikatu potrzebny jest kontekst - „tak” oznacza zgodę
Indywidualizm:
każdy żyje, aby zajmować się sobą i swoją najbliższą rodziną
źródłem identyfikacji jest jednostka
dzieci są uczone rozumować w kategoriach „ja”
uczciwa osoba szczerze i otwarcie wyraża swoje opinie
komunikacja o niskim kontekście - „tak” - potwierdzenie, że słuchamy, ale niekoniecznie się zgadzamy
Kraje o wysokim wskaźniku indywidualizmu:
USA
Australia
Nowa Zelandia
Włochy
Wlk Brytania
Węgry
Dania
Francja
Irlandia
RFN
Kraje o średnim poziomie:
Polska
Czechy
Hiszpania
Słowacja
Grecja
Portugalia
Kraje o niskim poziomie:
kraje Afryki
kraje Ameryki Pd
b) męskość i kobiecość
c) unikanie niepewności'
d) dystans władzy - opisuje stosunek do nierówności społecznych. W krajach o dużym dystansie dąży się do maksymalizacji emocjonalnego dystansu między jednostkami o najniższej i najwyższej pozycji społecznej. Nierówności społeczne uważa się za uzasadnione, stosunki społeczne są mocno zhierarchizowane.
Lekcje w szkole - łatwo to zauważyć:
wysoki dystans - studenci przyjmują wiedzę od wykładowcy, niechęć do wyrażania własnej opinii; dzieci w szkole wiedzą, że mogą się odezwać, tylko wtedy, gdy nauczyciel pozwoli;
niski dystans -
e) orientacja czasowa
Dlaczego to jest krytykowane? Hofstede badał menedżerów i uogólnił wyniki na całe społeczeństwo.
Męskość-kobiecość
Wymiar ten dotyczy stosunku do wartości męskich (zadaniowość, skuteczność) i kobiecych (opiekuńczość, tolerancja dla odmienności) oraz koncepcja męskości i kobiecości.
W krajach o wysokim wskaźniku MAS preferuje się wartości oraz panuje w nich tzn. dymorfizm ról płciowych (Japonia, kraje arabskie, Stany Zjednoczone, Słowacja, WB, Polska, RFN, Czechy, Grecja, Belgia).
Niski wskaźnik męskości: Szwecja, Holandia, Dania, Finlandia, Estonia, Portugalia
W kulturach kobiecych unimorfizm - kobiety i mężczyźni mogą pełnić dokładnie te same role.
Unikanie niepewności
Wymiar ten opisuje sposób radzenia sobie z niepewnością.
W krajach o wysokim wskaźniku UAI to, co nowe, nieznane, niepewne budzi głęboki lęk, inne znaczy niebezpieczne (Japonia, kraje arabskie).
W krajach o niskim stopniu unikania niepewności inne znaczy ciekawe, niepewność jest w wysokim stopniu tolerowana (USA, kraje o dużym zróżnicowaniu społ., WB, Holandia.
Kraje o wysokim stopniu unikania niepewności: Grecja, Portugalia, Belgia, Japonia, kraje Ameryki płd., Francja, Hiszpania, Włochy.
Kraje o średnim wskaźniku: RFN, Finlandia, Holandia, Norwegia
Kraje o niskim unikaniu niepewności: WB, Irlandia, Szwecja, Dania, USA, Jamajka, Singapur
Badania GLOBE jako korekta Hofstede:
Triada zadaniowa:
- jakość wykonani (najwyższy wskaźnik - Szwajcaria)
- orientacja przyszłościowa (USA, Polska 3. od końca)
- unikanie niepewności (kontrola tego, co nieprzewidywalne - kraje nordyckie i anglosaskie, Polska - mały stopień unikania). Ceni się w tych krajach np. tworzenie planów
Druga triada:
- dystans władzy (hierarchiczność stosunków i ich akceptacja)
- kolektywizm instytucjonalny (lojalność grupowa, interesy zbiorowe)
- kolektywizm rodzinny (lojalność rodzinna)
Trzecia triada:
- równość płci
- asertywność (zadaniowość, męskie wartości)
- orientacja humanistyczna (opiekuńczość, kobiece wartości - najniższa w Europie Zachodniej, najwyższa - Zambia, Filipiny, Malezja, Tajlandia, Egipt
Stosunek do czasu - E. Hall:
Kultury monochromiczne
- wydarzenia ułożone są w formie oddzielnych jednostek, jedno po drugim
- dużą wagę przywiązuje się do punktualności
- USA, Niemcy (punktualność i niezawodność są określeniami ściśle powiązanymi), Skandynawia, Japonia
Kultury polichromiczne
- załatwia się kilka spraw naraz
- ważniejsze jest zaangażowanie się ludzi i dokonywanie transakcji niż trzymanie się rozkładu zajęć
- Kraje arabskie, kraje Europy Płd., Ameryka Płd., kraje Azji Południowej i Południowo-wsch (indonezyjskie określenie „czas z gumy”)
AUTOPREZENTACJA
- tworzenia wizerunku na potrzeby otoczenia
Autoprezentacja strategiczna - kierowanie wrażeniem, działanie, którego celem jest to, by obserwatorzy dokonali określonych atrybucji co do dyspozycji aktora i przypisali mu cechy, które chce, by zostały mu przypisane.
Przyczyny wzrostu znaczenia autoprezentacji we współczesnej polityce:
- mediatyzacja polityki
- personalizacja polityki (bardziej koncentrujemy się na kandydacie niż na jego programie, bardziej na liderze niż na partii)
- debata
Motywy autoprezentacji - czynniki nasilające autoprezentację:
- dostęp do nagród, których zdobycie jest uzależnione od innych ludzi (rozmowa kwalifikacyjna)
- samoocena uzależniona od innych
- wpadka autoprezentacyjna
- działania publiczne - bycie obserwowanym
- rywalizacja z innymi o cenną nagrodę
Czynniki ograniczające wystąpienie zachowań autoprezentacyjnych:
- silne zaangażowanie w zadanie
- zachowanie autoekspresyjne
- zachowanie rutynowe
- aktor skoncentrowany na autentyczności swojego działania niż na jego odbiorze
Taktyki autoprezentacyjne:
atrybucyjne - taki właśnie jestem (Komorowski)
repudiacyjne - taki absolutnie nie jestem (Nixon)
Taktyki autoprezentacyjne - czyli jak to się robi:
- opisywanie siebie
- wyrażanie postaw
- publiczne atrybucje
- pamięciowe manipulacje
- zachowania niewerbalne
- kontakty społeczne
- konformizm i uleganie - np. pokazywanie przez polityków, że żyją tak jak zwykli ludzie
- dekoracje, rekwizyty
Rola otoczenia w autoprezentacji:
- dom i biuro
- zajmowane miejsce
Podział taktyk autoprezentacyjnych:
obronne - broni się wizerunki, który już się ma. Przy niskiej samoocenie
- samoutrudnianie - przykład autoprezentacji nie wprost
- wymówki - `nie mogę oddać pracy, bo papuga uszkodziła mi komputer'
- suplikacja - autoprezentacja negatywna. Przypisanie sobie negatywnych cech, aby wzbudzić litość, współczucie albo aby uzyskać pomoc
- usprawiedliwiania
- przeprosiny
asertywno-zdobywczo - dodanie dodatkowego elementu lub stworzenie nowego wizerunku
- ingracjacja - wł. przymilanie się.
Komplementowanie
Konformizm
Autoprezentacja - tworzenie własnego wizerunku, takiego, który odpowiada drugiej stronie. Chcemy wypaść zgodnie z oczekiwaniami odbiorcy (dlatego np. umniejszamy swoje zalety)
- zastraszanie - aktor chce, aby odbiorca przypisali mu takie cechy, jak: siła, łatwo wpadam w gniew. Tylko wtedy, kiedy można rzeczywiście wyciągnąć konsekwencje i kiedy druga osoba nie ma możliwości przerwania
- kontrwładza - szantaż, słabszy wobec silniejszego (często dziecko wobec rodzica, protesty wobec władz).
- autopromocja
- autopromocja przez skojarzenie
- dawanie/świecenie przykładem - pokazywanie siebie jako ideału, do którego odbiorcy mają dążyć
· Świecenie odbitym blaskiem/pławienie się w cudzej chwale - tworzenie wizerunku poprzez skojarzenia z osobami, które odniosły sukces albo przypisywanie sobie udziału w sukcesie
· Efekt Pssst - ludzie nie chcą być utożsamiany z negatywny wydarzeniami/ludźmi, którym się nie powiodło
23/11/2012
Taktyki obronne
a) usprawiedliwianie
„bo zupa była za słona”
Osoba mówi „musiałam ją ukarać, bo ona mnie sprowokowała” - poszukiwanie usprawiedliwień dla swojego zachowania, żeby zwolnić się z odpowiedzialności i zwalić winę na ofiarę.
b)przeprosiny - aktor wskazuje, że to jest jego wina (Kwaśniewski i choroba tropikalna)
Clinton
c) konformizm -
d) podnoszenie wartości partnera - komplementowanie, ponieważ wiemy, że ktoś łaknie komplementów, ale też możemy je prawić, kiedy sytuacja jest dla nas niewygodna, kiedy próbujemy zatrzeć negatywne wrażenie
Tusk i zapięte guziki ;)
-nie należy wprowadzać ludzi w zakłopotanie
-ludzie mogą zrozumieć komplement jako ironię
-ludzie mogą myśleć, że coś od nich chcemy
Wszystko zależy od osoby, którą komplementujemy - komplementujemy rzeczy, które są ważne dla tej osoby. Nie powinniśmy komplementować rzeczy, której dana osoba nie ma i wie, że jej nie ma.
Ryzyko związane z autoprezentacją - jak je zmniejszyć
a) Wpływać za pomocą subtelnych środków
b) Mechanizm autystycznej konspiracji - taka sytuacja, w której i aktor i odbiorca tej autoprezentacji mają świadomość sztuczności tej prezentacji, ale godzą się na tę sztuczność.
Determinanty wyboru taktyki autoprezentacyjnej:
a) samowiedza
b) wyobrażenia tożsamości pożądanej i niepożądanej
c)wymagania roli społecznej
d)spostrzegane oczekiwania widowni (problem zróżnicowanej widowni)
e)Aktualne i rzeczywiste oraz przyszłe i potencjalne konsekwencje publicznego wizerunku.
Autoprezentacja - to „strojenie min”, gramy naszymi dobrymi cechami i ukrywamy te negatywne.
To jaki budujemy wizerunek, zależy też od tego, co ludzie pamiętają na nasz temat (np. Kaczyński, Palikot).
Na wybór techniki autoprezentacyjnej wpływa również płeć i kultura. Kobiety stosują raczej wizerunek obronny. Kobiety i w sposobie mówienia oraz mimice przekazują wiele komunikatów świadczących o niepewności. Niestwierdzanie czegoś, ale używanie np. „moim zdanie”, „wydaje mi się”, kończenie zdań pytaniami. Kobieta polityk stosuje technikę asertywną - bo kobiety aktywne w polityce muszą być „męskie” w działaniu, bo inaczej by sobie nie poradziły.
Thatcher
Na wybór techniki autoprezentacyjnej wpływa także kultura:
Azja - krąg kultury kolektywistycznej - strategia obronna, statyczność, uśmiech, wyrazy twarzy wskazujące na niepewność
Argentyna-USA → prezydent Argentyny vs prezydent USA → kobieta dostosowywała się do Obamy, te same gesty, podtrzymywanie kontaktu wzrokowego
USA-Europa - Sarkozy vs Obama
USA-Chiny - Obama vs prezydent Chin
Francja-Niemcy - Sarkozy vs Merkel
Motyw zgodności poznawczej
Ten motyw jest związany z tym, co dzieje się w naszych głowach i z tym czego pożądamy przez posiadane przez siebie … . Motyw zgodności poznawczej -dążymy do tego, aby mieć wszystko poukładane.
Dysonans poznawczy - zakłócenie, zderzenie się z czymś, co nie jest zgodne z tym, co myślimy. To niezgodność pomiędzy wyznawanymi przekonaniami (L. Festinger)
cognitive dissonance!
Człowiek odczuwa dysonans - podważa nasze dobre myślenie o nas samych, podważa nasz sposób myślenia, poczucie tego, że mamy racje, że jesteśmy rozsądni.
Jak sobie z tym radzimy - poszukujemy usprawiedliwień
Podstawowe założenia dysonansu poznawczego:
-posiadanie przekonań pomiędzy którymi występuje dysonans jest psychologicznie nieprzyjemnie
-osoby uznające dysonansowe przekonania:
*starają się go usunąć lub zmniejszyć
*starają się unikać sytuacji i informacji zwiększających dysonansowe
-im silniejsze napięcie, tym silniejsze dążenie do jego usunięcia
-czynniki zwiększające dysonans - waga przekonań, które zostały zaatakowane
-napięcie może być usunięte lub zmniejszone.
Sposoby redukcji dysonansu poznawczego:
-zmiana zachowania/przekonań w określonym obszarze, ale wymaga to dużego wysiłku z naszej strony
-zaprzeczanie - może to się nawet dziać w sposób nieuświadamiany (coś przykrego w dzieciństwie i na zasadzie wyparcia możemy tego nie pamiętać)
-bagatelizowanie
-dewaluacja źródła informacji - wskazywanie, że to źródło nie jest zbyt wiarygodne
-zmiana postawy
-odwołanie się do opinii osób znaczących dla nas - ktoś podważa nasze przekonania, to my szukamy lepszego autorytetu
-transcendencja - podporządkowuje dwa sprzeczne przekonania czemuś nadrzędnemu (i tak wszyscy umrzemy)
-różnicowanie - osoba paląca ma informacje, że palenie jest niezdrowe, dzieli sobie to palenie na dwie kategorie: palenie kilku paczek dziennie, a ona pali tylko kilka papierosów/palę słabe i z filtrem. Dzieli sobie obiekt na dwa podobiekty, a do każdego ma osobne opinie.
Od czego zależy, z której metody człowiek skorzysta:
od tego jak duży jest dysonans, poziom racjonalności i inteligencji;
źródło informacji dysonansowej;
czego dotyczy dysonans;
cechy osobowości;
wcześniejsze doświadczenia.
Dysonans podecyzyjny - Dlaczego się pojawia? Bo ludzie nie są do końca przekonani co do ich wyboru. Redukcja - odcinanie się od wyboru, umniejszanie opcji tej niewybranej. Kiedy ten dysonans będzie największy → kiedy decyzja dotyczy kwestii ważnych i obszarów, w których zmiana decyzji jest ciężka, kiedy wybieramy pomiędzy dobrami o zbliżonej wartości.
- dysonans pozakupowy - ludzie odczuwają go bardziej po zakupie czegoś większego/droższego. Redukcja: podwyższamy wartość tego, co wybraliśmy, poszukiwanie potwierdzeń na to, że słusznie zrobiliśmy, przekonywanie innych osób do podobnych wyborów.
Sytuacje dysonansowe:
-decyzje dotyczące zachowań etycznych - eksperyment J. Mills - jak ludzie reagują na swoje zachowania nieetyczne:
*grupa studentów - jak dobrze wypadną dostaną atrakcyjną nagrodę
zaaranżowano sytuację sprzyjającą ściąganiu. Wystawiano osoby na pokusy. I sprawdzano postawy tych osób wobec ściągania przed eksperymentem i po. Osoby, które ściągały zmieniły podejście, a osoby, które nie ściągały nie zmieniały swojego zdania.
Następstwa niedostatecznego uzasadniania własnego postępowania (co się dzieje, kiedy nie można dysonansu uzasadnić).
7/02/2012
Uzasadnienie wysiłku
Badanie: studentki - mogą uczestniczyć w ciekawym wykładzie z obszaru związanego z seksem. Jedna grupa mogła uczestniczyć w wykładzie na zasadzie zgłoszenia, druga grupa musiała przejść przez niezbyt fajną procedurę wstępną - czytać sprośne teksty przed dużą grupą osób. Wykład był nudny. Tam, gdzie była procedura wstępna uznano za ciekawszy wykład - bo „dlaczego ja się zgodziłam”. Reguła niedostępności - trzeba się postarać, aby coś zrobić.
Uzasadnienie własnego okrucieństwa
Konsekwencją, że ludzie podejmują się różnych złych zachowań jest dehumanizacja. Jeżeli ktoś popełnia okrutne zachowanie, to próbuje zrównoważyć swój dysonans - postawa, która ułatwia odczłowieczenie ofiary - ta osoba zasłużyła sobie na to, co robimy
*procedury przyjęcia do obozu - dehumanizacja → (obóz koncentracyjny - numery, pasiaste stroje, ogolone głowy), to powoduje, że to już nie są ludzie tylko numery.
Druga konsekwencja - masz to, na co sobie zasłużyłeś, dla kata zawsze jest powód w ofierze (coś zrobił, zachował się nie tak jak powinien). W taki sposób redukujemy swój dysonans.
Związek między psyche i soma (Zimbardo)
Pomiędzy ludzką psychiką a ciałem. Eksperyment: ochotnicy, którzy zgodzą się na przetrzymywanie w izolatce (około 3 dni). Chciał sprawdzić, czy skutki będą takie same jak u osób, które są zamykane w izolatce za karę. Zimbardo chciał sprawdzić jak zareagują organizmy osób, które były chętne. Osoby chętne inaczej odczuwają przebywanie w izolatce, ponieważ ludzie sami się zgodzili, wiedzieli, co ich czeka i dysonans nie był zbyt wielki.
Jeżeli sami o czymś zadecydujemy, to inaczej to przeżywamy i doświadczamy.
Czy pasikonik może smakować?
Zimbardo dawał smażone pasikoniki żołnierzom. Jedna grupa dostawała od przełożonego, którego lubili, a druga, którego nie lubili. Bardziej smakuje od osób nielubianych - nie dlatego, że lubię tą osobę, ale dlatego, że mi to smakuje (zmniejszamy dysonans).
Jak karać i nagradzać, by wywołać trwałe zmiany zachowania?
- zakazane zabawki - Aronson i Carlsmith
Dwie grupy dzieci, w każdej zakazano bawić się zabawkami, które dzieci wybrały jako najbardziej atrakcyjne. W każdej grupie powiedziano coś innego:
-tej osobie, która ich pilnuje, będzie przykro, jeżeli dzieci będą się bawiły
-to będzie poważna konsekwencja - przez tydzień nie będzie oglądania tv.
W obydwóch grupach osoba pilnująca wychodziła z pomieszczenia. Gdzie więcej dzieci ruszyło do zabawek? Mniej prób tam gdzie była mniejsza kara - nie bawię się tą zabawką, bo przecież ta zabawka nie jest aż tak atrakcyjna.
Grupa z wysoką karą - wystarczające uzasadnienie zewnętrzne. Nie bawię się, bo jest duża kara. Im większa kara, tym większe pożądanie zabawki.
Kiedy sprawdzano po kilku tygodniach czy dzieci z obydwóch grup bawią się tymi zabawkami - bawiły się, ale u tych dzieci, w których ta sankcja była mniejsza to dzieci nadal się nimi nie bawiły - bo na tyle uzasadniły sobie, że ta zabawka nie jest aż tak ciekawa i interesująca, jak im się wydawało.
Najlepsze są niskie nagrody i niskie kary.
Jeżeli dziecku mówi się - jeżeli będziesz miał dobre oceny to ci kupię skuter. To dziecko uczy się intensywnie, aby zdobyć tą nagrodę, to w następnym roku dziecko nie będzie się uczyło, bo będzie chciało jeszcze bardziej atrakcyjnej nagrody. A w dorosłym życiu ta osoba będzie potrzebowała motywacji do działania.
Lepsza jest motywacja wewnętrzna niż jakaś nagroda.
„Jak się nie ma co się lubi, to się lubi co się ma”
U osób o niskiej samoocenie nie występuje zjawisko dysonansu poznawczego. Tak samo u osób o niskiej moralności - te osoby mogą nie widzieć problemu, w tym co robią.
Motyw afiliacji
Dysonans poznawczy był związany z dążeniem człowieka do zgodności z tym, co myśli. Natomiast konformizm człowieka jest związany z motywem afiliacji, czyli potrzebą przynależności, a także potrzebą bycia akceptowanym, lubianym.
Afiliacja to potrzeba przynależności, stowarzyszenia.
Często w definicjach i tematach pojawia się „człowiek istota społeczna”, ponieważ motyw afiliacji jest jednym z głównym motywów człowieka. Skąd się to bierze? Bo w przeszłości był w stanie przeżyć w grupie. W dawnych grupach równoważną karą z karą śmierci było wykluczenie z grupy.
Konformizm - przegląd definicji:
1. Zmiana zachowania spowodowana rzeczywistym lub wyobrażonym naciskiem ze strony osoby lub grupy - najlepsza definicja.
2. Dostosowanie zachowania i sposoby myślenia człowieka do grupy, niezależnie od tego, czy to dostosowanie ma charakter pozytywny czy negatywny (Aronson).
3. Uległość, podporządkowanie dla osobistych korzyści, przy rezygnacji z wartości pozaosobistych.
Postaci/rodzaje konformizmu:
a) Informacyjny - dostosowanie się do otoczenia ze względu na to, że traktujemy innych jako mądrzejszych od siebie. Dochodzi do trwałej zmiany zachowania lub zachowania i przekonań.
b) Normatywny - podporządkowanie się pewnym normom. Jest nazywany konformizmem afiliacyjnym - przystosowuje się, bo nie chce być odrzucony. Ta zmiana jest bardziej powierzchowna.
Salomon Asch odkrył konformizm normatywny. Osoby badane miały odpowiedź na proste badanie: która linia po prawej jest taka sama jak ta po lewej. Nie ilość osób, które odpowiadają błędnie, ale jednolitość. Wystarczy jedna osoba, żeby dobrze odpowiadała, wtedy zmniejsza się konformizm normatywny.
c) Automatyczny - konformizm bezrefleksyjny (eksperyment: obracanie się w windzie).
Badania wykazują, że kobiety bardziej chcą być akceptowane, wykluczenie z grupy jest dla nich największą karą. W zakresie normatywnego są bardziej konformistyczne.
Mężczyźni wiedzą, że od nich oczekuje się bycia niezależnym, dlatego tak postępują - to też jest konformizm.
Konformizm normatywny - kultury indywidualistyczne.
Czynniki decydujące o wielkości konformizmu
a) cechy grupy - spójność, jednogłośność odpowiadania. Im więcej osób, tym większe prawdopodobieństwo, że zostanie złamana zasada spójności i konformizm spada. Do 6 osób to grupa najbardziej konformistyczna.
-wielkość grupy
-jednomyślność
-skład grup - jeżeli w grupie są osoby, które wiedzą, jak się zachować, to konformizm informacyjny będzie większy.
-spójność/atrakcyjność
Na samym początku jesteśmy bardziej konformistyczni - bo chcemy się spodobać, chcemy być przyjęci do grupy. Boimy się, że zostaniemy odrzuceni.
b) cechy zadania:
-trudność - im trudniejsze zadanie tym poziom konformizmu większy
-jasność zadania - im mniej jasne zadanie tym poziom konformizmu większy
-rodzaj informacji
c) cechy osób:
-płeć
-poziom kompetencji
-samoocena
-relatywne kompetencje
-stabilność samooceny
-pozycja w grupie - osoby w środku hierarchii są najbardziej konformistyczne
-motywy
Nonkonformizm a antykonformizm
Niezależność społeczna
Zależność społeczna, niezgadzanie się zawsze
nonkonformizm - działa zgodnie ze swoim przekonaniem
antykonformizm - zawsze będzie w sprzeciwie (ale też konformizm: NIE ZGADZAM SIĘ)
Manipulacja społeczna
Manipulacja społeczna a wpływ społeczny:
a) wpływ społeczny - oddziaływanie w wyniku którego jednostka lub grupa wywołuje zmiany w sferze poznawczej, emocjonalnej lub/i behawioralnej innego człowieka
b) manipulacja społeczna - rodzaj wpływu społecznego. Planowe i celowe działanie, którego aktorzy wykorzystując wiedzę o mechanizmach społecznego zachowania się człowieka, wywierają na nich wpływ w taki sposób, aby nie zdawali sobie sprawy z tego, że podlegają oddziaływaniu.
Można wykorzystywać manipulację po to, aby wywołać pozytywne zmiany.
Manipulacja społeczna - wszelkie oddziaływania na jednostkę lub grupę, które prowadzą do mylnego przekonania u osoby manipulowanej, że jest sprawcą jakiegoś zachowania, podczas gdy ona jest tylko narzędziem w rękach rzeczywistego sprawcy.
Szkoły psychologiczne mają zupełnie inny sposób podejścia do manipulacji. Tych szkół jest kilka. W każdej z tych szkół inaczej się tę manipulację postrzega.
a) Behawioryzm - zachowane człowieka bierze się z czynników zewnętrznych. Kluczowe jest zestawienie bodźca-reakcji. Człowiek wystawiony na bodziec odpowiednio reaguje.
Człowiek jest zewnątrzsterowany. Jest podatny na inżynierię behawiorystyczną. Głównym zadaniem jest wypracowanie odpowiedniego systemu wzmocnień.
Stałe vs zmienne odstępy czasowe
stałe vs zmienne proporcje
Stałe - ludzie szybko się przyzwyczają. Jeżeli chce się nauczyć dziecko odpowiedniego zachowania trzeba stosować kary konsekwentnie. Zachowania u konsumentów - zmienne odstępy i zmienne proporcje zwiększają szansę na wypracowanie odpowiednich zachowań.
b) Psychoanaliza - Freud; najważniejsze jest to, co pozostaje poza naszą kontrolą (podświadomość). Ważne są ukryte potrzeby i motywy. Należy dotrzeć do podświadomości poprzez odwołanie się do potrzeb i instynktów (śmierci i popęd seksualny - życia, to są instynkty agresywne). W reklamie amerykańskiej oddziałuje się na konsumenta tymi dwoma instynktami. Człowiek w swoim pojęciu jest jednostką racjonalną, więc jeżeli próbujemy oddziaływać na jego ukryte potrzeby, to jest to manipulacja.
c) Podejście humanistyczne:
*upodmiotowienie człowieka
*konsekwencje (jeżeli je wywołamy, to człowiekiem będzie można nim manipulować):
wytwarzanie poczucia zobowiązania
wzbudzanie poczucia winy
ograniczenie wolności (reguła Brehma).
d) Psychologia poznawcza - jednostka samodzielnie poszukuje informacji i porządkuje je według zasady równowagi (unikanie dysonansu poznawczego).
Stopa w drzwi - małymi kroczkami (Freedman, Frezman). Działa nie tylko dlatego, że człowiek stara się być konsekwentny.... (zapuszczanie korzeni).
Niska piłka - jest utożsamiana z zasadą zaangażowania i konsekwencji. Jeżeli usunie się przynętę to człowiek nie zmieni zdania. zredukował dysonans decyzyjny i usunięta przynęta jest już argumentem nieważnym dla człowieka.
Sześć reguł wpływu społecznego:
1) Reguła wzajemności - Jak Kuba Bogu, tak Bóg Kubie. Tak działały pierwotne społeczeństwa. Obdarowywanie się nawzajem. Rzecz, którą dostajemy nie musi być pożądana. Nasze zobowiązanie przyjęte powoduje reakcję ponad miarę (dostajemy mało, więcej oddajemy - Etiopia i Meksyk).
2) Reguła konsekwencji i zaangażowania - powiedziałeś A, musisz powiedzieć B. Usuwamy niepewność w stosunkach między osobami. Ludzie nie lubią ludzi niezdecydowanych emocjonalnie. Wolimy tych, o których wiemy, że są niemili, niż tacy, którzy są raz mili, a raz przy nieprzyjemni.
3) Społeczny dowód słuszności - miliony nie mogą się mylić. Negatywne efekty SDS:
Efekt widza (rozproszenie odpowiedzialności, niewiedza wielu)
efekt Wertera - naśladownictwo samobójstw - w grupie osób podobnych do pierwszej ofiary, musi być dużo cech podobnych (patrz Cialdini).
Efekt koro - wojna światów, psychoza tłumu. Zjawisko powtarzające się w krajach regionu dalekiego Wschodu - tam wybuchają wśród mężczyzn panika, związana z tym, że pojedyncze jednostki zaczynają u siebie obserwować, że ich narządy płciowe się kurczą i zaczynają wnikać w głąb ciała. Regiony, w których panika wybucha tam wysyłane są zespoły lekarzy.
4) Lubienie i Sympatia
5) Autorytet:
a) kapitanoza
b) Milgram (nie było różnic między kobietami i mężczyznami, jedynie w przypadku kiedy zamiast osoby znajdował się zwierzaczek, to 100% kobiet używało maksymalnej dawki prądu; uwarunkowanie kulturowe - najniższy stopień ulegania w Australii)
c) wykorzystanie autorytetu w reklamach
6) Reguła niedostępności - działa wtedy kiedy ogranicza się czas i ilość promocji, niedostępność świeża, rywalizujemy z innymi ludźmi. Teoria reaktancji Brehma. Człowiek nie chce mieć ograniczonej wolności. Ludzie żyjący długo w zniewoleniu - nie cenią wolności, bo nie pamiętają czym są. Jeżeli reżim popuści, a potem znów zabroni - wtedy jest szansa na rewolucję.
Według R. Cialdiniego podstawą manipulacji jest mechanizm klik-wrrr.... (bodziec-reakcja).
Techniki manipulacyjne:
a) stopa w drzwi - od małej prośby (od rzemyczka do koziczka).
b) drzwiami w twarz - od dużej prośby
c) niskiej piłki.
Stopa w drzwi |
Drzwiami w twarz (odmowa-wycofanie) |
Prośby nie muszą być sformułowane przez te same osoby. Może je dzielić nawet dwa tygodnie. Podstawy skuteczności: -autoprezentacja -zmiana oszacowania trudności drugiej prośby -wpływ osobowościowych zmiennych
Wywołuje głębsze zmiany w człowieku
Milgram - zwiększanie dawek prądu o 15 woltów. |
Obie prośby złożone przez tę samą osobę. Bezpośrednio po sobie złożone. Podstawy skuteczności: -wzajemność -kontrast -poczucie winy
|
Manipulacje emocjami:
-stopa w ustach
-huśtawka emocjonalna
-drzwiami w twarz
-reguła kontrastu - dwie rzeczy, które się od siebie różnią, po to, aby druga rzecz, która się pojawia była inaczej postrzegana (woda, walizki, list do rodziców).
Wpływ dodatkowych czynników na skuteczność manipulacji:
-bliskość czasoprzestrzenna i dotyk - mężczyźni nie lubią, jak inni mężczyźni ich dotykają
-nastrój i pobudzenie emocjonalne
-huśtawka emocjonalna - od dużego poziomu emocji do mniejszego
-uruchomienie wyobraźni - proszę sobie wyobrazić, jak pani pięknie wygląda w tej sukience, zwracanie się po imieniu.
Osobowość makiaweliczna - R. Christie, F. Geis (1970)
a) Zespół cech Makiawelisty - Syndrom chłodu
b) Odporność na wpływy społeczne
c) z przewagą orientacji racjonalnej nad emocjonalną
d) Nastawione na kontrolowanie sytuacji zewnętrznej
e) efekt projekcji - makiawelista rzutuje swoje przekonanie na innych (ja manipuluj inni też manipulują)
f) specyficzny system norm - to jest dobre i moralne, co jest dobre dla mnie
g) Specyficzne nastawienie do innych
h) nastawienie motywacyjne
i) Odporność emocjonalna.
1 |
B |
A |
2 |
C 1 |
A |
3 |
B |
A |
4 |
B 1 |
A |
5 |
C |
B |
6 |
B |
A 1 |
7 |
A |
B 1 |
8 |
B |
A |
9 |
A |
B |
10 |
C |
A |
11 |
B |
A 1 |
12 |
B |
C 1 |
13 |
B |
A |
14 |
C |
B 1 |
15 |
B 1 |
A |
16 |
C |
B |
17 |
B |
C |
18 |
C |
B |
19 |
A |
B |
20 |
A |
C |
egzamin 121 godzina 10.00, (zachowania prospołeczne)
Stereotypy
Pojęcia podstawowe - trójdzielny charakter uprzedzenia:
Stereotyp - (wiedza - komponent: poznanie) - Uproszczony wizerunek
Uprzedzenie - (komponent: emocje), emocjonalne nastawienie, z reguły traktujemy je jako wrogą postawę wobec kogoś, może mieć charakter pozytywny
Dyskryminacja - (jest to zachowanie, komponent: behawioryzm), działanie, zachowanie przejawiające się umniejszaniem czyjeś wartości ze względu na czynniki niezależne od danej osoby.
Dwa wymiary stereotypu:
a) kompetencja - osiągnięcia, zdolność, prestiż vs niekompetencja, niższość, słabość
b) dobroczynność, serdeczność, moralność - uprzejmość, sympatyczność, hojność, dobroć vs niegodziwość, złośliwość, nieszczerość, niemoralność.
Cztery rodzaje stereotypu:
dobroczynność i kompetencja na plus - AMERYKANIE,
dobroczynność na plus kompetencja na minus - WŁOSI,
kompetencja na plus dobroczynność na minus - NIEMCY,
kompetencja i dobroczynność na minus - ROSJANIE
Wymiary uprzedzeń:
lubienie - nielubienie - serdeczność o tym przesądza
szacunek - brak szacunek - wymiar kompetencji o tym przesądza.
Kategoryzacja grupy jako lepszej -gorszej |
Kategoryzacja grupy jako dobrej |
Kategoryzacja grupy jako złej |
|
Dobra (wspierająca) |
Zła (zagrażająca) |
Lepsza (dominująca) postawa wobec grupy obcej obraz grupy obcej zachowanie w stosunku do grupy obcej |
Preferowanie grupy obcej Bardziej zaawansowana Poważanie
(Amerykanie) |
Pełne urazy Uprzedzenie Niesłusznie uprzywilejowana Rywalizacja (Niemcy) |
Równa Postawa Obraz Zachowanie |
Tolerancja Przyjazna (sojusznik) Akceptowanie (Węgrzy) |
Wrogie uprzedzenie Zagrażająca (wróg) konflikt - unikanie (Rosja) |
Gorsza (podporządkowanie) Postawa Obraz Zachowanie |
Paternalistyczne uprzedzenia zależna protekcjonalizm
(Ukraina, Białoruś) |
Pogardliwe uprzedzenie Gorsza i zagrażająca Dominacja -wykluczanie
(Cyganie, Romowie) |
Wymiary dyskryminacji:
a) Dystans społeczny - dążenie do tego, aby odsuwać członków kategorii, której nie lubimy od własnej grupy (Europa Środkowo-Wschodnia - budowanie murów odgradzających siedliska romskie od „normalnych” osiedli). Do mierzenia służy skala Bogardusa (1925)
A. Czy jesteś skłonny zgodzić się, aby człowiek narodowości cygańskiej:
przyjechał z wizytą turystyczną do Twojego kraj
dostał kartkę stałego pobytu w Twoim kraju
został jego obywatelem
zamieszkał w Twoim mieście
został Twoim sąsiadem
kolegą z pracy
znajomy/przyjacielem
partnerem życiowym Twojego syna lub córki?
Im dalej tym mniejszy dystans. Wielu utyka na drugim pytaniu.
b) Dyskryminacja - konkretne, krzywdzące zachowanie wobec konkretnej grupy (oddzielne toalety). Rodzaje dyskryminacji:
-rasizm awersyjny (dyskryminacja gorąca) - tak nie lubię, że chcę ich usunąć ze swojego życia
-rasizm dominujący (dyskryminacja zimna) - mam poczucie wyższości nad nimi, ale nie uważam, żeby się do czegoś nadawali.
-rasizm tradycyjny a rasizm współczesny - test utajonych skojarzeń (nowoczesna forma badania uprzedzeń)
c) Przemoc - grupa silniejsza może dążyć do eliminacji innej grupy (Ku Klux Klan).
Źródła stereotypów:
Poznawcze źródła stereotypów - kategoryzacja społeczna i jej konsekwencja (szufladkowanie). Skutki kategoryzacji społecznej:
-stworzenie dwóch grup (grupa my - pozytywna, faworyzowana, grupa oni - defaworyzowanie, negatywnie postrzegana)
-dostrzeganie różnic w grupie my i w kategorii oni - w naszej dostrzegamy różnice, w oni - wszyscy są dla nas tacy sami (wszyscy cyganie wyglądają tak samo, wszyscy kibole są agresywni); dzieje się tak dlatego, że mamy dużo kontaktów z grupą „my”.
-zmniejszanie różnić INTRAkategorialnych (wewnątrzgrupowych) w stosunku do oni
-zwiększają się INTERkategorialne pomiędzygrupami.
Błędy atrybucji - krańcowy błąd atrybucji - tendencja do przypisywania przyczyn zachowania członków danej kategorii jako wynikających z tego, że ONI tacy są (podstawowy błąd atrybucji, ale w odniesieniu do wszystkich).
Iluzoryczna korelacja - Lista Żydów w Polsce; ponieważ jednostki z kategorii obce wybijają się na widok, są widoczne, to w momencie kiedy potwierdzają nam stereotyp to mamy poczucie, że rzeczywiście tak jest.
Samospełniające się proroctwo - mamy przekonanie, będziemy się zachowywać w taki sposób, aby potwierdzić nasze zachowanie.
Teoria tożsamości społecznej (pozytywna społeczna identyfikacja) - Tajfel, Turner
-Sposób postrzegania grupy własnej i grupy obcej
-Faworyzowanie grupy własnej i defaworyzowanie grupy obcej
-czy kultura ma znaczenie? W krajach indywidualistycznych - mniejsze tworzenie stereotypów opartych na przynależności do grupy, większe w krajach kolektywistycznych.
Paradygmat grupy minimalnej H. Tajfela - ludzie szybko utożsamiają się ze sztucznie przypisaną grupą - ludzie idzie szybko podzielić
Rywalizacja - teoria rzeczywistego konfliktu - stereotypy rodzą się wtedy, kiedy grupy ze sobą rywalizują, np. nie ma pracy i wtedy „obcych” dodatkowo źle się postrzega.
Teoria kozła ofiarnego - kiedy czasy stają się ciężkie szuka się grupy, którą można obciążyć winą za dany kryzys. Wybiera się grupę słabszą (liczebnie, fizycznie) i taką, którą łatwo zidentyfikować.
Konformizm i teoria społecznego uczenia - konformizm normatywny (a nie informacyjny) ludzie powielają stereotypy, bo boją się powielania własnej grupy. Przekaz jaki otrzymujemy w szkole i rodzinie jest źródłem stereotypów.
Po co ludziom stereotypy i uprzedzenia?
Teoria opanowywania trwogi i kolektywny system znaczeń (Pyszczyński). Dla zachowania podstawowego wewnętrznego poczucia bezpieczeństwa niezbędne jest posiadanie i utrzymanie kolektywnego systemu znaczeń.
Kolektywny system znaczeń - symbole, które tworzą charakterystykę grupy własnej. W momencie gdy pojawia się druga grupa i eksponuje swoje symbole to łamie nasz kolektywny system znaczeń - to burzy poczucie bezpieczeństwa i ludzie tworzą stereotypy, żeby poczuć się bezpiecznie.
Wiara w sprawiedliwy świat powoduje utrzymanie się stereotypów. Ofiarę obwinia się za ich los.
Sposoby osłabiania uprzedzeń:
Dostarczanie informacji podważających stereotyp:
Model buchalteryjny
Model przekształceniowy
Model wykształcenia stereotypu niższego rzędu
Hipoteza kontaktu - klasa układanka (E. Aronson). Kontakt musi sprawić 6 wymogów (wspólny cel, wzajemność kontaktów, autorytet stojący na straży norm...itp.)
Hipoteza kontaktu - eksperyment M. Scherifa - obóz
dolltest
Agresja
Agresja - zachowanie, którego celem jest wyrządzenie fizycznej lub psychicznej szkody (jest to zachowanie intencjonalne).
Istnieją co najmniej dwa typy agresji:
a) agresja wroga - celem jest wyrządzenie szkody i krzywdy
b) agresja instrumentalna - celem do osiągnięcia celu, jest także w sporcie
Agresja wrodzona czy nabyta? To jest pytanie nierozstrzygnięte. Zastanawiali się nad nim wszyscu. Freud uważał, że człowiek jest z natury istotą agresywną, więc człowiek powinien znajdować ujście
(teoria hydrauliczna - jeżeli ludzie się nie pozbędą instynktu, to wszystko wybuchnie ze zdwojoną siłą). Hobbs uważał, że człowiek też jest istotą złą.
Nie ma nic, co wskazuje na to, że jest gen agresywny.
Trzy podejścia do źródeł agresji:
agresja jako instynkt - K. Lorenc, Z. Freud
agresja jako popęd (Dollard - popęd może przekształcić się w agresję, ale nie musi)
agresja jako zachowanie wyuczone (Bandura).
Gdzie rodzi się agresja? Agresja rodzi się w ciele migdałowatym. Zwierzęta nawet spokojne, pod wpływem drażnienia ciała migdałowatego zaczynają zachowywać się agresywnie. Prymitywny mózg - zachowanie agresywne i seksualne. Tym, co odróżnia człowieka od zwierząt jest posiadanie nowej kory mózgowej, która ma hamować prymitywne instynkty. Uszkodzenia w płacie czołowym mogą wskazywać na to, że ludzie nie mogą powstrzymać swoich zachowań agresywnych.
Agresja a geny?
XYY genem agresji? Kiedyś tak myślano, ale okazało się, że są osoby, które posiadają ten chromosom są mniej inteligentne, więc nie są na tyle mądre, by się schować i ukryć i dlatego jest ich więcej w więzieniach.
Monoaminooksydaza A - substancja, jeżeli jest problem z tą substancją- to jest genetycznie uwarunkowane - to rzeczywiście te osoby są zdecydowanie bardziej agresywne niż reszta.
Ponad 50% wariacji w zakresie zachowań agresywnych wyjaśniają czynniki genetyczne. Reszta to czynniki środowiska. Jeżeli środowisko nie będzie wzmacniać, to agresja się nie ujawni.
Od 18-25/34 utrzymuje się u mężczyzn najwyższy poziom testosteronu, dlatego w takim wieku są mordercy najczęściej.
Uwarunkowanie zachowań agresywnych:
Sytuacyjne uwarunkowania |
Sytuacje społeczne prowadzące do agresji |
Testosteron |
Frustracja Prowokacja i odwet |
Ból i niewygoda |
Obrażanie Naśladowanie Mass Media |
Alkohol |
|
Teoria społecznego uczenia się (Bandura) eksperyment lalki Bobo
Nabywanie agresji - modelowanie (naśladowanie0
Agresja w mediach
Wpływ agresji w mediach na zachowania w świecie rzeczywistym:
a) wpływ na dzieci: Bandura i eksperyment, długotrwałe skutki oglądania telewizji
b) wpływ na dorosłych: walki bokserskie a morderstwa, pornografia a agresja wobec kobiet.
Sposoby karania agresji - funkcja odstraszająca i korygująca kary
Dzieci: natychmiastowa, adekwatna, bez użycia przemocy, uwaga na efekt naduzasadniania
dorośli: nieunikniona, adekwatna, surowość kary nie zwiększa jej skuteczności
Nie zanika agresja
Katharsis właściwa - gdy ktoś nas zdenerwuje i przejawiamy agresje wobec obiektu
Katharsis pomocnicza - zamiast kogoś uderzamy worek
katharsis zastępcza - oglądanie jak ktoś inny zachowuje się w sposób agresywny