Wykład 1 - 29. II. 2000 R.

Literatura:

1. Z. Krzyżkiewicz

2. I. Heropolitańska: Weksel w obrocie zagranicznym

3. Barbara Andrzejuk: Operacje dokumentowe w handlu zagranicznym, TWIGGER

Zaliczenie - łączony test z ćwiczeń i wykładów.

Konsultacje: nieparzyste wtorki 11.45 - 12.45

Dylematy realizacji transakcji handlowych:

Funkcją banku może być:

• Dostarczenie informacji o: partnerze licencji importowej, eksportowej

• Doradztwo: wybór określonego zabezpieczenia, wybór formy płatności

• Obsługa płatności

• Dostarczanie gwarancji, kredytowanie transakcji

Wybór form i terminu płatności:

1. Regulacje prawne w kraju eksportera

2. System finansowy i obsługa finansowa handlu zagranicznego

1. Polityka kredytowa w danym kraju

2. Poziom kultury handlowej

3. Koniunktura na danym rynku

4. Struktura rynku

1. Konkurencja na danym rynku

5. Standing finansowy firmy

6. Kontakty z firmą

7. Jakość i ocena towaru

8. Popyt na towar

Formy rozliczeń międzynarodowych:

Rozliczenia międzynarodowe

Gotówkowe Bezgotówkowe

Bezwarunkowe Uwarunkowane

formy zapłaty formy zapłaty

Czek Weksel Polecenie Akredytywa Inkaso Akredytywa

wypłaty pieniężna dokumentowe dokumentowa

Wykład 2 - 14. III. 2000 R.

Operacje czekowe:

• Regulowane prawem czekowym

• 1931 - Konwencja w sprawie jednolitej Ustawy o czekach, i druga, tzw. Konwencje Genewskie, obce w 1931 roku, dotyczące uregulowań obrotu czekiem za granicą.

Zgodnie z przepisami Kolizje określają:

• Kwestie zdolności czekowej

• Określenia trasata

• Formy oświadczenia czekowego

• Skutki zobowiązań czekowych

• Protest i zwrotne poszukiwanie

Zdolność czekowa:

Zdolność do zaciągania zobowiązań czekowych; zdolność czekową określa się zgodnie z prawem ojczystym osoby zaciągającej zobowiązanie.

Określenie trasata:

O trasacie decyduje prawo kraju, które jest miejscem płatności, czyli w Polsce - tylko banki.

Formy oświadczenia czekowego:

O poprawności wypełnienia oświadczenia czekowego decydują cechy formalne - decyduje prawo kraju, w którym oświadczenie zostało wypełnione.

Skutki zobowiązań czekowych:

Ogólna zasada - określa się je według prawa kraju, w którym takie zobowiązanie zostało zaciągnięte. Każdy odpowiada za czek według praw

a kraju, w którym zobowiązanie zostało zawarte.

Protest i zwrotne poszukiwanie:

Przepisy kolizyjne mówią, że o formach i terminie protestu decyduje prawo kraju, w którym protest ma być dokonany (w Polsce 2 dni robocze). Terminy zwrotnego poszukiwania określa prawo kraju miejsca wystawienia.

Waluta wystawienia czeku:

Wartość waluty zagr. jest oznaczana według zwyczaju miejsca płatności, oznacza to, że jeżeli nie zastrzeżemy na czeku waluty, w której ma być czek płatny, otrzymamy równowartość w walucie krajowej. Należy zastrzec, że ma to być waluta efektywna.

Rodzaje czeków w handlu zagranicznym:

Czek bankierski:

Jest wystawiany przez bank na bank. Jego trasatem jest inny bank, który jest korespondentem banku wystawiającego czek, dają gwarancje natychmiastowej zapłaty.

Euroczek:

Funkcjonuje na podstawie porozumienia międzynarodowego, do książeczki euroczekowej używający otrzymuje kartę gwarancyjną, której numer jest jednocześnie jego numerem identyfikacyjnym. Czek płacony w walucie krajowej do kwoty określonej limitem (aktualnie 600 PLN).

Czeki podróżnicze, skarbowe, związków zawodowych:

W myśl polskiego prawa czekowego nie są czekami, bo ich trasatem nie jest bank.

Specyfika czeku podróżniczego:

Wydrukowana kwota waluty (opiewają na okrągłe kwoty). W momencie kupna klient go podpisuje 1 raz, a w momencie realizacji 2 raz (te dwa podpisy muszą być identyczne), są one anonimowe.

Czek skarbowy:

Czeki te mają dłuższy termin przedstawienia do zapłaty niż inne czeki (określone terminy ważności czeku)

• Płatny w kraju - 10 dni od daty wystawienia

• Na tym samym kontynencie świata - 20 dni

• Na różnych kontynentach - 70 dni

Operacje przeprowadzane na podstawie czeku w handlu zagranicznym:

Skup, inkaso i sprzedaż czeków.

Skup czeków:

Podawca czeku przenosi drogą indosu prawa z czeku na bank w zamian za dokonanie zapłaty za czek. Czeki bankierskie, czeki podróżnicze wystawiane są przez banki zagraniczne; czeki skarbowe, czeki rentowe, euroczeki. Przy honorowaniu czeków banki sprawdzają od strony formalnej, prawidłowość podpisów.

Inkaso czekowe:

Polega na przyjęciu czeku i wysłaniu go do inkasa do trasata. Zapłata za czek następuje w momencie pokrycia czeku przez trasata - czeki nie znanych bankowi wystawców lub trasatów, czeki z wadami formalnymi, czeki złożone do realizacji po terminie płatności.

Sprzedaż czeków:

Banki za określoną opłatą sprzedają czeki bankierskie i podróżnicze.

Money order:

Dokumenty pośrednie między czekiem a poleceniem zapłaty, najczęściej nazywane bankowym przekazem pieniężnym. Dokument, który zawiera w swojej treści skierowane do określonego banku polecenie wypłaty wskazanej sumy pieniężnej określonemu beneficjentowi na rachunek osoby dającej zlecenie.

Cechy wspólne z czekiem:

Polecenie zapłaty zbliża ten dokument do czeku. Zawarte w treści sformułowanie „na zlecenie”, oznacza, że można indosować. Trasatem tego przekazu jest bank.

Różnice z czekiem:

Dokument ma ograniczenia - należność za dokument jest uiszczana z góry. Różnicą jest również dłuższy okres ważności. Wystawiane przez banki i instytucje pozabankowe, pocztę i osoby fizyczne. Można się z tym dokumentem spotkać w krajach anglosaskich.

OBRÓT WEKSLOWY:

W handlu zagranicznym podstawową formą weksla jest weksel trasowany.

Weksle funkcjonują na podstawie 3 Konwencji Genewskiej z 1930 roku

• O jednolitości

• Zawierająca przepisy kolizyjne

• Opłata stemplowa od weksli

Nie uiszczenie opłaty skarbowej za weksel nie powoduje jego nieważności, ale powoduje odpowiedzialność karno-skarbową.

Indywidualnie regulowane kwestie przez kraje, które podpisały Konwencje Genewskie:

• Wprowadzenie weksla własnego i jego nazwy

• Podpisy na wekslu trasowanym, które mogą być złożone ręcznie lub mechanicznie

• Formy poręczenia wekslowego - czy poręczenie ma być na wekslu, czy na innym dokumencie

• Forma protestu - czy na wekslu, czy na innym dokumencie

• Pokrycie weksla - czy można uzależniać zapłatę weksla od wykonania świadczenia. W Polsce - dokument ten jest abstrakcyjny.

Przepisy kolizyjne w obrocie wekslowym:

• Zdolność wekslowa - ocenia się według prawa ojczystego osoby zaciągającej zdarzenie wekslowe.

• Forma oświadczenia wekslowego - oceniana według prawa kraju, w którym oświadczenie zostało podpisane

• Skutki zobowiązań osób podpisanych na wekslu - według ustaw kraju, gdzie zobowiązania zostały zaciągnięte, czyli tam gdzie osoby podpisały opatrzone datą i podpisem

• Skutki zobowiązania akceptanta - według prawa miejsca płatności weksla

• Forma i terminy protestu - według prawa kraju, w którym protest ma być dokonany

• Zasady i terminy zwrotnego poszukiwania - prawo miejsca wystawienia weksla

Kwestie kolizyjne, które dotyczą tylko obrotu wekslowego:

• Prawo pokrycia - według prawa miejsca wystawienia weksla; we Francji nie ma abstrakcyjności, w Niemczech i innych krajach jest.

• Dopuszczalność ograniczalności akceptu i obowiązku przyjęcia częściowej zapłaty - czy akcept może być ograniczony i czy jest obowiązek przyjęcia częściowej zapłaty według prawa kraju - miejsca płatności weksla

Klauzula „bez protestu” - oznacza, że weksel jest bez protestu.

Francja - ważniejsze odrębności:

• Prawo wekslowe jest ujęte w Kodeksie handlowym

• Nie mają weksla in blanco

• Weksle mogą wystawiać spółki cywilne

• Podpis może być mechaniczny

• Brak kwoty wypisanej słownie, kwota w formie cyfrowej, która w klauzuli waluty jest zakodowana

• Poręczenie może mieć formę osobnego dokumentu; protest - zajmuje 10 dni roboczych, również może być na osobnym dokumencie

• Upoważnionymi do protestu są:

• Urzędnicy notarialni

• Urzędnicy sądowi

Wykład 3 - 28. III. 2000 R.

System anglosaski - kontynentalny:

Prawo tego systemu wyróżnia pewne odmienności w stosunku do prawa konwencyjnego (Konwencji Genewskiej).

Państwa, których prawo oparte jest na BEA: (1882 - Bill of Exchange)

Nowa Zelandia, Australia, Trinidat & Tobago, Hong Kong, Cypr, Islandia, Kanada, Gujana, Fidżi, Bahama, Sierra Leone, Nowa Funlandia, itd.

Odmienności:

Weksel wystawiany zgodnie z wymogami prawa anglosaskiego.

Czego weksel nie musi zawierać:

• Daty i miejsca wystawienia weksla

• Terminu płatności, - czyli jest wtedy płatny za okazaniem

• Nie trzeba używać słowa „weksel”

• Miejsca płatności

• Oznaczenia remitenta - wtedy weksel płatny jest okazicielowi

Co powinno znajdować się na wekslu:

• Kwota i waluta

• Nazwisko osoby, która ma zapłacić za weksel - płatnik weksla, przy wekslu trasowanym - trasat

• Własnoręczny podpis wystawcy

• Bezwarunkowe przyrzeczenie zapłaty (polecenie zapłaty)

W prawie anglosaskim:

• Wystawca weksla może zwolnić się od odpowiedzialności za zapłatę, czyli jego zobowiązanie przestaje istnieć

• Nie ma instytucji poręczenia wekslowego - Jest możliwość postawienia warunków przy akcepcie weksla, lub umieszczenie klauzul gwarancyjnych weksla.

Warunki akceptu weksla - przyjęcia weksla:

• Akcept weksla do części kwoty

• Akcept dokonany ze zmianą terminu płatności

• Dokonanie akceptu przez otwarcie akredytywy dokumentowej

Weksel traktowany jest jako dokument gwarantujący - transakcje zagraniczne

Weksel jest płatny:

• W dniu oznaczonego zdarzenia, którego nadejście jest pewne, ale termin nadejścia nie jest znany w momencie wystawienia weksla

• W pewien czas po dacie określonego zdarzenia, którego nadejście jest pewne, ale termin nadejścia nie jest znany w momencie wystawienia weksla

Zasada przedst. weksla płatnego za okazaniem:

• Weksel powinien być przedstawiony do zapłaty w rozsądnym czasie (parę dni)

Protest weksla:

• Weksli krajowych nie protestuje się np. w GB

• Obowiązek protestu dotyczy weksli zagranicznych i obowiązuje 1 dzień roboczy (w USA - 3 dni robocze, a jeżeli protest dokonany jest przez bank - 1 dzień roboczy)

Terminy przedawnienia:

• Najdłuższy termin 6 lat ( w Wielkiej Brytanii)

Weksle finansowe są stosowane do spłat rat kredytowych i odsetek od kredytów.

Weksle samodzielne służą do zaciągania kredytów.

Weksel może być stosowany jako dokument pomocniczy w transakcjach handlowych - funkcja gwarancyjna do zagwarantowania przyszłej zapłaty (dołączany do dokumentów handlowych - trata dokumentowa, akredytywa dokumentowa)

Polecenie wypłaty:

• Polega na wykonaniu przez bank zlecenia klienta wypłacenia określonej kwoty pieniężnej ze środków zleceniodawcy na rzecz określonej osoby.

Przebieg realizacji polecenia wypłaty z potwierdzeniem odbioru:

1 a

2 c

2 b 1 b

2 a

1 c

1, a, b, c - realizacja polecenia wypłaty

2, a, b, c - zwrot pokwitowania odbioru przekazanej kwoty

Zleceniodawca musi określić:

• Kwotę z walutą

• Nazwę i adres beneficjenta

• Ewentualnie jego numer rachunku

• Określenie tytułu płatności

• Źródło jej pokrycia

• Sposób wysyłki realizacji polecenia zapłaty

• Podpis

Jedynym elementem, o którym nie musi decydować to - nie musi określać banków pośredniczących, - bo zleceniodawca ma określoną sieć banków korespondentów (współpraca danego banku z innym, polegająca na realizacji rachunków nostro i loro)

Bank pośredniczący musi dokonać rozliczenia, czyli przenieść kwotę na konto w określonym banku i poinformować zleceniodawcę o dokonaniu zlecenia.

Beneficjent: otrzymuje pieniądze

Polecenie wypłaty może być dokonane przez:

• 
  Wypłatę gotówki obciążone

• Czek opłatami

• Polecenie przelewu - nie jest obciążone opłatami

Polecenie wypłaty:

Do obowiązków banku należy sprawdzenie autentyczności podpisów zlecenia i kontrola zlecenia pod względem dewizowo - prawnym.

Dokumenty handlowe:

1. Dokumenty transportowe:

a) Tradycyjne dokumenty

• Konosament

• Świadectwo załadunku

• Kwit depozytowy

b) Nietradycyjne dokumenty

• Duplikat kolejowego listu przewozowego CHR

• Lotniczy list przewozowy

• Pocztowy kwit nadawcy

• Świadectwo wysyłki pocztą

• Dokumenty spedytorskie FCR, FCT

• Imienny kwit depozytowy

2. Dokumenty ubezpieczeniowe:

a) Polisa indywidualna

b) Polisa generalna

• Certyfikat

3. Faktura handlowa

4. Inne dokumenty:

a) Lista załadowcza

b) Świadectwo wagi

c) Certyfikat jakości

d) Faktura celna

e) Świadectwo pochodzenia

f) Świadectwo zdrowia

Wykład 4 - 11. IV. 2000 R.

Faktura handlowa:

• Wystawiana przez eksportera

• Dokument, który stwierdza zgodność towaru z zawartym kontraktem

• Dokument księgowy, który nie oznacza zapłaty za towar, może być podstawą odprawy celnej towaru

• Do faktury może być dołączony dokument uzupełniający, - czyli specyfikacja towarowa lub lista załadowcza, również wystawiana przez eksportera lub przez osobę do tego uprawnioną. Jest uzupełnieniem, rozszerzeniem do faktury.

Dokument przewozowy:

Konosamenty:

• Dokumenty o charakterze papierów wartościowych

• Dokumenty stosowane w transporcie morskim, potwierdzające przyjęcie towaru do przewozu, zawierają zobowiązanie do wydania tego towaru w porcie przeznaczenia

• Mogą być wydawane jako dokumenty imienne lub wystawiane na zlecenie i mogą być przenoszone drogą indosu (słowa: „to order”), oznacza to, że możemy go sprzedać w dowolnej chwili, czyli mamy prawo do pełnego dysponowania towarem w czasie transportu równocześnie ze zmianą właściciela.

• Dokument wystawiany przez armatora - przewoźnik, wystawia dokument na podstawie kwitu sternika

• Zawartość konosamentu powinna być zgodna z kontraktem, musi być oznaczenie przewoźnika, powinna mieścić się w terminach załadunku oznaczonych w kontrakcie

• Konosament powinien zawierać:

• Oznaczenie armatora, odbiorcy

• Port załadunku i przeznaczenia

• Opis towaru

• Nazwę statku i wysokość frachtu

• Regulowane przez Kodeks Morski z 1961 roku

Dokument ubezpieczeniowy:

• Wystawiany w formie Polisy ubezpieczeniowej - wystawiane przez Towarzystwo ubezpieczeniowe, czyli ubezpieczyciela, w którym ubezpieczyciel zobowiązuje się do wypłaty ubezpieczonemu odszkodowania w razie wystąpienia szkody w skutek okoliczności niezależnych od stron umowy

• Może przybierać 2 formy:

• Polisy generalnej - większa dostawa; wystawiana na całość; a na poszczególny towar - certyfikat

• Certyfikat ubezpieczeniowy - Przy pojedynczej dostawie wystawiana jest polisa indywidualna

Bank jest zobowiązany sprawdzić te dokumenty od strony formalnej, czyli nie wnika w treść merytoryczną dokumentu, ale musi sprawdzić czy jest to dokument, który wyst. w specyfikacji dok. inkasa i akredytywy dokumentowej, czy nie zawiera zastrzeżeń, czy jest podpisany przez właściwą osobę. Nie musi sprawdzać, czy jest zgodny z ramami kontraktu. To powinien sprawdzić importer i eksporter.

Świadectwo pochodzenia:

• Żądamy wtedy, gdy występuje ulga celna, gdy w danym kraju występuje zróżnicowana taryfa celna

• Świadectwo to dowodzi, że dany towar pochodzi z danego kraju

Świadectwo zdrowia (sanitarne):

• Np. weterynaryjne, lub fito-sanitarne, dezynfekcji

• Potwierdzenie, że dany towar jest wolny od zakażeń

Atest ilości lub atest wagi:

• Zaświadczenie o prawidłowości i zgodności w przypadku towarów sypkich

Dokumenty składowe:

• Stosowane, gdy towar wydawany jest z magazynu np. kwity składowe lub gwarant i informują o przyjęciu towaru na skład i upoważniają do wydania towaru określonej osobie

• Gwarant różni się od kwitu tym, że można go indosować, jest na zlecenie.

Inkaso dokumentowe:

• Operacja typowo pośrednicząca; pobranie przez bank należności klienta albo zabezpieczenie jej przyszłej zapłaty w zamian za wydanie przez bank powierzonych mu dokumentów

• Podstawową funkcją banku jest przejęcie i sprawdzenie dokumentów w zamian za wydanie ich po uiszczeniu zapłaty

1

6

1 a 2 5

3

4

1. Złożenie zlecenia inkasowego wraz z kompletem dokumentów

1a. Przekazanie kopii faktury oraz innych dokumentów wraz z towarem

2. Przekazanie zlecenia inkasowego banku eksportera wraz z kompletem dokumentów

3. Zawiadomienie importera o wpływie dokumentów do inkasa

4. Wykupienie inkasa w zamian za dokumenty

5. Zawiadomienie o wykupieniu inkasa i przekazanie należności otrzymanej od importera

6. Zawiadomienie eksportera o nadejściu należności i przekazanie mu jej

Podstawowymi dokumentami, które określają pełną nazwę płatnika, czyli importera, formę zabezpieczenia płatności, rodzaj waluty, sumę do zapłaty, specyfikacja dokumentów i określenie kto ponosi koszty inkasa i związane z tymi kosztami - inkaso eksportowe.

• Inkaso dokumentowe gotówkowe

• Inkaso terminowe

• Zlecenie pokrycia inkasa

Obowiązki Eksportera:

• Podanie szczegółów zlecenia w/w

Obowiązki banku eksportera:

• Sprawdzanie dokumentów od strony formalnej

• Ustala czy mogą być one przyjęte na warunkach określonych w zleceniu

• Gdy wszystko jest w porządku przesyła dokumenty z własnym zleceniem do banku importera

• Musi czuwać nad terminową realizacją inkasa, a w razie opóźnień interweniować

Obowiązki banku importera:

• Pośrednik i powinien postępować zgodnie z instrukcjami banku eksportera:

• Potwierdzić otrzymanie dodatkowych dokumentów

• Zawiadomić eksportera o nadejściu dokumentów

• Nadzorować terminowość dokonywania płatności

• Przy nie następowaniu zapłaty powinien wyjaśnić przyczyny i zawiadomić o tym bank eksportera

• Przy odmowie zapłaty powinien zwrócić dokumenty do banku eksportera albo wydać je osobie trzeciej

Obowiązki importera:

• Płatnik

• Nie jest stroną umowy o inkaso

Strony umowy o inkaso (Umowa między eksporterem i jego bankiem)

• Sprawdzenie dokumentów od strony formalnej i merytorycznej

• Terminowe uiszczenie należności w zamian za dokumenty

Jednolite zasady dotyczące inkasa (URC - Uniform Rules of Connections)

- opracowane przez Międzynarodową Izbę Handlową w Paryżu (ICC) w dokumentach opracowanych przez tą Izbę. Obecnie funkcjonuje zgodnie z ICC N°522 z 1996 roku.

Jeżeli są jakieś niedociągnięcia w stosunku do wydanych zasad, wtedy obow. zasady zawarte w zleceniu przez strony.

Rodzaje inkasa:

A. Przedmiotem inkasa są dokumenty bankowe:

TAK - inkaso finansowe

NIE - inkaso dokumentowe

B. Inkaso gotówkowe - płatność w zamian za przedłożenie dokumentów oznaczonych jako D/P

Inkaso terminowe -

• Akceptacyjne D/A

• Gwarancyjne

Akceptacyjne:

Dokumenty są wydawane w zamian za akcept dołączonej do nich traty. Dokonywane są przez bank

importera przedstawiane importerowi do zapłaty. Płatność następuje w terminie określonym w

kontrakcie.

Gwarantowane: (z gwarancją bankową)

Zabezpieczeniem zapłaty jest gwarancja pierwszorzędnego banku, który zobowiązuje się do

wykupienia dokumentów inkasowych, jeżeli importer odmówi zapłaty. Jest to zabezpieczenie w 100

% pewnych, ale wyższy jest koszt tego inkasa.

C. Inkasa z przyspieszonym trybem pobierania należności:

• Inkaso spedytorskie

• Inkaso pocztowe

• Inkaso przy użyciu poczty

• Inkaso z instrukcją telegraficzną

Te inkasa dotyczą rozliczeń między krajami, które znajdują się blisko siebie, dlatego istnieje

niebezpieczeństwo, że towar dojdzie wcześniej niż dokumenty.

1

Kontrakt

Dążąc do odroczenia płatności za dostarczony towar aż do chwili jego sprzedaży, importer usiłuje uzyskać odpowiedź na pytanie, czy jego bank będzie kredytował transakcję w okresie odroczonej płatności?

Zanim zostanie uiszczona zapłata za dostarczony towar, jak upewnić się (w drodze kontroli), że towar zakupiony został zgodnie z warunkami kontraktu?

Jak uzyskać pewność, że eksporter dostarczy zakontraktowany towar w uzgodnionym terminie i jak ograniczyć ryzyko kursowe?

Importer

Negocjacje

Gdzie można uzyskać informacje na temat restrykcji walutowych, oraz o potrzebie posiadania licencji importowej lub eksportowej?

W jaki sposób banki mogą okazać się pomocne w zmniejszaniu ryzyka płatności i praktycznej realizacji transakcji z importerem poprzez zapewnienie całej niezbędnej dokumentacji?

Jeśli dostarczony importerowi towar pochodzi od poddostawcy, jak zapobiegać bezpośrednim kontaktom między ostatnim a importerem?

Jak ograniczyć ryzyko niewypłacalności importera?

(zapłata za dostarczony towar w umówionym terminie)

Eksporter

Zleceniodawca

Beneficjent

Bank

Zleceniodawcy

Bank

Pośredniczący

Bank

Importera

Bank

Eksportera

Importer

Eksporter

---