Potrzeby opiekuńcze wobec współczesnych zmian społecznych

1. wzrost potrzeb opieki - społeczne uwarunkowania niedostatków opieki:

- społeczne czynniki utrudniające funkcjonowanie rodziny

• zjawiska społeczno-demograficzne

- zmiany w liczbie i strukturze rodziny

- zmiany w liczbie i strukturze urodzeń

- rozpad rodziny

- kryzys systemu opieki zdrowotnej

• zjawiska społeczno-ekonomiczne

- poziom dochodów i wydatków rodziny

- zmniejszenie aktywności zawodowej i bezrobocie

- ubóstwo

- warunki mieszkaniowe

- dostępność instytucji kulturalnych

• kulturalnych-przemiany kulturowe i obyczajowe

- zjawiska patologiczne w rodzinie

• alkoholizm

• narkomania

• przestępczość rodziców

• przemoc w rodzinie - zaniedbanie, bicie, maltretowanie, wykorzystywanie seksualne

2. opieka - Kamiński:

- ujęcie wąskie - świadczenia materialne i psychiczne w stosunku do osób niezdolnych do zaspokojenia potrzeb, nie mogących dać sobie rady w życiu, dotkniętych klęską życiową;

- ujęcie szerokie - pomoc udzielana społeczeństwu w celu zapobiegania wszelkiemu nieprzystosowaniu, dezintegracji społecznej, brakom zdrowotnym, materialnym i moralnym

3. zadania opieki

- poradnictwo rodzinne;

- terapia rodzinna rozumiana jako działania psychologiczne, pedagogiczne i socjologiczne, mające na celu przywrócenie rodzinie zdolności do wypełniania jej zadań;

- praca socjalna;

- zapewnienie dzieciom opieki i wychowania poza rodziną.

- Udzielając pomocy należy mieć na względzie podmiotowość dziecka i rodziny oraz prawo dziecka do wychowania w rodzinie,

4. akty prawne:

- konstytucja

- Konwencja o Prawach Dziecka

- ustawa o pomocy społecznej z 2004r:

- ustawa o systemie oświaty z 1991r. z późniejszymi nowelizacjami

5. zasada subsydiarności - zasady pomocniczości

- zakaz odbierania - to co społeczność mniejsza i niższa (jednostka) potrafi samodzielnie czynić tego społeczność większa i wyższa nie powinna jej pozbawiać - poszanowanie autonomii rodziny i prymatu rodziny w wychowaniu dzieci dopóki działa ona poprawnie;

- subsydiarne towarzyszenie - nakaz wspierania społeczności niższych i jednostek przez społeczności większe i wyższe w tych zadaniach i funkcjach którym z jakiś powodów nie są w stanie samodzielnie podołać - działanie mające na celu podjęcie na powrót zadań przez społeczność niższą lub jednostkę;

- subsydiarna redukcja - nakaz zaprzestania wspierania w momencie gdy podmiot który otrzymał pomoc stał się na powrót samodzielny;

tendencje zmian w opiece nad dzieckiem i rodziną w Europie

1. przyczyny zmian

- rozwój teorii systemowej,

- rozwój podejść terapeutycznych,

- rozwój praw człowieka

2. główne kierunki zmian w opiece zastępczej

- zmniejszenie liczby ośrodków stałego pobytu oraz liczby dzieci w nich umieszczanych

• przyczyny - tolerancja wobec dewiacji, rozwój prewencji, tendencja do zatrzymywania dzieci w rodzinie, nieopłacalność, negatywny obraz opieki w instytucjach

• zastąpienie pomocą pedagogiczną w rodzinach (Szwecja, Wielka Brytania, Holandia, Belgia, Francja), innymi formami opieki, działaniami w środowisku lokalnym (programy opieki dziennej)

- zmiany w populacji dzieci i młodzieży umieszczanych poza domem

• dzieci z rodzin z problemami, a nie bez rodzin;

• problemy bardziej skomplikowane

- tendencja do tworzenia niewielkich form

• mniejsze nie znaczy lepsze

• uwzględnienie innych czynników, np. poziom wsparcia dla opiekunów

• zalety: zmniejszenie biurokratyzacji, zachowanie naturalnego środowiska

• wady: środowisko może mieć negatywny wpływ, więcej stresu dla opiekunów

- rozwój perspektywy ekologicznej

• praca ze środowiskiem (rodziną, szkołą) skuteczniejsza niż z samym dzieckiem

• uwzględnienie pochodzenia, relacji rodzinnych, środowiska kulturowego

- potrzeba usystematyzowania podejścia

• ustalenie wzoru postępowania we wszystkich fazach procesu opieki (przyjmowanie, działania, zakończenie)

• wyeliminowanie kierowania się intuicją

• ustalenie jasnych celów na każdym etapie

- profesjonalizacja

• zwiększenie liczby pracowników

• podniesienie poziomu przygotowania do zawodu

• odpowiednie wsparcie dla nich

• profesjonalny nadzór

- potrzeba kontroli jakości

• przyczyny braku kontroli - brak funduszy, problemy dotyczące istoty oceny, brak metod pomiaru jakości, opór instytucji wobec informacji zwrotnych

• cel: ustalenie czy nowe tendencje prowadzą do osiągnięcia zamierzonych efektów, czy faktycznie pomagają dziecku i rodzinie

- wzrastające zróżnicowanie form pomocy

- prewencja - programy pracy z rodziną:

• programy wspierania rodziny - w ich rolach; podstawowa profilaktyka; kierowane do młodych rodzin, wychowujących dzieci bądź na nie oczekujących

• programy działające w oparciu o rodzinę - usługi dla rodzin przeżywających trudności; w domu rodziny; trening umiejętności rodzicielskich;

• intensywna pomoc w utrzymaniu rodziny - rodziny w sytuacjach kryzysu, z problemami wychowawczymi, zagrażające rozwojowi dziecka; poprawa funkcjonowania rodziny i umiejętności wychowawczych rodziców;

system opieki w Wielkiej Brytanii

1. podstawy prawne

- dwa filary systemu prawnego:

• Ustawy wydawane przez Parlament

• common low

- akty prawne

• Ustawa o Dzieciach z 1989 roku

- reguluje kwestie opieki i nadzoru nad dziećmi

- reguluje postępowanie władz lokalnych zajmujących się opieką

- reguluje sposoby powoływania i prowadzenia domów opiekuńczych dla dzieci (opieka i wspomaganie dzieci w zakresie opieki wychowawczej i zdrowotnej) przez władze samorządowe, organizacje pozarządowe i osoby prywatne

- odnosi się do prowadzenia całego sektora opieki prywatnej oraz opieki rodzinnej w postaci rodzin zastępczych

• Ustawa o standardach opieki z 2000 roku

- określa aspekty opieki nad dzieckiem

- reguluje istnienie domów opieki dziecięcej: domów dziecięcych i domów opieki

- wprowadza i reguluje inne rodzaje opieki: opieka rezydencjalna, opieka miejsca zamieszkania, adopcja, opieka krótkoterminowa

- reguluje opiekę zastępczą

- precyzuje zasady pracy pracowników socjalnych

• Ustawa prawo rodzinne z 1996 roku

- określa główne kwestie rodziny - rozwodów, separacji, opieki nad dziećmi w tych sytuacjach

- reguluje kwestie zabezpieczenia majątku dziecka i kwestie lokalowe

2. system opieki

- pięć elementów systemu opieki:

• prawo - wyznacza ramy systemu opieki; opierają się na nim 4 pozostałe elementy; prawo kształtuje ramy tej działalności; dzięki niemu wiadomo kiedy i jaką formę opieki zastosować, kto ma to zrobić i w jaki sposób

• sądy - rodzinne sądy cywilne; orzekają w kwestii adopcji, umieszczenia dziecka w określonym rodzaju opieki, i formy opieki

• rządowe instytucje centralne - kształtują i wykonują poszczególne określone prawem funkcje w zakresie opieki i częściowo kierują pozostałymi dwoma elementami

• stowarzyszenia i organizacje pozarządowe - działają w określonym zakresie by zapewnić opiekę

• lokalne społeczności - opieka o charakterze wykonawczym; na podstawie istniejącego prawa wykonują najbardziej podstawowe zadania w zakresie opieki i jej kontroli; za pomocą komitetów, przede wszystkim Komitet do spraw Socjalnych i pracowników socjalnych

- rodzaje działań opiekuńczych - filary opieki:

• opieka zakładowa - różnego rodzaju domy opieki dla dzieci; tendencja do wąskiej specjalizacji; zmniejszania liczby podopiecznych; przestania ich prowadzenia

• opieka rodzinna - rodziny zastępcze (najwięcej) gdzie rodzicami są pracownicy instytucji lokalnych społeczności, spokrewnione, gdzie rodzicem jest osobą z którą dziecko mieszka od min 3 lat

- kategorie opieki:

• krótkoterminowa - od jednego dnia do 3 miesięcy; w sytuacji kryzysowej, gdy dziecko należy odseparować natychmiast; decyzję podejmują Sądy np. w razie nagłej choroby dziecka

• w nagłych wypadkach - z przyczyn jw. ale do trzech dni

• długoterminowa - zapewnienie właściwego środowiska w celu zabezpieczenia dzieciństwa i okresu dojrzewania; dozwolone utrzymywanie kontaktów z rodziną naturalną, chyba że zakazał sąd; podejmowana gdy dziecko na pewno nie wróci do rodziny naturalnej; (najwięcej dzieci)

• chwilowa - wspomaganie rodziców w określonych zakresach; kilka godzin w tygodniu do tygodnia na miesiąc; gł. dla rodziców dzieci niepełnosprawnych lub chorych

• dla nieletnich przestępców - opieka zakładowa

• preadopcyjna - przygotowanie rodziny adopcyjnej i przygotowanie dziecka

• dla młodych matek - pomoc i porada, a nie zastąpienie w obowiązkach

3. instytucje:

- o charakterze centralnym

• Departament Instytucji Społecznych - koordynowanie działań służb lokalnych, wnioskowanie o kierowanie dzieci do określonego typu opieki

• Departament Zabezpieczenia Społecznego - finansowanie opieki

- o charakterze prywatnym

• Barbados - domy opieki

• Dziecięca Linia - całodobowa konsultacja

4. przykłady działań lokalnych

- frimhurst family house jako alternatywna forma pomocy ubogim rodzinom

- Centrum Osiedlenia jako pomoc bezdomnej młodzieży

system opieki w Szwecji

1. akty prawne

- ustawa o opiece społecznej z 1980 roku - ochrona dzieci, umieszczanie w środowisku zastępczym, adopcja zagraniczna; obowiązki wszystkich zajmujących się dzieckiem podmiotów w kwestii zgłaszania wszelkich przypadków nieodpowiedniego traktowania dzieci; obowiązek władz miast - dostarczenie miejsca w placówce opiekuńczej każdemu dziecku w wieku między pierwszym a dwunastym rokiem życia, którego rodzice pracują lub uczą się albo są w innych przypadkach, gdy dziecko potrzebuje opieki (Miejsca te muszą być zapewnione bezzwłocznie (zwykle w ciągu 3,4 miesięcy) i muszą znajdować się jak najbliżej domu lub szkoły dziecka)

- Szwedzki kodeks rodzinny i opiekuńczy - reguluje sprawy opieki rodzicielskiej, rozwodów, alimentacji (obowiązek alimentacyjny jako instytucja samodzielna), pozbawienia praw opieki

• przysposabiający: mężczyzna lub kobieta, którzy ukończyli 25 lat; Osoba, która ukończyła 18 rok życia, lecz nie osiągnęła jeszcze 25 lat, jeżeli przysposobienie dotyczy własnego dziecka, dziecka współmałżonka lub gdy istnieją inne szczególne przyczyny; Osoby niezwiązane związkiem małżeńskim nie mogą wspólnie przysposobić dziecka.

• Przysposabiany: Dziecko, które ukończyło 12 lat, nie może być przysposobione bez swojej zgody;  Osoba, która nie ukończyła 18 roku życia, nie może zostać przysposobiona bez zgody swoich rodziców.

- Konwencja o ochronie dziecka i współpracy przy międzynarodowych adopcjach przyjęta 29 maja 1993 roku w Hadze - Określa jako władzę centralną Państwową Komisję ds. Międzynarodowych Adopcji

- Ustawa o Świadczeniach Socjalnych

• władze miejskie zmuszone są zapewnić opiekę w centrach opieki dziennej lub rodzinnych miejscach  opieki dziennej dla dzieci w wieku 1-6 lat oraz zapewnić pewne formy opieki po szkole dla dzieci w wieku od 6-12 lat, jeśli ich rodzice są zatrudnieni zarobkowo lub studiują

2. instytucje

- Narodowa RADA Opieki - Centralny organ administracyjny odpowiedzialny za instytucje opiekuńcze (kieruje systemem opieki i nadzoruje działalność opiekuńczą instytucji)

- komitety opieki społecznej - odpowiedzialne za opiekę kompensacyjną

- Państwowa Komisja ds. Międzynarodowych Adopcji

- Ministerstwo Zdrowia i Opieki Społecznej 

- Szwedzkie Towarzystwo Ochrony Praw Dziecka w Społeczeństwie (BRIS) - Organizacja ta zapewnia specjalną linię telefoniczną, dzięki której dzieci mogą zadzwonić po pomoc i poradę.

- Rzecznika Praw Obywatelskich do Spraw dzieci.

3. system opieki:

- Priorytety w zakresie polityki państwa wobec rodziny:

• Szwedzkie prawo uprawnia rodziców do zwolnień z pracy spowodowanych narodzinami czy chorobą dziecka, rekompensując to wysoką stopą zwrotów zarobków.

• Prawem rodzin posiadających dzieci jest opieka zdrowotna w czasie trwania ciąży i macierzyństwa, bezpłatna opieka zdrowotna dzieci w wieku przedszkolnym i w czasie trwania nauki oraz bezpłatna opieka dentystyczna aż do wieku lat 19

• Prawo szwedzkie zabrania kar cielesnych gdyż Szwecja podpisała Konwencję Praw Dziecka Narodów Zjednoczonych.

- Opieka na dzieckiem

• odchodzenie od typowej polityki rodzinnej w kierunku polityki edukacyjnej

• dwie podstawowe funkcje

- Umożliwienie rodzicom małego dziecka podjęcia pracy

- Stworzenie dzieciom warunków prawidłowego rozwoju, rozbudzanie ich zainteresowań itp.

• Zadania opieki nad dziećmi jako:

- wspieranie i stymulowanie emocjonalnego, społecznego i intelektualnego rozwoju dzieci poprzez udział w zajęciach różnych grup edukacyjnych;

- zapewnienie dzieciom wymagającym specjalnego wsparcia odpowiedniej dla nich opieki;

- umożliwienie rodzicom połączenia pracy i nauki z obowiązkami rodzicielskimi;

- planowanie zajęć z rodzicami w taki sposób, aby zwiększyć ich udział, odpowiedzialność i wpływ na dzieci;

• - zaprojektowania wsparcia i kontroli w taki sposób, aby były przeprowadzone oszczędnie;

• Program rządowy dotyczący opieki nad małym dzieckiem kładzie nacisk na kompletną diagnozę potrzeb rozwojowych i nauki dzieci

• Ważną cechą opieki na dzieckiem jest ścisła opieka kadry pedagogicznej z rodzicami

• Rodzicie spotykają się z wychowawcami co jakiś czas, rozmawiają o rozwoju wszystkich dzieci, mają tez okazje uczestniczyć we wspólnych zajęciach oraz wpływać na niektóre sprawy i decyzje związane z procesem opiekuńczo-wychowawczym

• Do tej części opieki nad dzieckiem zalicza się również opiekę nad dziećmi niepełnosprawnymi oraz dziećmi z różnymi problemami psychologicznymi

• Ważnym zagadnieniem jest również uwzględnienie różnic kulturowych (wiele dzieci w Szwecji pochodzi z rodzin imigrantów i różni się pod względem kulturowym); podtrzymuje się podwójną kulturę, ucząc dzieci języka szwedzkiego i różnych potrzebnych im umiejętności

• Publiczna opieka nad dziećmi rozpoczyna się od 1-go i trwa do 12 roku życia (obowiązek władz miejskich)

• Obowiązkowa szkoła zaczyna się w wieku 7 lat, ale nauka mogą tez rozpoczynać dzieci 6 - letnie

• Istnieją 4 kategorie opiekunów:

- Nauczyciel przedszkolny

- Pedagog w ośrodku opiekuńczo- rekreacyjnym

- Pedagog rodzinnej opieki wyższe kwalifikacje

- Opiekun społeczny

- Profilaktyka opiekuńcza i wspomaganie rodziny poprzez różne formy opiekuńcze.

• preferuje się podejmowanie wczesnych działań wobec rodziny w celu zapobiegania różnym czynnikom zagrażającym jej funkcjonowaniu.

• Formy

- doradztwo rodzinne (forma profilaktyki); Główne zadanie- pomaganie parom i rodzinom w umacnianiu związków z ich dziećmi; rozwiązywanie interpersonalnych problemów i konfliktów w związkach rodzinnych i partnerskich; przez przeprowadzenie wywiadów z parami i zdiagnozowanie ich sytuacji rodzinnej, informowanie i dawanie wskazówek. 

- przedszkola (Forma wspomagająca rodzinę)

- rozmowy mediacyjne (typ profilaktyki) - dotyczą one kwestii ustalenia opieki nad dzieckiem oraz dostępu jednego z rodziców do tej opieki; odbywają się one poza salą sądową; postać wywiadów rodzicami i rozmów; cel - osiągniecie kompromisu w kwestii opieki nad dzieckiem w przypadku separacji, rozwodu. Mediacje prowadzi się zwykle na prośbę rodziców.

- świetlice (nie jest to jednak forma w Szwecji popularna)

- Ośrodki prywatne - Najczęstsza forma opieki prywatnej - tzw. Rodzicielska współpraca.

- Ośrodki opieki dziennej i pozaszkolnej organizowane przez zakłady pracy i stowarzyszenia.

 - zajęcia z osobą kontaktowa - W zakresie takiej umowy dziecko lub młody człowiek jest przydzielony do dorosłego lub rodziny, z którymi spotyka się regularnie, głównie w celu otrzymania wsparcia, a przypadku starszych dzieci, pożytecznego spędzania wolnego czasu lub też, aby ulżyć jego rodzicom.

- zajęcia grupowe dla młodych matek lub dzieci alkoholików

- zajęcia w domu, które dostarczają praktycznego psychicznego wsparcia

- opieka kompensacyjna

• Opieka nad dzieckiem regulowana jest w Szwecji prawem rodzinnym, opiekuńczym, administracyjnym i karnym

• we wszelkich decyzjach dotyczących dziecka zawsze kieruje się jego dobrem

• główny cel - pomagać w kwestii rodzicielstwa, ustalenia ojcostwa, rozwodu, praw rodziców do opieki nad dzieckiem, prawa do kontaktów z dzieckiem czy adopcji dziecka

• zarząd miasta - Odpowiedzialny za opiekę społeczną, za dostępność rodzin zastępczych i zakładów opiekuńczych

• obowiązki dotyczące opieki społecznej wykonywane są w danym rejonie przez komitety mianowane przez radę miejską (komitet opieki społecznej); zadania komitetu:

- Zaznajomienie się z warunkami życia w mieście,

- Zdiagnozowanie potrzeb opiekuńczych (potrzeb dzieci wychowujących się w rodzinach, które potrzebują pomocy);

- zadbanie by każde dziecko, które nie ma we własnej rodzinie właściwych warunków rozwoju i wychowania, zostało umieszczone w rodzinie adopcyjnej, zastępczej lub zakładzie opiekuńczym

• Umieszczaniem dzieci w środowiskach zastępczych nie mogą zajmować się osoby prywatne, stowarzyszenia; Mogą one jednak być organizatorami opieki kompensacyjnej w różnych formach (opieka częściowa i całkowita)

• Szczególny nacisk kładzie się na natychmiastowe zawiadomienie komitetu w przypadku wykorzystywania seksualnego lub molestowania dziecka w domu

• decyzję o zastosowaniu opieki zastępczej podejmuje się wobec osoby poniżej 18 roku życia, w przypadku, gdy

- stwierdza się niedostatki opieki domowej,

- stwierdza się psychiczną, fizyczną lub seksualną przemoc - w takich przypadkach opieka zastępcza może być orzeczona bez zgody opiekunów

• Nakazem opieki zastępczej mogą być także objęte osoby nieletnie, niedostosowane społecznie lub uzależnione od narkotyków

• Opieka poza domem zwykle jest stosowana za zgodą rodziców, ale czasami opieka społeczna musi interweniować wbrew ich woli lub wbrew woli dziecka. Środki LUV mogą być użyte w sytuacjach, gdy młody człowiek naraża swoim zachowaniem zdrowie własne lub otocznia. Opieka bez zgody rodziców wymaga nakazu sądu okręgowego, o który może wystąpić opieka społeczna.

 - Rodzicielstwo a możliwość zatrudnienia

• Od 1 lipca 1994, rodzic jest uprawniony do zostania w domu z dzieckiem przez okres 360 dni (poprzednio 450), otrzymując w tym czasie świadczenia rodzicielskie.

• Świadczenia są płatne w wysokości 80% normalnego dochodu i mogą być użyte w każdym czasie, zanim dziecko nie osiągnie wieku lat 8.

 - Wychowanie dzieci w wieku przedszkolnym.

• Przedszkola Są dla dzieci od lat 6, których rodzice pracują zarobkowo lub studiują, a także dla dzieci specjalnej troski. Są tutaj zapewnione zarówno edukacja, jak i praktyczna opieka, Mogą do niego uczęszczać również dzieci, których rodzice są w domu

• Więcej niż połowa personelu to wykwalifikowani nauczyciele przedszkolni lub instruktorzy rekreacyjni, zaś 40% to personel pomocniczy,

• Dzieci uczęszczają do tych centrów w pełnym wymiarze godzin lub tylko na czas oznaczony,

• Godziny otwarcia są płynne,

• Rodzice płacą miesięczną opłatę za miejsce w centrum opieki, i jest ona uzależniona głównie od czasu pobytu dziecka, od zarobków i liczby dzieci w rodzinie.

• Przedszkole otacza opieką dzieci od 1 do 5 roku życia

• W szwedzkich przedszkolach zatrudnia się wysoko wykwalifikowaną kadrę

 - Dzieci w szpitalu

• Dzieci przebywające w szpitalu są również uprawnione do pobierania nauki.

• Szwecja była pionierem w prowadzeniu terapii zabawy, przedszkolnej edukacji i centrów wypoczynku w szpitalu - stymulacja rozwoju dziecka, przygotowująca do różnorodnych badań medycznych i leczeń, wyjaśnianie to w terminach, które dzieci mogą zrozumieć oraz dają dzieciom możliwość nabywania doświadczeń w trakcie zabawy.

4

www.nonameuwb.eu

---