Co to jest odczyn?

Jest to specyficzna reakcja organizmu na działanie określonego bodźca fizycznego np: promieniowania UV, IR i itd.

Czynniki wpływające na powstanie odczynu.

Ilość dostarczonej energii do tkanki,

Czas działania energii na tkanki,

Właściwości tkanki.

Podstawowe pojęcia dotyczące odczynów

Odczyn progowy - najmniejszy stwierdzalny odczyn.

Wartość progowa tolerancji tkanki - jest to granica określająca maksymalne przystosowanie tkanki do działania bodźca fizycznego, której miarą jest ilość energii dostarczona w czasie.

Podział odczynów.

Nieodwracalny - powstający w wyniku uszkodzenia tkanki lub zniszczenia jej struktury.

Odwracalny - ustępujący po pewnym upływie czasu.

Podział odczynów.

Normalny - tkanki reagują w określony sposób, który można przewidzieć.

Paradoksalny - tkanki reagują w sposób odwrotny do przewidywanego.

Podział odczynów.

Miejscowy - występujący w miejscu działania czynnika.

Ogólny - będący odpowiedzią całego organizmu lub jego układów na działanie czynnika. Może to być podwyższenie temperatury, przyspieszenie akcji serca, przekrwienie narządów wewnętrznych. Występuje on wówczas jeżeli zabieg będzie działał na więcej niż 30% ciała.

Odczyn uzdrowiskowy

Występuje on u większości osób leczonych w uzdrowiskach. Najczęściej w drugim tygodniu leczenia występują charakterystyczne objawy takie jak: obrzęk stawów, częste bóle głowy, nieuzasadniony niepokój, bezsenność. Miejscowe objawy odczynu uzdrowiskowego to między innymi: obrzęki stawów, bóle serca, nasilony ból stawów, wzrost napięcia mięśniowego, wzrost lub obniżenie ciśnienia krwi, spadek wydolności fizycznej.

Objawy opisanego odczynu uzdrowiskowego powinny być wskazówką, dla osoby aplikującej zabiegi, o przedawkowaniu stosownych bodźców.

Wielu naukowców uważa, że jeśli wystąpi odczyn uzdrowiskowy, ale o niewielkim nasileniu, to zapowiada on pozytywny wpływ stosowanej terapii. Nie mniej jednak odczyn uzdrowiskowy o dużym nasileniu jest bardzo niebezpieczny.

Odczyn uzdrowiskowy ma trzy fazy:

pełnoobjawowa - trwa około jednego tygodnia,

przejściowa - trwa około jednego tygodnia,

słaoboobjawowa - trwa do końca zabiegów oraz po ich ukończeniu

Prawo Arndta- Schultza

Prawo brzmi:

„Masywne bodźce działają na organizm toksycznie, średnie - hamująco, a małe - stymulująco.”

Hugo Schultz - dokonania:

1884- Uniwersytet w Graiswaldzie - zaobserwował, że rozcieńczony roztwór weratryny jest użyteczny w leczeniu salmonellozy. W wyższych stężeniach weratryna wywołuje objawy choroby gastrycznej u ludzi.

1887- Schultz stweirdził, że liczne toksyny przyśpieszają metabolizm grzybowy w niskich stężeniach, ale hamują go w wysokich.

bodźce silne działają niekorzystnie, hamują funkcje życiowe organizmu, wywołują odczyny paradoksalne lub działają destrukcyjnie.

Prawo Dastre'a Morata

Bodźce termiczne działając na duże powierzchnie skóry powodują przeciwne do naczyń skóry zachowanie się dużych naczyń: klatki piersiowej i jamy brzusznej.

Naczynia nerek, śledziony, wieńcowe wykazują taki sam odczyn jak naczynia skóry

Zgodnie zatem z tym prawem, jeśli naczynia krwionośne skóry ulegają pod wpływem ciepła rozszerzeniu, to duże naczynia klatki piersiowej i jamy brzusznej ulęgną zwężeniu; jeżeli zaś naczynia krwionośne skóry ulegną pod wpływem zimna zwężeniu, to duże naczynia klatki piersiowej i jamy brzusznej rozszerzają się. Odczyn naczyń krwionośnych nerek, śledziony i mózgu na bodźce termiczne działające na duże powierzchnie skóry jest taki sam, jak odczyn naczyń skóry.

Prawo Du Bois Reymonda

Prawo Du Bois Reymonda głosi, że nie sam prąd, lecz dostatecznie szybka zmiana jego natężenia jest przyczyną powstania bodźca elektrycznego.

Prąd galwaniczny nie powoduje skurczu mięśnia, ponieważ w czasie jego przepływu natężenie nie ulega zmianie. Skurcz powstaje tylko pod warunkiem, że zmiana natężenia jest dostatecznie szybka.

Prawo Grotthusa-Drapera

„Przemiany fotochemiczne układu reagującego wywołuje promieniowanie pochłonięte. Na przebieg reakcji fotochemicznych nie ma wpływu pomieniowanie odbite, przepuszczone lub rozproszone”

Zgodnie z prawem Grotthusa-Drapera, tylko ta ilość energii, która zostanie pochłonięta (a nie ta, która pada), wywoła odczyn.

PRAWO STEFANA BOLTZMANA

Każde ciało o temperaturze wyższej od 0 bezwzględnego emituje ze swojej powierzchni ciepło kosztem swojej energii wewnętrznej. Ilość tego promieniowania jest wprost proporcjonalna do czwartej potęgi skali Kelvina.

Prawo Charlesa

to jedno z praw gazowych: Ciśnienie gazu p w stałej objętości zwiększa się o stały ułamek ciśnienia tego gazu zmierzonego w temperaturze 0°C przy wzroście temperatury o 1 °C.

. Jak brzmi prawo Lamberta

Natężenie promieniowania padającego na skórę zależy od kąta padania, jest odwrotnie proporcjonalne do kwadratu odległości między źródłem promieniowania a osobą naświetlana.

PRAWO WIENA -

Długość fali promieniowania jest odwrotnie proporcjonalna do jego temperatury w skali bezwzględnej.

KRIOTERAPIA

gr. krýos - zimny
gr. therapeía - leczenie

Krioterapia
Na czym to polega?

Krioterapia polega na zastosowaniu
na powierzchnię ciała temperatury KRIOGENICZNEJ, poniżej 100 st. ⁰C,
w czasie od 2 do 3 min, celem WYWOŁANIA i WYKORZYSTANIA fizjologicznych reakcji ustroju na ZIMNO.

Krioterapia jest to kontrolowane i celowe niszczenie tkanek patologicznych poprzez zamrażanie. Przy tych zabiegach pacjent nie odczuwa bólu dzięki blokowaniu przez chłód zakończeń nerwowych.

Można ją z powodzeniem łączyć z innymi metodami np. z jonoforezą.

WPŁYW ZIMNYCH TEMPERATUR NA ORGANIZM

skurcz naczyń

zmniejszenie elastyczności tkanki łącznej

rozluźnienie mięśni poprzez uśpienie wrzecion mięśniowych przy dłuższym działaniu zimna

skurcze mięśni przy krótkotrwałym oddziaływaniu bodźca chłodu

zwiększenie lepkości płynu stawowego

zmniejszenie metabolizmu

działanie hamujące na stan zapalny ( działanie
p-zapalne odnotowuje się przy dłuższym czasie zabiegu 15 - 30 minut)

poprawa samopoczucia

rozluźnienie

zwiększenie siły mięśniowej

wzrost odporności

zmniejszenie bólu lub całkowite jego ustąpienie

zmniejszenie obrzęków

wzrost kortyzonu

korzystny wpływ na psychikę

Działanie chłodu na tkanki, mięśnie, skórę uzależnione jest od kilku czynników

powierzchnia organizmu poddanemu bodźcowi zimna

zastosowanej temperatury

czasu trwania zabiegu

zastosowanej metody

Termoterapia - czyli ciepłolecznioctwo,
stanowi dział fizjoterapii wykorzystujący w celach leczniczych energię cieplną.

Termoterapię możemy podzielić na:

Ciepłolecznictwo - stosujemy tutaj zabiegi dostarczające organizmowi ciepła lub powodujące powstanie ciepła w jego tkankach.

Zimnolecznictwo - stosujemy tutaj zabiegi odbierające ciepło organizmowi. Działem zimnolecznictwa jest krioterapia, w której do zabiegów wykorzystuje się temp. 0°C i niższe.

Należy wiedzieć, że działanie danym czynnikiem fizykalnym w określonym czasie i o określonej sile oddziaływania wywołuje różne skutki.

Czynniki termiczne działające krótko - wywołują natychmiastowe reakcje obronne, które mają zapobiec zmianie temperatury. Natomiast czynniki działające dłużej powodują zmiany miejscowe i ogólne temperatury.

Właściwości fizyczne energii cieplnej.

„Ciepło” w fizyce ma inne znaczenie niż „ciepło” w mowie potocznej.

Ciepłem - nazywamy energię bezładnego ruchu cząsteczek oraz energię wzajemnego oddziaływania atomów i cząsteczek na siebie nawzajem.

Z punktu widzenia kinetycznej teorii materii, ciepło utożsamia się z energią kinetyczną cząsteczek lub atomów oraz energią potencjalną ich wzajemnego oddziaływania, czyli energią stanu skupienia.

Jednostka energii cieplnej

Jednostką energii cieplnej obowiązującą w międzynarodowym układzie SI jest dżul (J)

Jednak dopuszczalne jest posługiwanie się zamienną jednostką jaką jest kaloria

1 cal = 4,168 J

Kaloria określa ilość energii potrzebnej do ogrzania
1 cm³ wody o 1°C.

W życiu codziennym aby opisać odpowiedni stan ciepła poszczególnych ciał posługujemy się mianem temperatury.

Temperaturę mierzymy w stopniach. Posługujemy się dwoma skalami:

Rola i metody regulacji cieplnej organizmu

Człowiek należy do organizmów stałocieplnych. Oznacza to, że temperatura wnętrza ciała (części rdzennej) człowieka jest utrzymywana na stałym poziomie - 36,6°C niezależnie od temperatury otoczenia.

Prawidłowy przebieg wielu czynności życiowych organizmu zależy od zachowania stałej i niezmiennej
temperatury organizmu. Dlatego też
aby taką temperaturą utrzymać, organizm wytworzył mechanizmy regulujące ciepło organizmu.

Odpowiedni fizjologiczny układ regulacyjny utrzymuje równowagę pomiędzy wytwarzaniem lub pobieraniem ciepła a jego oddawaniem.

Należy również pamiętać o tym, że mechanizmy termoregulacyjne zależne są od wieku człowieka.

Osoby starsze mają obniżoną sprawność mechanizmów termoregulacji.

Również dzieci nie posiadają poprawnie działających mechanizmów. Termogeneza drżeniowa oraz kontrola naczynioruchowa nie są jeszcze do końca ukształtowane przez co nie działają poprawnie. Również na szybsze wyziębienie organizmu ma wpływ drobna budowa oraz niewielka masa ciała w stosunku do powierzchni organizmu.

Układ ten nazwany jest ośrodkiem termoregulacji.

Bodźce pochodzące z receptorów zimna i ciepła docierają przez rdzeń kręgowy do podwzgórza, gdzie zostają zintegrowane z bodźcami, które powstają pod wpływem temperatury krwi w neuronach ośrodka termoregulacji.

W ten sposób ośrodek termoregulacji uruchamia, w zależności od potrzeb organizmu, mechanizmy utraty i wstrzymania jego wytwarzania bądź zatrzymania ciepła i jego wzmożonego wytwarzania.

Krytyczny poziom temperatury organizmu wynosi 37,6°C. Przekroczenie tej temperatury powoduje uruchomienie mechanizmów termoregulacyjnych.

Przy temperaturze niższej niż temp. Krytyczna następuje uruchomienie mechanizmów, które zwiększają wytwarzanie ciepła i zmniejszają jego straty.

Mechanizmy wytwarzania ciepła

Termogeneza drżeniowa (dreszcze) - jest to zwiększone napięcie i skurcze mięśni, które pojawia się w ciągu 2 minut ekspozycji na niską temperaturę otoczenia. Po ok. 25 minutach dotyczy ona prawie wszystkich mięśni (z wyjątkiem mięśni: twarzy, zewnętrznych oka, ucha środkowego oraz krocza). Zostaje zwiększone wytwarzanie ciepła prawie 5-6-krotnie. Procentowo zwiększa się wydzielanie ciepła o 50-100% w stosunku do wartości wyjściowych.

Termogeneza bezdreszczowa - występuje ona w postaci zwiększenia metabolizmu w tkance tłuszczowej oraz w narządach. Obniżenie temperatury części rdzennej ciała powoduje pobudzenie układu współczulno-nadnerczowego co wyraża się zwiększaniem wydzielenia odpowiednich hormonów do krwi.

Adaptacje

Kiedy na organizm człowieka przez wystarczająco długi czas działa zimno może rozwinąć się adaptacja. Wyróżniamy
3 typy adaptacji:

Hipotermiczna - reaguje ona na zimno zmniejszeniem wytwarzania ciepła oraz obniżeniem temperatury części rdzennej ciała.

Metaboliczna - uruchamia termogenezę bezdrżeniową

Izolacyjna - zwiększa grubość podskórnej tkanki tłuszczowej pod wpływem długotrwałej ekspozycji na zimno

Miejscowa - występuje wyższa temperatura skóry wskutek większego przepływu krwi przez naczynia skórne.

Regulacja temperatury ciała może zachodzić na drodze fizycznej oraz chemicznej.

Regulacja chemiczna dotyczy ilości wytworzonego ciepła w organizmie przez wpływ na przemianę materii, głównie w części rdzennej ciała.

Regulacja fizyczna obejmuje kontrolę oddawania ciepła przez organizm, która zachodzi przez powierzchowną warstwę ciała zwaną warstwą korową (stanowi ona ok. 35% masy całkowitej ciała).

Należy pamiętać, że temperatura warstwy korowej ciała zmienia się, zwiększając się lub zmniejszając, zgodnie ze zmianami temperatury otoczenia.

Rozchodzenie się ciepła następuje przez:

Przewodzenie (kondukcja) - jest to przekazywanie energii kinetycznej przez cząsteczki mające większą energię cieplą tym, które mają ją mniejszą. Zachodzi wtedy kiedy istnieje bezpośredni kontakt pomiędzy ciałem a otoczeniem, np. bosa stopa dotykająca zimnej lub ciepłej powierzchni. Jest to tzw. bezpośrednie przewodzenie ciepła.

Przenoszenie (konwekcja) - jest to przenoszenie ciepła w gazach i cieczach poprzez cząsteczki materii będące w ruchu. Zależy od różnicy temperatur pomiędzy ciałem a temperaturą strumienia powietrza czy wody, w którym to ciało się znajduje. Zachodzi w bezpośrednim czyli powietrznym czy wodnym otoczeniu człowieka.

Promieniowanie - jest wynikiem konwersji (zmiany) energii cieplnej na elektromagnetyczną. W zasadzie jest to promieniowanie podczerwone, promieniowanie światła widzielnego oraz promieniowanie krótko oraz mikrofalowe. Wysokość temperatury zależy od długości fali.

Regulacja temperatury ciała w powietrzu

Oddawanie ciepła do powietrza jest tym większe im wyższa jest temperatura skóry i im niższa jest temperatura powietrza.

Aby zapobiec udarowi w skutek przegrzania organizmu, skóra człowieka poci się oraz pot zostaje odparowany z powierzchni ciała (w zależności od temperatury, wilgotności i ruchu powietrza).

W lecie przy wysokich temperaturach rozszerzają się naczynia włosowate i zostaje spowolniony przepływ krwi. Zwiększa się przez to utrata ciepłą do otoczenia (przewodzenie oraz promieniowanie). Krew powracająca do częśći rdzeniowej staje się chłodniejsza. Następuje również wzrost oddychania.

W zimie natomiast następuje odwrotna sytuacja - naczynia skóry zwężają się, przyspieszony jest przepływ krwi. Zmniejsza się utrata ciepła.

Mechanizmy te skutecznie powodują, że temperatura ciała jest stała mimo dużych wahań temperatury.

Regulacja temperatury ciała w wodzie.

Regulacja temperaturowa ciała, które zostało zanurzone w wodzie jest inna niż w powietrzu.

Wymiana ciepła zachodzi za pomocą przewodnictwa i konwekcji.

Woda przylegająca do skóry absorbuje większe ilości ciepła. (ciepło właściwe wody jest kilka tysięcy razy większe niż powietrza)

Przylegająca do ciała woda nie pozwala na powstanie warstwy izolacyjnej.

Utrata ciepła przez organizm pod wpływem wody następuje bardzo szybko (różnice w przewodzeniu). Ochłodzenie następuje 2-5 razy szybciej niż w powietrzu.

Miejscowe działanie ciepła

Miejscowe podwyższenie temperatury

Rozluźnienie mięśni szkieletowych i gładkich

Zwiększenie rozciągliwości tkanki łącznej

Działanie przeciwbólowe (uwalnianie mediatorów bólu)

Działanie przeciwzapalne

Pobudzanie wydzielania hormonów adaptacyjnych w stresie

Rozszerzenie naczyń krwionośnych - znaczny wzrost ukrwienia skóry

Ogólne działanie ciepła

Przyspieszenie czynności serca i zwiększenie jego pojemności minutowej

Ogólne odprężenie psychiczne

Sprzyja zasypianiu

Podwyższenie temperatury całego ciała

Wzrost tętna

Spadek ciśnienia krwi

Wzrost pocenia się i odparowania potu

Zabiegi
z zastosowaniem ciepła suchego

Nagrzewanie miejscowe z użyciem suszarki do włosów

temperatura powietrza u wylotu rury wynosi ok. 120-150 st. C

odległość od skóry powinna być taka, aby pacjent odczuwał przyjemne ciepło (ok. 15-20cm), zabieg trwa 15-20 min.

zabieg można wykonywać 2-3 razy dziennie

Nagrzewanie termoforem

termofor to specjalny worek gumowy napełniany gorącą wodą do ok. 2/3 jego objętości

na okolice ciała, którą zamierza się ogrzać trzeba najpierw położyć suchy ręcznik frotte później termofor, a następnie wełnianą tkaninę, aby zapobiec szybkiemu ochłodzeniu

Nagrzewanie poduszką elektryczną

urządzenie to umożliwia utrzymanie stałej temperatury ciała

istnieje niebezpieczeństwo oparzenia ciała, gdy poduszka jest zbyt długo włączona do sieci

poduszka powinna mieć bawełnianą powłoczkę

przykłada się bezpośrednio na okolice ciała poddawaną zabiegowi

Nagrzewanie stóp butami ogrzewanymi elektrycznie

Zasada działania i technika stosowania jak poduszki elektrycznej

Nagrzewanie w budkach cieplnych (budkach Polano, świetlankch, solarach)

nad płytkami odblaskowymi umieszczane są poziome szeregi żarówek o mocy 25-40 Watt

znajdują się w niej 4, 6, 8, 12, 16 lub 24 żarówki

powietrze wewn. budki może nagrzewać się do bardzo wysokich temperatur

temp wewn. budki nie powinna przekroczyć 45stC, czas trwania zabiegu 20-30min

Urządzenie Heckel-HT 2000 do hipertermii całego org. za pomocą promieni podczerwonych

w części sufitowej znajduje się generator promieniowania podczerwonego IR-A

powoduje umiarkowaną hipertermię (podniesienie temp ciała części korowej do 38,5-40,5stC)

Nagrzewanie piaskiem

woreczek z grubym piaskiem, po uprzednim podgrzaniu go do temp 40-46stC, przykładamy do chorego miejsca

w kąpieli piaskowej chory siedzi w wannie zasypany do wysokości łuków żebrowych lub najwyżej do poziomu brodawek sutkowych. Całkowita kąpiel może być wykonywana tylko u osób ze zdrowym sercem i układem krążenia.

Kompleksowe nagrzewanie i masaż rąk aparatem Aerodyn ze śrutą kukurydzianą

nagrzewanie ciepłym powietrzem połączone z mechanicznym oddziaływaniem na skórę wirującej w nim specjalnie spreparowanej śruty kukurydzianej

podczas tego zabiegu istnieje podwyższenie progu wrażliwości termoreceptorów

temp. zabiegu - w granicach 31-54stC, czas trwania 10-45min, intensywność masażu

5-100%. (Obowiązują przeciwwskazania jak do stosowania ciepła i masażu, a dodatkowym przeciwwskazaniem jest alergia na kurz i pył)

Fabrycznie gotowe okłady

różnej wielkości i kształtów woreczki zawierające silikatowe żele o dużej pojemności cieplnej

zabieg trwa 20-30 min

oddziałuje na skórę temp ok. 40stC

Łaźnia sucha szafkowa

pacjent znajduje się w szafce drewnianej, głowa pozostaje na zewnątrz

powietrze ogrzewane jest grzejnikami elektrycznymi do temp 60-80 st C

czabiegu ok. 15-20min.

Łaźnia sucha rzymska

powietrze w urządzeniuogrzewa się do temp. 40-60 st C

drewniane ławy usytuowane schodkowo umożliwiają osobie nagrzewanej dobór właściwej temp. powietrza która jest zależna od poziomu ławy

Sauna

kąpiel w gorącym powietrzu (temp. 60-90 st. C) o nieznacznej wilgotności

chory leży na ręczniku z łokciami opartymi na udach

czas zabiegu jest różny i uzależniony od ogólnego stanu i tolerancji ciepła przez chorego

masaż własnego ciała lub chłostanie gałązkami wierzbowymi lub brzozowymi zwiększa odczyn ze strony naczyń krwionośnych

Wskazania: saunę stosuje się w przewlekłych schorzeniach gośćcowych, chorobie zwyrodnieniowej stawów, zaburzeniach krążenia obwodowego, przewlekłych stanach zapalnych narządów rodnych i otyłości.

Przeciwwskazania: zabiegu tego nie należy stosować w niewydolności krążenia, nadciśnieniu tętniczym, czynnej gruźlicy płuc, stanach zapalnych narządów miąższowych, chorobie wrzodowej zołądka i dwunastnicy w okresie zaostrzenia, padaczce oraz w zaburzeniach wydzielania potu.

Ogólne wskazania do leczenia ciepłem

narząd ruchu (stłuczenia, krwiaki i urazy tkanek miękkich)

choroby reumatyczne (choroba zwyrodnieniowa stawów, w tym stawów kręgosłupa)

ukł. nerwowy (nerwobóle i zapalenia nerwów obwodowych, przykurcze mięśniowo-stawowe)

choroby skórne (trądzik, czyraczność)

układu oddechowego (przewlekłe zapalenie zatok, nieżyt gardła i krtani, zapalenie ucha środkowego)

układu krążenia (choroba Raynauda)

przemiany materii (otyłość, przewlekła dna)

układu moczowego (zapalenie pęcherza moczowego i dróg moczowych, kamica dróg moczowych)

układu pokarmowego (nieżyt żołądka, przewlekłe zapalenie jelit)

Skale temperaturowe stosowane w wodolecznictwe

Spis treści

1. Tolerancja temperatury

2. Zasada stosowana w wodolecznictwie

3. Skala temperatur wody stosowanej w wodolecznictwie

4. Granice tolerancji skóry na ciepło różnych ośrodków kąpielowych

5. Działanie zabiegów wodoleczniczych

6. Regulacja temperatury

7.Regulacja temperatury
w powietrzu

8. Regulacja temperatury ciała w wodzie

Tolerancja temperatury

Teoretyczna granica tolerancji wody - 50°C

(absolutna granica w przypadku wody gorącej stosowanej w wodolecznictwie ok45-46°C: raczej nie stosowana)

Granica powietrza - 100°C

(przy bardzo małej wilgotności)

Zasada stosowana w wodolecznictwie

Tolerowana przez organizm temperatura jest tym niższa, im więcej wody zawiera dany nośnik ciepła.

Skala temperatur wody stosowanej w wodolecznictwie

Granice tolerancji skóry na ciepło różnych ośrodków kąpielowych

Działanie zabiegów wodoleczniczych

Regulacja temperatury

Regulacja chemiczna - ilość wytwarzanego ciepła w organizmie przez wpływ na przemianę materii w części rdzennej ciała

Regulacja fizyczna - kontrola oddawania ciała przez organizm, zachodząca przez powierzchniową część ciała

Regulacja temperatury
w powietrzu

Im wyższa jest temperatura skóry i im niższa jest temperatura powietrza, tym oddawanie ciepła przez promieniowanie, przewodzenie i konwencję jest większe

Powyżej 35°C temperatury powietrza mechanizm oddawania przez organizm ciepła staje się nieskuteczny - nagły wzrost ukrwienia, przede wszystkim kończyn, zagrożenie udarem

Przy temperaturze 26 - 30°C nagi człowiek w bezruchu reguluje temperaturę całą powierzchnią skóry przy udziale zmieniającej się okresowo średnicy naczyń krwionośnych

Przy obniżeniu temperatury powietrza zmniejsza się przepływ krwi przez skórę ,a w przypadku podwyższenia temperatury zwiększa się

Regulacja temperatury ciała w wodzie

Przewodnictwo ciepła przez wodę jest 25 razy większe niż przez powietrze

Każda porcja wody przylegającej do skóry absorbuje większe ilości ciepła niż powietrze

W środowisku wodnym nie może zachodzić oddawanie ciepła przez promieniowanie i odparowanie obficie wydzielonego potu, zatem możliwości regulacji temperatury ciała są ograniczone

Przeciwwskazania w leczeniu ciepłem

Ostre okresy choroby,

Nadciśnienie tętnicze, niewydolność krążenia,

Zawał serca, miażdżycowe zapalenie naczyń,

Skłonności do krwawień,

Cukrzycy,

Gruźlicy,

Chorobie nowotworowej,

Chorobie wrzodowej żołądka i dwunastnicy,

Chorobach ośrodkowego układu nerwowego,

Zaburzeniach czucia powierzchownego,

Wyniszczenia organizmu- np. w wieku starczym.

Metody „wilgotne” w termoterapii cieplnej:

Stosowanie pary wodnej:

Łaźnia parowa całkowita,

Łaźnia parowa szafkowa.

Kocowanie wg metody Kenny,

Kąpiele przegrzewające,

Leczenie parafiną.

Łaźnia parowa całkowita

Zabieg wykonywany w komorach z systemem rur,którymi doprowadzana jest para wodna.

Temperatura w wyższej części ok. 50 stopni C, w dolnej ok. 30.

Ławy sytuowane schodkowo.

Czas zabiegu- 15 minut, kolejne 20-30 minut, dwa razy w tygodniu.

Łaźnia parowa szafkowa

Chory umieszczony jest w szafce, do której rurami doprowadzona jest para wodna.

Głowa chorego pozostaje na zewnątrz szafki.

Temperatura wzrasta stopniowo z 40 do 50 stopni Celsjusza.

Gdy u chorego występują silne potu należy wyłączyć dopływ pary i pozostawić chorego na około 15 min.

Po zabiegu wykonuje się kocowanie lub lekki natrysk zimny.

Kocowanie wg metody Kenny.

Kocowanie wykonuje się przy użyciu wilgotnej dzianiny wełnianej. Koc ogrzewa się za pomocą pary w specjalnych kotłach.

Zawijania mogą być wykonywane jako zabiegi miejscowe lub całkowite.

Chory jest owinięty w wilgotny koc, następnie ceratę i suchy koc, w czasie zabiegu koc ogrzany zmienia się dwukrotnie.

Czas trwania zabiegu- 30- 50 minut, 2-3 razy dziennie.

W zabiegach miejscowych okład jest zawijany na określoną część ciała.

Okłady zalecane są we wczesnym etapie porażen mięśni oddechowych w chorobie Heinego- Medina.

Kąpiele przegrzewające

Kąpiele wykonuje się w wodzie o temperaturze początkowej 36- 38 stopni Celsjusza, zwiększając ją do 40- 42 stopni.

Czas zabiegu 30- 60 min, 2-3 razy w tygodniu w serii 5- 10 kąpieli.

W czasie pierwszego zabiegu uważać, aby nie przegrzać ciała pacjenta do 39 stopni Celsjusza.

Co 3-5 minut ochładzamy twarz, głowę i ramiona chorego, kontrolować temperaturę ciała, tętno i ciśnienie krwi.

Po kąpieli wykonanie kocowania, następnie natrysk ochładzający lub kąpiel ochładzająca.

Kąpiele mają na celu wywołać hipertermię. Zaletą tych sposobów jest możliwość podwyższania lub obniżania temperatury, w dowolnym czasie bez konieczności przerywania zabiegu i ochłodzenie.

Leczenie parafiną

Parafina to węglowodór nienasycony, otrzymany w procesie destylacji ropy naftowej.

Temperatura topnienia parafiny to 42-45 st C, a wrzenia 250 st C.

Wykazuje się ona dużą pojemnością cieplną a słabym przewodnictwem cieplnym.

W czasie stosowania zabiegu ciepło wnika głęboko do tkanek, podwyższając ich temperaturę.

Przy zawijaniach pierwsza warstwa nieznacznie zmniejsza swoją objętość, wywierając lekki ucisk (co zwiększa przekazywanie ciepła, ale wskutek ucisku zmniejsza doprowadzenie ciepła z prądem krwi.

Przygotowanie parafiny do zabiegu wykonuje się w „kuchni parafinowej”, która umożliwia uzyskanie odpowiedniej temperatury i sterylizuje parafinę.

Mieszanina 20 kg roztopionej stałej parafiny i 1 litr ciekłej zapewniają właściwości plastyczne.

Okłady parafinowe częściowe

Parafinę o temp. 60 stopni C nakładamy płaskim pędzlem na miejsce zabiegu, do momentu uzyskania warstwy 1-2 cm.

Owijamy chore miejsce folią plastykową lub ceratką i ciepłym kocem.

Czas zabiegu 30-60 minut.

Okłady można wykonywać zanurzając kilkakrotnie dłoń lub stopę w roztopionej parafinie. Tworzy się wówczas rękawica lub skarpetka parafinowa.

Maseczka parafinowa wykonana powinna być na cienkiej warstwie gazy (chroniąc oczy i uszy). Temperatura nie powinna przekraczać 52 stopni Celsjusza.

Inne zabiegi parafinowe

Miejscowe zawijania parafinowe za pomocą bandaży, nasyconych parafiną (zabieg trwa kilkanaście godzin).

Miejscowe kąpiele w specjalnych wanienkach dostosowanych do kończyn górnych lub dolnych, które mają specjalną instalację pozwalająca utrzymać stałą temperaturę parafiny w wanience.

Pomieszczenia, w których dokonuje się zabiegów parafinowych powinny mieć sprawną wentylację.

Pracownicy powinni otrzymywać płyny uzupełniające elektrolity, z uwagi na warunki termiczne panujące w pomieszczeniach.

Ze względu na stały kontakt z parafiną pracownicy powinni mieć odpowiednią odzież ochronną i osobisty sprzęt ochronny.

Bardzo ważne jest, aby pracownicy zatrudnieni przy tego rodzaju zabiegach byli zatrudniani okresowo w innych działach fizjoterapii. Przy stałym zatrudnieniu, czas pracy w tym dziale nie powinien przekraczać 2-3 lat.

Wziewania należą do najstarszych metod leczniczych. Za prototyp aparatu do inhalacji można by uznać zamknięty garnek z trzcinową rurką do wdychania, w którym ojciec medycyny Hipokrates zalecał spalać czosnek, koperek i kminek, po to by chory wdychał powstały dym

Aerozole - są to względnie trwałe układy cząstek substancji stałych, płynnych lub gazowych, rozproszonych i zawieszonych w środowisku rozpraszającym, gazowym. Lecznicze zastosowanie mają aerozole powstałe po rozproszeniu cieczy w środowisku gazowym, zwykle powietrzu.

Cząsteczki unoszą się w gazie po czym opadają. Im większe cząsteczki, tym szybciej ulegają sedymentacji. Dlatego aerozole są roztworami nietrwałymi.

Pyły - rozproszenie ciała stałego w środowisku gazowym (powietrzu),

Mgła - rozproszenie cieczy w środowisku gazowym (powietrzu),

Dym - rozproszenie w środowisku gazowym (powietrzu) substancji pochodzących ze spalania.

Zasadnicze znaczenie dla metod leczniczych ma stopień rozdrobnienia tj. średnicy kropelek, która warunkuje poziom dostępności anatomicznej aerozolu.

·     kropelki o średnicy 30 ၭm docierają do tchawicy, oskrzeli głównych, oskrzeli płatowych,

·     kropelki o średnicy 10 ၭm penetrują oskrzele segmentowe, oskrzela najmniejsze i oskrzeliki końcowe,

·    kropelki o średnicy 1ၭm penetrują oskrzeliki oddechowe, przewodziki pęcherzykowe,

·     kropelki o średnicy < 0,3 ၭm penetrują do woreczków pęcherzykowych.

W zależności od średnicy aerozole lecznicze dzielimy na:

1.  aerozole prawdziwe = suche - od 0,1 do 5 ၭm,
2.  aerozole wilgotne = od 5 do 20 ၭm,
3.  mgła = spray - powyżej 20 ၭm.

Aerozole specjalne

- Elektroareozole, podczas mechanicznego rozpylania cieczy w gazie powstają, ładunki elektryczne które łączą się z poszczególnymi kroplami, jednak ich ładunek jest niewielki, dopiero dodatkowe naładowanie kropli aerozolu elektrycznością za pomocą specjalnej aparatury powoduje otrzymanie elektroaerozolu.

działają podobnie jak zwyczajne aerozole, ponad to hamują ruch rzęsek i powodują skurcz mięśni gładkich oskrzeli

- Aerozole wibracyjne otrzymuje się je poprzez dodanie do ustnika przystawki wibrującej.

umożliwia to większą penetracje zatok obocznych nosa.

Krople duże b.wyraźnie podlegają sile ciążenia i opadają

Kropelki małe (poniżej 5 ၭm) podlegają wzajemnemu oddziaływaniu siłami tarcia, które równoważą przyciąganie ziemskie tzw. ruchy Browna.

Jednoimienne (odpychające) naładowanie kropelek zwiększa stabilność aerozolu.

Rozróżniamy:
- aerozole pierwotne monodyspresyjne o równomiernej wielkość cząsteczek i związanej z tym większej trwałości
- aerozole wtórnie monodyspresyjne o zróżnicowanej wielkości kropelek, poprzez osiadanie, opadanie i wyparowywanie kropelek najmniejszych, osiągają tzw. wielkość pośrednią.

Lecznicze zastosowanie aerozoli jest uzależnione od:

głębokości, zasięgu penetracji w drogach oddechowych,

szybkość prądu powietrza w drogach oddechowych,

wielkość kropelek aerozolu,

częstości oddychania,

temperatury aerozolu:

Głębokość wnikania, jest uzależniona od stanu układu oddechowego, zaburzeń wentylacji
-może być ograniczona, np. przy naciskach zapalnych, skurczach oskrzeli
-może być zwiększona, np. przy rozedmie płucnej

Szybkość prądu powietrza, w drogach oddechowych, zależna od stanu drożności dróg oddechowych, ograniczenia ruchomości płuc itp. zrosty pozapalne, pourazowe, skrzywienie kręgosłupa,

Wielkość kropelek aerozolu

Efekt terapeutyczny uzależniony jest od poziomu penetracji: przy średnicy od 0,1, do 0,3 ၭm istnieje możliwość poddawania się cząsteczek aerozolu ruchom oddychania (i nie będą one wchodzić w kontakt ze śluzówką dróg oddechowych). Optymalną wielkością zawieszonych w gazie cząsteczek jest przedział od 0,5 do 10 ၭm

Częstość oddychania

Im oddech jest szybszy i płytszy tym gorsza jest dostępność aerozolu. Wg T. Miki przy częstości ok. 30 oddechów na 1 min. wykorzystuje się ok. 10 % wdychanego aerozolu; przy 5-6 oddechach na 1 min - 50-60 % Temperatura aerozolu Najbardziej optymalna jest temp. ok.30°C;

temperatura wyższa sprzyja kondensacji (skraplaniu) przy zetknięciu się z chłodniejszym powierzchniami, temperatura niższa aerozoli wpływa drażniąco i może wywołać skurcz oskrzeli (min. ograniczenie dalszej penetracji leku).

Rozróżniamy obecnie następujące metody uzyskiwania aerozoli leczniczych.

Za pomocą sprężonego powietrza

ciśnieniu 1,5 - 3 atm. poprzez dyszę o średnicy 0,3 - 1mm, wywołuje podciśnienie zasysające cząsteczki wody o średnicy ო 10 ၭm i gęstości od 50 do 500 mm³ na 1 l (urządzenie grzewcze umożliwia osiąganie wymaganej temp.)

Za pomocą ultradźwięków

zogniskowanie fal ultradźwiękowych na granicy cieczy z powietrzem, wytwarza mgłę o dużej gęstości.

Wielkość kropelek jest zależna od częstotliwości fal ultradźwiękowych, np. 1 Mhz პ ჟ 1 ၭm

Duża trudność w rozpraszaniu cieczy lepkich

Aparat Schnitzlera
wytwarzający spray o średnicy kropelek ო50ၭm, które uderzają pod ciśnieniem błonę śluzowa nosa i gardła (stosowane w tzw. zanikowym nieżycie błon śluzowych)

Aparat do inhalacji tzw. szkockich
umożliwia zmiany temperatury aerozoli w granicach od 20° do 40 ° C,

Aparaty do wytwarzania i wziewań elektroaerozoli.
naładowane ujemnie cząsteczki przyspieszają i ułatwiają oczyszczanie dróg oddechowych, zwiększając wydzielanie śluzu, pobudzają ruch mgiełkowy rzęsek (także i wodospady, tężnie), naładowane dodatnio aerozole oddziałują niekorzystnie (pyły, zanieczyszczenia).

INHALACJE NATURALNE

Aerozol morski

przy wietrze od morza o średniej prędkości,

w odl. ok. 300m od brzegu oddziaływanie wątpliwe.

Lecznicze wody mineralne

w postaci od 0,25 do 3 % w zabiegach 10-15 min., 1-2/dzień

Wody izotoniczne

(0,9% Na Cl) zmniejszają przekrwienie błony śluzowej, wzmagają wydzielanie , normalizują funkcję bł.śluzowej

Wody hipotomiczne (0,3 - 0,8% NaCl) usuwają zalegające substancje

Wody hipertomiczne

(1-3% NaCL) - wywołują przekrwienie błony śluzowej pobudzają wydzielanie gruczołów, rozrzedzają wydzielinę odkrztuszanie i usuwanie.

Jod działa jw. (silniej).

INHALACJE CELKOWE

stosowanie aerozolu leczniczego w zamkniętej przestrzeni celki- kabiny zabiegowej. Wytwarzany jest aerozol różnokroplisty, przystosowany do rozpylania leków = substancji dodatkowych (często b.gęstych i lepkich).

Aerozol leczniczy w celce osiąga maksymalną gęstość po pewnym czasie, gdy wystąpi zrównoważenie ilości wytwarzanego aerozolu z kubaturą komory - celki i pojawi się sedymentacja na ścianach i podłodze celki / oraz na pacjencie - ochronne ubranie).

Po uzyskaniu maksymalnej gęstości aerozolu w celce występuje nieznaczne nadciśnienie rzędu kilku mm Hg პ wypycha aerozol przez nieszczelności na zewnątrz. tzw. gęstość zabiegowa პ równowaga pomiędzy wytwarzaniem a sedymentacją (cząstki duże), wydostaniem się z komory oraz pochłanianym przez pacjenta.

Technik posługiwania się inhalatorem

-naczyńko do leków przewód prowadzący do ustnika,
ustnik muszą być utrzymane w idealnej czystości

-po każdym użyciu sprzed należy naczynie dokładnie
wymyć i przepłukać

-przed pierwszym uruchomieniem należy dokładnie
przeczytać instrukcje

-przed zabiegiem pacjent powinien opanować oddychania za pomocą inhalatora

-wdech oraz wydech powinny być wykonywane przy zamkniętym nosie

-na szczycie wdechu należy na krótko wstrzymać oddech , co powoduje odkładanie się aerozolu w drogach oddechowych

-podczas inhalacji nie należy czytać ani mówić

-po inhalacji należy odpocząć przynajmniej 20 min

-w czasie serii zabiegów nie należy palić tytoniu, pić zimnych napojów, głośno mówić ani krzyczeć

-po inhalacji nie należy pić i jeść

-należy dużo chodzić

Środki stosowane do wziewów( leki i nie tylko)

-leki rozkurczowe, stosuje się w celu rozkurczenia drzewa oskrzelowego

-leki ułatwiające wykrztuszanie wydzieliny

-leki które ułatwiają oddzielenie zaschniętej w świetle drzewa oskrzelowego wydzieliny

-leki obniżające napięcie powierzchniowe wydzieliny i powodują jej rozrzedzenie można tu zaliczyć solanki izotoniczne, wody chlorowo-sodowe

-leki przeciwzapalne, można tu zaliczyć wodę wapienną, oraz wody mineralne zawierające wapń

-antybiotyki, aby jest stosować, pacjent musi przejść badania odpornościowe flory bakteryjnej drzewa oskrzelowego

-wody mineralne, stosuje się głównie podczas leczenia uzdrowiskowego, można je stosować również w domu

Zasady BHP przy stosowaniu aerozoloterapii

-Inhalacje muszą być poprzedzone badaniami lekarskimi i wykonuje się je jedynie na zlecenie lekarza

-Wszystkie części aparatu do inhalacji muszą być każdorazowo dezynfekowane po zabiegu

-Należy przestrzegać higieny podczas przygotowania leku i aparatu do inhalacji

-Wykonują inhalacje w domu pacjent powinien być pouczony przez lekarza co do dawki oraz możliwych objawach niepożądanych

-Przy wystąpieniu objawów niepożądanych należy przerwać zabiegi

-Aparat do stosowania inhalacji powinien być okresowo sprawdzany przez autoryzowany warsztat sprzętu medycznego

---