Kultura ludowa
- Materialna: budownictwo, rozmaite rzemiosła - wykonywanie przedmiotów z drewna, metalu, skóry, tkanin z przędzy roślinnej i zwierzęcej, haft, koronkarstwo, zdobnictwo (np. wycinanki), sztuki plastyczne (malarstwo, rzeźbiarstwo)
- Niematerialna: muzyka, przyśpiewki, tańce, legendy, gawędy, gadki, przysłowia
Ekspozycje na wolnym powietrzu
Skansen (szw.) - szaniec, bastion, fortyfikacje. Na miejscu fortyfikacji na wyspie Djurgarden pod Sztokholmem 100 lat temu dr Artur Hazelius założył pierwsze na świecie muzeum na wolnym powietrzu, gromadzące przeniesio- ne tam zabytki dawnej architektury drewnianej.
Walory kultury ludowej
Turystyka winna doprowadzić do poznania bogactwa kultury ludowej, jej różnorodności i wkładu w całokształt kultury narodowej
Główne grupy etniczne
-Pomorzanie
-Mazurzy: Mazurzy Pruscy i Północni, Kurpie, Łowiczanie
-Małopolanie: krakowscy i sandomierscy
-Górale
-Wielkopolanie
-Ślązacy
Pomorzanie
-Kaszubi 300 tys. osób
-Słowińcy, Borowiacy, Krajniacy, Sztumiacy, Warmiacy
Budownictwo ludowe: skansen we Wdzydzach Kiszewskich
Hafciarstwo, ceramika (Chmielno), pieśni, legendy, kuchnia
Kaszubi
- Kaszubi - zamieszkują północne obszary Polski, przede wszystkim Pomorze Zachodnie oraz Pomorze Gdańskie.
- Tereny te były przez nich zajmowane jeszcze na długo przed opanowaniem ich przez Krzyżaków w 1309 roku.
- Od tej pory Kaszubi byli aż do XVIII wieku poddawani silniej presji niemieckiej, natomiast od XVIII wieku również ciągłej germanizacji. Jednak zachowali oni swój własny język oraz poczucie wspólnoty i odrębności.
-Mimo długiej historii nie są na dzień dzisiejszy uznani za narodowość, a jedynie za autochtoniczną grupę ludności słowackiej.
-Ich język różni się jednak od języka słowackiego do tego stopnia, iż łatwiej zrozumieć nam naszych południowych sąsiadów aniżeli mowę Kaszubów
Mądrość ludowa wypracowała optymalne formy zabudowy mieszkalnej: chałupy, zwanej na Kaszubach: chëcz.
-Materiał na budowę chëczy wybierano tani dostępny : drewno, glina, słoma, trzcina, ale wykorzystywano do maksimum jego możliwości w zakresie izolacji termicznej, a konstrukcja zrębowa zapewniała potrzebną wytrzymałość mechaniczną
-Na północy popularne było budownictwo szachulcowe "w kratkę": bielone ściany z gliny osadzonej w ciemnych ramach konstrukcji z belek.
- Dopiero od połowy XIX wieku do budownictwa weszła cegła: stawiano dalej konstrukcję drewnianą, ale przestrzenie między belkami wypełniano cegłą, tworząc tzw. "pruski mur".
+Rzeźba ludowa - to przede wszystkim tradycyjne świątki i "bożomęki" czyli krzyże przydrożne, których wiele zachowało się w terenie. Ekspresję osiągają prostotą bryły, symetrią, rytmiką powtarzanego ornamentu. Prace artystów ludowych można zobaczyć i zakupić na jarmarkach regionalnych, w szczególności na sierpniowym Jarmarku Dominika-ńskim w Gdańsku.
+Ważną dziedziną wytwórczości ludowej na Kaszubach było garncarstwo. Obecna ceramika kaszubska nawiązuje do tradycji: jest gładka czarna, albo wielobarwna zdobiona motywami stylizowanych tulipanów, lilii wodnych, "różdżki bzu", rybiej łuski i "wianka kaszubskiego" uwitego z drobnych kwiatków przeplatanych wąskimi listkami. Najsłynniejszy warsztat garncarski o europejskiej sławie, znajduje się w Chmielnie koło Kartuz
Mazurzy
-Mazurzy Pruscy i Północni, Kurpie, Łowiczanie
-skanseny: mazurski Olsztynek, kurpiowski Nowogród, muzeum w Łowiczu
-Wsie z drewnianymi chatami, tkactwo (pasiaki, kilimy), ceramika (siwaki), wycinanki
Muzeum Rolnictwa im. ks. Krzysztofa Kluka
-Muzeum Rolnictwa im. ks. Krzysztofa Kluka powstało w 1962 r. z inicjatywy Towarzystwa Miłośników Ciechanowca pod organizacyjnym kierownictwem lekarza dr Pawła Olszewskiego i nauczyciela mgr Kazimierza Uszyńskiego.
-Muzeum znajduje się w zespole pałacowo-parkowym z połowy XIX wieku (dawna posiadłość rodziny Starzeńskich), odbudowanym ze zniszczeń wojennych w latach 1966-1969.
-Muzeum posiada osiem działów: Etnograficzny, Historyczno-Artystyczny, Budownictwa Wiejskiego-Skansen, Techniki Rolniczej, Historii Uprawy Roślin, Historii Chowu i Hodowli Zwierząt Gospodarskich, Tradycji Zielarskich i Muzeum Weterynarii
-Patronat merytoryczny nad Muzeum, na podstawie umowy porozumienia sprawuje Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie. Muzeum współpracuje z Uniwersytetem Warszawskim oraz z wieloma placówkami naukowymi i muzealnymi w kraju np. Zamkiem Królewskim w Warszawie, Muzeum Techniki w Warszawie, z muzeami w Łomży i Białymstoku.
-Zbiory Muzeum liczą ponad 27 000 eksponatów (w tym ponad 300 maszyn i narzędzi rolniczych), które prezentowane są zwiedzającym w 39 ekspozycjach stałych. W Skansenie Mazowiecko-Podlaskim zgromadzono 44 zabytkowe obiekty architektury drewnianej ( XVIII - pocz. XX w.), które ulokowano w trzech zespołach, z pełnym wyposażeniem wnętrz. Muzeum posiada punkty filialne w Drewnowie ( wiatrak z zagrodą młynarza) i Dąbrowie Łazy (wiatrak).
-W parku krajobrazowym rośnie ponad 100 gatunków drzew i krzewów - w tym 19 pomników przyrody.
-Pawilon wystawowy - ekspozycja „Początki mechanizacji rolnictwa"
-Wystawa w pawilonie wystawowym Działu Techniki Rolniczej mieści się na powierzchni 450m2. Zorganizowano ją w drugiej połowie lat 70-tych XX jako pierwszą wystawę stałą Działu. W ekspozycji zachowano podział według norm maszynoznawstwa i kolejności robót rolniczych. Biorąc to pod uwagę podzielono wystawę na następujące działy tematyczne:
-Maszyny i narzędzia do uprawy roli i łąk
-Maszyny do wysiewu roślin uprawnych i nawozów
-Maszyny do zbioru płodów rolnych
-Maszyny młócące
-Maszyny czyszczące i sortujące nasiona
-Maszyny do przygotowywania pasz dla inwentarza żywego
-Maszyny napędowe
-Maszyny napędowe w gospodarstwie wiejskim
-Elektryczne maszyny pomocnicze
-Obecnie na wystawie prezentowanych jest ok. 110 maszyn i narzędzi rolniczych. Wśród nich na szczególną uwagę zasługują:
-zestaw bron i pługów z XIX i początku XX w.,
-kolekcja maszyn omłotowych; w tym akcent regionalny stanowią wyroby firm Bachurzewskich z Ciechanowca, Orłowskiego z Łomży i Wieczorka z Białegostoku,
-kolekcja silników spalinowych; w tym XIX-wieczne silniki firm Perkun oraz Machczyński z Warszawy,
-zestaw bardzo interesujących starych ciągników rolniczych; m. in. jedne z pierwszych ciągówek produkowanych na początku lat 20-tych XX w. przez niemiecką firmę "Heinrich Lanz" oraz ciągnik URSUS C-45, który zapoczątkował produkcję ciągników w powojennej Polsce.
-IMPREZY STAŁE
-Niedziela Palmowa
-Jarmark św. Wojciecha
-Zajazd Wysokomazowiecki - Szlachty historia na żywo
-Podlaskie Święto Chleba
-Wykopki pod Wiatrakiem
-Konkurs Gry Na Instrumentach Ludowych Pasterskich im. Kazimierza Uszyńskiego
-DOJAZD
z Warszawy - (trasą do Białowieży) - przez Radzymin - Wyszków - Brok - Małkinię - Zuzelę - Nur
z Olsztyna - przez Łomżę - Zambrów - Czyżew
z Lublina - przez Międzyrzec Podlaski - Łosice - Siemiatycze
z Białegostoku - przez Sokoły - Wysokie Mazowieckie
z Białowieży - przez Hajnówkę - Bielsk Podlaski - Brańsk
Skansen Kurpiowski im. Adama Chętnika w Nowogrodzie
-CHAŁUPA ZE WSI ŁYSE
-DWÓR ZE WSI BRZÓZKI
-PLAC BARTNY
-SPICHLERZ ZE WSI CIĘĆK
-ZAGRODY Z MYSZYŃCA i KADZIDŁA
-STUDNIA Z ŻURAWIEM
-MŁYN WODNY ZE WSI DOBRYLAS
SKANSEN WSI ŁOWICKIEJ W MAURZYCACH
-W odległości 7 km. na zachód od Łowicza (dojazd szosą Poznań-Warszawa, około 8 minut jazdy samochodem), zlokalizowany jest skansen, którego celem jest ukazanie zmian zachodzących na wsi łowickiej.
-Na ponad 17 hektarach gromadzone są obiekty w układzie zagrodowym, ukazujące wieś w układzie rozproszonym, tzw. owalnicę i późniejszą z drugiej połowy XIX wieku o zabudowie jednostronnej tzw. ulicówkę, jako charakterystyczne typy urbanistyczne wsi na terenach dawanego Księstwa Łowickiego.
-Budynki mieszkalne i gospodarcze wyposażone są w sprzęt i narzędzia, ukazujące rozwój form gospodarowania na wsi.
MUZEUM WSI MAZOWIECKIEJ W SIERPCU
-Zwiedzanie Skansenu - 11 zagród z ekspozycjami wnętrz chałup i budynków gospodarczych.
-Pokazy rzemiosła i rękodzieła:
kowalstwo, wyrób mat słomianych,
haft na płótnie i na tiulu, wyrób pisanek i wycinanek, pieczywo obrzędowe, obróbka bursztynu, prezentacje rzeźby, pieczenie chleba, wyrób i degustacja masła.
-Bezpośredni kontakt ze zwierzętami hodowanymi na wsi: gęsi, perliczki, króliki, owce, kozy.
-Przejażdżki bryczką, wozem, jazda w siodle
MUZEUM WSI MAZOWIECKIEJ W SIERPCU
-Muzeum Wsi Mazowieckiej w Sierpcu zajmuje się gromadzeniem i ochroną zabytków kultury ludowej.
-Rejon badań prowadzonych przez Muzeum Wsi Mazowieckiej obejmuje swym zasięgiem przede wszystkim teren Mazowsza północno-zachodniego, zwanego również Mazowszem Starym, w skład którego wchodzą ziemie: Mazowsza Płockiego, Mazowsza Ciechanowskiego i Zawkrza.
Muzeum Wsi Mazowieckiej w Sierpcu
-Muzeum Wsi Mazowieckiej w Sierpcu to usytuowany poza miastem skansen (park etnograficzny) oraz znajdujący się w centrum miasta XIX-wieczny ratusz. Skansen zajmuje powierzchnię 60,5 ha pięknie położonego terenu nad rzeką Sierpienicą tuż przy jej ujściu do Skrwy.
- Na terenie parku zgromadzono ponad 80 obiektów architektury drewnianej z regionu Mazowsza Północno-Zachodniego.
- Ponadto zrekonstruowano dwór murowany; odtworzono budynki przydworskie, wyremontowano murowany budynek młyna wodnego. W skład ekspozycji wchodzi: 11 zagród chłopskich (budynki mieszkalne, stodoły, obory, spichlerza, chlewy), karczma, kuźnia, olejarnia, wiatrak, kaplica
-Na terenie skansenu realizowane były zdjęcia do wielu programów edukacyjnych, krajoznawczych, rozrywkowych a także filmów, z których najbardziej znane to: „Szwadron”, „Ogniem i mieczem”, „Pan Tadeusz”,
Małopolanie
-Krakowscy (w tym Krakowiacy)
-Sandomierscy
-Kieleccy
-Lubelscy
Małopolska - kraina historyczna Polski, obejmująca południowo-wschodnią część kraju, w górnym i częściowo środkowym dorzeczu Wisły. Stolicą regionu jest Stołeczne Królewskie Miasto Kraków.
Nazwa Małopolska (łac. Polonia Minor - Mniejsza Polska) powstała w XIII wieku jako nie tyle mniejsza, co młodsza część państwa, w przeciwieństwie do Wielkopolski. Powstała w 1138 roku na mocy statutu sukcesyjnego Bolesława Krzywoustego który podzielił kraj między swych synów. Małopolska składa się głównie z następujących ziem historycznych: krakowskiej, sandomierskiej i lubelskiej, oraz z szeregu pomniejszych ziem (np. radomskiej, kieleckiej).
I Rzeczpospolita
-W czasach I Rzeczypospolitej za Małopolskę powszechnie uważano tereny ówczesnych województw krakowskiego, sandomierskiego i lubelskiego, co miało swoje źródło w kształtowaniu się krain historycznych za czasów Piastów i Jagiellonów. Tak była ona rozumiana wśród ówczesnej ludności Polski.
-Ponadto utworzona została, jako jednostka administracyjna, prowincja Małopolska, która obejmowała również Podlasie, Ruś Czerwoną, Podole, Wołyń, Ukrainę. Nie należy jej jednak mylić z właściwą Małopolską.
II Rzeczpospolita
-W okresie od 1918-1944 jako Małopolskę rozumiano województwo krakowskie (Małopolska Zachodnia), oraz województwo lwowskie, województwo tarnopolskie i województwo stanisław-owskie (Małopolska Wschodnia). Województwa kieleckie i lubelskie pozostały więc poza obrębem tak rozumianej Małopolski.
III Rzeczpospolita
-We współczesnej polskiej tożsamości społecznej, do Małopolski najczęściej zaliczane są obszary obecnego województwa małopolskiego i względnie podkarpackiego (pomimo, że większość jego terytorium leży w obrębie Rusi Czerwonej, w tym sam Rzeszów).
-Niemniej jednak zwraca się również uwagę na małopolskie korzenie terenów województwa świętokrzyskiego, oraz okolic Lublina, Radomia, Częstochowy i Żywca razem ze wschodnią częścią Bielska-Białej.
Muzeum Wsi Kieleckiej - Skansen w Tokarni
-W Tokarni znajduje się Park Etnograficzny gdzie można przenieść się w dawne czasy i poczuć klimat minionych dni. W skansenie znajduje się około 30 starych wiejskich budynków mieszkalnych i gospodarczych, drewniany kościół, drewniany dwór, wiatrak a także ekspozycję obrazów i rzeźb.
Domy i inne budynki rozmieszczone są na pagórkowatym terenie i skupione na wzór dawnych wiosek. We wnętrzach można podziwiać oryginalne meble i całe wyposażenie domostw. Skansen w Tokarni jest „perłą” Świętokrzyskiego
-W Skansenie w Tokarni od 2006 roku cyklicznie raz w roku odbywa się Świętokrzyski Jarmark Agroturystyczny.
Świętokrzyskie atrakcje turystyczne
-Jaskinia Raj - najładniejsza jaskinia w Polsce
-Zamek w Chęcinach - zamek królewski górujący nad Chęcinami
-Skansen w Tokarni - miejsce, gdzie zatrzymał się czas ...
-Oblęgorek - Muzeum Henryka Sienkiewicza w Oblęgorku
-Dąb Bartek - największe drzewo w Polsce
-Krzyżtopór - ruiny zamku w miejscowości Ujazd
-Święty Krzyż - drugi co do wielkości szczyt w Górach Świętokrzyskich
-Łysica - najwyższy szczyt Gór Świętokrzyskich
-Świętokrzyski Park Narodowy - miejsce, w którym można podziwiać naturalny ekosystem.
-Nagłowice - Muzeum - Dworek Mikołaja Reja w Nagłowicach
Strój ludowy kielecki
-Na historyczny strój kielecki mężczyzny składa się czarna lub granatowa sukmana oraz czapka tzw. wścielklica nazywana także "czapka rozłupaną".
- Młodsi mężczyźni nosili "maciejówki. Spodnie (portki) szyto z lnianego płótna, farbowanego na granatowo. Z podobnego materiału szyto koszule, które odświętnie zdobione były haftem krzyżykowym w kolorach: niebieskim, czerwonym i czarnym. Strój uzupełniała czarna lniana kamizelka.
- Znacznie barwniej prezentował sie strój kobiecy. Młode dziewczyny stroiły się w spódnicę, koszulę gorset i dwie chustki. Swoja zamożność kobiety podkreślały liczbą spódnic zakładanych na siebie w taki sposób, aby każda z nich była widoczna.
- Tradycyjnymi kolorami stroju kobiecego były początkowo czarny, czerwony i granatowy, wzbogacone z czasem barwami: zielenią, błękitem i żółcieniem.
- Zmianom kolorystycznym najdłużej opierała się zapaska naramienna, która tradycyjnie miała czarne i czerwone paski.
Strój ludowy świętokrzyski
-Strój męski - brązowa sukmana z odwiniętą lewą klapą. Na głowie czapka rogata granatowa (rogatywka) z otokiem z barankowego czarnego futerka. Obuwie skórzane, szyte po bokach, na wysokim obcasie lub rosyjskie wojskowe, kupowane od żołnierzy.
-Strój kobiecy - gorset z krótką baskinką, zdobione krzyżującymi się kolorowymi tasiemkami.Na głowie noszono chustki, mężatki czepki. Pończochy (głównie białe) noszono rzadko, a najczęściej tylko do ślubu i na pogrzeb, innym elementem stroju kobiet był gorset zdobiony na plecach i przedzie haftem, naszyciem
z kolorowych tasiemek, względnie koralików.
-Na przełomie XIX i XX wieku rozpoczął się proces zanikania świętokrzyskiego stroju ludowego. Najwcześniej, bo po I wojnie światowej, przestał istnieć strój męski, natomiast kobiecy zanikał na dużą skalę w okresie międzywojennym.
Muzeum Wsi Lubelskiej
-Muzeum Wsi Lubelskiej obejmuje swoim zasięgiem działania w przybliżeniu obszar dawnego województwa lubelskiego (w granicach sprzed reformy podziału administracyjnego Polski w 1975 r.).
- Zawiera on w całości lub części takie krainy geograficzne jak: Wyżyna Lubelska, Roztocze, Polesie Lubelskie, Podlasie, Mazowsze i Kotlina Sandomierska, które są wyraźnie zróżnicowane pod względem fizjograficznym i etnograficznym.
- Dlatego też ekspozycja skansenowska MWL została podzielona na siedem sektorów - Wyżyny Lubelskiej, Roztocza, Powiśla, Podlasia, Nadbuża oraz sektor dworski i miasteczkowy.
-Muzeum Wsi Lubelskiej obok ekspozycji stałych organizuje wystawy czasowe, imprezy nawiązujące do roku gospodarsko-obrzędowego na wsi, imprezy patriotyczne, pokazy zanikających rzemiosł, zajęcia edukacyjne i inne imprezy kulturalne.
Imprezy folklorystyczne
-Imprezy folklorystyczne w skansenach np. w Muzeum Wsi Lubelskiej w Lublinie: pokazy pracy garncarzy, wypieku chleba, młócki, konsumpcja potraw regionalnych np. chleba ze smalcem
-Festiwale i przeglądy zespołów ludowych np. Kapel Ludowych w Kazimierzu Dolnym
Wyżyna Krakowsko-Częstochowska
-Dzięki korzystnej rzeźbie terenu tereny Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej były dobrym miejscem do budowy warowni obronnych.
-Wybudowano tu wiele zamków, które tworzą tzw. "Szlak Orlich Gniazd". Jest tu dużo obiektów do zwiedzania. Znajdują się tu tereny wspinaczki skałkowej czy trasy dla quadów.
Ze względu na piękno krajobrazu Wyżyna należy do najatrakcyjniejszych regionów turystycznych w Polsce.
-Jura jest stolicą wspinaczkową Polski. Znajduje się tu wiele ścianek oficjalnie do tego przeznaczonych oznaczonych co do stopnia trudności. Dla plażowiczów też coś się znajdzie.
-Jest tutaj Jezioro Porajskie. Ostatnio zbudowano wyciągi narciarskie
Częstochowa
-Jasna Góra - warowny klasztor paulinów (Wielki Refektarza, Biblioteka i skarbiec)
-Bazylika i kaplica Najświętszej Marii Panny z cudownym obrazem Matki Bożej - Czarnej Madonny
-Duchowa stolica Polski - 3. miejsce w Europie pod względem liczby pielgrzymów po Lourdes i Fatimie
-Ważny ośrodek krajoznawczy
-Ośrodek przemysłowy
-Muzeum Regionalne
-Stanowisko archeologiczne kultury łużyckiej
Szlak Orlich Gniazd
-Szlak Orlich Gniazd - czerwony znakowany szlak turystyczny opisany i utworzony przez Kazimierza Sosnowskiego na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej, długości 163 km.
-Swą poetycką nazwę zawdzięcza ruinom dawnych zamków nazywanych Orlimi Gniazdami ze względu na swe usytuowanie na płaszczyznach wysokich skał dochodzących do 20-30 m wysokości.
-Szlak Orlich Gniazd widnieje pod numerem pierwszym w ogólnopolskim rejestrze znakowanych szlaków pieszych. Ta pozycja wynika z ukształtowania terenu, obecności licznych ostańców skalnych i jaskiń oraz licznych zabytków. Na szlaku jest 25 Orlich Gniazd.
Kościół w Krzęcinie
-Kościół parafialny pw. Narodzenia Najświętszej Marii Panny z II. poł. XVI w.; konstrukcji zrębowej, oszalowany i pokryty gontem; wyposażenie gł. z II. poł. XVIII w. Korpus budowli składa się z dwóch części: jednonawowej z 1589 r. i trójnawowej z 1887 r. Wąskie prezbiterium zamknięte jest trójbocznie. Wieże konstrukcji słupowo-ramowej mają nadwieszone, otwarte izbice z przeźroczami ujętymi w ozdobne, ciesielskie obramienia. Wieńczą je wysmukłe, ostrosłupowe hełmy. Wnętrze kościoła nakryte jest stropami płaskimi. Detale ciesielskie czyli otwór w ścianie tęczowej i portal wejścia do zakrystii wykonane zostały w 1589 r. Wyposażenie kościoła czyli ołtarze, ambona, konfesjonały są późnobarokowe i pochodzą z 2. połowy XVIII w. W ołtarzu głównym znajduje się obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem.
Kaplica w Ojcowie
-Kaplica pw. św. Józefa Robotnika (Kaplica Na Wodzie) z 1901 r.; na planie krzyża, oszalowana, posadowiona na filarach zamocowanych na dnie Prądnika; wnętrze: ołtarze w kształcie szczytów chat chłopskich. Kaplica przebudowana została na obiekt sakralny w 1901 r. z dawnych łazienek zdrojowych z 1894 r. Według tradycji, usytuowanie kaplicy nad Prądnikiem związane było z zarządzeniem cara Mikołaja II, który zabronił budowania obiektów sakralnych na ziemi ojcowskiej, wobec czego kaplicę wzniesiono "na wodzie”. Kaplica jest eklektyczna z elementami zdobniczymi charakterystycznymi dla tzw. stylu szwajcarsko-ojcowskiego i stylu zakopiańskiego.
Kościół w Dłużcu
Kościół parafialny pw. Świętych Mikołaja i Wawrzyńca z II. poł. XVIII w.; jednonawowy, konstrukcji zrębowej;we wnętrzu cenne zabytki z XV-XVIII w. Nawa, prezbiterium i zakrystia nakryte są oddzielnymi, wielopołaciowymi dachami. W dachu nad nawą umieszczona jest barokowa wieżyczka na sygnaturkę z latarnią. Wieża nakryta jest dachem namiotowym. Zwrócić warto uwagę na zdobione bogatą dekorację snycerską manierystycznych ołtarzy z XVI/XVII w. Najcenniejszy jest ołtarz w formie tryptyku z posągiem Najświętszej Panny Marii z 4. ćwierci XV w. Na skrzydłach tryptyku znajdują się późnogotyckie obrazy świętych namalowane w 1. ćwierci XVI w. W ołtarzu umieszczone są też płasko rzeźbione medaliony z popiersiami Chrystusa, Matki Boskiej i świętych z XVII w.
Okolice Sandomierza
Góry Pieprzowe
-Góry Pieprzowe ok. 199 m n.p.m. - nazwę tę nosi około trzykilometrowy odcinek krawędzi Wyżyny Sandomierskiej pomiędzy wsiami Kamień Nowy i Kamień Plebański. Pod względem budowy geologicznej Góry Pieprzowe stanowią wschodnia, krańcową partię Gór Świętokrzyskich
-Osobliwością gór są skupiska dzikiej, róży występującej w 15 gatunkach, stanowiące unikalne w skali europejskiej naturalne rosarium. Można tu często spotkać krzewy berberysu, jałowca, głogu, tarniny, dzikiej gruszy.
Okolice Sandomierza
Baranów Sandomierski
-W Baranowie Sandomierskim znajduje się jeden z najcenniejszych zabytków Polski, renesansowy pałac, wzniesiony na miejscu pierwotnego zamku z 1135 roku. U schyłku siedemnastego wieku przebudowę skrzydła zachodniego dokonuje prawdopodobnie architekt Tylman z Gameren (twórca m.in. pałacu Krasińskich i kościoła Sakramentek w Warszawie). Pałac kolejno przechodził w ręce Sanguszków, Małachowskich, Potockich, Krasickich i wreszcie Dolańskich.
Okolice Sandomierza Zamek “Krzyżtopór”
-Zamek “Krzyżtopór” — Obronna rezydencja Krzysztofa Ossolińskiego wojewody sandomierskiego, zbudowana została w pierwszej połowie siedemnastego wieku. Około 1627 roku wzniesiono fortyfikacje bastionowe, a w latach 1631-44 pałac w obrębie obwarowań. Za twórcę zamku uchodzi włoski budowniczy Wawrzyniec Senes
-W architektonicznej dekoracji bramy zwracają uwagę dwie ogromne płaskorzeźby kamienne, przedstawiające herbowy Topór Ossolińskich i Krzyż — emblematy te stanowią swoisty rebus, z którego powstała nazwa zamku ”Krzyż-topór”.
Okolice Sandomierza
Opatów
-Opatów - wzmiankowany już w 1189 roku. Początkowo zapewne własność klasztoru benedyktynów, później do 1232 roku zapewne cystersów. W Opatowie krzyżowały się drogi z Wielkopolski i Pomorza na Ruś i z Krakowa na Litwę
-Miasto przechodzi kolejno na własność tarnowskich, Ostrorogów, Radziwiłłów, Wiśniowieckich, Sanguszków, Lubomirskich i Potockich
-Na lewym brzegu Opatówki, w Starym Opatowie, wśród drzew stoi kościół Bernardynów. Kościół pierwotny wzniesiony w dwunastym wieku. W 1451 objęty przez bernardynów. Wówczas to wzniesiono nowy kościół oraz klasztor — fundowane przez Jana Tarłę. Kościół przebudowano gruntownie w latach 1751-65, co nadało mu charakter późnobarokowy.
Gospodarstwa agroturystyczne w Sandomierzu
Gospodarstwo Agroturystyczne "Dzika Róża" w Górach Pieprzowych
Gospodarstwo Agroturystyczne Małgorzata Sypniewska okolice Sandomierza
Jabłuszko sandomierskie
-Produkcja wina oparta jest na owocach (jabłkach) z okolicznych sadów tak zresztą licznych w zagłębiu rolniczym jakim jest Kotlina Sandomierska
-Wino jak nakazuje zwyczaj pijemy pod zwykłą bułkę lub solone paluszki, wedle tradycji z tzw. "gwinta" lub dla wybrednych w plastikowym kubeczku
Przyroda
Małopolska jest najbardziej chronionym obszarem na terenie Polski, znajdują się tu liczne parki narodowe oraz krajobrazowe. Miesci się tu kilka Światowych Rezerwatów Biosfery UNESCO ((Man and Biosphere - MAB), : Tatrzański, "Babia Góra", również zachodni skrawek "Polesia Zachodniego", a także liczne rezerwaty florystyczne, leśne, krajobrazowe oraz przyrody nieożywionej.
Parki narodowe
-Babiogórski Park Narodowy pow. 3485 ha
-Gorczański Park Narodowy pow. 7556 ha
-Magurski Park Narodowy pow. 19558 ha
-Ojcowski Park Narodowy pow. 2146 ha
-Pieniński Park Narodowy pow. 2467 ha
-Tatrzański Park Narodowy pow. 21416 ha
-Świętokrzyski Park Narodowy pow. 7626 ha
-(Jurajski Park Narodowy - projektowany)
Górale.
-Zasiedlili oni obszary górskie (Karpaty) już w okresie od XIV do XVIII wieku.
- Przed wojną górale stanowili stosunkowo niejednolitą grupę etniczną, w skład której wchodziła zarówno ludność pochodzenia ruskiego jak i polskiego.
- Pierwsza grupa zamieszkiwała obszary Bieszczad, a także pewne fragmenty Beskidów.
-Górale polscy natomiast zajmowali pozostałe obszary Beskidów oraz całe Podhale wraz z Tatrami.
-Generalnie rzecz ujmując grupa etniczna górali powstała poprzez zmieszanie się ludności polskiej i ruskiej z przybyłymi w XV wieku pasterzami wołoskimi, którzy przywędrowali na ziemie polskie poruszając się wzdłuż łuku Karpat.
-Górale - drewniane budownictwo, rzeźba, stroje, obrzędy, gwara, rękodzieło, wypas owiec, serowarstwo (oscypki, żętyca, bunc), wyroby ze skóry, z wełny
Kultura ludowa w Karpatach
-Górali śląskich w Beskidzie Śląskim - koronkarstwo: Istebna, Koniaków
-Górali żywieckich w Beskidzie Żywieckim- np. Zawoja
-Skalnego Podhala - ciesielka, stroje, muzyka, pasterstwo
-Górali pienińskich - spływ Dunajcem
-Orawska - skansen w Zubrzycy Górnej pod Babią Górą
-Spiska - zagroda Sołtysów w Jurgowie
-Górali sądeckich, Lachów w Beskidzie Małym i Pogórzan - skansen w Nowym Sączu
-Łemków w Beskidzie Niskim, pozostałości kultury materialnej Łemków i Bojków w Bieszczadach - skansen w Sanoku, cerkwie
Etnografowie dzielą górali mieszkających w obrębie granic Polski na następujące grupy etnograficzne:
+Górali polskich:
-górale śląscy (górale wiślańscy i górale jabłonkowscy),
-górale małopolscy (górale żywieccy, górale babiogórscy, górale spiscy, górale pienińscy, górale sądeccy (Lachy) oraz górale podhalańscy),
+Górali ruskich (ukraińskich):
-Łemkowie (Beskid Niski, Bieszczady wschodnia część Beskidu Sądeckiego),
-Bojkowie (Bieszczady),
-Pogórzanie Wschodni (pogórze przemyskie),
-Pogórzanie Zachodni (pogórze dynowskie),
-Dolinianie (okolice Sanoka),
-Rusini Szlachtowscy (4 wsie w okolicy Szczawnicy).
-Górale posiadają własną, bogatą w tradycje kulturę oraz posługują się charakterystyczną mową - gwarą. Cechują się dodatkowo specyficznym strojem. Górale zajmowali i wciąż zajmują się głównie wypasem owiec i bydła mlecznego na halach oraz wyrobem serów z mleka owczego i krowiego. Głównymi przysmakami z sera, które związany są z góralami to:
-żętyca,
-oscypki (surowe oraz wędzone),
-bundz.
+Oscypek - wyrabiany od wieków ręcznie w pasterskim szałasie na hali podczas letniego wypasu owiec - jest jedynym oryginalnym polskim serem. Robi się go z masy serowej powstałej po podpuszczeniu sera owczego, czyli bundzu. Dojrzały bundz służy natomiast do produkcji bryndzy - mazistego, solonego serka, znanego w całych Karpatach, nie tylko polskich.
Tradycje zbiorowego wypasu owiec na górskich halach oraz przetwarzania ich mleka na miejscu w szałasie przynieśli w Tatry Wołosi, lud pasterski pochodzenia rumuńskiego
Górale.
-Ponieważ góry nie należą do środowisk, w których łatwo się żyje, dlatego też górale często różnią się od mieszkańców terenów nizinnych większą wytrzy-małością fizyczną oraz bardziej rosłą budową ciała.
-Ponadto posiadają własną mentalność, która objawia się w niezwykłej pracowitości, niespotykanym nigdzie indziej poczuciu humoru, zamiłowania do zabaw i pieśni, wyjątkowej gościn-ności oraz dużej zawziętości
Domy stawiano tak, by miały wyjście na południe, z lekkim odchyleniem na wschód. Przed zi wiatrami i utratą ciepła domostwo zabezpieczały małe okna i drzwi. Spadziste (żeby nie zalegał na nich śnieg) dachy góralskich chałup kryto gontem, ale zdarzała się też kombinacja słomy i desek, choć były to konstrukcje słabe i nie spełniały swojej roli w zderzeniu z niedogodnościami pogodowymi.
Tradycja góralskich domów przenosi się także na małą architekturę. Obok eleganckich domów stawia się nie mniej eleganckie psie budy, które przypominają miniaturo-we, tradycyjne chaty
Tradycje flisackie
-Tratwami Spławiano drewno i towar aż do Gdańska
-W Pieninach spław drewna ograniczono po powstaniu Pienińskiego Parku Narodowego
-budowa zapór w Rożnowie i Czchowie uniemożliwiała całkowicie spław
-Za to powstałą wielka atrakcja turystyczna - spływ na tratwach przełomem Dunajca
Skansen w Nowym Sączu
-Działalnością obejmuje obszar historycznej Sądecczyzny, którą zamieszkiwały 4 grupy etnograficzne, stąd 4 sektory skansenu:
-Lachów Sądeckich,
-Górali z okolic Łącka i Kamienicy,
-Pogórzan
-Łemków Zachodnich. (greko-katolików)
Bieszczady
-Bieszczady tworzą długie, równolegle biegnące grzbiety, porozdzielane szerokimi obniżeniami. Najwyższe jest pasmo Tarnicy (1346 m n.p.m.). Główne grzbiety są zajęte przez rozległe hale, zwane połoninami. Stanowią one w zimie dogodne tereny narciarskie.
- Bogaty jest świat zwierzęcy (m.in. żubry, rysie, jelenie karpackie, wilki). W 1971 r. założono Bieszczadzki Park Narodowy.
-Na przedgórzu Bieszczad utworzono w 1968 r. Jezioro Solińskie (22,2 km2), a także Jezioro Myczkowskie.
-Główne miejscowości turystyczne to; Ustrzyki Górne, Ustrzyki Dolne, Polańczyk, Solina, Myczkowce, a na skraju subregionu Lesko i Sanok.
Grupy etnograficzne
-Tereny Podkarpacia, Beskidu Niskiego i Bieszczadów zamieszkuje pięć zasadniczych grup etnograficznych: Pogórzan zachodnich i wschodnich, Łemków, Dolinian i Bojków.
-Bojkowie zajmowali obszary Bieszczadów i Podgórza Bieszczadzkiego po Ustrzyki Dolne,
-Dolinianie z kolei zamieszkiwali tereny wokół Sanoka oraz na wschód i północ od Leska.
- Pogórzanie zamieszkiwali całe Podkarpacie od rzeki Biała na zachodzie po San na wysokości Brzozowa na wschodzie. Dzielą się oni na dwie części, dwie podgrupy. Pogórzanie zachodni zajmowali okolice Gorlic, Biecza, Jasła i tereny na południe od Strzyżowa, zaś Pogórzanie wschodni okolice Krosna i Brzozowa. Podziału tego dokonano w oparciu o pewne różnice w budownictwie i strojach.
- Ostatnią grupą etnograficzną na tym terenie byli Łemkowie zwani także Rusnakami lub Rusinami. Nazwa Łemkowie wzięła się od często używanego przez nich słowa "łem" czyli "tylko". Osiedlili się oni na terenie Beskidu Niskiego od Krynicy i górnego biegu rzeki Biała (Łemkowie zachodni) do górnej Jasiołki (Łemkowie środkowi) i do rzeki Osławy (Łemkowie wschodni).
Łemkowie
-Pochodzenie Łemków jest obecnie nadal przedmiotem sporów w środowiskach naukowych. Istnieją trzy koncepcje.
1.Pierwsza mówi, iż Łemkowie pochodzą od kolonizatorów wołoskich, którzy z obszarów Rumunii wędrowali ku północy i zachodowi. Dotarli na dzisiejsze tereny Bieszczad, Beskidu Niskiego, Beskidu Sądeckiego, i tam pozostali. Im dłużej przebywali na tych terenach tym bardziej ulegali spolszczeniu. Migracja ta dokonywała się miedzy XIV a XVI wiekiem.
2.Druga mówi o tym, że tereny obecnie zamieszkiwane przez Łemków, dawniej zamieszkane były przez plemię Chorwatów (Białochorwatów). Białochorwaci nazywali siebie Ruinami.
3.Trzecia hipoteza wyraża pogląd, że Łemkowie pochodzą od pasterzy trackich, którzy prowadzili nomadyczny tryb życia.
Natomiast naukowcy ukraińscy przedstawiają jeszcze swoją teorię, w której zawarli pogląd, iż ludność łemkowska stanowi pozostałość ludności z czasów panowania Rusi Kijowskiej na ziemiach dzisiejszej łemkowszczyzny północnej!!!
Łemkowie
-Terytorium uznawane przez Łemków jako ich lokalna ojczyzna, zwana też Łemkowyną, sięga na zachód do Pienin (wsie Szlachtowa, Jaworki, Biała Woda, Czarna Woda), zaś na wschodzie do ujścia Osławy do Sanu. Przed II wojną światową Łemkowie w Polsce stanowili zwartą populację w ponad 300 miejscowościach
-Podstawą gospodarki było rolnictwo i hodowla. Powszechne było tutaj również liczne rzemiosła uprawiane masowo przez całe wsie, oparte na miejscowych surowcach naturalnych, głównie kamieniu i drewnie.
-Po II wojnie światowej - postanowiono mniejszość łemkowską zlikwidować, dokonując w pierwszym etapie - w porozumieniu z władzami radzieckimi - przesiedlenia na Ukrainę (1945-1946). Na wiosnę zaś 1947 roku tych co jeszcze pozostali (ok. 40 tys.) deportowano na Ziemie Odzyskane rozpraszając ich tak, by nie zamieszkiwali w większym skupisku. Opornych osadzono w obozie Jaworzno (Akcja "Wisła").
Łemkowie
-Dziś Łemkowie są już zorganizowani. Działa Stowarzyszenie Łemków będące reprezentantem orientacji rusińskiej tj. uznającej Łemków za odrębną mniejszość narodową oraz Zjednoczenie Łemków identyfikujące Łemków z Ukraińcami.
-Reaktywowano też Stowarzyszenie "Ruska Bursa", mające cele kulturalno-oświatowe. Powstają nowe zespoły folklorystyczne, cyklicznie odbywają się imprezy kulturalne, rozwija się nauczanie języka łemkowskiego.
Skansen Kultury Łemkowskiej w Zyndranowej
-Skansen Kultury Łemkowskiej w Zyndranowej powstał w 1968 roku dzięki staraniom rdzennego mieszkańca Zyndranowej Teodora Gocza. Przez wiele lat muzeum funkcjonowało jako placówka prywatna, najpierw w formie Izby Pamiątek w domu opiekuna i pomysłodawcy, później jako skansen wydzielony na terenie wsi.
-Głównym obiektem skansenu jest chyża (хижа) Teodora Kukieły pochodząca z 1860 roku. Do kurnej chaty w 1901 roku dobudowano kuchnię oraz komin. Wnętrze chaty jest rekonstrukcją biura pisarza wiejskiego, z archiwaliami, książkami, listami i zdjęciami z terenu Łemkowszczyzny.
- W osobnym pomieszczeniu, tzw. komorze zgromadzono eksponaty sakralne: fragmenty żeliwnych krzyży, szaty liturgiczne, kopie ikon. Znajduje się tu również bogata kolekcja pisanek, zdobionych w tradycyjne łemkowskie wzory.
-Z narzędzi i przedmiotów gospodarczych można zobaczyć cepy, krosna, żarna.
Budownictwo drewniane sakralne
Część drewnianych budowli greckokatolickich i prawosławnych podpalono lub wysadzono w ramach akcji Wisła. Niektóre przeniesiono do skansenu w Sanoku.
Budownictwo drewniane zagrodowe
-Budownictwo łemkowskie było mocno zróżnicowane, m.in. pod wpływem budownictwa słowackiego i polskiego (pogórzańskiego).
- Przeważała zagroda jednobudynkowa, często z charakterystycznymi zachatami.
- Dach od początku XX wieku były najczęściej dwuspadowe, kryte słomą i częsciowo gontem (kalenica, okap).
-W zachodniej części Łemkowszczyzny już w drugiej połowie XIX wieku pokrycie słomiane wypierane było przez gont.
-Występuje tutaj również zagroda dwu lub wielobudynkowa raczej nie spotykana w innych rejonach tej grupy. Na całym terenie powszechne są spichlerze.
POGÓRZANIE, DOLINIANIE, BOJKOWIE
-POGÓRZANIE - zamieszkiwali obszar całego Podkarpacia od okolic Gorlic, aż po Brzozów. Ze względu na miejsce zamieszkania dzielimy ich na wschodnich i zachodnich. Generalnie był to lud rolniczy, prowadzący osiadły tryb życia. Różnica pomiędzy Pogórzanami Zachodnimi a Wschodnimi widoczne są w budownictwie i stroju, a także w pochodzeniu (Pogórzanie Zachodni to głównie Polacy, a Pogórzanie Wschodni to Rusini i Niemcy
-DOLINIANIE - zamieszkiwali obszary wokół Sanoka, okolice Mrzygłodu i Leska. Była to ludność polsko-ruska. Dolinianie byli rolnikami. Wyróżniali się budownictwem (chałupy z wnęką) oraz luźnymi, zdobionymi ubraniami.
BOJKOWIE
BOJKOWIE (znani również jako Werchowyncy i Hyrniaky) - zamieszkiwali Pogórze Bieszczadzkie aż po Ustrzyki Dolne. Byli to potomkowie osadników rusko-wołoskich. Ich kultura była zbliżona do łemkowskiej, jednak różnili się gwarą, strojem i budownictwem.
-Bojkowie zamieszkiwali tereny położone na wchód od ziem łemkowskich i na zachód od huculskich.
-Bojkowszczyzna rozciągała się miedzy rzekami Osława i Łomnica, poprzez pasmo Wołosania i Chryszczatej.
-Przed II Wojną Światową tereny te w większości należały do Rzeczpospolitej Polskiej. Jednak widoczne były tu silne wpływy ukraińskie.
- Bojkowie zamieszkiwali około 90 wsi w województwie lwowskim, znacznie mniej w województwie stanisławowskim i tarnopolskim
Huculszczyzna
-Huculszczyzna to obszar położony w górnym dorzeczu Prutu i Czeremoszu. Dawniej w granicach Polski (tzw. kres Kresów). To kraina słynąca z dzikiej przyrody i dumnych górali Hucułów. Rejon wyjątkowo atrakcyjny turystycznie. Czarnohora - jest najwyższą grupą górską w całych Karpatach Wschodnich
-Głównym grzbietem Czarnochory w okresie międzywojenny przebiegała granica polsko-czechosłowacka, pozostały nieliczne słupki graniczne
-Jej mieszkańcy od zawsze zajmowali się pasterstwem. Stworzyli specyficzną kulturę ludową, której przejawy przetrwały w sferze materialnej i duchowej. Powściągliwość, surowość, była jednym z jej głównych elementów
-Wieś huculska Charakterystyczną cechą huculskiej wsi było to, że posiadała charakter samotnicy, co w dużej mierze można dostrzec i dziś. Poszczególne gospodarstwa oddalone były od siebie, porozrzucane po okolicznych pagórkach otaczających dolinę i centrum wsi. Dlatego też obszar wsi na ogół zajmował ogromne terytorium. W centrum, w pobliżu rzeki lub strumienia oraz drogi stała cerkiew z probostwem, urząd gminy, szkoła, gospoda. Z czasem pojawiły się sklepy, a w niektórych wsiach wille letniskowe i pensjonaty.
-Obecnie większość gospodarstw jest porozrzucanych jak kiedyś, w dużych odległościach od siebie. W centrum doliny stoją budowle służące całej społeczności. Charakterystyczną cechą domów wiejskich było to, że na ogół izbę mieszkalną obudowywano wieńcem pomieszczeń gospodarczych usytuowanych od północy, wschodu i zachodu, po to by chroniły ją przed mrozem i wiatrem. Połacie dachowe z tej strony często schodziły wtedy do samej ziemi. Dach miał konstrukcję krokwiowo-jętkową.
- Do budowy takiego gospodarstwa wykorzystywano starannie dobierane drewno iglaste, wcześniej gromadzone i sezonowane.
-Jedynie na Huculszczyźnie występują cerkwie krzyżowe, podczas gdy na pozostałym obszarze Karpat budowano je na planie podłużnym, trójdzielnym. Cerkwie na planie krzyża stały się dominujące na Huculszczyźnie pomiędzy XVIII a XIX .w.
-Zazwyczaj cerkiew wieńczono jedną kopułą na środku lub 3 umieszczonymi nad nawą, prezbiterium i babińcem. Niekiedy zdarzają się cerkwie pięciokopułowe
Ślązacy
-Górale śląscy w Beskidzie Śląskim - koronkarstwo: Istebna, Koniaków
-Dolnoślązacy
-Wałasi
-Górzanie( Górnoślązacy)
-Opolanie
Beskid Śląski.
-Tworzą go dwa pasma górskie: Czantorii i Baraniej Góry, rozdzielone doliną Wisły. Najwyższe szczyty: Skrzyczne (1257 m n.p.m.), Barania Góra (1220 m), Wielka Czantoria (995 m).
-Beskid Śląski odznacza się dużymi opadami i zaśnieżeniem oraz znacznym zalesieniem. Na Baraniej Górze znajdują się źródła Wisły.
- Jest to jeden z najlepiej zagospodarowanych obszarów Polski dla celów turystyki zimowej (m.in. kolejki linowe Ustroń-Czantoria, Szczyrk - Skrzyczne, Bielsko-Biała - Szyndzielnią). Główne miejscowości turystyczne: Wisła, Ustroń, Szczyrk, a także Jaworze, Brenna, Istebna, Koniaków.
Górale śląscy
-W przeciwieństwie do mieszkańców Podhala, górale beskidzcy w mniejszym stopniu zachowali swą bogatą niegdyś kulturę. Stare tradycje najlepiej przetrwały w Brennej, Wiśle, Istebnej, Koniakowie i Jaworzynce.
Górale śląscy, spolonizowani potomkowie pasterzy wołoskich, zamieszkują pasma Czantorii i Baraniej Góry, rozdzielone doliną Górnej Wisły. Górale żywieccy z grupami mieszczan żywieckich zasiedlają odrębną kulturowo sąsiednią Kotlinę Żywiecką i dolinę Soły oraz południowe krańce Beskidu Małego i rejon Pasma Pewelskiego.
Koniaków
- Samo usytuowanie wsi jest niezwykłe: zabudowania wzniesiono nie w dolinie, lecz wysoko na grzbiecie, w pobliżu charakterystycznego szczytu Ochodzitej i do tego jeszcze na europejskim dziale wód, między zlewiskami Morza Czarnego i Bałtyku.
-Nazwę wsi prawdopodobnie przynieśli ze sobą osadnicy ze szlacheckiego Koniakowa koło Cieszyna, którzy przybyli w te strony w początkach XVIII w. i założyli osadę, będącą dzisiaj najwyżej położoną wsią w województwie śląskim (ok. 700-740 m). Mieszka tu ponad 3 tys. osób.
-Wieś swą nazwę zawdzięcza prawdopodobnie osadnikom ze szlacheckiego Koniakowa koło Cieszyna, którzy przybyli w te strony w początkach XVIII w. i wysoko w górach założyli osadę (ok. 700-740 m). Spośród około 3 tys. mieszkańców, 400 kobiet zajmuje się wyrobem słynnych Koniakowskich koronek.
-Powstają one w ciekawy sposób - wszystkie drobne elementy, zwykle nawiązujące do ornamentyki roślinnej, dzierga się osobno, następnie zaś są one łączone przy pomocy przeróżnych wzorów geometrycznych. Efekty misternej pracy mieszkanek Koniakowa zdobią ołtarze miejscowego kościoła św. Bartłomieja (z 1901 r., przebudowany w 1956 r.).
Folklor: Budownictwo
-Nowe chaty w Beskidzie Śląskim budowano na wyrębiskach, gdzie wokół pierwszego domu pojawiały się szybko domostwa synów, tworząc tzw. place lub dwory, zamieszkiwane przez jedną rodzinę. Tradycyjne chaty wznoszone były na planie prostokąta, na kamiennej podmurówce z płaskich kamieni, wyrównującej poziom gruntu.
-Konstrukcja składała się z drewnianych belek kładzionych na zrąb. Pierwsza belka z dołu - przycieś - była zarazem wysokim progiem, co przy niskich drzwiach sprawiało, że wchodząc, trzeba było głęboko się pochylić. Starano się, by drzwi skierowane były na południe. Dach dwuspadowy bez dymników, kryty gontem - szyndziołami, ze zdobionymi bocznymi szczytami
Dolnoślązacy
-Dolnoślązacy - termin, którym, określa się mieszkańców historycznego Dolnego Śląska lub obecnie województwa dolnośląskiego.
- Współcześni Dolnoślązacy należą w przeważającej większości do polskiej grupy narodowościowej, która zasiedliła tereny województwa dolnośląskiego po II wojnie światowej, tereny te przynależą do „Ziem Odzyskanych”.
- Autochtoniczna ludność Dolnego Śląska prawie w całości zasymilowana została w narodzie niemieckim. Większość niemieckich Dolnoślązaków została ewakuowana w trakcie działań wojennych lub została przesiedlona po 1945 r. do Niemiec
-Obecni Dolnoślązacy w zdecydowanej większości posługują się literackim językiem polskim. Przed wojną w Dolnym Śląsku i w niemieckich enklawach Górnego Śląska, używano germańskiego języka (dialektu) dolnośląskiego, zwanego też śląskim dialektem języka niemieckiego.
-Wywodził się on z języka wschodnioniemieckiego, ale zawierał też elementy języka zachodniosłowiańskiego. Dialekt dolnośląski dzielił się na kilka głównych gwar regionalnych. Poza dialektem dolnośląskim, tak w Dolnym, jak i Górnym Śląsku używano gwar niemieckich z różnych regionów, z których dotarli niemieccy koloniści, osiedlający się w Śląsku i często długo utrzymujący swoja odrębność wyrażaną nie tylko w mowie, ale także w strojach i obyczajach.
- Słowiański dialekt dolnośląski zachował się reliktowo na pograniczu wielkopolsko-dolnośląskim i znajduje się obecnie w stanie zaniku.
-Przesiedlenia autochtonicznych Dolnoślązaków po II wojnie światowej nie odbyły się w ciągu jednego roku. Pozostali jeszcze Niemcy i nowoprzybyli Polacy długo nadal mieszkali obok siebie. Wyjazdy do Zachodnich Niemiec, coraz rzadziej w obawie przed "odwetem za wojnę", a częściej dla lepszego życia, miały miejsce aż do upadku komunizmu w Polsce. Tak z Dolnego, jak i Górnego Śląska wyjeżdżały całe rodziny - byli to nie tylko Niemcy, ale też słowiańscy Ślązacy.
-Kuchnia dolnośląska dziś nie istnieje. Tradycja przyrządzania potraw i związane ze stołem obyczaje, kształtujące się na Dolnym Śląsku przez wiele stuleci, zostały raptownie przerwane w roku 1945, w wyniku II wojny światowej. Nowi mieszkańcy tutejszych miast i wsi, przybywający z różnych stron Polski i świata, przywieźli ze sobą własną tradycję kulinarną. Na wielu stołach dolnośląskich domów spotkały się potrawy z bardzo odległych stron
Wałasi
-Wałasi śląscy zamieszkują obszar Pogórza Śląskiego w dorzeczu Wisły i właściwym dorzeczu Olzy w granicach Śląska Cieszyńskiego. Jest to grupa specyficzna, w tym sensie, że obszarem zasiedlenia jest pogórze, a nie góry (co odpowiada małopolskim grupom laskim), natomiast kulturowo z typowymi dla górali cechami wołoskimi (stąd nazwa), co oznacza, że jest to ludność proweniencji góralskiej która zasiedliła pogórze, dlatego w skrócie można ją określić jako grupę pogórską o góralskim pochodzeniu.
- Stąd też Wałasi śląscy i są, i nie są częścią Góralszczyzny Polskiej. W oznaczanych granicach Góralszczyzny są pomijani, w całościowej systematyce - włączani w jej skład.
-Ośrodkiem Wałachów śląskich jest Cieszyn. Spośród ognisk Oddziału Górali Śląskich ZP, na obszarze tej grupy etnograficznej mieści się ognisko w Ustroniu.
- Zasięg charakterystycznego dla Wałachów śląskich (cieszyńskich) stroju świadczy o skali wpływów bądź na grupy sąsiednie (górali śląskich) bądź ze strony grup sąsiednich (Lasi Śląscy)
-Wałasi śląscy dzielą się na dwie grupy: większą wschodnią zwana cieszyńską (w Polsce i Rep. Czeskiej), i mniejszą zachodnią -frydecką (wyłącznie na Zaolziu). Wałasi śląscy po zachodniej stronie Olzy w większej części swego obszaru zasiedlenia zostali już zdominowani przez napływową ludność czeską.
-Wałasi śląscy od północy graniczą z polskimi Lachami śląskimi, od wschodu z grupą osadniczą Bielska-Białej (zasiedlonego w miejsce Niemców), od południa z góralami śląskimi, a od zachodu z ludnością czeską tzw. Laską.
Górnoślązacy - Górzanie (uprzemysłowione tereny śląskie)
-Śląskie stroje kobiece różnią się w zależności od regionu, a nawet poszczególnych miast i wsi, z jakich pochodzą. Sposoby ubierania wzajemnie przenikały się wraz z przemieszczaniem się ludności w XIX i XX wieku. Mieszkanki Śląska zaczęły także dostosowywać swoje stroje do mody miejskiej, co zmieniło wygląd stroju jeszcze bardziej. Generalnie Ślązaczka mogła ubrać się na trzy sposoby:
-kiecka, zopaska, kabotek i wierzcheń
-kiecka, zopaska i jakla
-kiecka, zopaska, kabotek i merynka (chusta)
-Strój męski składa się z szaketu, westy (kamizelki), białej koszuli, jedwobki (jedwabnej chustki) lub szlajfki (wstążki), galot (spodni) lub bizoków (spodni prasowanych na kant) oraz szczewików (butów). Na głowie Ślązak nosił hut czyli kapelusz. Strój mężczyzny obecnie nazywa sie ancugiem, nazwa ta kojarzona jest głównie z garniturem. Jednak niewielu ludzi pamięta, że w dialekcie śląskim słowo ancug oznacza ogólnie strój męski jak i żeński.
Opolanie
-Opolanie - plemię słowiańskie należące do Słowian zachodnich. Zamieszkiwało tereny nad górną Odrą, głównym ich grodem było Opole. Wzmiankowani w poł. X w. w tzw. Geografie Bawarskim. Wymieniani wśród 6 innych plemion śląskich, obok Dziadoszan, Ślężan, Gołęszyców, Bobrzan, Trzebowian i Głupczyców.
-Wg Geografa Bawarskiego władali 20 grodami na Górnym Śląsku. Przypuszcza się, że ewentualnym miejscem kultu plemiennego Opolan mogła być Góra Świętej Anny. Terytoria Opolan zostały prawdopodobnie włączone do kraju czeskich Przemyślidów w poł. X w.
-Kilkadziesiąt lat później kraj Opolan zajął Mieszko I włączając go do tworzonego państwa polskiego.
-Nazwa "Opolanie" pochodzi od słowiańskiego słowa "opole", co znaczyło pewną formę samorządu w grodzie. (Od plemienia Opolanie pochodzi nazwa dzisiejszego miasta - Opola) W skład "opola" wchodziło 10 osób - członków starszyzny plemiennej, które zarządzały grodem. Na Opolszczyźnie znajdowało się 20 grodów Opolan m.in. w Toszku czy w Opolu (główny gród Opolan). Pierwsza wzmianka o nich znajduje się w Geografie Bawarskim z I poł. IX wieku.
Wielkopolanie
-Grupa poznańska
-Grupa kujawska
-Grupa lubuska
Zabytki budownictwa drewnianego, wiatraki, piękne stroje ludowe, wyroby ceramiczne, hafciarstwo, słomkarstwo
Wielkopolska
-Wielkopolska to historyczna dzielnica Polski pełna zabytków naszych dziejów, poczynając od najstarszych, ze słynną łużycką osadą warowną w Biskupinie z VIII wieku p.n.e., poprzez wszystkie okresy historyczne aż do współczesności.
- Najstarsze zabytki architektury pochodzą z II połowy X wieku, gdy wraz z przyjęciem przez Polskę chrześcijaństwa przejmowano wzory architektury zachodniej.
-To wtedy wzniesiono katedry w Poznaniu i Gnieźnie, rezydencję księcia na poznańskim Ostrowie Tumskim, odkrytą latem 1999 roku oraz na Ostrowie Lednickim. Z tych najdawniejszych budowli przedromańskich do naszych czasów przetrwały jedynie fragmenty w podziemiach katedr w Poznaniu i Gnieźnie, na Ostrowie Lednickim oraz Gieczu, a także odkrywane przez archeologów palatium Mieszka I w Poznaniu.
Odrębność kulturowa Wielkopolski
-Odrębność kulturowa Wielkopolski to swego rodzaju ewenement w realiach Polski. Co ważniejsze wiele z cech Wielkopolskiej tożsamości wcale nie zawdzięczamy wyłącznie panowaniu Prusaków na naszych ziemiach. Już w czasach I Rzeczpospolitej szlachta wielkopolska była znana z tego, że najchętniej płaciła podatki a działalność Komisji Dobrego Porządku przyniosła szczególnie dobre efekty tutaj. Wielkopolska po prostu szybciej niż inne tereny obecnej Polski wkroczyła na ścieżkę rozwoju cywilizacyjnego. Wiele wsi wielkopolskich ma rodowód z wczesnego średniowiecza.
-Wielkopolska nie przypomina ani górzystego Śląska czy Podkarpacia ani też płaskiego Mazowsza. Odrębność Wielkopolski można zauważyć w dorzeczu rzeki Warty. Mieszkaniec Wielkopolski raczej nie uważa się za mieszkańca „kraju nad Wisłą” - tutaj płynie Warta. Choć już we wczesnym średniowieczu rozwój cywilizacyjny ogołocił obszary Wielkopolski z drzew, nadal możemy podziwiać piękne obszary leśne: Wielkopolski Park Narodowy, Puszczę Notecką, Żerkowsko- Czeszewski Park Krajobrazowy.
- Wielkopolska posiada wiele atrakcji turystycznych takich jak Dęby Rogalińskie, Magnolie w parku Kórnickim, jedyny w stylu angielskim park w Polsce mieszczący się w Miłosławiu. Wielkopolska to kraj nad Wartą, która wije się od Konina, przez Śrem, Poznań, Sieraków i Gorzów do Kostrzyna.
-Klimat i gleby Wielkopolski sprawiły, że możemy podziwiać tu cisy, dęby rogalińskie a także piękne lasy sosnowe. Jest wiele jezior dlatego na Mazury Wielkopolanie udają się rzadko
Grupa poznańska GWARA POZNAŃSKA
-Gwara poznańska to jedna z bardziej specyficznych gwar regionalnych w Polsce. Po poznańsku mówi się nie tylko w samym Poznaniu, ale i w okolicach, a odmiany gwary spotkać można w całej Wielkopolsce. Gwara poznańska powstała z wymieszania dialektu wielkopolskiego z elementami słownictwa niemieckiego, głównie w wyniku ponad stuletniego pruskiego panowania w Wielkopolsce.
-Gwara w rożnych częściach Wielkopolski brzmi różnie. Przykładowo w jednych regionach twarożek biały ze śmietaną lub z mlekiem to gzik. W innych regionach jest to gzika, wyraz rodzaju żeńskiego. Poza tym jest wiele powiedzeń, słów, które są znane na przykład tylko na południu Wielkopolski, a na północy nikt o nich nie słyszał,
STROJE LUDOWE
-Mówiąc o tradycyjnym stroju ludowym z Wielkopolski, nie możemy wyróżnić tylko jednego. Każda część Wielkopolski charakteryzuje się innym strojem. Są one do siebie mniej lub bardziej podobne, zależy to od lokalnej kultury, tradycji czy też zapożyczeń.
Wielkopolski Park Etnograficzny w Dziekanowicach,
-Oddział Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy, to muzeum etnograficzne na wolnym powietrzu popularnie nazywane „dużym skansenem”, które gromadzi, zabezpiecza i eksponuje przede wszystkim przedmioty związane z życiem i działalnością mieszkańców wsi i miasteczek z obszaru Wielkopolski historycznej. Ze względu na wielkość i obszar badawczy jest ono uznawane za i jedno z najważniejszych muzeów tego typu w Polsce.
-Położone w przepięknym plenerze nad jeziorem Lednica prezentuje 53 obiekty tradycyjnego budownictwa chłopskiego, dworskiego, sakralnego i folwarcznego, przeniesione z różnych stron Wielkopolski. W większości tych obiektów eksponowane są wystroje dawnych wnętrz i obejść. Przybywszy tu można zobaczyć wyposażenie starej kuźni, zajść do chałupy chłopskiej, wyciszyć się w wiejskim kościele, wspiąć się na wzgórze, na którym stoją różne typy wiatraków i skąd widać wspaniałą panoramę jeziora Lednica, a dalej zatrzymać się na wiejskim cmentarzu.
Agrostajnia Jerzykowo zdrowy wypoczynek na wsi, z daleka od miejskiego zgiełku. Świeże powietrze, bliskość lasów i jezior, bezpośredni kontakt z przyrodą i zwierzętami. Dla aktywnych jazdy konne i rowerowe. Dla zainteresowanych możliwość obejrzenia zabytków kultury, sztuki oraz przyrody. Imprezy firmowe i okazjonalne: kulig, ognisko, grillowanie, grzybobranie.
Kujawy
-Kujawy - kraina historyczna i region etnograficzny w środkowej Polsce, na Pojezierzu Wielkopolskim, w dorzeczu środkowej Wisły i górnej Noteci, ze stolicą we Włocławku.
-Kujawy na północy graniczą z Pomorzem Gdańskim, na zachodzie z Wielkopolską (z Poznańskiem na północy i Kaliskiem na południu), na wschodzie z Mazowszem.
-Na Kujawach występują czarnoziemy - jedne z najlepszych gleb w Polsce. Z powodu niezwykle urodzajnych gleb Kujawy czasem nazywane są spichlerzem Polski.
-Kujawy to historyczna kraina Polski, rozciągająca się między Wielkopolską, Mazowszem, Pałukami, Krainą i Pomorzem. Pochodzenie nazwy Kujaw, po raz pierwszy odnotowanej w 1136 r., nie jest ostatecznie wyjaśnione. Przypuszcza się, że urobiono ją od „jasnych pól", z dawna: wylesionej, rolniczej okolicy lub od „kujawy" gwarowego określenia północnego wichru
-Kujawy to tereny rolnicze. Rolnicy zajmują się uprawą buraków cukrowych, zbóż i rzepaku.
- Bogactwem naturalnym Kujaw jest sól kuchenna i potasowa, znajdująca się pod utworami lodowcowymi, a w utworach trzeciorzędowych tkwią pokłady węgla brunatnego.
-Kopalnia soli znajduje się w Inowrocławiu. W rejonie kujawskim produkuje się sodę (Janikowo), tłuszcze spożywcze (Kruszwica), cukier (Brześć Kujawski), artykuły metalowe, farby, nawozy azotowe oraz wykładziny podłogowe i ścienne (Włocławek).
Chronologia wydarzeń z historii Kujaw
-1136 - po raz pierwszy, w Bulli gnieźnieńskiej, zostaje wymieniona nazwa Kujawy
-1186 - Mieszko III Stary zajmuje Kujawy należące do dzielnicy mazowieckiej i tworzy osobne księstwo dla swego syna Bolesława
-ok. 1231 - ponowne utworzenie księstwa przez Konrada I Mazowieckiego dla swego syna Kazimierza I kujawskiego
-1267 - podział na dwa księstwa: inowrocławskie i brzeskie kujawskie
-1331 - bitwa pod Płowcami
-1332-1343 - Kujawy były w posiadaniu Krzyżaków
-1364 - wcielenie Kujaw do Królestwa Polskiego
-XV-XVIII w. - Kujawy dzielą się na województwa inowrocławskie i brzeskie kujawskie (wspólny sejmik w Radziejowie)
-1772-1793 - podczas I i II rozbioru zagarnięte przez Prusy
-1807-15 - w Księstwie Warszawskim
-1918 - Kujawy wracają do Polski
Skansen w Kłóbce
-Ekspozycja skansenu w Kłóbce prezentuje kulturę ludową dwóch regionów: Kujaw i ziemi dobrzyńskiej. Ramy czasowe obejmują okres od II połowy wieku XIX do lat 60-tych XX wieku. Taki przedział czasowy podyktowany został kilkoma względami natury merytorycznej i praktycznej.
- Mieści się w nim bowiem bujny rozwój tradycyjnej kultury ludowej, ponadto większość obiektów ruchomych będących podstawą wyposażenia wnętrz poszczególnych budynków pochodzi z tego okresu, co pozwoliło do minimum sprowadzić wszelkie rekonstrukcje
Skansen w Kłóbce
Chata z Pułkowa Wielkiego z ok. 1780 r.
Stodoła z Kowala wzniesiona w 1802 roku
Kuźnia z Chełmiec wzniesiona ok 1850 roku
Kruszwicka kolegiata
-Kruszwicka kolegiata jest jednym z nielicznych zachowanych w całości przykładów romańskiego budownictwa sakralnego. Zbudowana na planie krzyża posiada 3 nawy z transeptem oraz 5 absyd. W ścianie południowej znajdują się trzy portale z kolumienkami. Progi kolegiaty są mocno wytarte ponieważ mają 800 lat. Strop żelbetowy imituje belkowanie modrzewiowe. Nawę główną zamyka późnogotycka Grupa Ukrzyżowania z XVI wieku. W prezbiterium znajduje się rekonstrukcja ołtarza romańskiego oraz obity kurdybanem fotel (ok. 1730 r.). W 1954 roku odsłonięto w nawach bocznych dwie romańskie mensy ołtarzowe. W kolegiacie znajdują się też dwie chrzcielnice - z piaskowca (XI w.) i granitowa (z XII w.), kropielnica oraz płyta nagrobna Zofii z Pempowskich, żony Jana Oporowskiego, starosty kruszwickiego (zm. w r. 1500).
Słomkarstwo w Kaliskiem
-Słomkarstwo jest wyjątkowym narzędziem artystycznym. Obrazy ze słomy biorą swoje źródło z mającego bogate tradycje plecionkarstwa. Właśnie w plecionkarstwie słoma jest - oprócz wikliny i korzeni - jednym z wykorzystywanych surowców.
-Ze względu na swe źródła solankowe dzieje Ciechocinka sięgają bardzo odległych czasów. Najstarsze zapiski pochodzą z XIII wieku. Po pierwszym rozbiorze Polski, kiedy to Austria zagarnęła obszary Bochni i Wieliczki - miejscowości bogate w złoża soli, podjęte zostały poszukiwania źródeł solanki nadających się do eksploatacji. Wówczas odkryto bogate złoża solanki w Ciechocinku.
Budowa zakładów warzelni soli wraz z tężniami do stężenia solanki rozpoczęła się w 1824 roku. W 1828 roku powstały dwie tężnie, natomiast trzecią ukończono w 1859 roku. Pełna eksploatacja warzelni soli rozpoczęła się w 1832 roku. Początkowo sól wydobywano do celów spożywczych, jednak bardzo szybko odkryto właściwości lecznicze solanki. W 1836 roku uruchomiono cztery miedziane wanny lecznicze służące do leczniczych kąpieli solankowych. Od tej pory nastąpił prężny rozwój Ciechocinka i jego popularność przekroczyła granice Polski, co sprawiło przyznanie praw miejskich w 1916 roku. Po zakończeniu I wojny światowej Ciechocinek otrzymał znaczne kredyty udzielone przez Rząd Polski na renowację i rozbudowę uzdrowiska. W latach 1929-1939 przypada największy rozwój miasta. Wybuch II wojny światowej nie spowodował wielkiego spustoszenia w Ciechocinku.
Po 1945 roku rozpoczęła się działalność kuracyjna, a cztery lata później uzdrowisko Ciechocinek zaczęło funkcjonować przez cały rok. Miasto intensywnie rozwinęło się na przełomie lat sześćdziesiątych i siedemdziesiątych XX wieku i funkcjonuje do dziś jako uzdrowisko. Przyciąga kuracjuszy i wczasowiczów nie tylko swymi walorami leczniczymi, ale także urokiem wielu miejsc spacerowych, malowniczym położeniem, miłym i przytulnym klimatem kawiarenek, zielenią licznych skwerów i parków oraz powagą tężni.
Strój kujawski
strój kobiecy: biała bluzka zdobiona koronką, sukienny ciemny gorset, spódnica wykończona na dole szeroką lamówką, bogato zdobiony białym haftem kujawskim fartuch, na głowie kolorowy czepek.
strój męski: czerwona koszula, granatowy kaftan przepasany czerwonym pasem, na głowie rogatywka obszyta futerkiem, wysokie buty, granatowe spodnie.
Kujawy Taniec
-W dawnej, osiadłej wsi kujawskiej można było wyczuć silną więź społeczną, przejawiało się to wyraźnie w tańcu, który był przekazywany bezpośrednio z pokolenia na pokolenie. Tańcząc improwizowano, nie znano określonych schematów i figur, jedynie obowiązywały pewne normy, mamy niezliczoną ilość odmian tańców, o różnych cechach i nazwach. Dominują tu jednak rytmy mazurkowe (zaliczamy tu: kujawiaka, mazurka i oberka), a właśnie 'kujawiak' odgrywa tu największą rolę.
-Kujawiak to polski taniec narodowy oddający charakter romantycznej miłości. Tancerzy łączą spokojne i płynne ruchy, zapatrzenie w siebie, pewien dystans a zarazem czułość i tęsknota. Strój kobiecy zdobiony jest unikatowym czarnym haftem o stylizowanych motywach roślinnych i kwiatowych. Widoczny jest on na koszulach i bogatych chustach czepcowych. Dla stroju męskiego charakterystyczna jest granatowa, długa sukmana zdobiona czerwonym kołnierzem.
-W Encyklopedii Staropolskiej Z. Glogera pod hasłem "kujawiak" znajdujemy taką definicję: "Kujawiak, taniec ludu kujawskiego podobny do obertasa, ale poważniejszy od niego, mniej skoczny i rubaszny, tańczy się okrągło, bez przycisku i tupania. Ruch jego jest daleko wolniejszy niż obertasa, wreszcie ma tę odrębną cechę, że się nigdy nie kończy, tylko w kółko ciągle powtarza [...]
-Lud kujawski rozpoczyna tańczyć kujawiaka tzw. "śpiącym" - para tańcząca, objąwszy się oburącz, naprzód obraca się wolniutko w kółko na lewo, a dopiero następnie puszcza się szybszym ruchem lewo i w prawo, wszakże bez zamaszystości właściwej obertasowi. Skrzypkowie kujawscy przekształcają i mnożą takty kujawskie do nieskończoności, przyozdabiając je dodatkami"
Agroturystyka na Kujawach -obiektów: 20
-Gospodarstwo Agroturystyczne "Niedźwiedzi Jar" w miejscowości Niedźwiedź koło Steklina
-Ekologiczne Gospodarstwo Rolne Genowefa i Franciszek Stanisław Malinowscy - Wiśniewscy -Biele
Ziemia Lubuska
-W skład obecnego województwa lubuskiego wchodzą ziemie o różnej przynależności geograficzno-historycznej .Są to tereny Śląska, Brandenburgii (Marchii), Wielkopolski, Dolnych Łużyc, Marchii Granicznej. Określenie Ziemia Lubuska pojawiło się po raz pierwszy w 1945 r i określano nią tereny położone na północy obecnego województwa z pasem terenów nad środkową Odrą włącznie z śląską Zieloną Górą. Nowe określenie tych ziem miało na celu znalezienie wspólnego mianownika dla nowej m.in. administracji.
- Po latach potocznie Ziemią Lubuską nazywano wszystkie tereny wchodzące w skład wcześniej województwa zielonogórskiego i obecnego lubuskiego. Specyfika terenów przygranicznych powodowała częste zmiany przynależności państwowej opisywanego regionu. Sama Ziemia Lubuska nosi swą nazwę od grodu Lubusza, położonego na lewym brzegu Odry, niedaleko ujścia Warty do Odry. Lubusz był największym grodem plemienia Lubuszan. Siedziby Lubuszan rozpościerały się po obu stronach Odry, ale ośrodek plemienia znajdował się po lewej stronie Odry. Na wschodzie Lubuszanie graniczyli z plemieniem Polan.
-Ok. 967 r. Ziemia Lubuska znalazła również się w granicach nowego państwa - Polski. To właśnie niedaleko Szprotawy (śląskiej) w 1000 r. spotkał się Bolesław Chrobry z cesarzem Ottonem III przed Zjazdem Gnieźnieńskim.
-Po śmierci Chrobrego nastąpiło zredukowanie Ziemi Lubuskiej do roli stanicy pogranicznej. Dopiero za czasów Bolesława Krzywoustego i jego ekspansji na północ i na zachód Odry, Ziemia Lubuska przeżyła czas świetności, a śmierć Krzywoustego był zarazem jej kresem.
-w 1249 Ziemia Lubuska mocą decyzji księcia śląskiego Bolesława Rogatki przeszła pod panowanie Brandenburgii
-Druga wojna światowa zmieniła przynależność państwową opisywanych terenów. Nowi osadnicy z centralnej Polski oraz repatrianci zza Buga , rozpoczęli nową historię tych ziem
Ziemia Lubuska
MUZEUM KULTURY I TECHNIKI WIEJSKIEJ w BOGDAŃCU
-Oddział Muzeum Lubuskiego w Gorzowie Wielkopolskim
-Siedzibą placówki jest młyn wybudowany w 1826 roku. Ów młyn pierwotnie napędzany był siłą wodną, którą w roku 1939 zastąpiono silnikiem elektrycznym. Podziwiać można tu 3 główne obiekty uznane za zabytkowe. Niegdyś stanowiły one zagrodę młyńską. Eksponatami są przedmioty, które służyły w dawnych czasach do przetwarzania zboża na mąkę.
-W Muzeum Wiejskim zobaczyć można m. in.: narzędzia i maszyny rolnicze, oryginalne wyposażenie młyna i przedmioty używane do wypieku chleba, pasieki uli kłodowych oraz środki transportu, jakich wówczas używano.
Warta polecenia jest także interesująca kolekcja młynków. Ponadto zwiedzić można mieszkanie młynarza i starą kuźnię wiejską.
MUZEUM ETNOGRAFICZNE
-W roku 1982 placówkę funkcjonującą do tej pory jako Zielonogórski Park Etnograficzny przemianowano na Muzeum Etnograficzne w Zielonej Górze z siedzibą w Ochli. To pierwsza placówka naukowo-badawcza i oświatowa tego rodzaju w środkowej części pogranicza polsko-niemieckiego.
-Zajmuje łącznie teren 13 ha, na których prezentowane są zabytki kultury ludowej. Ochroną objętych jest tu blisko 8 tysięcy zabytków i eksponatów. Na szczególną uwagę zasługuje wieża winiarska z Budachowa (XVIII w.) oraz najstarszy (1675r.) zachowany do dziś obiekt mieszkalny z Potrzebowa
-Zgromadzono tu budowle z różnych typów architektury ludowej z czterech regionów: Dolnego Śląska, Zachodniej Wielkopolski, Wschodnich Łużyc i terenów środkowolubuskich.
-Wnętrza chat i innych zabytków przedstawiają zwiedzającym obraz dawnej tradycyjnej kultury ludowej. Pokazują również różnice kulturowe w odniesieniu do życia mieszkającej tu wówczas ludności autochtonicznej.
-Eksponaty pochodzą ze wszystkich dziedzin życia na wsi - rolnictwa, hodowli i rzemiosła.
-Wśród muzealiów znajdują się też dawne stroje ludowe i tkaniny.
-Spotkać można ciekawe kolekcje współczesnej sztuki ludowej i nieprofesjonalnej.
-Muzeum Etnograficzne oferuje program edukacyjny, podczas którego dowiedzieć można się jak wykonywano codzienne zajęcia w gospodarstwach odległych
-DZIAŁ BUDOWNICTWA LUDOWEGO - to kolejne budowle i zagrody pochodzące z wyżej wymienionych regionów.
-DZIAŁ KULTURY TECHNICZNEJ - eksponaty z dawnych gospodarstw wiejskich: narzędzia rolnicze, sprzęty domowe i ciekawe zabytkowe środki transportu.
-DZIAŁ STROJÓW I TKANIN - imponujące zbiory tkanin ludowych, charakterystycznych ubiorów miejskich i wiejskich a także dywany i kilimy.
-DZIAŁ SZTUKI I FOLKLORU - podziwiać można tu przedmioty kultów religijnych. Zbiór prac artystycznych - ozdoby choinkowe, pisanki, zabawki i palmy wielkanocne. Znajduje się tu również kolekcja instrumentów ludowych.
Kalendarz imprez Muzeum Etnograficznego na rok 2009
Strój ludowy Ziemi Lubuskiej
-Strój ludowy na Ziemi Lubuskiej zachował się jedynie w polskich mniej dostępnych ośrodkach. W zachowanych resztkach odzieży można zauważyć pewne cechy wspólne występujące na całym obszarze Ziemi Lubuskiej oraz pewne różnice między strojem obszarów zachodnich i wschodnich.
-Stroje zachodnich regionów Ziemi Lubuskiej nawiązywały do strojów łużyckich, przyrzyckich i śląskich. Natomiast stroje z obszarów wschodnich nawiązywały do strojów wielkopolskich.
-Najbardziej cenioną do dziś częścią stroju kobiet są duże, ręcznie haftowane czepki tzw. „kopki” (rejon Dąbrówki Wielkopolskiej). Jak źródła podają istniało pewne zróżnicowanie kopek na Ziemi Lubuskiej.
-Kobiety ubierały koszulę, spódnicę na szelkach i szorc jak w stroju dziewczęcym. Na szorc nakładano suknię koloru zielonego, granatowego lub bordo. Dla ozdoby wszywano w szwy na ramionach i plecach wąskie wypustki. Na suknię nakładano fartuch.
-Na obszarach babimojszczyzny strój męski przechodził rożne przemiany ulegając silnym wpływom wschodu i zachodu. Mężczyźni ubierali się w dwurzędowy, krótki, sukienny surdut, zwany „litewką”. Przyjęte było, że młodzi kawalerowie zakładali na siebie surdut w kolorze czerwonym, natomiast starsi, żonaci mężczyźni w ciemnym kolorze. Do tego były noszone białe koszule. Spodnie w lecie były również białe, w zimie wąskie, ciemne wpuszczone w czarne buty z cholewkami. Na szyi zawiązywano jedwabne chustki. Nakrycie głowy stanowił czarny kapelusz z czerwoną wstążką, za którą zatykano barwne pióra sójki.
-Gospodarstwo agroturystyczne - S. Bosiacki
-Agrogospodarstwo - H. M. Michalakowie
Przykładowe wyrażenie gwarowe
Co jedzą Wielkopolanie:
-Ajntopf zez chabasem - gęsta zupa jarzynowa z mięsiwem
-Plendze - placki ziemniaczane
-Szagówki - kluski z pyrek, kopytka
-Ślepe ryby - zupa z rozgotowanych pyrek
-Szabel - fasola
-Redyski - rzodkiewki
-Bedki - grzyby
-Zimne nogi, galart - galareta mięsna
-Makocz - makowiec
-Szneka z glancem - drożdżówka
-Gzik - twaróg ze śmietaną
-Sznytka - kromka chleba
W co się ubierają?
-Globusik - kapelusz
-Kluft - garnitur, marynarka
-Mantel - płaszcz
-Mycka - czapka
-Badejki - spodenki, majtki
-Dyrdok - spódnica
-Laczki - domowe pantofle bez napiętka
-Bindka - krawat
-Boba - czapka
-Glazejki - rękawiczki
Inne określenia gwarowe
-Szczun - chłopak
-Heksa - jędza
-Ginol - wysoki chłopak
-Szwaja - noga (cokolwiek nieświeża)
-Ryfa - skrzywiona, niesympatyczna buźka
-Kluka - nos
Gwara charakterystyczne zwroty
-A czemu? - Dlaczego?
-A po czemu to? - Ile to kosztuje?
-Biegać na łyżwach - jeździć na łyżwach
-Co ja za to mogę? - Co ja jestem temu winien?
-Co to za jeden? - Kto to, kim on jest?
-Dość to przyńdzie? - Ile to będzie kosztowało?
-Elegant z Mosiny - odpowiednik "wystrojony jak cieć na Boże Ciało"
-Junek z Buku - młody mężczyzna wystrojony w/g mody prowincjonalnej
-Pierdoła z Gądek - plotkarz, roznosiciel wiadomości prowincjonalnych, przestarzałych i nieciekawych
-Gdzie ja wszędzie nie byłem! - Gdzie ja nie byłem!
-Kapelusz dobrze siedzi - Kapelusz ma dobry rozmiar, dobrze się trzyma
-Nie przychodź mi tak głupio! - Nie docinaj
-Jaki on jest stary? - Ile on ma lat?
-Jak ty do tego przyjdziesz? - Jak ty to zrobisz?
-Mam ból zęba - Ząb mnie boli
-Mam głód - Jestem głodny
-Musieć się uśmiać - Uśmiać się
-Musieć z kimś wiele wystać - Musieć przez kogoś wiele znieść
-Obłożyć skibkę - na kromkę chleba (kromka=skibka) położyć obkład (czasem obłożenie) czyli plaster wędliny lub sera
-Okno wygląda na ulicę - Okno jest od strony ulicy
-Ona przychodzi mi taka znajoma - Ona wydaje mi się taka znajoma
-Ona nie jest dziś do mówienia - Nie można z nią dziś rozmawiać
-Ona stoi dobrze - Powodzi się jej dobrze
-Ona została stać - Ona stanęła
-Przepowiadać lekcję - powtarzać lekcję
-Raz po raz - od czasu do czasu
-Sprawić sobie śrubę - Upić się
-Spuścić się na kogoś - Polegać na kimś