CHARAKTERYSTYKA MECHANIZMÓW ZAKAŻENIA Do wystąp zakaż niezbędne są 3 ogniwa składające się na tzw. łańcuch epidemiczny (proces epidemiczny = triada epidemiczn) I.Źródło zakaż lub rezerwuar zarazka, II.Drogi szerzenia się zakażenia, III.Populacja (organizm) wrażliwa/y na zakaż.
Pierwotne źródła zakaż: 1.chorzy ludzie lub zwierzęta, 2.nosiciele, 3.zwłoki ludzi lub zwierząt, 4.zwierzęta poddane ubojowi. Wtórne źródła zakaż, skażona:1.woda 2.pokarm 3.gleba, 4.przedmioty. Rezerwuar zarazka- człowiek, zwierzę, roślina lub inne środowisko, w którym żyje i namnaża się drobnoustrój. Nosicielstwo -stan równowagi immunologj między drobnoustr a organizmem gospodarza, przy której patogen bytuje w organizmie, nie powodując objawów zakażenia. Nosicielstwo może być stałe lub okresowe. Osobę bez obj chor zakaźnej, w której organizmie bytują biolog czynniki chorobotw, stanowiącą potencjalne źródło zakaż innych osób nazywamy nosicielem. Nosicielem może być: 1.osoba z zakaż bezobjawowym (niektóre zakażenia HCV, HBV, nosiciel gronkowca złocistego), 2.chory w okresie inkubacji (np. zakażony HIV), 3.ozdrowieniec wydalający zarazki po przechorowaniu w okresie rekonwalesc (np. po przebyciu salmonellozy). Nosiciele są często nieujawnionym źródłem zakaż, stąd nie zawsze w kontakcie z nimi zachowywane są zasady postępow pozwalające ograniczyć ryzyko zakażenia. Szczególnie duże znaczenie zakaźne mają nosiciele wśród pracowników przemysłu spożywczego, w zakładach żywienia zbiorowego, sklepach spożywczych lub wśród personelu medycz i pracowników zakładów kosmetycznych. II. Drogi szerzenia się zakażeń - sposoby przenoszenia się patogennych drobnoustr ze źródła zakaż na organizmy wrażliwe na zakażenie. Wyróżniamy drogi:1.kontaktowa, 2.inhalacyjna (oddechowa), 3.pokarmowa, 4.wertykalna - zakaż płodu w czasie ciąży, dziecka w trakcie porodu lub podczas karmienia. 1.Dr kontaktowa chorobotw drobnoustr są przenoszone w wyniku kontaktu bezpośredn (np. kontakt skóry rąk z zakaż raną) lub pośredn (np. kontakt z przedmiotami zanieczyszczo wydzielinami, krwią osoby chorej). Do bezpośr dróg przenoszenia infekcji należą kontakty seksualne, ukąszenia. Przykładem zakaż przenoszonych dr kontaktu pośredniego są zakaż jatrogenne, w których patogeny są przenoszone przez nieprawidł wysterylizowany sprzęt i narzędzia oraz skażona krew, prep krwiopochodne i płyny infuzyjne. 2. Droga inhalacyjna przenoszenie drobnoustr na tzw. jądrach skraplania, powstających w czasie kaszlu, kichania, mówienia. W zależności od rozmiarów powstających jąder skraplania wyróżnia się drogę: a)powietrzno-kropelkową, drobnoustr (np. pneumokoki, meningokoki, pałeczki krztuśca) są przenoszone na odległość nie większą niż 1 metr w kropelkach o średnicy ponad 5µm (tzw. duże jądra skraplania), b)Powietrzno-pyłową (np. wirus odry, ospy wietrznej, prątki gruźlicy) przenoszone w kropelkach o średnicy do 5 µm (tzw. małe jądra skraplania) zdolnych do unoszenia się w powietrzu przez długi czas i wnikania do pęcherz płucnych. 3.Dr pokarmowa wprowadz drobnoustrojów do przew pokarm ze skażoną wodą lub pożywieniem. Produkty mogą być skażone pierwotnie np. mleko, mięso zakaż zwierząt (choroby odzwierzęce) lub wtórnie na drodze fekalno-oralnej. Choroby szerzące się przez przew. pokarm często występ w okresach letnich, są skutkiem złych warunków sanit i braku przestrzegania higieny osobistej (tzw. choroby brudnych rąk) (dur brzusz, czerwonka, cholera, WZW typu A i E). 4.Dr wertykalna Zakaż wertykalne-od matki na dziecko, może nastąpić przez: 1.drogę łożyskową (wrodzone postacie chorób: różyczka, toksoplazmoza), 2.w czasie porodu (droga pochwowa, np. zak. opryszczkowe), 3.karmienie piersią (transmisja wirusa HIV). Wirusowe zakaż wertykalne mogą nastąpić na etapie zapłodnienia, gdy zakaż są kom rozrodcze, częściej są związane z okresem wiremii u matki i transmisją wirusa drogą łożyska. Zakażenie noworodka może nastąpić w trakcie porodu (zakażenia okołoporodowe), kiedy dziecko przechodzi przez zakażony kanał rodny, lub w trakcie naturalnego karmienia. III.Organizm (populacja) wrażliwy na zakaż To osoba, która stwarza dogodne miejsce do wzrostu i namnażania się czynnika zakaźnego. Miejscem wniknięcia czynnika zakaźnego do organizmu są tzw. wrota zakażenia (wrotami może być ukł oddech, przew pokarm, uszkodz skóra lub bł śluz).Po wniknięciu do organizmu czynnika zakaźnego istnieje ryzyko namnożenia się go i rozsiew za pośrednictwem krwi do pozostałych narządów. Choroby zakaźne, które są przenoszone z osoby chorej na zdrową to choroby zaraźliwe. Nie każda choroba zakaźna jest chor zaraźliwą np. tężec, zap opon mózg-rdz to choroby wyłącznie zakaźne. Grypa, różyczka i odra to choroby zakaźne i zaraźliwe. Przeniesienie zakaż z człowieka na człowieka, na kilka osób albo na wielu ludzi ma różne konsekwencje dla rozpowszechnienia zakaż lub choroby zakaźnej w populacji więc wyróżnia się kilka jego miar. Endemia-występ choroby wśród ludzi na określonym terenie w liczbie utrzymującej się przez wiele lat na podobnym poziomie. Epidemia-nadmierna zapadalność na określoną chorobę w określonej czasowo i terytorialnie populacji ludzkiej. Chorzy wraz z ich najbliższym otoczeniem są określani jako ognisko epidemii. Pandemia - epidemia szybko rozprzestrzeniaj się chorób zakaź, obejmujących kilka państw, jeden lub kilka kontynentów lub cały świat. Występ epidemicznych zachorowań w populacji jest uwarunkowane obecnością co najmniej 20% osób wrażliwych na zakaż. Ze wzgl na mechanizm szerzenia się zakażeń wyróżniane są dwa rodzaje epidemii: 1.w epidemii punktowej zakaż pochodzą z jednego wspólnego źródła zakaż (przykładem są epidemie wodne), 2. w epidemii progresywnej zakażenia pochodzą z różnych źródeł i szerzą się bezpośr z osoby chorej na wrażliwą lub pośrednio np. przez przenosicieli. PODSTAWY EPIDEMIOL CH ZAKAŹNYCH Coraz większe możliwości techniczne, łatwość i chęć migracji sprzyjają wymianie drobnoustrojów, w tym flory chorobotwórczej. Duża łatwość rozprzestrzeniania się patogenów powoduje możliwość zawlekania drobnoustr wysoce zakaź i szczególnie niebezpiecznych na obszary, na których dotychczas nie występ lub pojawiały się sporadycznie. Sytuacja ta wymusza podejmowanie wielu działań zapobiegawczych przez usprawnienie systemu opieki zdrowotnej, tworzenie zasobów informacyjnych i zapasów materiałowych. Jednym z najważniejszych działów epidemiol jako nauki jest epidemiol chorób zakaźnych. Chor zakaźne są przedmiotem zainteresowań wielu dyscyplin medy, w tym mikrobiol klinicznej, immunologii oraz higieny. Epidemiol traktuje problem chorób zakaźnych całościowo zajmując się zależnościami między czynnikami etiolog infekcji, podatnością organizm na zakaż i uwarunkowaniami środowiska wpływającymi na występ i rozprzestrzenianie zakaż oraz ich profilaktyką, obejmuje: czynniki determinujące szerzenie się ch zakaź, rodzaje zakaż, przebieg ch infekcyjnych, charakterystykę mechanizmów zakaż (źródła zakaż, drogi szerzenia, populacje wrażliwe), zasięg zakaż, strategie zwalczania ch zakaź, profilaktykę ch zakaźnych. Najważniejsze czynniki determinujące szerzenie się chorób zakaź na świecie: 1.wzrastające zaludnienie (głównie zagęszczenie ludności w dużych miastach), 2.łatwość i szybkość przemieszczania się ludzi i towarów (transport międzynarodowy, międzykontynentalny), 3.zmiany klimatyczne, 4.powstaw szczepów opornych na antybiotyki, 5.wzrost liczby przewlekle chorych, w tym chorych z obniżoną odpornością. W skali globalnej, mimo wielu osiągnięć w zakresie medycyny (wprowadzenia nowych antybiotyków i szczepionek) chor zakaź stanowią nadal poważny problem zdrowotny. W Polsce zapadalność na niektóre chor zakaź jest wyższa niż w wielu krajach UE. Do gr tej głównie należy WZW typu C, zatrucia pokarm i gruźlica. Poważnym probl są też zakaż szpit. Najpoważniejsze gremia międzynarodowe (specjaliści WHO i eksperci Komisji Europejskiej i Europejskiego Centrum Zapobiegania i Zwalczania Chorób oraz narodowe instytuty zdrowia publicznego) przywiązują dużą wagę do zagrożeń ze str chor zakaźnych. Poza stale występ chorobami zakaź mamy do czynienia z nowo pojawiającymi się wywołanymi przez czynniki nie identyfikowane uprzednio (np. SARS). Szczególną odmianę stanowią zakaż szerzące się w wyniku zbrodniczych działań człowieka bioterroryz Globalizacja zagrożeń i możliwość zawleczenia chorób zakaźnych decydują o wadze, z jaką WHO i Europejskie Centrum Zapobiegania i Zwalczania Chorób przywiązują do: 1.nadzoru epidemiol nad chorobami zakaź, 2.syst wczesnego powiadamiania o ich wystąpieniu, 3.skoordynowanych na szczeblu międzynarodowy działań zapobiegawczych. Hipokrates-opis ch zakaź terminy epidemia, endemia, szukał przyczyn szerzenia się chorób w środowisku otaczającym, Galen-szczegółowe opisy niektórych jednostek chorobowych m.in. cholery, czerwonki, wścieklizny. Avicenna-dokładne opisy ch zakaź wysypkowych. Ludwik Pasteur-wykazał bakteryjną etiologię wielu ch zakaź, badał proces fermentacji, możliwość zabijania drobnoustr w procesach pasteryzacji, szczepionka p/wściekliźnie. Robert Koch-odkrycie prątka gruźlicy, przecinkowca cholery, laseczki wąglika, wprowadzenie pojęcia nosicielstwa. Aleksander Fleming-odkrycie penicyliny (grzyb Penicillium notatum). Co kilka lat odkrywane zostają nowe patogeny i choroby zakaźne m.in.: rotawirusy (1973) -biegunki u dzieci, wirus Ebola (1977)- epidemiczną gorączkę krwotoczną, Legionella pneumophila (1977) zapalenie płuc, Borrelia burgdorferi (1982) przyczyna boreliozy, Helicobacter pylori (1983) przewlekłe zap błony śluz żołądka, wirus HIV (1983) -AIDS, wirusy HEV (1988) i HCV (1989 wirusowe zapal wątroby.
SZCZEPIENIA OCHRONNE Obowiązkowe szczepienia ochronne p/ko: Gruźlicy, WZW typu B, Błonicy, Krztuścowi, Tężcowi, zakażeniom Haemophilus Influenzae typu B, Poliomyelitis, Odrze, Śwince i Różyczce. Szczegółowe zasady realizacji szczepień reguluje: Rozporz Min Zdrowia z 18 sierpnia 2011r w sprawie obowiązk szcz ochr. Określa: wykaz chorób zakaź objętych obowiązkiem szczepień, osoby lub grupy obowiązane do poddawania się obowiązk szcz ochronnym przeciw tym chorobom, sposób przeprowadzania szczepień, dokumentacji medycznej dotyczącej obowiązk szcz ochronnych i jej obiegu,wzory sprawozdań z przeprowadzonyh obowiązk szczepień ochr oraz tryb i terminy ich przekazywania. Zgodnie z Ust z 5 grudnia 2008 o zapob oraz zwalczaniu zakaż i chor zakaźnych u ludzi obowiązkowe szcz w Polsce realizowane są na podst Programu Szczepień Ochronnych. Jest co roku aktualizowany przez Głównego Inspektora Sanitar. Progr szcz ochronn określa: 1.Szcz obowiązkowe (dot.dzieci i młodzieży wg wieku oraz osób z grup ryzyka), 2.Szcz zalecane (finansowane z budżetu państwa i nie finansowane przez MZ. Szcz ochr prowadzone są w zakł opieki zdrow przez lekarzy i pielęgniarki lub położne. Kwalifikacyjne badanie lekarskie do szcz ochrnych przeprowadza lekarz posiadający niezbędną wiedzę z zakresu szczepień ochr, znajomości wskazań, p/wskazań do szcz i niepożąd odczynów poszczepiennych. Inform na temat wszystkich szcz ochr wykonanyh od dnia urodzenia do ostatniego szcz u osób dorosłych są dokumentowane:w karcie uodpornienia , książeczce szczepień, w dokum medycznej. Podmioty realizujące obowiązk szcz ochr zobowiązane są do sporządzania i przekazywania państw powiatowem inspektorowi sanitarn sprawozdań kwartalnych z obowiązk szcz ochr wg inform zawartych w kartach uodpornienia (przechowywanych), sprawozdań z przeprowadzonych szcz ochr wg ilości wykorzystanych szczepionek. O fakcie uchylania się od poddania obowiązk szcz ochronnym, świadczeniodawca zobowiązany jest powiadomić pisemnie właściwego Państwowego Powiatowego Inspekt Sanit. W celu zapobiegania i szerzeniu się zakażeń i chorób zakaź wśród pracowników narażonych na działanie biol czynników chorobotw prowadzi się zalecane szcz ochr wymagane przy wykonywaniu określonych czynności zawodow. Szczepienia podróżnych w stacjach sanit epidem i inn wyspecjalizowanych placówkach. Przeciw żółtej gorączce wykonują wybrane punkty szczepień (zatwierdzone przez WHO) najczęściej w stacjach sanit epidemiol. Należy zgłosić się w punkcie szczepień najlepiej 6-8 tyg przed wyjazdem (min 4 tyg) Musi być udokumentowany wpisem do międzynarodowej książeczki szczepień. Podanie szczepionki uodprn czynne, wytworzenie długotrwałego stanu odporności. Szczepionka produkt pochodz biolog w sklad wchodzą subst zdolne do wywołania określonych procesów immunolog, umożliwiających powstanie odporności na konkretny rodzaj drobnoustr chorobotwórcz lub wirusa, bez wywoływania działań toksycznych. W Polsce obowiązk szcz ochronne dla dzieci od 1959r, (szcz p/ko gruźlicy, poliomyelitis, w 1960 p/ko DTP (błonica, tężec, krztusiec). Prep wprowadzone w ciągu ostatnich lat to szcz p/ko pneumokokom, rotawirusom, Haemophillus influenzae typu B, Neisseria meningitidis i wirusowi HPV (rak szyjki macicy). Typy szczepionek W zależności od formy antygenu wchodzącego w skład preparatu: 1.żywe atenuowane (BCG, Sabina-OPV, MMR). Ryzyko-przejście atenuowanych szczepów w formę w pełni wirulentną. 2.zabite odporność krótkotrwała, odpowiedź humoralna (DTP, p/ko grypie, IPV-Salka). 3.anatoksyny, toksoidy toksyny pozbawione złośliwości o zachowanych właściwościach antygenowych (p/w błonicy, tężcowi). Pdział wg swoistości: 1.monowalentne przeciw 1chorobie (grypa, gruźlica), 2.poliwalentne tzw skojarzone, przed kilkoma chorobami (MMR-II p/ko odrze, śwince i różyczce). Dają wyższą odporność niż antygeny podane osobno. Podział w zależności od rodzaju drobnoustr przeciw któremu uodparniają: 1.bakteryjne (p/ko gruźlicy), 2.wirusowe (WZW typu B, grypa). Skuteczność szczepienia, czyli poziom odpowiedzi immunolj zależy od: rodzaju i dawki szczepionki, sposobu szczepienia, indywidualnych cech osoby szczepionej (wieku, cech genet i stanu wydolności ukł odpornościow).
Bezwzględne: 1.nadwrażliwość na składniki szczepionki (białko jaja kurzego), 2.nadwrażliw na czynn konserwujące (antybiotyki), 3.nadwrażliwoś na elementy drobnoustroju, 4.nadmierna reakcja na poprzednią dawkę szczepionki, 5.schorzenia przewlekł (niedobory immunologiczne, osłabienie ukł odpornoś przez różne czynniki, (choroby nowotw), 6.p/wskazania do poszczególnych szczepionek, 7.ciąża (głównie I trymestru, przede wszystkim szcz atenuowane, głownie przeciw różyczce).Względne: 1.ostra choroba z gorączką, 2.okres zaostrzenia choroby przewl, 3.okres inkubacji chor zakaźnej. W przyp wyst p/wskazania względnego, pacj pow być zaszcz jak najszybciej po wyzdrowieniu.
Wprowadzenie szcz do organizmu może wiązać się z wyst słabszej lub mocniejszej reakcji organizmu prowadzącej do wyst odczynów lub powikłań poszczepiennych. Odczyny poszcz (miejscowe lub ogólne) są spodziewaną reakcja na wprowadzenie szcz do organizmu. Miejscowy odczyn poszcz obj: Zaczerwienienie, obrzęk, bolesność i naciek w miejscu wkłucia. Odczyn ogólny wyróżnia się: Wysoką gorączkę, bóle mięśni, ból głowy, uogólnioną wysypkę uczuleniową lub łagodne przechorowanie choroby, p/ko której było szczepienie. Miejscowe i ogólne odczyny poszcz nie stanowią p/wskazania do dalszych szczepień. Powikłania poszcz to nieprawidł reakcja organizmu występ po podaniu szczepionki czyli niepożądany odczyn poszczepienny (NOP). Przyczyną NOP może być: działanie samej szczepionki (np. uczulenie na jej składnik), nieprawidł podanie szcz, inna przyczyna, przypadkowo występ w tym samym czasie co szcz. Odczyny mogą wyst po szcz natychmiast lub po kilku dniach, tygodniach. Rodzaje NOP: 1.Odczyny miejscowe, w tym: odczyny miejscowe po szcz BCG,obrzęk,powiększ węzłów chł, ropień w miejscu wstrzyk ,2. ze str ośrodk ukł nerw (OUN):encefalopatia ,drgawki gorączkowe,drgawki niegorączkowe,porażenne poliomyelitis wywołane wiruse szczepionkowym, zap mózgu,opon mózg rdz, zspół Guillain-Barre, 3.Inne: bóle stawowe, epizod hipotensyjno-hiporeaktywny, gorączka pow 39C, małopłytkowość, nieutulony ciągły płacz, posocznica, wstrząs septyczny, reakcja anafilaktyczna, reakcje alergiczne, uogólnione zakażenie BCG, wstrząs anafilakt, zapal jąder, ślinianek, inne poważne występ do 4 tyg. po. Bezpieczeństwo szczepień wiąże się ze stałym monitorowaniem NOP, przestrzeganiem wskazań i p/wskazań do szcz,zachowywaniem odpowiednich odstępów między szcz oraz przestrzeganie zasad prawidł przechowywania i transportu szczepionek Od momentu wyprodukowania do użycia szcz powinna być przechowywana z zachowaniem tzw. „łańcucha chłodniczego” tj. w warunkach zapewniających temp od +2 do +8°C (wyjątek stanowi żywa szczepionka p/ko poliomyelitis, którą przechowuje się w stanie zamrożenia).
Większość szcz podaje się i.m lub podskórnie. Do odkażenia miejsca roztwór alkoholu izopropylowego o stęż 70%.Sprzęt jednorazowego użytku. Podawanie w mięśnie przedniobocznej okolicy uda (u niemowląt) lub m. naramienny (u starszych dzieci i dorosłych, rzadziej u niemowląt) Podczas podawania więcej niż jednej, preparatów nie mieszać w jednej strzykawce. W przyp równoczasowego szczepienia kilkoma preparatami wstrzykiwać je w różne miejsca. U starszych dzieci i osób dorosłych można podać, jeśli to konieczne, w ten sam m. naramienny w 2 wstrzyknięciach (używając różnych igieł) w odstępie 25-50mm.
|
Ramowy zakres obowiązków, odpowiedzialności i uprawnień piel epi Zakres obowiązków: 1.organizuje i wpływa na prawidł realizację zadań z zakresu zapobiegania i kontroli zakaż szpitalnych, opracowuje roczne plany pracy, kontroli, szkoleń, 2. w realizacji zadań współpracuje z bezpośrednim przełożonym, kierownikami komórek organizacyjnych oraz innych działów i służbami pomocniczymi, 3.w oddziałach w zakresie rejestracji pacj i personelu z zak szpit współpracuje z lekarzami, pielęgniarkami, oddziałowymi, piel łącznikowymi, 4.prowadzi rejestr pacj i personelu z zakaż szpit, 5.uczestniczy w odprawach z piel oddziałowymi i spotkaniach innych zespołów doradczych powołanych w celu podnoszenia standardów zapobiegania i kontroli zakaż, 6. współuczestniczy w wypracowywaniu standardów organizacyjnych dotyczących syst pracy w szpitalu, szczególnie: metod i technik pracy personelu, syst transportu wewnętrz, sposobów zbierania, gromadzenia, przekazywania do utylizacji odpadów, procesów dekontaminacji, dezynsekcji i deratyzacji. 7.monitoruje przestrzeganie standardów dotyczących organizacji pracy we wszystkich oddziałach i komórkach organizacyjnych, 8.monitoruje,ocenia, analizuje stan sanit epidemiolog szpitala, 9.określa czynniki ryzyka zakaż wśród pacj i personelu 10.przeprowadza dochodzenie epidemiol, inicjuje działania zmierzające do likwidacji ogniska zakaż, 11.uczestniczy w planowaniu opieki nad pacj z zakaż szpit,12. organizuje właściwy przepływ inform w zakresie zapobiegania i kontroli między wszystkimi, 13. określa zapotrzebowanie edukacyjne, organizuje i prowadzi edukację personelu z zakresu zakaż szpit, 14.udziela porad w zakr zapobieg i kontroli zakaż, 15. składa okresowe sprawozdania bezpośredniemu przełożonemu. Zakres uprawnień: 1.doradzanie, proponowanie zmian dotyczących profilaktyki zakaż,uczestnictwo w ich realizacji, 2.określanie zapotrzebowania na zakup środków związanych z profilaktyką zak szpit, 3.opracowywanie standardów organizacyjnych i standardów praktyki pielęgniarskiej dotyczących profilaktyki zak szpit, 4.współdecydowanie w sprawie remontów, modernizacji, inwestycji mających wpływ na stan higieniczny zakładu, 5.wydawanie zaleceń kierownikom w formie ustnej i pisemnej w aspekcie działań profilaktycznych (przestrzeganie standardów, procedur, utrzymanie stanu sanit higienicznego kom organizacyjnych zakładu), 6.występowanie do dyrekcji z wnioskiem o orzeczenie kary w razie stwierdzenia rażących zaniedbań na stanowisku pracy (mających wpływ na wystąp zakaż szpitalnego), 7.korzystanie ze źródeł informacji służących określeniu sytuacji epidemiol zakładu, 8.uczestniczenie w obchodach lekarskich, naradach, spotkaniach zesp terapeutycznego, 9.zlecanie pobierania materiału do bad mikrobiol, 10.uczestniczenie w bad naukowych , publikowanie własnych, 11.upowszechnianie najnowszych osiągnięć nauk medycznych, 12.podnoszenie własnych kwalifikacji. Oprócz dyplomu i prawa wyk zawodu dodatkowo ukończone szkolenie praktyczne i teoretyczne z zakresu epidemiol, mikrobiol, statystyki medycznej, chorób zakaź i zasad postęp administracyjnego. 1/200 łóżek. Musi znać specyfikę poszczególnych oddziałów, pracę służb technicznych i pomocniczych szpitala Zgodnie z Rozp MZ z 27 maja 2010r specjalista ds. epidemiol lub higieny i epidemiologii powinien posiadać:1. specjalizację w dziedzinie piel epidemi lub higieny i epidemiologii, 2.średnie medyczne lub wyższe wykształc w dziedz pielegniarstwa, 3.co najmniej 3 letnie doświad w zawodzie pielęgn lub położnej w szpitalu. Akty prawne: 1.Ust z 5 grudnia 2008r o zapobieg oraz zwalczaniu zakaż i ch zakaźnych u ludzi. 2.Rozp MZ z 23 grudnia 2011r w sprawie listy czynników alarmowych, rejestrów zkaż szpitalnych i czynn alarmowych oraz raportów o bieżącej syt epidemiol szpitala. 3.Rozp MZ z 27 maja 2010r w sprawie kwalifikacji członków zesp kontroli zakaż szpitalnych.4.Rozp MZ z 2 lutego 2006r.
Def. Zakaż szpitalnym jest: 1.każde zakaż związane z pobytem w zakładzie opieki zdrowotnej (udzielającym całodobowych lub całodziennych świadczeń zdrowotnych) albo pracą wykonywaną w tym zakładzie (personel) 2.Zakaż, które nie było w okresie wylęgania w momencie przyjęcia do zakładu opieki zdrow. Okres wylęgania zakaż szpitaln:1.Dla większości ostrych zakaż bakteryjnych i wirusowych przyjmuje się czas do 48 godz. (od chwili przyjęcia chorego do szpitala okres graniczny dla rozpoznania zakaż szpit), 2.Dla specyficznych zakażeń czas ten może być:- krótszy (np. zakaż miejsca operowanego, jeśli zabieg był wykonany w 1 dobie pobytu, zap płuc u pacj zaintubowanego w momencie przyjęcia do szpitala, zakażenie łożyska krwi u pacj z cewnikiem naczyniowym) lub -dłuższy np. w przyp zakaż HBV, HCV, HIV Z epidemiologicznego punktu widzenia zakażenia szpitalne można podzielić na:1.Zakaż endemiczne stale występ z określoną częstością w danym oddz lub szpitalu. 2.Zakaż epidemiczne manifestujące się nagłym wzrostem lub pojawieniem się nowych czynników etiologicznyh.
1.Zakaż wczesne rozwijające się do 5-7 doby pobytu w szpit (dla noworodków do 3 doby). Zwykle wywołane przez patogeny spoza środowisk szpitalnego. 2.Zakaż późne rozwijające się po 7 dobie pobytu w szpitalu (dla noworodków po 3 dobie).Wywołane głównie przez drobnoustr rezydujące w szpitalu i kolonizujące pacj i jego otoczenie szczególnie u pacje długo leczonych.
1.Zakaż miejscowe (zakaż skóry, bł śluz, powierzchowne zakaż miejsca operowanego). 2.Zakaż układowe (ukł moczowy, zapalenie płuc). 3.Zakażenia uogólnione (sepsa, wstrząs septyczn). Podstawowe drogi przenoszenia zakaż szpitalnych bezpośr kontakt personelu z chorymi, kontakt chory-chory,drogi pośrednie przenoszenie przez systemy wentylacyjne, wyposaż pomieszczeń, sprzęt diagnost-leczniczy i rehabilit Czynniki zwiększające ryzyko wystąp zakaż szpitaln 4 grupy: I. zależne od drobnoustroju czyli rodzaju patogenu, jego zjadliwości oraz wrażliwości na antybiotyki. Drobnoustr zdolne do wywołania zakaż szpit cechują się najczęściej małą wrażliwością na czynniki fizykochemiczne, dużą opornością na antybiotyki, małym zapotrzebow odżywczym, dużą zmiennością antygenową. Patogeny, które wytworzyły różne mechanizmy oporności na antybiotyki i chemioterapeutyki to drobnoustroje (czynniki) alarmowe lub alert-patogeny. Czynniki (patogeny) alarmowe to wyselekcjonowane wielooporne drobnoustr, które powstały w efekcie nadmiernej i niekontrolowanej konsumpcji leków antybakteryjnych. Przyczyny powstawania oporności bakteryjnej: Stos antybiotyków w chorobach wirusowych, stos antybiotyku bez znajomości wrażliwości szczepu, stos niewłaściwych dawek, nie zachowując wymaganego czasu i częstotliwości zastosowania, terapia nie poprzedzona badaniem mikrobiolog, pobieranie materiałów do badań po podaniu antybiotyku. W przyp izolowania szczepów z gr czynników alarmowych: Laboratorium powinno natychmiast powiadomić Zespół ds. Zakaż Szpitaln, personel oddz jest zobowiązany do ścisłego przestrzegania zasad reżimu sanit, Zespół ds.Zaka Szpit we współpracy z laboratorium i przedstawicielami oddz szpitalnych jest zobowiązany do monitorowania występ w szpitalu czynników alarmowych oraz chorób zakaź objętych obowiązkiem zgłaszania.
Szerzenie zakaż w zakł opieki zdrowotnej jest możliwe w okresie epidemii lub zwiększonej liczby zachorowań głównie ze wzgl na powszechność i łatwość zakażenia drogą wziewną. Szczególnie niebezpieczne u chorych przewlekle na choroby ukł krąż i oddech oraz leczonych lekami immunosupres
1.Izolacja i leczenie chorych, 2.używanie masek, 3.przestrzeganie higieny podczas kaszlu, kichania, mówienia, higieny przedmiotów z którymi chory miał kontakt, higieny rąk, 4.Możliwie szybka diagnostyka wirusologiczna, 5.Zwiększ odporności populacji przez czynne uodpornienie głównie osób z gr podwyższonego ryzyka, 6.Ograniczenie kontaktów, zgromadzeń, odwiedzin w szpitalach, zawieszenie zajęć w szkołach, 7.Przygotowanie służby zdrowia i aptek do reakcji na masowe zachorowania, 8.rygorystyczna ochrona miejsc hospitalizacji osób przewlekle chorych i leczonych metodą immunosupresji, 9.Wzmożona informacja i promocja zachowań pozwalających ograniczyć skutki epidemii, 10.Raportowanie zachorowań (podejrzeń) do PIS. Szpitale mogą mieć do czynienia z zewnętrznymi sytuacjami kryzysowymi wymagającymi większej ilości świadczeń (np. z epidemiami, wypadkami masowymi, skutkami skażeń chemi). Każdy szpital powinien mieć przygotowany całościowy program gotowości w sytuacjach kryzysowych zawierający procedury postęp w poszczególnych sytuacjach. Wirus RSV (syncytialny - respiratory syncytial virus) Należy do RNA wirusów z rodziny paramyksowirusów. Powoduje zakaż ukł oddech głównie u hospitalizow noworodków i niemowląt. Zakaż następuje głównie drogą kontaktową, przez przedmioty lub ręce zanieczyszczone śluzem, miejscem wniknięcia są drogi oddech (nos, gardło), spojówki oczu. Do zakaż na drodze oddech kropelkowego dochodzi w przypadku bliskiej odległości od kaszlącego. Może przetrwać kilkanaście godz na zakaż powierzchniach lub pół godz na rękach co sprzyja zakaż szpit chorych i personelu. U niemowląt i u dzieci starszych wywołuje najczęściej: ostre zap oskrzeli oraz ciężkie zap płuc. Zakażeniu można zapobiegać przez unikanie kontaktów zakaźnych szczególnie w sezonie epidemicznym (przełom zimowo-wiosenny) tj unikanie pobytu niemowlęcia w żłobku, przedszkolu (w innych zbiorowiskach ludzi), w razie hospitalizacji konieczna jest izolacja dzieci zakażonych. Podczas pielęgnacji dzieci (w tym także z nieżytem nosa gardła lub oskrzeli) należy skrupulatnie przestrzegać mycia rąk, dezynfekcji zabawek i powierzchni szpitalnych, gdzie RSV może przeżywać przez kilka godz.
są gr należącą do rodziny reowirusów (Reoviridae). Ostra biegunka rotawirusowa. Źródłem zakaż szpit staje się często zakaż dziecko przyjęte do oddziału Głównym nośnikiem jest personel med, wykrywane są na skórze rąk. Może przetrwać nawet do 10 dni na suchych powierzchniach sprzętu med, klamek, stołów, zabawek. Wirusy są wydalane z kałem przez 3-4 dni choroby. Czynniki ryzyka zakaż: 1.przedłużający się czas hospitalizacji, 2.Młodszy wiek dziecka, niska waga urodzeniowa, niedobór odporności, 3.Brak przestrzegania procedur higienicznych (mycia rąk), 4.Niewłaściwa infrastruktura szpitala brak izolatek, obecność większej licz osób poza personelem med (rodzina). Zapobieganie szpit zakaż polega na: rzetelnym przestrzeganiu procedur sanitarnych, zakaz opuszczania sali przez chorego pacj, ograniczanie kontaktu z nim, zmniejszenie liczby łóżek w oddz, edukacja rodziców. Na rotawirusowy nieżyt jelit dostępne w Polsce szczepienia. Szczepionki: Rotarix i RotaTeq do doustnego stos, powinny być podane między 6 a 24 tyg życia niemowlęcia. Wirusy hapatotropowe - HBV i HCV mała wrażliwość na środki fizyko-chemiczne i warunki środowiska, duża zakaźność (zwłaszcza HBV), brak skutecznej profilaktyki czynnej (HCV) łatwo mogą szerzyć się w środowisku szpitalnym. Źródłem zakaż jest chory pacjent, dawca krwi lub narządów lub personel. Do transmisji dochodzi w czasie używania nieprawidł wysterylizow sprzętu wielokrotnego użytku, podczas zakłuć, skaleczeń, w wyniku nie przestrzegania standardów higieny podczas inwazyjnych zabiegów diagnost leczniczyh i pielęgnacyjnych. Szczególnie narażeni chorzy oddz dializ, chirurgiczn i hematologiczn. Do zakaż pracowników ochrony zdrowia dochodzi w wyniku: przypadkowych zakłuć igłą (ok. 30%- wirus HBV, 3% - HCV), zranień ostrym narz zanieczyszczonym krwią, przez nieodpowiednio zaopatrzone uszkodzenia skóry (ran), w wyniku kontaktu z płynami ustrojowymi zawierającymi krew, podczas pobierania krwi, opatrywania ran, wykonywania inwazyjnych zab diagnost leczniczych. Liczbę szpitalnych zakażeń wirusami HBV, HCV udało się zredukować dzięki upowszechnieniu sprzętu jednorazowego, usprawnieniu metod sterylizacji i dezynf, wyrabianie wśród personelu nawyków higienicznego i aseptycznego postęp i szczepieniom w przypadku WZW-B.
Najbardziej chorobotwórczy przedstawiciel drożdżaków z rodz Candida. Naturalnie bytuje na bł śluz przew pokarm, ukł mocz-płciow rzadziej na skórze. Zaburz mechanizmów obronnych organizm powoduje wzmożoną proliferancję drożdżaków, penetrację w głąb tkanek i rozwój objawowej endogennej kandydozy. Przenoszenie zakażeń- drogą kontaktu bezpośr przez wzierniki, cewniki naczyniowe, drenaże, opatrunki itp. Rozwojowi infekcji sprzyja długotrwałe przebywanie cewnika. Jednym z najważniejszych wektorów transmisji w szpitalu są ręce personelu med co stanowi bezpośr przyczynę egzogennych zakaż. Najczęstsze postacie kliniczne szpit zakaż Candida albicans to: kandydoza uogólniona (fungemia)gł u pacj z założonym cewnikiem centralnym, u chorych na nowotwory i białaczki, kandydoza ukł oddech gł u noworodków i osób starszych po wylewie, kandydoza ośrodk ukł nerw, kand przew pokarm, zakaż ran oparzeniowych, głębokie zakaż ran chirurg po operacjach w obrębie j brzusz.Najwięcej kandydoz w oddz intensywnej terapii, chirurgii, noworodkowych i onkologicznych. Zapobieganie szpit powinno opierać się na przestrzeganiu zasad higieny szpit, zachowywaniu zasad aseptyki podczas zabiegu cewnikowania i pielęg miejsca wkłucia. Aspergiloza zakażenie lub reakcja alergiczna wywoływana przez grzyby pleśniowe z rodzaju Aspergillus (kropidlak) głównie przez gatunek Aspergillus fumigatus. Aspergillus fumigatus grzyb pleśnowy powszechnie wyst w przyrodzie w glebie, na roślinach, na zawilgoconych ścianach, w kurzu domowym, materiałach budowlanych. Zarodniki przenoszone są drogą powietrzną dlatego do szpitali najczęściej dostają się wraz z powietrzem zewnętrznym, skażoną żywnością (owocami), kwiatami, na obuwiu i ubraniu osób odwiedzających. W obrębie środowiska szpitaln zarodniki pleśni mogą intensywnie namnażać się w odpadach organicznych, zawilgoconych tynkach,w glebie roślin doniczkowych. Źródłem są też zanieczyszczone przewody wentylacyjne i klimatyzacyjne oraz wykładziny podłogowe. Źródłem zakaż uszkodzonej skóry są zanieczyszcz zarodnikami narzędzia med, inhalatory, nawilżacze, opatrunki, leki, ręce personelu. Najczęstszymi postaciami szpitalnych zakaż grzybami pleśniowymi z rodzaju Aspergillus są: Grzybniak kropidlakowy płuc (np. po przebytej gruźlicy), Aspergiloza zatok przynosowych, ośrodk ukł nerw, wsierdzia i m serc (po operacjach na otwartym sercu), Asp rozsiana jako zakaż przełyku, jelit lub zakaż narządowe wątroby, śledziony,nerek,As skóry, Postać alergiczna, oskrzelowo-płucna (astma) jako wynik uczulenia na zarodniki grzyba.Aspergiloza najczęściej wyst u chorych z immunosupresją chorych na białaczkę, po przeszczepie szpiku, wątroby , chorych na AIDS. Zakaż te charakteryz się piorunującym przebiegiem oraz dużą śmiertelnością. W pomieszczeniach powinny być instalowane nowoczesne syst klimatyzacji oraz wentylacji powietrza.Sale dla pacj po przeszczepach szpiku muszą mieć założone filtry powietrza (HEPA) stanowiące barierę dla zarodników
|
STRATEGIA ZWALCZANIA CHORÓB ZAKAŹNYCH Zwalczanie i zapobieganie chorobom zakaźn to wieloetapowy proces, polega na: 1.wykryciu i unieszkodliwieniu źródła zakaż (rezerwuaru zarazka), 2.przerwaniu lub ograniczeniu dróg szerzenia się zakażenia, 3.zabezpieczeniu przed zakażeniem ludzi zdrowych 1.Wykrycie i unieszkodliwienie źródła zakażenia Polega na przeprowadz badań diagnost, identyfikacji objawów, zebraniu wywiadu epidemiol następnie zastosow izolacji (odosobnienie chorego w szpitalu lub domu i leczenie). Specjalnym rodzajem izolacji jest kwarantanna- czasowe odosobnienie i poddanie obserwacji ludzi lub zwierząt, którzy zetknęli się z chorymi lub przyjechali z terenów, na których panują choroby wysoko zakaźne. Czas kwarant nie może być krótszy od najdłuższego okresu wylęgania danej choroby zakaźnej. 2.Przerwanie lub ograniczenie dróg szerzenia się zakażenia. Dekontaminacja proces prowadzący do usunięcia lub zniszczenia drobnoustr. Metody dekontaminacji: sanityzacja, dezynfekcja, sterylizacja. Dobór metod zależy od ryzyka przeniesienia zakażenia. Sanityzacja - polega na usuwaniu widocznych zabrudzeń i zanieczyszczeń a wraz z nimi większości drobnoustr w określonym środowisku przez np. mycie, wietrzenie, odkurzanie, zamiatanie, pranie. Antyseptyka - dezynfekcja skóry, bł śluz, uszkodzonych tkanek z zastosow prep nie działających szkodliwie na tkanki ludzkie. Aseptyka - sposób postęp, celem jest zapobieganie zakaż tkanek i skażeniom jałowych powierzchni. Dezynfekcja proces, w wyniku którego ulegają zniszczeniu formy wegetatywne drobnoustr. Dezynf wysokiego stopnia niszczy też prątki gruźlicy, enterowirusy i niektóre formy przetrwalnikowe. Zależy od wielu czynników, jej skuteczność jest wprost proporcjonalna do czasu działania i stęż prepar dezynfekującego, wzrasta też wraz ze wzrostem temp i wilgotności.Podwyższone pH obniża aktywność fenoli, podchlorynu i związków jodu. Obecność subst organicznych może ograniczać dział p/drobnoustrojowe prep dezynf, np. w wyniku tworzenia z nimi nieaktywnych związków. Przy użyciu metod: termicznych , termiczno-chemicznych, chemicznych lub fizycznych. Dezynf termiczna z wykorzyst wody o temp. 93º lub pary wodnej o temp 105-110º i nadciśnieniu 0,5 atm. Stos do odkaż bielizny, naczyń i wyposażenia sanitarnego. Bakteriobój dział ciepła w zakresie temp: od 50° ciepła wilgotnego w czasie kilku min dla bardzo wrażliwych drobnoustr do 300° ciepła suchego w czasie 30 min dla bardzo opornych bakterii. 60° ciepła wilgotnego w czasie 30 min do zabicia większości form wegetatywnych bakterii i wirusów. Metody z zastos ciepła wilgotnego: pasteryzacja, dekoktacja, gotowanie, tyndylizacja. Pasteryzacja ogrzewanie płynu w 65° przez 30 min i natychmiastowe ochładzanie (w temp 75 przez 10 min).Dekoktacja dział pary wodnej przy normalnym ciśn przez 15-20min. Gotowanie w 100°. Tyndylizacja 3krotna pasteryz co 24h. Dezynf chemiczna zastosow roztw środków chem działających niszcząco na drobnoustr. Wybór preparatu zależy od rodzaju skażenia, materiału i toksyczności środka. Prepar zawierają różne subst aktywne m.in.: aldehydy, alkohole, chlorowce, związki fenolu, związki utleniające. Przydatna w przyp art wrażliwych na wysoką temp. Dezynf termiczno-chemiczna połączenie działania śr chem i ciepła (60ºC). Do dezynf sprzętu wrażliwego na wysoką temp i trudnych ze wzgl na budowę do dezynf manualnej chem (giętkie endoskopy, narz chirurg i stomatolog). Stos są myjki-dezynfektory (93°), komory dezynfekcyjne (75°/20min): materace, poduszki, koce. Metody fiz: promieniowanie UV (lampy bakteriobójcze: wirusy, bakterie, pleśnie) w powietrzu i na powierzchniach, ultradźwięki, myjki ultradźwiękowe: pow delikatne, o skompl kształtach, trudno dostępne miejsca, otwory, szczeliny, narz chirurg, stomatol, osprzęt endoskop, szkła laborat Sterylizacja (wyjaławianie) proc mający na celu zabicie lub inaktywację żywych drobnoustr występ w określonym środowisku, postaci wegetatywnych i przetrwalników. Metody steryliz 2 gr ze wzgl na temp występ podczas procesu: 1.metody steryl wysokotemperaturowej: 1.ster parą wodną pod ciśnieniem(nasycona para wodna pod ciśn zwiększ w stos do ciśn atmosfer. 2 sposoby: 1.w temp 134° przy ciśnieniu 2 atm przez 3,5-7 min (narz chir, b operacyjn, materiały opatrunk, szkło laborat 2.w temp 121° przy ciśn 1 atm przez 15-20 min (rękawice, przedmioty z gumy i tworzyw sztucznych).W autoklawach tj. hermetycznie zamkniętym zbiorniku służącym do wyjaławiania w podwyższonej temp i przy zwiększ ciśn, 2. suchym gorącym powietrzem(różnice temp dopuszczalne do 15°C wg PN, temp 160°-120 min, 180°-45 min, 200°- 30 min wyroby szklane, porcelanowe, metalowe, pudry, gliceryny, maści),2.met ster niskotemperaturowej: steryl tlenkiem etylenu (stęż TE 300-1200mg/l,wilgotność 30%-90%, temp 30-65°,czas 2-7h zwykle: 2-4godz.Czas degazacji zwykle 12h w temp 50° w aeratorze lub 7 dni w temp pokojowej,delikatne urz optyczne,elektronicz, urz światłowodowe,narz elektrochirurgiczne, urz sztucznej nerki, części aparatów do sztucznego oddych, respiratorów.), przy użyciu plazmy (jest zjonizowanym gazem wytwarzanym w warunkach próżni pod wpływem pola elektromagnet niszczy drobnoustr uszkadz ich DNA,RNA, enzymy i fosfolipidy,art. bez celulozy, w temp 50°,czas 45-105 min przy stęż nadtlenku wodoru 50-55%. nie wymaga degazacji. Sterylizator Plazmowy HMTS-80:czas 30-40 min, temp 38-50°,parametry cyklu zapisywane na karcie pamięci, przechowywanie danych w formie elektronicznej, specjalny sys komunikatów głosowych infor o każdym ewentualnym błędzie, oznajmia rozpoczęcie i zakończenie procesu ster).w ciekłym kwasie nadoctowym, formaldehydem, za pomocą prom jonizującego, parami nadtlenku wodoru, ozonem. Dezynsekcja zwalczanie szkodliwych owadów pasożytniczych stawonogów (muchy, komary, pchły, wszy), karaczanów (karaluchy, prusaki, i in.), szkodników magazynowych. Można wykonać przez zastosow śr fiz (para, ogień, gorące powietrze , prom ultrafioletowe), mechaniczn (wyłapywanie, trzepanie, oczyszczanie), chem śr owadobój (oprysk, stos żeli i innych śr chem) lub biolog (za pomocą innych organizmów żywych). Wymaga dokładnej identyfikacji w celu dobrania odpowiedniego rodzaju prepar biorąc pod uwagę jego stężenie, szkodliwość i oddział na środowisko. Deratyzacja zwalczanie za pomocą śr chem, fiz lub biolog wszelkich szkodliwych gryzoni (szczurów i mysz). Uzdatnianie wody pitnej proces polegający na przygotowaniu dobrej pod wzgl jakościowym wody tj. odpowiadającej wszelkim wymaganiom dotyczącym jej parametrów chemicz, fizycznych i biologiczn. Metody : odżelazianie, zmiękczanie, demineralizacja, filtracja, dezynfekcja chem (ozonowanie, chlorowanie, fluorowanie), promieniowaniem UV. W środowisk szpitalnym 3 kat przedmiotów: wysokiego, średniego, niskiego ryzyka. Przedmioty wysokiego ryzyka przeniesienia zakaż kontaktują się z jałowymi tkankami (narz chirurg, wszczepy, igły, cewniki naczyniowe i moczowe). Bezwzględnie muszą być jałowe (jednoraz lub sterylizowane). Przedmioty średniego ryzyka kontaktują się z bł śluz lub uszkodzoną skórą: endoskopy, zestawy do intubacji. Przed użyciem poddać sterylizacji lub dezynfekcji wysokiego stopnia. Przedmioty niskiego ryzyka kontaktują się z nieuszkodz skórą (baseny, mankiety do mierz ciśn, b pościelowa, wyposażenie sal). Wymagają mycia i okresowej dezynf - ryzyko wtórnej transmisji przez ręce personel i sprzęt med. 3.Zabezpieczenie przed zakaż ludzi zdrowych Polega na immunoprofilaktyce, czyli procesie wywołującym odpowiedź immunolog służącą do ochrony przed chorobą zakaź, najskuteczniejsza metoda zapobiegająca szerzeniu się chorób zakaź. W zapobieg chorobom zakaźnym istotną rolę odgrywa podniesienie odporności osób narażonych na zakaże w oparciu o dwie podstawowe metody: 1.Uodpornienie bierne podanie osobom wrażliwym gotowych p/ciał pochodzących od innych osób lub zwierząt (czasowe zabezpieczenie) , 2. Uodporn czynne polega na wzbudzeniu własnej produkcji p/ciał u osoby wrażliwej przez podanie szczepionki zawierającej antygeny patogennego drobnoustr lub jego toksyny. Uodpornienie bierne Profil bierna, podanie gotowych p/ciał. Prepar: 1.Gammaglobulina - p/ciała pochodzące od tysięcy dawców, zawierające wiele różnych specyficznych p/ciał; stos w profilaktyce poekspozycyjnej WZW-A i odry oraz w leczeniu wrodzonych niedoborów odporności, 2.Hyperimmunizowana immunoglobulina, pochodz ludzkiego izolowana z surowicy dawców z wysokim poziomem specyficznych p/ciał, zawierająca ich wysokie stęż, stos w profil poekspozycyjnej WZW-B, Wścieklizny, Tężca i Ospy wietrznej, 3.Antytoksyna hyperimmunizo surowica pochodz zwierzęcego (od koni) lub ludzkiego, zawierająca p/ciała p/ko toksynie jednego drobnoustr, stos w leczeniu Botulizmu (zatruć jadem kiełbasi), Błonicy, w profil Tężca. Uodporn bierne pozwala na bardzo szybkie, natychmiastowe podniesienie odporności. Odporność ta utrzymuje się krótko (zwykle kilka tygodni).Uodpornienie bierno-czynne niemal jednoczesne zastos uodpor czynnego (szczepionki) i biernego (immunoglobul) przeciw tej samej chorobie. Dochodzi do bardzo szybkiego dział w wyniku uodpor biernego i utrzymywania się wysokiego stopnia odporności przez długi okres jako uodpornienia czynnego. Stos najczęściej u osób poprzednio nieuodpornionych, a podejrzanych o ekspozycję lub eksponowanych na zakaż (wir wścieklizny, laseczką tężca lub wir HBV).
BAKTERIE Podstawą klasyfik jest stopień podobieństwa materiału genet (głównie DNA) morfologia komórki, właściwości fizjologiczne i metabolizm. Szczep bakterii podstaw jednostka klasyfikacyjna, czyli gr komórek o identycznych cechach. Szczepy łączy się w gatunki, (Niekiedy w obrębie gatunku wyróżniane są podgatunki, serotypy i biotypy)gatunki grupowane są w rodzaje na podst podobieństw ich właściwości. Rodzaje grupowane są w rodziny (Enterobacteriaceae), te w rzędy,klasy. Nazewnictwo 2wyrazowe, pierwsze słowo nazwa rodzaju, drugie gatunku (Echerichia coli, Staphylococcus aureus). Zdolność do przeżywania w suchym środow: np. z rodzaju Enterococcus: faecalis, faecium, durans. W środow suchym i wilgotnym np. z rodz Staphylococcus: (gronkowce kagulazo-dodatnie: Staphylococcus aureus (złocisty), S. epidermidis (skórny). Szerzenie na drodze oddech i kontaktowej np. Streptococcus pyogenes (paciorkowiec ropny). Drogą kropelkową Streptococcus pneumoniae (dwoinka zapal płuc)- Szczepienia p/ko pneumokokom. Flora przejściowa na skórze rąk Enterobacteriaceae (pałeczki jelitowe) Escherichia coli, Shigella, Salmonella, Klebsiella, Proteus. W środowisku szpital kolonizuje zlewy, toalety, nieprawidł przygotowane i przechowywane roztw dezynfekc Pseudomonas aeruginosa (pałeczka ropy błękitnej) i Acinetobacter baumannii.
Każdy szczep bakteryjny może być na dany lek wrażliwy, średnio wrażliwy lub oporny. Szczep wrażliwy na lek - którego wzrost jest hamowany przy stężeniach leku osiągalnych terapeutycznie. Szczep średnio wrażliwy którego wzrost ulega zahamowaniu przy stężeniach leku trudno osiągalnych terapeutycznie (wymagających zwiększonych dawek lub częstszego podawania, co często jest niemożliwe ze wzgl na dział niepożąda). Szczep oporny którego wzrost nie jest hamowany niezależnie od stężenia leku. Oporność można podzielić na naturalną i nabytą. Oporność naturalna jest determinowana przez zaprogramowaną genetycznie strukturę bakterii (charakterystyczna dla wszystkich lub prawie wszystkich szczepów danego gatunku bakterii). Oporność nabyta pojawia się u bakterii w wyniku presji selekcyjnej związanej ze stos antybiotyków (geny oporności nabytej mogą powstać samoistnie w wyniku mutacji albo bakteria może je otrzymać z zewnątrz). Wprowadzenie do prawidłowej chemioterapii Podstawowym warunkiem prawidł antybiotykoter jest uzasadnione stos oraz poprawny wybór leku. Wybór leku opiera się na zastos zasad terapii celowanej lub empirycznej. Terapia celowana dobór leku na podst określenia rodzaju patogenu (posiew) i jego lekowrażliwości (antybiagram). Terapia empiryczna w przyp zakaż zagrażających życiu gdy istnieje konieczność bezzwłocznego podania leków. Gdy nie ma możliwości zastos najskuteczniejszej terapii celowanej, stos się te antybiotyki, które zgodnie z aktualną wiedzą medyczną są aktywne wobec drobnoustr będących najczęstszą przyczyną danego schorzenia. Przed podaniem pierwszej dawki antybiotyku, konieczne jest zabezpieczenie materiału umożliwiającego identyfikację patogenu. W większości zakaż szpit leczenie zaczyna się od terapii empirycznej, następnie przechodzi do terapii celowanej. Wprowadzenie terapii empirycznej nie może być uzasadnieniem do niewykonywania badań mikrobiol, wręcz powinno stanowić powód do jak najszybszego ich wykonywania. Lekarze przy doborze antybiotyków powinni się kierować zaleceniami komitetu antybiotykowego w szpitalu, którego funkcjonowanie jest niezbędne do prowadzenia prawidłowej polityki antybiotykowej w zakł opieki zdrowotnej.Ważne jest edukowanie pacj w celu eliminowania często spotykanych niekorzystnych zachowań: samowolnej zmiany schematu dawkowania, przerwania leczenia wskutek poprawy stanu klinicznego, samoleczenia za pomocą pozostałych po wcześniejszych kuracjach resztek antybiotyków, niewłaściwego popijania antybiotyków np. mlekiem lub sokiem zamiast czystą wodą.
Wirusy cząsteczki organiczne nie posiadające struktury komórkowej, zbudowane z białek i kwasów nukleinowych. Pojedyncza cząsteczka wirusa wirionem. Wirion składa się z 2 elementów: genom (DNA lub RNA nigdy oba naraz)właściwy czynnik zakaźny, drugi to otoczka białkowa kapsyd. Podstawą klasyfikacji jest typ kwasu nukleinowego DNA lub RNA i jego cechy charakterystyczne np. liczba nici kw nukleinowego. Wirusy prowadzą proces namnażania, wykorzystując aparat kopiujący zawarty w żywych komórkach. Poza komór nie wykazują żadnego metabolizmu, nie są zdolne do wzrostu ani namnażania. Wrotami zakaż wirusowych są najczęściej ukł oddech, przew pokarm, ukł mocz lub uszkodzona skóra. Zakażenie może nastąpić w okresie życia płodowego (wertykalne)wirus drogą krwi pokona barierę łożyska. W miejscu wniknięcia dochodzi do jego replikacji (często okres bezobjaw) następnie namnożony wirus drogą naczyń chłonnyh lub krwionośn zostaje przeniesiony do komórek ukł siateczkowo-śródbłonk węzłów chł, śledziony, wątroby lub szpiku kostnego (dalsza replikacja). Po przedostaniu się do krwi dociera do narządu docelowego (np. OUN, wątroby, płuc, jelit). Zakażenie kom docelowych i ich uszkodzenie prowadzi do upośledzenia funkcji narządu, wystąpienie charakterystycznych obj chorobowych, leczenie jest często trudne, (nie posiadają własnego metabolizmu, który można zablokować, jak to robią antybiotyki w przypadku bakterii). Zakaż wirusow mogą towarzyszyć infekcje bakteryjne. Zakażenia mogą nawracać (latencja), mogą wywoływać choroby nowotw lub ujawniać się po bardzo długim czasie, doprowadzając nawet do śmierci. Wiele chorób wirusowych jest nadal nieuleczalnych (np. wścieklizna lub AIDS). Najczęstszym umiejscowieniem wirus zakaż szpit jest ukł oddech i pokarm. Zmiany w ukł oddech wywołują najczęściej: wirus grypy, paragrypy-RSV (Respiratory Syncytial Virus) i adenowirusy. Zmiany zapalne w obrębie przew pokarm są wywoływane przez: ECHO, Coxackie, rotawirusy, astrowirusy, adenowirusy. Zakaż krwiopochodne, mogą dotyczyć różnych ukł i narządów. Ich czynnikami etiologicz są wirusy: HBV, HCV, EBV, CMV i HIV. Wirusy powodujące zakaż szpit mogą być przenoszone przez narz chirurg, sprzęt medyczny, b szpitalną, produkty spoż, skażone powietrze. Niebezpieczne są nieprawidł zabezpieczone odpady medyczne, skażona woda, płyny aseptyczne i dezynfek, w których mogą rozwijać się różne patogeny. Istotną rolę w przenoszeniu zakażeń szpit pełnią ręce personelu.
grzybóy chorobotwór odpowiedzialne za układowe szpitalne zakaż grzybicze to : 1.Drożdżaki i grzyby drożdżopodobne (Candida, Cryptococcus, Trichosporon), 2.Pleśnie (Aspergillus, Mucor, Fusarium, Alternaria) Najczęstszym czynnikiem etiolog są grzyby z rodzaju Candida na drugim miejscu Aspergillus. Głównymi czynnikami sprzyjającymi zakaż grzybami są: chemio i radioterapia, przeszczepy szpiku i innych narząd, długotrwałe podawanie kortykosteroidów, leków immunosupresyjnych, antybiotyków oraz ich częste zmiany (3-5-krotna stwarza ryzyko powikłania choroby podstawowej grzybicą, zwłaszcza gdy pobyt pacjenta w szpitalu przedłuża się powyżej 30 dni), stos cewników moczowych, centralnych cewników żylnych, sztucznych zastawek, żywienia parenteralnego (zwłaszcza lipidów). Pojawienie się coraz częstszych zachorowań grzybiczych związane może być z używaniem większej ilości detergentów, śr aseptycznych i dezynfekc. Zmienność drobnoustrojów powoduje nabywanie coraz to większej oporności na różne czynniki niszczące. Grzybicze zakaż szpit najczęściej dotyczą ukł moczow, płuc i skóry (rany).
|
1.Zakażenie (infekcja) proces wniknięcia i namnażania się biolog czynn chrobotwór (patogenu, zarazka) w organizmie gospodarza. Zakaż egzogen gdy patogen pochodzi spoza organizmu gospodarza. Zakaż endogenne patogen pochodzi z własnej flory gospodarza, często po przedostaniu się spoza miejsce bytowania. Zakaż miejscowe infekcja ograniczona do małych obszarów (czyraki, ropnie) Zak układowe obejmuje określone układy (np. zap płuc) Zak uogólnione dot całego organ (sepsa). 2.Zarażenie lub inwazja pasożytnicza zakaż wywołane przez pasożyty. 3.Patogeny drobnoustr zdolne do wywołania procesu chorobowego. 4.Saprofity bakterie, grzyby, wirusy nie wywołujące zakażeń. 5.Zatrucie (intoksykacja) stan chorobowy, obj są związane z dział toksyn drobnoustroj powstałych poza organizmem gospodarza (np. zatrucie jadem kiełbas wytwarzanym przez Clostridium botulinum) 6.Translokacja przemieszczanie się drobnoustrojó 7.Koinfekcja (współzakażenie) jednoczasowe zakaż 2 lub więcej czynnikami chorobotwór (np. zakaż HBV i HDV). Cięższy przebieg chorób współistn. 8.Nadkażenie (superinfekcja) nowe zakaż innym patogenem występ u gospodarza już zakażonego innym czynnikiem. 9.Reinfekcja ponowne zakaż tym samym czyn. 10.Choroba zakaźna choroba ludzi, zwierząt, roślin wywołana przez biolog czynn chorobotw: bakterie, priony, wirusy, grzyby oraz przez subst biologicznie czynne przez nie wytwarzane. 11.Okres inkubacji (wylęgania) czas od wniknięcia do organizmu czyn chorobotwórczego do wystąp pierwszych obj choroby. Okres obj klinicznych występow zespołu dolegliwości pozwalających na zdiagnozowanie choroby. Okres zdrowienia ustępowania obj klinicznych, w surowicy pojawiają się p/ciała. 12.Rezerwuar zarazka człowiek, zwierzę, roślina lub inne środowisko, w którym żyje i namnaża się drobnoustrój. 13.Źródło zakaż człowiek, zwierzę, roślina lub materia nieożywiona, z której biol czynnik chorobotwór jest przeniesiony na osobę wrażliwą. 14.Nosicielstwo stan równowagi immunol wytwarzającej się między drobnoustr a organizmem gospodarza przy której patogen bytuje w organ nie powodując obj zakaż. Nosiciel osoba bez obj chor zakaźnej w której organizmie bytują biolog czynn chorobotwórcz, stanowiące potencjalne źródło zakażenia innych osób. 15.Drogi szerzenia się zakażeń sposoby przenoszenia się patogennych drobnoustr ze źródła zakaż na organizmy wrażliwe na zakażenie. Droga wertykalna zakaż płodu w czasie ciąży, dziecka w trakcie porodu lub karmienia. (od matki na dziecko). 16.Wrota zakaż miejsce wniknięcia czynnika zakaźnego do organizmu. 17.Choroby zaraźliwe choroby zakaźne przenoszone z osoby chorej na zdrową. 18.Endemia występ choroby wśród ludzi na określonym terenie w liczbie utrzymującej się przez wiele lat na podobnym poziomie. 19.Epidemia nadmierna zapadalność na określoną chorobę w określonej czasowo i terytorialnie populacji ludzkiej. Ognisko epidemii chorzy z ich najbliższym otoczeniem. Epidemia punktowa zakażenia pochodzą z jednego wspólnego źródła. Epidemia progresywna zakaż pochodzą z różnych źródeł i szerzą się bezpośrednio z osoby chorej na wrażliwą lub pośrednio przez przenosicieli. 20.Pandemia epidemia szybko rozprzestrzeniaj się chor zakaźych obejmujących zasięgiem kilka państw, 1 lub kilka kontynentów lub cały świat. 21.Izolacja odosobnienie chorego w szpitalu lub domu i leczenie. 22.Kwarantanna rodzaj izolacji, czasowe odosobnienie i poddanie obserwacji tych którzy zetknęli się z chorymi lub przyjechali z terenów na których panują choroby wysoko zakaźne. 23.Dekontaminacja proces prowadzący do usunięcia lub zniszczenia drobnoustrojów. Sanityzacja usuwanie widocznych zabrudzeń i zanieczyszczeń wraz z większością drobnoustrojów w określonym środowisku przez mycie, wietrzenie, odkurzanie, pranie. 24.Antyseptyka dezynf skóry, bł śluz, uszkodz tkanek z zastosow prep nie działaj szkodliwie na tkanki ludzkie. 25.Aseptyka sposób postęp którego celem jest zapobieganie zakaż tkanek i skażeniom jałowych powierzchni. 26.Dezynfekcja proces w którym ulegają zniszczeniu formy wegetatywne drobnoustrojów. Pasteryzacja eliminacja drobnoustr w płynach przez ogrzewanie (65C/30min) i natychmiastowe schładzanie. Dekoktacja niszczenie drobnoustr przez dział pary wodnej. Tyndylizacja 3krotna pasteryzacja powoli co 24h. 27.Sterylizacja (wyjaławianie) proces mający na celu zabicie lub inaktywację żywych drobnou występ w określonym środowisku, postaci wegetatywnych i przetrwalników. 28.Dezynsekcja zwalczanie szkodliwych owadów zwłaszcza pasożytniczych stawonogów. 29.Deratyzacja zwalczanie za pomocą śr chem, fiz, biol szkodliwych gryzoni. 30.Uzdatnianie wody pitnej proces polegający na przygotowaniu dobrej pod wzgl jakościowym wody odpowiadającej wymaganiom jej parametrów chem, fiz, biolog.
32.Uodpornienie bierne podanie osobom wrażliwym gotowych p/ciał pochodzących od innych osób, zwierząt, zapewnia czasowe zabezpieczenie. Uodporn czynne wzbudzenie własnej produkcji p/ciał u osoby wrażliwej na zakaż przez podanie szczepionki zawierającej antygeny patogennego drobnoustroju lub jego toksyny. 33.Szczepionka produkt pochodzenia biol, w jego skład wchodzą subst zdolne do wywołania określonych procesów immunolog, umożliwiających powstanie odporności na konkretny rodzaj drobnoustr chorobotwórczego lub wirusa bez wywoływania działań toksycznych. EPIDEMIOLOGIA - dział medycyny, nauka o przyczynach i prawach powst oraz szerzenia się wszystkich chorób w populacji ludzkiej, o ich natężeniu i zapobieganiu im. Wg WHO epidemiol zajmuje się badaniem czynników wpływających na częstość występ i rozpowszechniania się chorób w populacji ludzkiej. Zadania epidemiologii: 1.opis częstości występ zjawisk chorobowych w populacji, 2.poznanie przebiegu naturalnej historii choroby, 3.określanie związków przyczynowo skutkowych, 4.planowanie i ocena skuteczności profilaktyki. W krajach rozwijających się podst zadaniem epidemiol jest wykrywanie przyczyn i źródeł epidemii oraz ich zwalczanie. W krajach rozwiniętych dodatkowo cele i zadania epidemiol obejmują choroby cywilizacyjne, przewlekłe, zakaż szpitalne i in. Wprowadzenie kontroli epidemiol w szpitalach-od połowy XIXw. Lata 50-te- serie groźnych gronkowcowych epidemii szpitalnych, silny bodźiec do powstania nowej dyscypliny, której przedmiotem są zakażenia szpitalne łączące w sobie elementy epidemiologii, mikrobiologii i kliniki zakażeń nabywanych w instytucjach opieki medycznej. W Polsce początek działań w zakresie kontroli zakaż szpitalnych (w tym geneza piel epidemiologicznego) przypada na lata 80 XX w.Zgodnie z aktualną koncepcją podstawą organizacji skutecznego programu kontroli zakaż jest powołanie w każdym szpitalu Komitetu oraz Zespołu ds. kontroli zakażeń szpitalnych (zakładowych). Oprócz mikrobiologa i lekarza specjalisty ds. zakażeń (epidemiolog, lek chorób zakaźnych, lek mikrobiolog) podstawową rolę pełni piel epidemiologiczna. Lista czynników alarmowych (rozp MZ z 23 grudnia 2011): Gronkowiec złocisty oporny na metycylinę (MRSA) lub glikopeptydy (VISA lub VRSA) lub oksazolidynony,Enterokoki oporne na glikopeptydy (VRE) lub oksazolidynony, Pałeczki Gram-ujemne wytwarzające beta-laktamazy, o rozszerzonym spektrum substratowym (np. ESBL, AMPc, KPC) lub oporne na karbapenemy lub inne 2 gr leków lub polimyksyny, Pałeczka ropy błękitnej oporna na karbapenemy lub inne dwie grupy leków lub polimyksyny,Pałeczki niefermentujące oporne na karbapenemy lub inne 2 gr leków lub polimyksyny,Szczepy chorobotwórcze laseczki beztlenowej oraz wytwarzane przez nie toksyny A i B,Laseczka beztlenowa, Dwoinka zapalenia płuc oporna na cefalosporyny III generacji lub penicylinę, Grzyby Candida oporne na flukonazol lub inne leki z gr azoli lub kandyn, Grzyby Aspergillus, Rotawirusy, Norowirus, Wirus syncytialny, Wirus zap wątr typu B, Wir zap wątr typu C, Wirus nabytego niedoboru odporności u ludzi (HIV), Biologi czynniki chorobotwór izolowane z krwi lub płynu mózg-rdzen, odpowiedzialne za uogólnione lub inwazyjne zakaż
Rejestr zakażeń szpitalnych i czynników alarmowych powinien być prowadzony w formie indywidualnych kart rejestracji w porządku chronologicznym lub alfabetycznym. Każda indywidual karta rejestracji powinna być oznaczona kolejnym nr i dotyczy wystąp pojedynczego przyp zakaż szpit lub czynnika alarmowego potwierdzonego u osoby hospitalizowanej w toku udokumentowanej konsultacji. Dane w rejestrze powinny być przechowywane nie krócej niż 20 lat
Rodzaj: Staphylococcus (gronkowiec) gr Gram(+) ziarenkowców. Kształt kuli, układają się w charakterystyczne grona. Podstawą podziału jest ich zdolność wytwarzania koagulazy. Gronkowce kagulazo-dodatnie: Staphylococcus aureus. Gronk koagulazo-ujemne : Staphylococcus epidermidis. Staphylococcus aureus (gronkowiec złocisty) Jeden z najczęstszych powodujących zakaż szpit. Zawiera otoczkę, ułatwiającą przyleganie bakterii do pow ciał obcych. Wrażliwy na nowobiocynę oraz bacytracynę. U 25-30 zdrowych osób jest stale obecny wśród mikroflory fizjol skóry, głównie w miejscach wilgotnych i owłosionych (przedsionki nosa, pachy, pachwiny, okolica okołoodbytnicza, linia graniczna między czołem a cz owłosioną głowy, oraz gardło). Przeżywają łatwo w środow suchym i wilgotnym. Obecność licznych rezerwuarów środowiskowych (w kurzu zachowują żywotność przez wiele miesięcy, na klawiaturze komputera ok. 190 dni) są trudne do usunięcia ze środow szpitaln. Lekooporne, należą do najczęstszych patogenów szpitalnych wywołujących zakaż endogenne i egzogenne. Niebezpieczeństwo stanowią wielooporne gronk pochodzące ze środowiska szpitaln tzw. MRSA, VRSA. Szczególnie podatni na zakaż są pacj z obniżoną odpornością towarzyszącą chorobie podstawowej lub poddani inwazyjnym zabiegom. Zakaż szerzy się przez kontakt bezpośr (ręce personelu, skażony sprzęt) rzadziej drogą powietrzną (cząsteczki kurzu). Źródłem jest chory zwłaszcza z rozległymi sączącymi się zmianami na skórze oraz nosiciel. Gronk złocisty powoduje: 1.ropne stany zapal skóry i tk miękkich (czyraki, jęczmienie, liszajec, ropnie, ropowice, zapal szpiku kostnego, septyczne zapal stawów, zapal wsierdzia, płuc), 2. Zatrucia pokarm, 3.Zespół wstrząsu toksycznego, 4.Zapal złuszczające skóry.
Staphylococcus epidermidis (gronk skórny) Ziarenkowiec Gram(+), koagulazo-ujemny. Element flory fizjol skóry. Nie chorobotwór u zdrowych. Zakaż są związane z wprowadzaniem do organizmu ciał obcych jak cewniki naczyniowe, endoprotezy, zastawki. Zakaż mogą występ po zab chirurg. Wykrywany często przy zapal kości i szpiku, zakaż dróg mocz i otrzewnej. Jest pierwszym co do częstości występ patogenem, w bakteriemiach odcewnikowych. Ma zdolność do wytwarzania zewnątrzkomórk śluzu uczestniczącego w tworzeniu biofilmu. Biofilm ułatwia przyleganie do powierzchni tworzywa sztucznego i chroni przed działaniem antybiotyków oraz komórek ukł immunolog. Rodzaj: Streptococcus (paciorkowce) Rodzaj kulistych bakterii Gram(+) układających się wzdłuż jednej osi tworząc łańcuchy. Część naturalnej flory bakteryjnej człowieka kolonizują jamę nosową, gardło, skórę, przew pokarm oraz pochwę u kobiet. Streptococcus pyogenes (paciorkowiec ropny). Rezerwuarem jest człowiek. Nosicielstwo najczęściej w gardle, w pochwie zdrowych kobiet. Szerzy się na drodze oddech i kontaktowej. Do zakaż może dojść na drodze wertykalnej (w czasie przechodzenia przez kanał rodny).Powoduje zakaż pierwotne w postaci: zapal gardła i migdałków, płonicy, zapal ucha środk, ropnego zapal skóry, róży, gorączki połogowej. Nieropne następstwa po pierwotnym zakaż paciorkowcami gr A: 1.gorączka reumatyczna (po paciorkowc zakaż gardła) charakteryz się zapal serca, stawów, obj neurologicznymi (pląsawica). Występ głównie u dzieci i młodzieży, 2.ostre paciorkowcowe zapal nerek (po zakaż skóry lub gardła) charakteryz się obrzękiem twarzy, nadciśn tętn oraz ciemnym moczem, 3.rumień guzowaty charakteryz się małymi czerwonymi guzkami pod powierzchnią skóry. Zakaż paciorkowcowe szerzą się w postaci epidemii najczęściej w oddz opieki długoterminowej, w domach pomocy społecznej. Hospitalizacja chorego z inwazyjną postacią zakaż paciorkowcem ropnym wymaga zachowania reżimu sanit z pełną izolacją i zachowaniem wszelkich środków ostrożności. Streptococcus pneumoniae (dwoinka zapal płuc) Gram(+), tlenowa bakteria należąca do paciorkowców alfa-hemolizujących, nazywana pneumokokiem. Bakterie układają się zazwyczaj w pary, a kolonie mogą przyjmować obraz łańcuszków różnej długości. Częsta przyczyna zachorowań na zapal płuc u osób z osłabioną odpornością oraz zapal opon mózg-rdz u małych dzieci. Może wywoływać zakaż, inne niż zapal płuc, w tym : ostre zapal zatok, osierdzia, ucha środk, szpiku, septyczne zapal stawów, zapal wsierdzia, otrzewnej. Szerzy się drogą kropelkową, sprzyja częste przebywanie w zatłoczonych pomieszczeniach. Do zakaż predysponują: osłabienie odpowiedzi immunolog, immunosupresja powirusowa, usunięcie śledziony. Szczepienia p/ko pneumokokom zaleca się szczególnie: osobom w wieku >65 lat u dzieci poniżej 6 r.ż, osobom z chorobami serca i płuc, chorym na cukrzycę, z wrodzonym lub nabytym niedoborem odporności, w stanach po splenektomii, chorym na ziarnicę złośliw PAŁECZKI - bakterie Gram(-) z rodziny Enterobacteriaceae oraz z rodzaju Pseudomonas i Acinetobacter. Rodzaj: Enterobacteriaceae (pałeczki jelitowe) Blisko 30 rodzajów, część wchodzi w skład flory człowieka (zwłaszcza przew pokarm). Do egzogen zakaż pałeczkami Gram (-) dochodzi najczęściej przez przeniesienie drobnoustr na rękach personelu oraz przez zanieczyszczony sprzęt i aparaturę. Najczęstszymi patogenami zakaż szpit z tej rodziny są: Escherichia coli, Shigella, Salmonella, Klebsiella, Proteus. Na zmniejszenie liczby zakaż pałeczkami wpływają: mycie i dezynf rąk (na rękach są florą przejściową przeżywają na skórze rąk ok.2 godz), stos rękawiczek, właściwa dezynf i steryl sprzętu, szybka rezygnacja z inwazyjnych metod leczenia (jeśli stan chorego na to pozwala) np. ekstubacja, zmiana linii naczyniowych, usunięcie cewnika mocz).
Stanowią symbiotyczną naturalną florę jelit ludzi i zwierząt. Mogą powodow schorzenia innych ukł: gdy dostaną się do ukł mocz-zakaż ukł mocz. (sprzyja cewnikowanie), gdy dostanie się do j brzusznej- ciężkie zapal otrzewnej(powikł zap otrzewnej może być posocznica i wstrząs endotoksyczny), niektóre szczepy produkują egzotoksynę i mogą powodow zatrucia pokarm w wyniku spożycia zakaż pokarmu (szczególnie ciężkie objawy powoduje szczep O157:H7, może doprowadzić do zespołu hemolityczno-mocznicowego), szpital zapal płuc, zapal opon móz rdz u noworodków.
Pałeczki należą do wysoce zakaźnych.Dawka zakaźna dla człowieka wynosi 100-200 kom bakteryjnych. Bakterie nie giną w kwaśnej treści żołądka i przedostają się do jelita, gdzie kolonizują dystalny odc j cienkiego i okrężnicę. Należy do drobnoustr inwazyjnych, zdolnych do namnażania się wewnątrzkomórkowo, co prowadzi do powstania w j grubym owrzodzeń i rozwoju odczynu zapaln (w próbkach kału obecność krwi i leukocytów).
Choroby powodowane przez pałeczki Salmonella to Salmonelozy, dzieli się je na durowe i jelitowe: Sal durowe (dur brzuszny rzekomy powodow przez bakterie Sal Typhi i Salmonella Paratyphi A,B i C), Salmonelozy jelitowe (powodow przez pałeczki Salmonella, inne niż S typhi i paratyphi), S.enteritidis,S.typhimurium, S.virchow, S.hadar wywołuj zapal j cienkiego i grubego w Polsce najczęstsza przyczyna bakteryjnych zatruć pokarm. Zmiany chorobowe ograniczają się do przew pokarm, możliwe jest uogólnienie procesu chorobowego: posocznica, zakaż narz wewn, stawów. Do zakaż może dojść przez żywność zanieczyszczoną odchodami zwierząt (najczęściej drobiu), przez produkty żywnościowe pochodzące od zwierząt zakażonych (jaja, mięso, mleko) i zakażonych ludzi wydalających pałeczki z kałem.
Bakterie oportunistyczne wchodzące w skład flory fizjol, mogą wywoływać groźne, uogólnione zakaż. Zalicza się m.in. K.pneumoniae (pałeczkę zapal płuc) występ jako składnik mikroflory ust, skóry i jelit. Staje się czynnikiem chorobotw u osób z osłabionym sys immunol, z innymi infekcj lub chorobami jak cukrzyca, chroniczne choroby płuc. Może wywoł mniej poważne infekcje dr oddech np. zapal oskrzeli. Może powodować posocznicę, zapal płuc, ropnie płuc, zakaż ukł mocz, pokarm i dr żółc, stany zapalne zatok, ucha środk, zapal opon m rdz oraz zap szpiku. Śmiertelnie groźna dla noworodków, szczególnie wcześniaków.
występ powszechnie w środow, u człowieka jest składnikiem flory ukł pokarm. Najczęściej infekcja dotyczy ukł mocz. Sprzyja cewnikowanie, zwłaszcza przez dłuższy okres.Może powodować sepsę oraz zap opon mózg. Pałeczki Gram(-) niefermentujące :Pseudomonas aeruginosa i Acinetobacter baumannii. Pseudomonas aeruginosa (pałeczka ropy błękitnej) Szeroko rozpowszechniony w przyrodzie, w środowisku szpital kolonizuje zlewy, toalety, nieprawidł przygotowane i przechowywane roztw dezynfekc. Wykrywane w butelkach dla niemowląt, nawilżaczach powietrza, pojemnikach na mocz. Zasiedlają respiratory i tworzą biofilm na sztucznych powierzch cewników, protez naczyniowych. Znaczna oporność pałeczek Pseudomonas aeruginosa i Acinetobacter na śr dezynf i antybiotyki Większość szczepów szpit jest oporna na antybiotyki β-laktamowe (penicyliny, cefalosporyny, monobaktamy, karbapenemy, inhibitory β-laktamaz). Zakażenie przez: żywność, brudne ręce, płyny dożylne. Najczęściej zakażane osoby poparzone, chorzy na mukowiscydozę, po zabieg w obrębie dr moczow. Zakaż może być zlokalizowane w obrębie uszkodzonych tkanek, może też rozwinąć się bakteremia. Poza zakażeniami krwi, główne postacie kliniczne to: zap ucha środk, płuc (gł u pacj sztucznie wentylowanych), zakaż ran oparzeniowych, zap opon m rdz, ropień mózgu, zakaż kości i stawów.
Tlenowe, niefermentujące pałeczki Gram(-), wchodzą w skład flory fizjol skóry i bł śluz, dróg oddech i mocz-płciowych. Występują we wszystkich wilgotnych miejscach, nawilżaczach, wodzie wodociągowej, urządzeniach sanitarnych, respiratorach, w pojemnikach na mocz. Najczęstszym gatunkiem powodującym zakaż szpit jest Acinetobacter baumannii. Acinetobacter baumannii Częsta przyczyną zakaż pacj na oddz intensywnej terapii. Mogą powodować: zakaż ukł oddech (często zap płuc związane z podłączeniem respiratora), zakaż dr mocz, ran, posocznicę, zap otrzewnej,wsierdzia, opon m rdz, stawów i kości.Problem szpitalny stanowią wielooporne szczepy Acinetobacter spp., często niewrażliwe na kilka gr antybiotyków. Pacjenci powinni być izolowani z zastosow reżimu sanit.
|