1

1. Co to jest zabieg cieplny i operacja obróbki cieplnej? Zabiegiem cieplnym nazywamy część operacji (np. nagrzewanie, wygrzewanie, chłodzenie). Operacja obróbki cieplnej jest to natomiast część procesu technologicznego (np. wyżarzanie lub hartowanie). Stanowi cykl zmian temperatury obejmujący zabiegi nagrzewania, wygrzewania i chłodzenia. Poszczególne operacje obróbki cieplnej różni się szybkości nagrzewania lub chłodzenia, czasem i temperaturą wygrzewania.

2. Obróbka cieplna brązów aluminiowych. Brązy aluminiowe poddaje się hartowaniu i średniemu odpuszczaniu w celu ulepszenia cieplnego, wyżarzaniu odprężającemu w temperaturze poniżej 650^oC celem usunięcia naprężeń wewnętrznych bez wywoływania zmian strukturalnych.

3. Co to jest nawęglanie i jaki jest cel tej obróbki? Nawęglanie polega na nasycaniu węglem warstwy wierzchniej elementów wykonanych ze stali węglowych i stopowych o zawartości węgla od 0,05 do 0,25%. Operację tę wykonuje się w temperaturze występowania austenitu, najczęściej w zakresie 900-930ºC. Celem nawęglania jest wytworzenie warstwy wzbogaconej w węgiel o stężeniu na powierzchni 0,7-1,0% i o grubości 0,6-1,5 mm, która po następnym zahartowaniu ma twardość powyżej 58 HRC. Natomiast rdzeń o mniejszej twardości, 25-45HRC,zapewnia odporność na obciążenia dynamiczne.

4. Jakie są kryteria hartowności? Są dwa kryteria hartowności. Kryterium półmartenzytyczne, zgodnie z którym za warstwę zahartowaną przyjmuje się strefę przekroju w której martenzyt stanowi 50% zawartości. Drugie kryterium stanowi średnica krytyczna (D_k), czyli największa średnica pręta zahartowanego na wskroś (w jego środku powinno się znajdować 50% martenzytu).

5. Obróbka cieplna brązów ołowiowych. Brązy ołowiowe poddaje się hartowaniu i średniemu odpuszczaniu w celu ulepszenia cieplnego, wyżarzaniu odprężającemu w temperaturze poniżej 650^oC celem usunięcia naprężeń wewnętrznych bez wywoływania zmian strukturalnych oraz wyżarzaniu ujednoradniającemu w temperaturze 650°C do 750°C w czasie kilku do kilkunastu godzin celem wyrównania składu chemicznego i struktury w całym przekroju materiału, niejednorodnego z powodu silnej segregacji chemicznej odlewów.

6. Nawęglanie w ośrodkach stałych. Zalety i wady. Nazywane jest również nawęglaniem w proszkach (w skrzynkach). Nawęglany przedmiot umieszczane są w skrzynkach, a przestrzeń między nimi wypełnia się proszkiem nawęglającym (nawęglaczem). Następnie skrzynki zamyka się, uszczelnia gliną i wyżarza w celu spowodowania dyfuzji. Zaletą tego typu nawęglania jest prostota tej operacji oraz fakt, iż można stosować zwykłe piece opalane gazem, skrzynki żeliwne lub ze stali żaroodpornej. Wadami tej metody są: długi czas konieczny do nagrzania skrzynki wraz z ładunkiem, odwęglanie powierzchni w czasie stygnięcia, niemożność stosowania hartowania bezpośrednio po nawęglaniu i stosunkowo szybkie zużycie skrzynek, a także trudność regulowania grubości warstw i stężenia w nich węgla.

7. Co to jest ulepszanie cieplne? Jest to hartowanie i następnie wysokie lub średnie odpuszczanie; takiej obróbce cieplnej na ogół są poddawane półwyroby. Górna wartość twardości po ulepszaniu cieplnym jest ograniczona koniecznością zapewnienia dobrej skrawalności.

2

8. Obróbka cieplna brązów krzemowych. Brązy krzemowe poddaje się wyżarzaniu ujednoradniającemu w temperaturze 650°C do 750°C w czasie kilku do kilkunastu godzin celem wyrównania składu chemicznego i struktury w całym przekroju materiału, niejednorodnego z powodu silnej segregacji chemicznej odlewów; wyżarzaniu rekrystalizującemu w temperaturze od 500°C do 650°C celem odzyskania pogorszonych wskutek zgniotu właściwości plastycznych, co umożliwia dalszą obróbkę plastyczną oraz wyżarzaniu odprężającemu w temperaturze poniżej 650^oC celem usunięcia naprężeń wewnętrznych bez wywoływania zmian strukturalnych.

9. Nawęglanie w ośrodkach ciekłych. Zalety i wady. Przedmiot nawęglany zanurza się w nawęglaczu w temperaturze ok. 850^oC. Jako nawęglasz stosuje się mieszaninę stopionych soli z dodatkiem karborundu (SiC). Zaletą tej metody jest możliwość bezpośredniego hartowania, a wadą tworzenie żużla, który musi być systematycznie usuwany.

10. Jakie zmiany strukturalne następują podczas odpuszczania stali? W zakresie 80-200ºC przemiana polega na wydzieleniu nadmiaru węgla w postaci węglika ε, który w roztworze przesyconym węglem daje strukturę martenzytu odpuszczonego. Od około 170ºC austenit szczątkowy również przemienia się w martenzyt odpuszczony. Struktura ta jest zbliżona do bainitu. W zakresie 290-400^oC węgiel w całości wydziela się z ferrytu, który od tej pory nie jest już przesycony, a węglik ε jest zastępowany przez cementyt. Powyżej 400^oC rozpoczyna się koagulacja cementytu i jego sferoidyzacja. Powstaje w ten sposób struktura sorbityczna złożona z dyspersyjnych cząstek cementytu w osnowie ferrytu.

11. Obróbka cieplna brązów cynowych. Brązy cynowe poddaje się wyżarzaniu ujednoradniającemu w temperaturze 650°C do 750°C w czasie kilku do kilkunastu godzin celem wyrównania składu chemicznego i struktury w całym przekroju materiału, niejednorodnego z powodu silnej segregacji chemicznej odlewów; wyżarzaniu rekrystalizującemu w temperaturze od 500°C do 650°C celem odzyskania pogorszonych wskutek zgniotu właściwości plastycznych, co umożliwia dalszą obróbkę plastyczną.

12. Nawęglanie w ośrodkach gazowych. Zalety i wady. Nawęglenie w ośrodkach gazowych jest najbardziej nowoczesne i najczęściej stosowane, ale wymaga specjalnych i kosztownych urządzeń. Polega na umieszczeniu elementów w szczelnym piecu i przedmuchiwaniu atmosfery gazowej o odpowiednio dobranym potencjale nawęglającym. Zalety: możliwość precyzyjnej regulacji warstwy nawęglonej i zawartości w niej węgla, duża szybkość procesu i możliwość hartowania przedmiotu bezpośrednio po nawęglaniu, możliwość skrócenia procesu i jego zautomatyzowania, możliwość hartowania bezpośrednio po nawęglaniu, eliminacja wielu zbędnych operacji. Wady: Metoda ta wymaga stosowania kosztownych pieców, wytwornic atmosfery nawęglającej i aparatury kontrolno-pomiarowej.

3

13. Na czym polega kruchość I i II rodzaju? Ujemnym skutkiem odpuszczania jest (poza spadkiem twardości) wystąpienie kruchości odpuszczania, polegającej na spadku udarności. W przypadku średniego odpuszczania jest to kruchość odpuszczania I rodzaju (nieodwracalna), która jest efektem przemiany austenitu szczątkowego, a także nierównomiernego rozkładu marten z y tu, który najłatwiej przebiega na granicach ziaren. Przy wysokim odpuszcza­niu może wystąpić kruchość odpuszczania II rodzaju ( odwracalna), jeżeli szybkość chłodzenia stopowych stali konstrukcyjnych jest mała. Kruchość ta jest spowodowana segregacją fosforu (i innych domieszek) do granic ziaren i może być usunięta przez ponowne podgrzanie stali do temperatury odpuszczania i szybkie oziębienie lub wpro­wadzenie do stali M o w ilości 0,2-0,3%.

14. Obróbka cieplna mosiądzów. Mosiądze poddaje się wyżarzaniu ujednoradniającemu w temperaturze 650°C do 750°C w czasie kilku do kilkunastu godzin celem wyrównania składu chemicznego i struktury w całym przekroju materiału, niejednorodnego z powodu silnej segregacji chemicznej odlewów; wyżarzaniu rekrystalizującemu w temperaturze od 500°C do 650°C celem odzyskania pogorszonych wskutek zgniotu właściwości plastycznych, co umożliwia dalszą obróbkę plastyczną. Mosiądze poddawane obróbce plastycznej na zimno i nierekrystalizowane powinno się wyżarzać odprężająco celem zmniejszenia w materiale naprężeń wewnętrznych, które mogą być przyczyną korozji naprężeniowej.

15. Nawęglanie jonowe. Zalety i wady. Metoda ta polega na wygrzewaniu stali w piecu próżniowym w atmosferze węglowodorów o niskim ciśnieniu z jednoczesnym przyłożeniem wysokiego napięcia stałego między obrabianym przedmiotem (katoda) a anodą. W tych warunkach następuje wyładowanie jarzeniowe i wytwarza się plazma. W wyniku tego powstają jony węgla, które przyspieszane w polu elektrycznym bombardują obrabiany materiał, co znacznie ułatwia adsorpcję. Zalety: duża wydajność procesu, możliwość regulacji grubości i struktury warstwy dyfuzyjnej. Wady: wysoki koszt.

16. Jaki jest cel i jak się przeprowadza odpuszczanie stali? Odpuszczanie uprzednio zahartowanej stali polega na jej nagrzaniu do temperatury nieprzekraczającej Ac1, wygrzaniu w czasie od 30 minut do kilku godzin i oziębianiu. Operacja ta jest stosowana w celu zmiany struktury i właściwości materiału w kierunku poprawy ciągliwości i zmniejszenia kruchości kosztem obniżenia twardości oraz usunięcia występujących po hartowaniu naprężeń własnych.

17. Obróbka cieplna brązów berylowych. Brązy berylowe poddaje się utwardzaniu wydzieleniowemu celem zwiększenia wytrzymałości. Polega ono na przesycaniu w temperaturze koniecznej do uzyskania jednorodnej struktury roztworu i następnym starzeniu polegającym na tworzeniu stref przedwydzieleniowych G-P, a następnie wydzieleń faz międzymetalicznych. Najlepiej, aby starzenie zachodziło na wolnym powietrzu (samorzutnie), wtedy uzyskuje się największe umocnienie.

18. Nawęglanie próżniowe. Zalety i wady. Przebiega przy obniżonym ciśnieniu w atmosferze metanu, propanu i innych gazów. W metodzie tej atomowy węgiel jest uzyskiwany w wyniku reakcji rozpadu wymienionych gazów. Zalety: lepsza adsorpcja węgla i mniejsze zużycie gazów.

4

19. Jak pierwiastki stopowe wpływają na hartowność stali? Dodatki stopowe zwiększają hartowność stali.

20. Obróbka cieplna stopów aluminium do obróbki plastycznej. Poddaje się je utwardzaniu wydzieleniowemu celem zwiększenia wytrzymałości. Polega ono na przesycaniu w temperaturze koniecznej do uzyskania jednorodnej struktury roztworu i następnym starzeniu polegającym na tworzeniu stref przedwydzieleniowych G-P, a następnie wydzieleń faz międzymetalicznych. Najlepiej, aby starzenie zachodziło na wolnym powietrzu (samorzutnie), wtedy uzyskuje się największe umocnienie.

21. Nawęglanie fluidalne. Zalety i wady. Polega na umieszczeniu przedmiotu nawęglanego w złożu fluidalnym, które stanowi ośrodek z warstwy drobnych cząstek ciała stałego, zawieszonych w strumieniu gazu przepływającego z odpowiednią prędkością. Zalety: podczas procesu nie tworzy się żużel, elementy nie są pokryte solą, duża efektywność procesu.

22. Które pierwiastki stopowe zwiększają hartowność a które zmniejszają?

Pierwiastki zwiększające hartowność: Cr, Mo, Ni, Si, Mn, V, Al., Cu, B.

Pierwiastki zmniejszające hartowność: Co, Ti, Nb, Ta.

23. Obróbka cieplna odlewniczych stopów aluminium. Poddaje się utwardzaniu wydzieleniowemu celem zwiększenia wytrzymałości. Polega ono na przesycaniu w temperaturze koniecznej do uzyskania jednorodnej struktury roztworu i następnym starzeniu polegającym na tworzeniu stref przedwydzieleniowych G-P, a następnie wydzieleń faz międzymetalicznych. Najlepiej, aby starzenie zachodziło na wolnym powietrzu (samorzutnie), wtedy uzyskuje się największe umocnienie.

24. Reakcja Boudouarda. Reakcja Boudouarda zachodzi wg wzoru CO₂ + C = 2CO i polega na łączeniu dwutlenku węgla z węglem dając w wyniku tlenek węgla. Jej przebieg zależy od temperatury i ciśnienia.

25. Wymień podstawowe przemiany fazowe zachodzące w stalach. Przemiana perlitu w austenit podczas podgrzewania stali, przemiana dyfuzyjna austenitu w perlit podczas chłodzenia stali, bezdyfuzyjna przemiana austenitu w martenzyt podczas chłodzenia stali, rozkład martenzytu podczas odpuszczania stali. Przemiana dyfuzyjna austenitu w bainit jest nazywana przemianą pośrednią.

26. Zastosowanie brązów aluminiowych w przemyśle. Stopy odlewnicze brązów aluminiowych stosuje się na łożyska, elementy napędu, armaturę parową i chemiczną oraz części maszyn narażone na korozję, obciążenie i ścieranie. Brązy do obróbki plastycznej stosuje się na pręty, rury, taśmy, kształtowniki, znajdujące zastosowanie w przemyśle chemicznym, papierniczym oraz okrętowym.

27. Co to jest potencjał węglowy atmosfery? Potencjałem węglowym atmosfery nazywamy jej zdolność do nawęglania żelaza do określonej zawartości węgla na powierzchni. Potencjał ten zależy od składu chemicznego atmosfery. CO i CH₄ zwiększają potencjał, a CO₂ i H₂O obniżają go.

28. Jaki jest cel przegrzania stali o 30-50°C ponad linii Ac3 przy austenityzowaniu? Przegrzanie stali powyżej tej linii zwiększa siłę napędową przemiany alotropowej i zachodzi ona znacznie szybciej, dzięki czemu możemy uzyskać strukturę austenitytyczną po krótszym czasie, elimi­nując ujemne skutki długotrwałego wygrzewania stali (utlenianie, odwęglenie, zużycie energii).

5

29. Zastosowanie brązów ołowiowych w przemyśle. Brązy ołowiowe są stosowane głównie na panewki łożysk ślizgowych pracujących przy małych naciskach i dużych prędkościach obwo­dowych. Wydzielenia ołowiu rozsmarowują się na wale, zmniejszając tarcie, a faza α (prawie czysta miedź) stanowi elementy nośne.

30. Co to jest punkt rosy i jak się go określa? Punkt rosy jest to temperatura, przy której prężność pary wodnej zawartej w atmosferze równa się prężności pary nasyconej, czyli temperatura, przy której następuje skroplenie pary wodnej zawartej w atmosferze. Do określenia punktu rosy atmosfery stosuje się tzw. indykatory punktu rosy. Pracują one przeważnie na zasadzie kondensacji pary wodnej. Moment pojawienia się rosy obserwuje się przez lupę i odczytuje się temperaturę membrany mierzoną za pomocą opornika termometrycznego. Są też w użyciu indykatory zautomatyzowane o działaniu ciągłym. Po odczytaniu temperatury punktu rosy, z tabel lub wykresów możemy odczytać potencjał węglowy.

31. Na czym polega istota przemiany dyfuzyjnej austenitu? Austenit jest nietrwały poniżej temperatury A₁ i po ochłodzeniu poniżej tej temperatury rozpoczyna się przemiana perlityczna, która ma charakter dyfuzyjny. Uważa się, że zarodkami tej przemiany są cząstki cementytu, które mogą zarodkować heterogenicznie na granicach ziarn austenitu. Jeżeli austenit zostanie silnie przechłodzony (poniżej ok. 500-550°C), wówczas zachodzi przemiana bainityczna, która również ma charakter dyfuzyjny, z tym że zarodkami tej przemiany są cząsteczki ferrytu.

32. Zastosowanie brązów krzemowych w przemyśle. Brązy krzemowe odlewnicze stosuje się na części maszyn i osprzętu (łożyska, napędy, pompy) narażone na złe smarowanie, także na łożyska pracujące przy dużych i zmiennych obciążeniach i małych prędkościach, w warunkach korozyjnych i przy podwyższonej temperaturze. Brązy krzemowe do obróbki plastyczne wykorzystywane są na sprężyny, siatki, elementy narażone na ścieranie i części aparatury chemicznej.

33. Jaką obróbkę cieplną stosuje się po nawęglaniu? Po nawęglaniu stosujemy hartowanie i niskie odpuszczanie w celu uzyskania maksymalnej twardości powierzchni nawęglonej. Najlepiej jest aby proces ten przeprowadzano bezpośrednio po nawęglaniu.

34. Wymień i opisz rodzaje hartowania objętościowego. Hartowanie zwykłe (martenzytyczne) polega na austenityzowaniu z następnym szybkim oziębieniem w jednym ośrodku w celu uzyskania struktury martenzytycznej. W zależności od sposobu chłodzenia rozróżniamy: hartowanie przerywane polegające na stosowaniu dwóch ośrodków chłodzących; hartowanie stopniowe polegające na wytrzymaniu przedmiotu w temperaturze wyższej od temperatury początku przemiany martenzytycznej, aż do wyrównania temperatury w całym przekroju, po czym zanim rozpocznie się przemiana dyfuzyjna, następuje ochłodzenie przedmiotu; hartowanie izotermiczne (bainityczne) ma podobny przebieg jak stopniowe, z tym że czas wytrzymania w temperaturze pośredniej jest dostatecznie długi, aby zaszła przemiana bainityczna.

6

35. Zastosowanie brązów cynowych w przemyśle. Z brązów cynowych do obróbki plastycznej wytwarza się druty, blachy, rury, taśmy, pręty kształtowniki, sprężyny. Brązy cynowe odlewnicze stosuje się do wyrobu części maszyn, narzędzi, armatury chemicznej, łożyska. Ponadto brązy cynowe stosuje się je na panewki, łożyska ślizgowe, ślimacznice, siatki, armaturę kotłów parowych w przemyśle chemicznym, okrętowym i papierniczym.

36. Jakie atmosfery stosuje się przy nawęglaniu gazowym? Atmosfery do nawęglania są wytwarzane w specjalnych wytwornicach z gazu ziemnego, koksowego, generatorowego, świetlnego. Może też być wykorzystywany gaz endotermiczny otrzymany przez częściowe spalenie gazu ziemnego i oczyszczenie z pary wodnej. W piecach o działaniu okresowym stosuje się także pary benzolu lub nafty, a także mieszaninę metanolu i octanu etylu.

37. Co to jest i na czym polega hartowanie powierzchniowe? Hartowanie powierzchniowe polega na austenityzowaniu jedynie cienkiej warstwy powierzchniowej przedmiotu, w wyniku czego tylko w tej warstwie tworzy się struktura martenzytyczna i następuje utwardzenie powierzchni. W zależności od sposobu nagrzewania hartowanie powierzchniowe może być: płomieniowe, indukcyjne lub kąpielowe.

38. Zastosowanie brązów w przemyśle. Ogólnie brązy znalazły zastosowanie w przemyśle maszynowym, chemicznym, papierniczym oraz okrętowym do wyrobu wielu elementów takich jak: łożyska, elementy napędu, armaturę parową, pręty, rury, taśmy, kształtowniki, pompy, sprężyny, siatki, elementy narażone na ścieranie, druty, blachy, sprężyny, panewki, ślimacznice, siatki, itp..

39. Na czym polega wyżarzanie izotermiczne i odprężające. Wyżarzanie izotermiczne polega na austenityzowaniu stali jak przy wyżarzaniu zupełnym i następnie szybkim ochłodzeniu do temperatury poniżej Ar1 i wytrzyma­niu przy tej temperaturze aż do zajścia przemiany perlitycznej. Celem obróbki jest zmniejszenie twardości stali (zwykle przed obróbką skrawaniem). Wyżarzanie odprężające (odprężanie) polega na nagrzewaniu wyrobów do temperatury poniżej Ac1 (zwykle poniżej 650^oC), wygrzaniu przy tej temperaturze i następnym powolnym ochłodzeniu. Celem obróbki jest zmniejszenie naprężeń wewnętrznych. Stosuje się głównie do odprężania odlewów staliwnych (kokilowych) i elementów spawanych. Odmianą wyżarzania odprężającego jest stabilizowanie, które przeprowadza się przy temperaturze niższej niż 150°C wciągu długiego czasu (np. walce).

40. Zastosowanie brązów berylowych w przemyśle. Stosuje się je na szczotki silników elektrycznych i przewody trakcji elektrycznej, na spręży­ny, membrany, części pomp i narzędzia chirurgiczne.

41. Na czym polega azotonawęglanie? Azotonawęglanie jest to proces polegający na jednoczesnym nasycaniu warstwy wierzchniej obrabianego przedmiotu węglem i azotem w ośrodkach gazowych lub ciekłych. Gazowe może być procesem wysokotemperaturowym (750-900°C) i wówczas jest zbliżone do nawęglania lub niskotemperaturowym (500-600°C), kiedy upodabnia się do azoto­wania. Węgloazotowanie niskotemperaturowe zwane jest także cyjanowaniem. Atmosfera składa się z mieszaniny amoniaku i gazu nawęglającego. W jego efekcie (po azotonawęglaniu, hartowaniu) strukturę drobnoiglastego martenzytu z małą ilością

7

austenitu szczątkowego bez wydzieleń węglików przy powierzchni, natomiast struktura rdzenia zależna jest od rodzaju obrabianej stali i może to być np. niskowęglowy martenzyt lub bainit. Nasycające atomy powstają pod wpływem rozkładu atmosfery bezpośrednio w piecu, w którym azotonawęglany jest obrabiany element. Celem tej obróbki jest wytworzenie twardej, odpornej na ścieranie warstwy wierzchniej oraz stosunkowo miękkiego rdzenia, zdolnego do wytrzymywania dużych obciążeń dynamicznych. Twardość na powierzchni to około 63-65 HRC i jest wyższa niż po nawęglaniu, natomiast rdzeń utwardza się do około 25-45 HRC, grubość warstwy 0,1-0,8mm. Głównymi zaletami tej obróbki jest niższa tempe­ratura i krótszy czas procesu.

42. Na czym polega wyżarzanie perlityzujące i sferoidyzujące. Wyżarzanie perlityzujące (perlityzowanie) polega na ostudzeniu stali do tem­peratury niższej od Ar1, tak aby nastąpiła przemiana perlityczna, po czym nagrzewa się ją ponownie do temperatury austenityzowania celem zahartowania. W wyniku perlityzowania uzyskuje się rozdrobnienie ziarna austenitu, a to zwiększa dyspersję martenzytu. Wyżarzanie sferoidyzujące (sferoidyzacja), zwane także zmiękczającym, po­lega na przemianie cementytu płytkowego w kulkowy. Wyżarzanie to przeprowadza się wygrzewając stal albo powyżej, albo poniżej temperatury Ac1, względnie stosując tzw. wyżarzanie wahadłowe. Celem jest zmniejszenie twardości i polepszenie skrawalności.

43. Zastosowanie mosiądzów w przemyśle. Mosiądze stosowane są do wyrobów blach, rur, pasów, taśm, prętów, kształtowników, drutów, wyrobów artystycznych i architektonicznych, skraplaczy, a także w przemyśle okrętowym do wyrobu elementów odpornych na korozję.

44. Na czym polega wyżarzanie rekrystalizujące i zupełne. Wyżarzanie zupełne polega na austenityzowaniu stali tak jak przy normalizo­waniu i następnie studzeniu z piecem. Celem obróbki jest wytworzenie struktury zbliżonej do stanu równowagi, zmniejszenie twardości i naprężeń wewnętrznych oraz zwiększenie ciągliwości. Wyżarzanie rekrystalizujące jest stosowane po uprzednim zgniocie, tj. obróbce plastycznej na zimno. Polega na wyżarzaniu stali poniżej temperatury Ac1, ale powyżej temperatury rekrystalizacji. Celem jest usunięcie skutków zgniotu i przywrócenie plastyczności stali.

45. Jakie są własności i zastosowanie stopów aluminium do obróbki plastycznej? Dobre właściwości wytrzymałościowe (przez tworzenie w strukturze roztworu stałego twardych wydzieleń faz międzymetalicznych) dzięki obecności dodatków stopowych do tych stopów takich jak: miedź, magnez, mangan, cynk do niedawna także lit; w mniejszych ilościach nikiel, żelazo, chrom, tytan i krzem. Stopy aluminium do obróbki plastycznej stosuje się przede wszystkim w przemyśle chemicznym i spożywczym do wyrobu rur, blach, kształtowników, drutów, zbiorników spawanych na ciecze i gazy; w przemyśle okrętowym, lotniczym do budowy silników i innych obciążonych elementów, odkuwek matrycowych, drutów i nitów utwardzanych wydzieleniowo; oraz do wyrobu elementów codziennego użytku, sprzętu sportowego, elementów dekoracyjnych.

8

46. Co ta są wykresy CTPc i jak je tworzymy? Są to schematyczne wykresy kinetycznych przemian austenitu (głównie stali podeutektoidalnej) podczas chłodzenia ciągłego. W zależności od przebiegu krzywych chłodzenia względem zakresu przemiany perlitycznej, bainitycznej i martenzytycznej uzyskuje się struktury o różnym udziale objętościowym ferrytu, perlitu, bainitu, martenzytu, a także austenitu szczątkowego. Wykresy te sporządza się najczęściej metodą dylatometryczną, stosując odpowiednio zaprogramowane, różne przebiegi chłodzenia. Na krzywą w układzie zmiana długości-temperatura nanosi się automatycznie znaki czasu, co pozwala określić początek przemiany dla danej szybkości chłodzenia. Wykresy CTPc pozwalają przewidywać własności stali po obróbce cieplnej.

47. Jakie są własności i zastosowanie odlewniczych stopów aluminium? Własności: dobre własności odlewnicze, czyli dobra lejność, mały skurcz, dokładnie wypełniają formę, tworzą skoncentrowana jamę usadową i nie wykazują skłonności do pękania na gorąco; poziom właściwości wytrzymałościowych nie jest zbyt wysoki, tzn. wytrzymałość na rozciąganie 160-130 MPa, małe wydłużenie A₅= 0,2-4%, twardość 50-100 HB. Zastosowanie: na odlewy głowic silników spalinowych, części dla przemysłu maszynowego, motoryzacyjnego i lotniczego, na odlewy tłoków silników spalinowych, części o skomplikowanych kształtach, średnio obciążone części dla przemysłu elektrycznego i okrętowego np. armaturę, części silników, pomp, na odlewy silnie obciążonych silników spalinowych.

48. Co to jest azotowanie i jaki jest cel tej przeróbki? Azotowanie polega na dyfuzyjnym nasyceniu stali azotem. Przebiega ono zwykle w zakresie temperatur 500 - 600°C w atmosferze zawierającej wolne atomy azotu. Wyróżniamy trzy typy azotowania: krótko-, średnio- i długookresowe. Obecnie najczęściej stosuje się azotowanie gazowe (pozwala na uzyskanie odpowiedniej grubości warstwy i twardości powierzchni azotowanej w zależności od temperatury, czasu procesu, składu chemicznego stali i aktywności atmosfery) i jarzeniowe; azotowanie jarzeniowe pozwala uzyskać znacznie większą ciągliwość niż jest możliwa do otrzymania innymi metodami. Celem azotowania jest uzyskanie dużej twardości powierzchniowej, zwiększonej odporności na ścieranie, zacieranie i zużycie adhezyjne oraz dużej wytrzymałości zmęczeniowej przy względnie niskiej temperaturze procesu, umożliwiającej wytworzenie twardej warstwy na uprzednio ulepszonym cieplnie rdzeniu oraz przy niewielkich odkształceniach elementów. Zaletą procesu jest fakt, iż elementy azotowane zachowują twardości i wytrzymałości w podwyższonej temperaturze i są odporne na korozję gazową i atmosferyczną.

49. Co nazywamy przegrzewalnością stali? Skłonność do rozrostu ziarna austenitu pod wpływem temperatury i czasu.

50. Obróbka cieplna brązów. Brązy cynowe poddaje się wyżarzaniu ujednoradniającemu w temperaturze 650°C do 750°C w czasie kilku do kilkunastu godzin celem wyrównania składu chemicznego i struktury w całym przekroju materiału, niejednorodnego z powodu silnej segregacji chemicznej odlewów; wyżarzaniu rekrystalizującemu w temperaturze od 500°C do 650°C celem odzyskania pogorszonych wskutek zgniotu właściwości plastycznych, co umożliwia dalszą obróbkę plastyczną.

9

52. Co to jest krytyczna prędkość chłodzenia? Najmniejsza szybkość, z jaką należy chłodzić stop, aby otrzymać strukturę w pełni martenzytyczną lub zbliżoną do martenzytycznej.

54. Co to jest hartowność stali? Przez pojęcie hartowności rozumie się zdolność stali do utwardzania w procesie hartowania w stopniu zależnym od szybkości chłodzenia lub zdolność stali do utworzenia struktury martenzytycznej. O hartowności współdecydują: utwardzalność mierzona największą możliwą do uzyskania twardością przy danych warunkach austenityzowania; zależy ona głównie od stężenia węgla w austenicie; przehartowalność mierzona głębokością utwardzenia przy określonej szybkości chłodzenia; przehartowalność zwiększa się przy wzroście stężenia węgla i dodatków stopowych w roztworze stałym.

55. Jaką obróbkę cieplną stosuje się po nawęglaniu? Nawęglone przedmioty poddaje się hartowaniu, czyli nagrzaniu stali do temperatury austenityzowania, wygrzaniu w tej temperaturze i oziębieniu oraz niskiemu odpuszczaniu w zakresie temperatury do 250°C w czasie 1 - 3h przy chłodzeniu z dowolną szybkością.

56. Jakie są stopy aluminium z miedzią do obróbki plastycznej? Podstawowym stopem aluminium z miedzią do obróbki cieplnej jest tzw. duraluminium [AlCu4Mg1 PA6, AlCu4Mg2 PA7, AlCu4Mg0,5 PA21, AlCu2SiMn PA31, AlCu4SiMn PA33].

57. Jak austenit szczątkowy wpływa na własności stali? Ilość austenitu szczątkowego jest odwrotnie proporcjonalna do twardości stali, tzn. im więcej austenitu szczątkowego tym mniejsza twardość warstwy utwardzonej.

58. Jakie są stopy odlewnicze aluminium z miedzią i ich własności? Stopy odlewnicze z miedzią oznacza się literami AM i liczbą wskazującą na procentową zawartość głównego dodatku [AlCu4 AM5]. Zawartość miedzi w tych stopach wynosi od 4 do kilkunastu procent, poza tym stopy te mogą zawierać także tytan, magnez i krzem. Struktura stopów o większej zawartości miedzi (powyżej 5,7%) składa się z eutektyki α+CuAl₂ na tle roztworu stałego α miedzi w aluminium. Stopy te mają dobrą lejność, ale stosunkowo niską wytrzymałość, którą można zwiększyć przez utwardzanie wydzieleniowe.

59. Hartowanie indukcyjne. Istota i cel. Jeżeli stalowy przedmiot umieścimy w szybkozmiennym polu elektromagnetycznym, powstaną w przedmiocie prądy wirowe o częstotliwości odpowiadającej częstotliwości prądu wzbudzającego. Gęstość ich w przekroju jest niejednakowa. Dzięki występowaniu efektu powierzchniowego indukowany prąd płynie głównie w cienkiej warstwie powierzchniowej, a w miarę oddalania od powierzchni jego gęstość szybko maleje. Energia prądów wirowych zamienia się na ciepło. Ponieważ ilość wydzielanego ciepła jest proporcjonalna do kwadratu gęstości prądu, zmniejszenie ilości wydzielanego ciepła w miarę oddalania się od powierzchni hartowanego przedmiotu w kierunku rdzenia jest jeszcze bardziej gwałtowne. Na tym zjawisku oparte jest hartowanie indukcyjne. Celem jest uzyskanie twardej i odpornej na ścieranie warstwy powierzchniowej. Zaletami tego procesu są: wysoka jakość obróbki cieplnej, uniknięcie odwęglania i przegrzania, mała tendencja do odkształceń i pęknięć, istnieje możliwość regulacji grubości warstwy zahartowanej, duża wydajność procesu, możliwość grzania w trudno dostępnych miejscach, małe zużycie energii, łatwość obsługi, możliwość włączenia urządzenia do hartowania w linię produkcyjną.

10

60. Jakie ośrodki chłodzące stosuje się do hartowania stali? Ośrodki ciekłe (woda i rozwory wodne, oleje i tłuszcze, stopione sole i metale), gazowe (sprężone powietrze o niezbyt wysokim ciśnieniu) lub stałe (płyty stalowe lub miedziane, niekiedy od wewnątrz chłodzone wodą).

62. Hartowanie płomieniowe. Istota i cel. Hartowanie płomieniowe polega na grzaniu części przedmiotu, którą chcemy zahartować, palnikiem gazowym i następnie intensywnym oziębieniu strumieniem wody. Najczęściej stosuje się do nagrzewania płomień acetylenowo-tlenowy, który w wierzchołku stożka wewnętrznego ma temperaturę około 3100°C. Temperaturę nagrzania i grubość warstwy zahartowanej można regulować, zmieniając szybkość względną palnika i nagrzewanej powierzchni oraz odległość palnika od natrysku wody. Ponadto grubość zahartowanej strefy zależy również od wielkości palnika, rodzaju mieszanki gazowej i właściwości hartowanej stali. Hartowanie płomieniowe znajduje zastosowanie przy budowie maszyn ciężkich i urządzeń hutniczych oraz w produkcji małoseryjnej i jednostkowej. Tym sposobem utwardza się zęby dużych kół, ślimacznice, wrzeciona, rolki prostarek, walce hutnicze, koła suwnic itp.

64. Jak się określa hartowność w próbie hartowania od czoła? Jest to metoda Jominy'ego. Polega ona na chłodzeniu wodą od czoła próbki austenityzowanej w temperaturze Ac₃ (30-50°C powyżej) w czasie 30 minut, a następnie badaniu twardości w różnej odległości od czoła próbki. Wynikiem próby jest wykres twardości HRC w funkcji odległości od czoła.

66. Na czym polega określenie hartowności metodą grzania (Grosmanna)? Była to w latach trzydziestych najbardziej rozpowszechniona metoda określania hartowności stali do ulepszania cieplnego. Polegała ona na hartowaniu w wodzie lub w oleju cylindrycznych próbek o różnych średnicach. Próbki te następnie przecinano i dokonywano pomiaru twardości w ich poprzecznym przekroju wzdłuż średnicy. Nanoszono wyniki na wykres, punkt środkowy osi odciętych odpowiadał osi próbki; na lewo i na prawo od tego punktu odmierzano odległości od osi próbki. Na osi rzędnych oznaczano odpowiadające określonym punktom przekroju twardości w skali Rockwella C. W ten sposób otrzymywano krzywe o kształcie podobnym do litery U obrazujące przebieg zmian twardości wzdłuż średnicy przekroju próbki. Za granicę strefy zahartowanej przyjęto strukturę zawierającą 50% martenzytu, gdyż stwierdzono, że tej właśnie strefie odpowiada najbardziej gwałtowny spadek twardości. Jest to tak zwana strefa półmartenzytyczna. Twardość odpowiadająca tej strefie nazywa się twardością krytyczną. Sposób oznaczenia głębokości zahartowania cylindrycznej próbki z przebiegu krzywych U polega na tym że na wykresie nanosi się wartość twardości krytycznej, co pozwala na ustalenie średnicy niezahartowanego rdzenia (Dr), o twardości mniejszej od twardości krytycznej. Jeśli twardość próbki w rdzeniu jest większa od twardości krytycznej uważa się, że próbka została zahartowana na wskroś. Ta metoda badania hartowności jest jednak kłopotliwa do przeprowadzania, a ponadto wyniki badania hartowności próbek o różnych średnicach są trudno porównywalene.

11

67. Na czym polega azotowanie jonowe? Odbywa się w atmosferze zjonizowanego azotu. Przyłożone napięcie wynosi 0,5-1,5kV, a ciśnienie gazu jest obniżone 10^-2-1 Pa. W wyniku zderzeń jonów azotu z powierzchnią obrabianego przedmiotu wydziela się ciepło, a obrabiany przedmiot nagrzewa się do temperatury azotowania. Zjawiska powierzchniowe w wyniku których powstaje określona struktura warstwy, można regulować przez zmianę napięcia, ciśnienia oraz składu chemicznego gazu.

68. Jakie prawa opisują dyfuzję węgla w stali? Prawa dyfuzji zostały sformułowane przez Ficka. Pierwsze mówi, że strumień dyfundujących atomów jest proporcjonalny do gradientu koncentracji dc/dx, a stała proporcjonalności D jest współczynnikiem dyfuzji. Drugie mówi, że szybkość dy­fuzji jest proporcjonalna do d²c/dx². Mamy dwa podstawowe mechaniz­my dyfuzji: międzywęzłowy (szybki proces przemieszczania atomów o małych średnicach) i wakacyjny (wymiana atomów z wakancjami, proces dość wolny).

70. Stale do nawęglania. Rodzaje i ich własności. Nawęglaniu poddaje się stale węglowe i stopowe o zawartości węgla od 0,05 - 0,25%. Stale węglowe charakteryzują się małą hartownością, stosunkowo niską granicą plastyczności i wytrzymałości na rozciąganie po hartowaniu i niskim odpuszczaniu. Stale stopowe, w których często występuje chrom (1-2%), a także Mn, Ni, Mo zwiększające hartowność i zapewniające wymagane właściwości wytrzymałościowe rdzenia, a także zmniejszające naprężenia hartownicze. Jednakże dodatki te obniżają temperaturę M_s, co wpływa na zwiększenie ilości austenitu szczątkowego i tym samym zmniejszenie twardości warstwy utwardzonej.

72. Na czym polega określenie hartowności metodą obliczeniową (Grosmanna)? Polega ona na liczbowym ujęciu (w formie współczynników) wpływu składu chemicznego stali i wielkości ziarna austenitu na hartowność stali. Przez współczynniki hartowności należy pomnożyć podstawową idealną średnicę krytyczną D_p (dla stopów Fe-C). Idealną średnicę krytyczną wylicza się mnożąc, średnicę D_p przez współczynniki hartowności poszczególnych pierwiastków.

73. Od czego zależy średnica krytyczna? Średnica krytyczna jest miarą przehartowalności. Jest to średnica pręta, w którym po zahartowaniu w ośrodku o danej intensywności chłodzenia uzyskuje się w rdzeniu strukturę z określonym minimalnym udziałem martenzytu, wyrażonym w procentach, np. D₈₀ lub D₅₀. Można zatem powiedzieć, że średnica krytyczna zależy od grubości warstwy o strukturze martenzytycznej, wytworzonej w procesie hartowania i odpuszczania

12

74. Jakie są zasady doboru temperatury i czasu grzania przy obróbce cieplnej? Dobór tych parametrów ma decydujący wpływ na jakość stali po obróbce cieplnej. Temperaturę grzania dobiera się w zależności od położenia punktów kryty­cznych, które dla stali węglowych można określić na podstawie wykresu równowagi Fe-Fe₃C. W stalach stopowych należy uwzględnić poprawkę na przesunięcie punktów krytycznych lub korzystać z norm. Dobór właściwego czasu grzania jest również bardzo ważny, gdyż od tego zależy wyrównanie temperatury na przekroju, ujednorodnienie austenitu, zajście przemiany, rozrost ziarna, utlenienie i odwęglenie oraz zużycie energii. Wpływ na dobór temperatury i czasu mają następujące czynniki: grubość elementu, jego kształt (zwłaszcza stosu­nek powierzchni do objętości), rodzaj ośrodka grzewczego (gazowy, solny, metalowy), równomierność nagrzewania, ale także współczynnik przewodnictwa cieplnego, który jest mniejszy w stalach stopowych niż węglowych

75. Jakie są właściwości i zastosowanie mosiądzów? Mosiądze o strukturze roztworu stałego a zawierają do 30% Zn. Roztwór taki cechu­je się dobrą plastycznością przy temperaturze pokojowej, a gorszą w zakresie 300-­700^oC i dlatego są przerabiane plastycznie na zimno. Twardość i wytrzymałość tych mosiądzów wzrastają ze zwiększaniem zawartości Zn. Po przekroczeniu 30% wydłużenie jednak maleje. W normie są ujęte mosiądze CuZn15 (M85) i CuZn30 (M70). Mosiądz M70, zwany łuskowym, cechuje się dużą plastycznością i jest stosowany do głębokiego tłoczenia, przede wszystkim na łuski. Można go odkształcać na zimno do 75%. Przy większym odkształceniu należy stosować wyża­rzanie rekrystalizujące przy temperaturze 500- 580°C. Mosiądze dwufazowe mają własności pośrednie. Ze wzrostem zawartości cynku zwiększa się ilość fazy β i mosiądz staje się bardziej twardy i wytrzymały, ale mniej plastyczny. Mosiądze o strukturze dwufazowej (>37% Zn) poddaje się zwykle przeróbce plastycznej na gorąco. Stosowane są na blachy, pasy, rury, pręty, kształtowniki i druty, a także taśmy oraz odkuwki, wyroby wytłaczane i śruby. Mosiądze dwufazowe wykazu­ją mniejszą odporność na korozję niż jednofazowe.

76. Jakie jest zastosowanie wykresu CTPi i jak on powstaje? Wykresy CTPi obrazują przebieg kinetycznych przemian austenitu w warunkach izotermicznych i pozwalają nam przewidywać własności oraz strukturę stali po obróbce cieplnej. Tworzymy go nanosząc czasy początku i końca przemian austenitu w różnych temperaturach na wykres zbiorczy.

13

77. Jakie są własności i zastosowanie miedzi? Miedź to metal krystalizujący w układzie regularnym ściennie centrowanym (typu A1) o temperaturze topnienia 1083°C i o gęstości większej od żelaza, wynoszącej 8,9 Mg/m³. Ma niski poziom właściwości wytrzymałościowych i dobre właściwości plastyczne. Właściwości mechaniczne: R_e60Mpa, wytrzymałość na rozciąganie R_m 230 MPa i twardość 30HB, wydłużenie A₁₀ 50% i przewężenie Z 90%. Umocnienie czystej miedzi może nastąpić tylko w wyniku zgniotu - po tym właściwości plastyczne ulegają pogorszeniu, wpływ na to mają także zanieczyszczenia innymi pierwiastkami, takimi jak antymon, arsen, bizmut, fosfor, ołów i tlen. W wyniku działania wilgotnego powietrza na powierzchni miedzi tworzy się ochronna warstwa patyny (zasadowy węglan miedzi). Miedź ma bardzo dobrą przewodność elektryczną i cieplną. W zależności od czystości stosowana jest w elektronice, na przewody elektrotechniczne, w przemyśle chemicznym i energetyce cieplnej (skraplacze, wymienniki cieplne, chłodnice, pokrycia dachów zabytkowych budowli, urządzenia pracujące w obniżonej temperaturze). Miedź jest często wykorzystywana jako dodatek stopowy do stali, staliw, żeliw itp., jednak najszersze zastosowanie znalazła miedź jako podstawowy składnik stopów technicznych.

78. Własności i zastosowanie brązów. Ze wzrostem zawartości cyny od 2% do 8% twardość rośnie od 60-100HB. Podobnie wzrasta granica plastyczności(100-160MPa) oraz wytrzymałość na rozciąganie (300-400MPa). Wzrasta także wydłużenie(z 50% do 70%). W wyniku zgniotu brązy silnie się umacniają (wzrasta granica plastyczności oraz wytrzymałość na rozciąganie i twardość maleje natomiast wydłużenie, przewężenie i udarność). W przypadku brązów odlewniczych nie możliwa jest obróbka plastyczna na zimno, ponieważ występuje tam twarda faza delta, która zwiększa ich kruchość. Zastosowanie: rurki i sprężyny monometryczne, membrany, sita, śruby, połączenia wtykowe, elementy przyrządów kontrolnych i pomiarowych, części dla przemysłu chemicznego i precyzyjnego, na panewki, napędy, łożyska, ślimacznice, pierścienie uszczelniające, części przemysłu okrętowego, chemicznego, papierniczego.

81. Wymień i opisz rodzaje wyżarzania. Wyżarzanie normalizujące powoduje rozdrobnienie ziarna przy przeminie ferryt+perlit w austenit. Chłodzenie odbywa się w spokojnym powietrzu, co zbliża strukturę stali do równowagowej. Wyżarzanie ujednoradniające zachodzi w wysokiej temperaturze (1000-1200^oC), w czasie kilkunastu godzin. Efektem jest duże ziarno i wyrównanie składu chemicznego. Wyżarzanie sferoidyzujące kilkugodzinne wyżarzanie w okolicy temperatury przemiany eutektoidalnej (727^oC), w efekcie otrzymujemy kuleczki cementytu w osnowie ferrytu, czyli tzw. sferoidyt. Stale mają małą twardość i dużą plastyczność. Wyżarzanie zmiękczające przebiega podobnie jak sferoidyzujące, ale stal zawiera nie w pełni sferoidyzowany cementyt w osnowie ferrytu, który powoduje uzyskanie odpowiednio małej twardości. Wyżarzanie odprężające prowadzi się w zakresie 400-650^oC w ciągu kilku godzin, po czym odlew powoli się studzi. Ma ono na celu usunięcie naprężeń powstałych w wyniku krzepnięcia odlewu, spawania, skrawania, odkształcenia plastycznego na zimno. Wyżarzanie przeciwpłatkowe polega na długotrwałym wygrzewaniu odkuwek w temperaturze 650^oC i wolnym studzeniu, w celu pozbycia się nadmiaru wodoru.

14

82. Jakie są własności i zastosowanie stopów miedzi? Stopy miedzi po stalach i stopach lekkich są najczęściej stosowanymi stopami technicznymi. Stopy o strukturze roztworu stałego posiadają dobre właściwości plastyczne, dzięki czemu mogą być obrabiane plastycznie na zimno. Stopy miedzi posiadają również dobrą lejność i odporność korozyjną. Stopy dwu- i wielofazowe są stosowane w stanie lanym. Zastosowanie: części zegarów, nity, nakrętki do szprych rowerowych, rury do chłodnic samochodowych, śruby z wygniatanym gwintem, obudowy, części trące w budowie silników i maszyn narażone na ścieranie, armaturę hydrauliczną i gazową, rurki i sprężyny monometryczne, membrany, sita, śruby, połączenia wtykowe, elementy przyrządów kontrolnych i pomiarowych, części dla przemysłu chemicznego i precyzyjnego, na panewki, napędy, łożyska, ślimacznice, pierścienie uszczelniające, części przemysłu okrętowego, chemicznego, papierniczego.

83. Jakie są własności i zastosowanie stopów aluminium? Własności: dobre własności odlewnicze, czyli dobra lejność, mały skurcz, dokładnie wypełniają formę, tworzą skoncentrowana jamę usadową i nie wykazują skłonności do pękania na gorąco; poziom właściwości wytrzymałościowych nie jest zbyt wysoki, tzn. wytrzymałość na rozciąganie 160-130 MPa, małe wydłużenie A₅= 0,2-4%, twardość 50-100 HB. Zastosowanie: na odlewy głowic silników spalinowych, części dla przemysłu maszynowego, motoryzacyjnego i lotniczego, na odlewy tłoków silników spalinowych, części o skomplikowanych kształtach, średnio obciążone części dla przemysłu elektrycznego i okrętowego np. armaturę, części silników, pomp, na odlewy silnie obciążonych silników spalinowych, a także w przemyśle chemicznym i spożywczym do wyrobu rur, blach, kształtowników, drutów, zbiorników spawanych na ciecze i gazy; w przemyśle okrętowym do budowy silników i innych obciążonych elementów, odkuwek matrycowych, drutów i nitów utwardzanych wydzieleniowo; oraz do wyrobu elementów codziennego użytku, sprzętu sportowego, elementów dekoracyjnych.

1 1. Co to jest zabieg cieplny i operacja obróbki cieplnej

2. Obróbka cieplna brązów aluminiowych.

3. Co to jest nawęglanie i jaki jest cel tej obróbki?

4. Jakie są kryteria hartowności?

5. Obróbka cieplna brązów ołowiowych.

6. Nawęglanie w ośrodkach stałych. Zalety i wady

7. Co to jest ulepszanie cieplne?

2 8. Obróbka cieplna brązów krzemowych.

9. Nawęglanie w ośrodkach ciekłych. Zalety i wady

10. Jakie zmiany strukturalne następują podczas odpuszczania stali

11. Obróbka cieplna brązów cynowych.

12. Nawęglanie w ośrodkach gazowych. Zalety i wady.

3 13. Na czym polega kruchość I i II rodzaju?

14. Obróbka cieplna mosiądzów

15. Nawęglanie jonowe. Zalety i wady

16. Jaki jest cel i jak się przeprowadza odpuszczanie stali?

17. Obróbka cieplna brązów berylowych.

18. Nawęglanie próżniowe. Zalety i wady

4 19. Jak pierwiastki stopowe wpływają na hartowność stali?

20. Obróbka cieplna stopów aluminium do obróbki plastycznej.

21. Nawęglanie fluidalne. Zalety i wady

22. Które pierwiastki stopowe zwiększają hartowność a które zmniejszają?

23. Obróbka cieplna odlewniczych stopów aluminium

24. Reakcja Boudouarda.

25. Wymień podstawowe przemiany fazowe zachodzące w stalach.

26. Zastosowanie brązów aluminiowych w przemyśle.

27. Co to jest potencjał węglowy atmosfery?

28. Jaki jest cel przegrzania stali o 30-50°C ponad linii Ac3 przy austenityzowaniu?

5 29. Zastosowanie brązów ołowiowych w przemyśle.

30. Co to jest punkt rosy i jak się go określa?

31. Na czym polega istota przemiany dyfuzyjnej austenitu

32. Zastosowanie brązów krzemowych w przemyśle.

33. Jaką obróbkę cieplną stosuje się po nawęglaniu?

34. Wymień i opisz rodzaje hartowania objętościowego.

6 35. Zastosowanie brązów cynowych w przemyśle.

36. Jakie atmosfery stosuje się przy nawęglaniu gazowym?

37. Co to jest i na czym polega hartowanie powierzchniowe?

38. Zastosowanie brązów w przemyśle

39. Na czym polega wyżarzanie izotermiczne i odprężające

40. Zastosowanie brązów berylowych w przemyśle.

41. Na czym polega azotonawęglanie?

7 41. Na czym polega azotonawęglanie?

42. Na czym polega wyżarzanie perlityzujące i sferoidyzujące

43. Zastosowanie mosiądzów w przemyśle.

44. Na czym polega wyżarzanie rekrystalizujące i zupełne.

45. Jakie są własności i zastosowanie stopów aluminium do obróbki plastycznej?

8 46. Co ta są wykresy CTPc i jak je tworzymy?

47. Jakie są własności i zastosowanie odlewniczych stopów aluminium?

48. Co to jest azotowanie i jaki jest cel tej przeróbki?

49. Co nazywamy przegrzewalnością stali?

50. Obróbka cieplna brązów.

9 52. Co to jest krytyczna prędkość chłodzenia?

54. Co to jest hartowność stali?

55. Jaką obróbkę cieplną stosuje się po nawęglaniu?

56. Jakie są stopy aluminium z miedzią do obróbki plastycznej?

57. Jak austenit szczątkowy wpływa na własności stali?

58. Jakie są stopy odlewnicze aluminium z miedzią i ich własności?

59. Hartowanie indukcyjne. Istota i cel.

10 60. Jakie ośrodki chłodzące stosuje się do hartowania stali

62. Hartowanie płomieniowe. Istota i cel.

64. Jak się określa hartowność w próbie hartowania od czoła?

66. Na czym polega określenie hartowności metodą grzania (Grosmanna)?

11 67. Na czym polega azotowanie jonowe?

68. Jakie prawa opisują dyfuzję węgla w stali?

70. Stale do nawęglania. Rodzaje i ich własności.

72. Na czym polega określenie hartowności metodą obliczeniową (Grosmanna)?

73. Od czego zależy średnica krytyczna?

12 74. Jakie są zasady doboru temperatury i czasu grzania przy obróbce cieplnej?

75. Jakie są właściwości i zastosowanie mosiądzów?

76. Jakie jest zastosowanie wykresu CTPi i jak on powstaje

13 77. Jakie są własności i zastosowanie miedzi?

78. Własności i zastosowanie brązów.

81. Wymień i opisz rodzaje wyżarzania.

82. Jakie są własności i zastosowanie stopów miedzi

83. Jakie są własności i zastosowanie stopów aluminium?

---