PROGRAM WŁASNY

PRZEDSZKOLAKI W KRAINIE ŁAGODNOŚCI

1. Wprowadzenie.

1. Uzasadnienie powstania programu.

Nieodłączną częścią naszego otoczenia jest muzyka, powinniśmy więc uczyć dzieci, jak ją rozumieć i cieszyć się jej wartością. Wrażliwość słuchowa nabywana w trakcie muzycznych zabaw będzie wspomagać ogólny rozwój dziecka. Coraz częściej doświadczamy też, że muzyka staje się użytecznym sposobem wyrażania uczuć i pomaga w integracji ze środowiskiem. Śpiewając, możemy wyrażać emocje (smutek, złość radość), uatrakcyjnić spacer, mycie, ubieranie się czy jakąkolwiek zabawę. Wspólne śpiewanie doskonale stymuluje rozwój mowy i głosu.

Biorąc powyższe pod uwagę, program Przedszkolaki w krainie łagodności zakłada korelację treści ze wszystkimi obszarami edukacyjnymi ze szczególnym uwzględnieniem kształtowania w dziecku takich wartości jak dobro, prawda, piękno, umiejętność współżycia i współpracy w grupie, rozpoznawania emocji i panowania nad nimi oraz szacunek dla innych. Już w 1930r. wybitny polski kompozytor Karol Szymanowski w swojej pracy Wychowawcza rola kultury muzycznej, wskazywał na ścisłe relacje zachodzące pomiędzy cechami muzyki a jej rolą wychowawczą. Muzyka posiada wielką moc wychowawczego oddziaływania na ludzi:

• uczy współdziałania i odpowiedzialności

• uczy harmonizować odmienności

• uczy tolerancji - jest to możliwe na każdym poziomie edukacji człowieka

• uwrażliwia człowieka, pozwala mu lepiej zrozumieć świat i innych ludzi.

• rozwija zdolności empatyczne, wyczula na odbieranie i odczytywanie ukrytych sygnałów i znaczeń

• kształtuje podmiotowy model komunikacji

Muzyka jest źródłem upodmiotowienia, wywyższenia, uspołecznienia i uwrażliwienia człowieka.

We współczesnej pedagogice koncepcja wychowawczej, a także terapeutycznej roli sztuki zdobywa coraz większe znaczenie. Wzbudzanie zamiłowania do muzyki, będące jednocześnie kształceniem wyobraźni i wrażliwości, powinno być pierwszym celem wychowania muzycznego. Kształtowanie umiejętności słuchania utworów muzycznych ma na celu nie tylko dostarczenie dziecku doraźnej satysfakcji, ale przygotowanie przyszłego odbiorcy muzyki, poprzez dostarczenie dziecku podstawowych wiadomości o muzyce. Tu program Przedszkolaki w krainie łagodności proponuje elementy teorii uczenia muzyki E.E. Gordona. Wyjaśnia ona, jak małe dzieci uczą się muzyki. Podstawowe pojęcie tej teorii stanowi audiacja, a główną umiejętnością rozwijaną planowo i konsekwentnie jest zdolność audiowania, czyli myślenia. Audiacja to nie tylko słyszenie tego, co fizycznie brzmi, ale słyszenie tego, co nie brzmi w danym momencie, a wynika ze struktury muzyki lub wiąże się z nią. Chodzi o to, by dzieci zwracały uwagę na to, co i jak śpiewają, aby rozumiały i przeżywały treści utworu.

Wychowanie muzyczne, zgodnie z przyjętymi w Polsce koncepcjami, opiera się na następujących formach aktywności dziecka:

• śpiew i mowa

• ruch przy muzyce

• gra na instrumentach

• aktywne słuchanie muzyki

Każda z w.w. form kształci inne dyspozycje i umiejętności; stosowanie wszystkich umożliwia wszechstronny rozwój osobowości dziecka. Dzięki tej różnorodności, dla każdego, nawet najmniej zdolnego dziecka, można odnaleźć taką dziedzinę działania, w której jest ono w stanie wykonać powierzone zadanie, osiągnąć sukces, co z kolei staje się podstawą kształtowania pozytywnych motywacji. Zadaniem nauczyciela jest zaspokajanie potrzeb dziecka, ukształtowanie jego aktywnej, twórczej i wszechstronnej osobowości, poszerzanie wiedzy o sobie samym i świecie, dbanie o rozwój uzdolnień i zainteresowań, m.in. muzycznych. Kontakt ze sztuką wpływa korzystnie na rozwój procesów poznawczych, rozładowanie stanów napięć emocjonalnych, a tym samym utrzymanie równowagi psychicznej dziecka. Ta szeroka skala wartości sztuki może być realizowana w trakcie prowadzonych dodatkowych zajęć muzycznych dla dzieci wszystkich grup wiekowych, ze szczególnym uwzględnieniem dzieci 5- i 6- letnich.

Zadaniem tych zajęć jest rozwijanie podstawowych zdolności muzycznych w takim zakresie, na jaki pozwalają indywidualne możliwości każdego uczestnika. Jednocześnie, biorąc pod uwagę uniwersalne wartości muzyki jako sztuki, warto obcowanie z nią zintegrować z różnymi obszarami edukacyjnymi, aby wychować młodego człowieka o wszechstronnej osobowości, wyposażonego w podstawową wiedzę o muzyce, przygotowanego do współdziałania w grupie i czynnego uczestnictwa w kulturze. Stąd koncepcja niniejszego programu: zintegrować jak najbardziej jego treści z obszarami edukacyjnymi, uznanymi za priorytetowe we współczesnej pedagogice.

Być może program, który proponujemy przyczyni się do wzmocnienia rangi edukacji muzycznej i pomoże w dobie spontanicznego rozwoju cywilizacji, techniki i automatyzacji ukształtować zamiłowanie do muzyki i potrzebę częstego z nią obcowania, albowiem ...świat przyszłości to świat homo aestheticus - człowieka twórczego, wielkiego w swoim człowieczeństwie, szczęśliwego, intensywnie wypełniającego swe ograniczone w czasie życie poznawaniem prawdy i piękna, tworzeniem nowych wartości...

Program wspomagający rozwijanie wrażliwości i aktywności muzycznej

W toku kształcenia dziecko ma uzewnętrzniać swoje myśli, sądy, opinie, dzielić się doświadczeniem. Aby zrealizować założenia tej niewątpliwie słusznej koncepcji, należy zrównać rangę działań artystycznych z działaniami edukacyjnymi. Należy uświadomić nauczycielom rolę sztuki, muzyki w stymulacji i rozwoju zmysłów dziecka, jego wrażliwości i wyobraźni, co z kolei jest warunkiem holistycznego i pełnego odbierania świata. Ponadto, aby właściwie zaplanować i przeprowadzić zajęcia w duchu kompleksowości niezbędne jest wyposażenie nauczycieli w specjalistyczne kompetencje. W związku z tym jawią się tutaj pewne postulaty:

• udoskonalenie kształcenia nauczycieli, wyposażenie ich w odpowiednie kompetencje, aby zajęcia muzyczne mogły być prowadzone na odpowiednim poziomie;

• udostępnienie upowszechnienie kultury muzycznej poprzez stwarzanie warunków do kontaktu dziecka z muzyką nie tylko w obrębie zajęć obligatoryjnych, ale też w ramach zajęć dodatkowych czy poza przedszkolem;

1. Założenia programu

• ukształtowanie pozytywnej motywacji do muzyki

• zapewnienie bezpośredniego kontaktu z muzyką w trakcie różnorodnej działalności muzycznej

• nabycie cech umożliwiających uprawianie muzyki

• przygotowanie aktywnych odbiorców muzyki

• przetwarzanie emocji negatywnych w pozytywną energię

• kształcenie umiejętności twórczego i zgodnego współdziałania w grupie

• pomoc w uczeniu i przyswajaniu nowych wiadomości

• wyciszenie, zniwelowanie napięcia emocjonalnego

Program przewiduje naukę i rozwój następujących umiejętności muzycznych:

śpiew i ćwiczenia mowy, grę na instrumencie, ruch z muzyką oraz tworzenie i słuchanie muzyki.

2. Użytkownicy programu:

• dzieci w wieku 4-6 lat w przedszkolu jako podmiot programu

• nauczyciel znający teorię muzyki, który jest twórczy. W oparciu o program realizuje on założone cele, układa rozkład materiału, trafnie dobiera i stosuje środki i materiały dydaktyczne, prowadzi dokumentację przebiegu procesu kształcenia muzycznego

• rodzice, którzy aktywnie mogą wspierać dziecko w jego twórczej pasji.

3. Warunki realizacji programu

• dla dz. 4-,5-,6-letnich

• w ramach zajęć dydaktycznych umuzykalniających

• w ramach zajęć dodatkowych i swobodnych

2. Cele programu

1. Cele ogólne:

• rozbudzanie pozytywnego stosunku do muzyki

• kształtowanie aktywnej i twórczej osobowości

• rozwijanie wrażliwości artystycznej i emocjonalnej

• rozbudzanie i rozwijanie zainteresowań i uzdolnień muzycznych

• rozwijanie umiejętności słuchania muzyki i analizowania jej pod kątem tempa, rytmu, melodii, dynamiki, artykulacji

• zapoznawanie dzieci z dziełami muzycznymi poprzez grę na instrumentach i percepcję muzyki

• poznawanie i poszerzanie wiadomości o muzyce i muzykach

• nabywanie i kształtowanie umiejętności wykonawczych poprzez poprawny śpiew, grę w stopniu elementarny na instrumentach, tworzenie akompaniamentu do piosenek, wyrażanie muzyki ruchem

• poszerzanie doświadczeń muzycznych poprzez różne formy aktywności twórczej

• Cele operacyjne:

Dziecko:

- słucha piosenek ze zrozumieniem

• poprawnie śpiewa z pamięci piosenki jednogłosowe z uwzględnieniem zmian: tempa, dynamiki, artykulacji, intonacji, rytmu i barwy brzmienia

• potrafi zaśpiewać indywidualnie i w grupie poznane piosenki

• stosuje w praktyce zasady prawidłowego oddychania podczas wykonywanych piosenek i rytmizowanych tekstów

• rozpoznaje brzmienie instrumentów perkusyjnych

• potrafi wykonać przy ich pomocy proste tematy rytmiczne i łatwe akompaniamenty

• potrafi wykonać podstawowe kroki krakowiaka, poloneza, kujawiaka

• potrafi improwizować ruch i melodię do poznanego utworu

• określa wysokość i czas trwania dźwięków oraz źródła ich pochodzenia

• rozróżnia rytm, tempo, dynamikę, barwę dźwięku w słuchanym utworze

• słucha muzyki,

• rozróżnia utwory wokalne od instrumentalnych, rozróżnia rodzaje zespołów muzycznych

• wyraża swoje emocje w sposób społecznie akceptowany

• podejmuje współdziałanie z partnerem

• podejmuje współdziałanie z całą grupą

• chętnie dzieli się własnym doświadczeniem

3. Treści nauczania:

Dział I. ŚPIEW I MOWA

PRZEDSZKOLAK W KRAINIE SŁOWA

Lp.	Treści programowe	Umiejętności	Uwagi
1.	Zabawy z piosenką	Poprawne śpiewanie z pamięci indywidualnie, zespołowo i zbiorowo piosenek jednogłosowych o różnorodnej tematyce, z uwzględnieniem zmian tempa, dynamiki, artykulacji, intonacji i barwy głosu, w skali c1 - c2. Szybkie zapamiętywanie tekstu. Śpiewanie dźwięków o różnej wysokości i różnym czasie trwania
2.	Zabawy i ćwiczenia oddechowe.	Prawidłowe oddychanie podczas wykonywanych piosenek, ćwiczeń, melodii i recytacji zrytmizowanych tekstów. Poprawne wymawianie wyrazów i prawidłowe intonowanie dźwięków
3.	Rytmizowanie mowy z zastosowaniem zmian tempa, dynamiki, artykulacji i barwy głosu.	Poprawne rytmizowanie tekstów z podziałem na sylaby.	W ćwiczeniach należy zwracać uwagę na dobrą dykcję i prawidłowy podział na sylaby.
4.	Zabawy słowno - muzyczno - ruchowe z elementami melorecytacji	Samodzielne opowiadanie krótkich bajek, opowiadań; wymyślanie zakończenia słuchanych utworów; dobieranie, improwizacje melodyczne poznanych utworów poetyckich, nadawanie tytułu słuchanemu utworowi.

DZIAŁ II. GRA NA INSTRUMENTACH.

PRZEDSZKOLAK W KRAINIE INSTR UMENTÓW.

Lp.	Treści programowe	Umiejętności	Uwagi
1.	Wprowadzenie wartości rytmicznych	Poprawne określanie długości dźwięków
2.	Brzmienie i technika gry na instrumentach perkusyjnych melodycznych i niemelodycznych Gra na instrumentach wykonanych samodzielnie.	Rozpoznawanie brzmienia instrumentów perkusyjnych Opanowanie gry na instrumentach perkusyjnych Wykonywanie prostych tematów rytmicznych i łatwych akompaniamentów do piosenek indywidualnie i zespołowo Określanie czasu trwania ćwierćnut i ósemek	Instrumenty perkusyjne: trójkąt, bębenek, tamburyno, talerze, kołatka, grzechotka, pudełka akustyczne, dzwonki chromatyczne

DZIAŁ III. MUZYKA I RUCH.

PRZEDSZKOLAK W KRAINIE TAŃCA.

Lp.	Treści programowe	Umiejętności	Uwagi
1.	Zabawy i ćwiczenia z zakresu techniki ruchu: kształcące świadomy ruch zapobiegające wadom postawy uwrażliwiające na kierunek ruchu kształcące orientację w przestrzeni: tworzenie rysunku w przestrzeni, łączenie czasu i przestrzeni. Zabawy i ćwiczenia rytmiczne; realizowanie ruchem wartości rytmicznych.	Improwizowanie ruchu do podanego tematu. Prawidłowe reagowanie na kierunek ruchu. Utrzymanie prawidłowej postawy ciała. Poprawne reagowanie ciałem na kierunek ruchu. Wykonanie świadomego i zorganizowanego ruchu w przestrzeni Wykonanie prawidłowej reakcji na półnutę i całą nutę. Umiejętność szybkiego reagowania na zmiany tempa, rytmu, dynamiki, artykulacji, wysokości i barwy dźwięku. Przedstawienie ruchem ćwierćnut i ósemek.	Elementy kinezjologi Zastosowanie metody E. J. Dalcroze'a.
2.	Zabawy i ćwiczenia incytacyjno - pobudzające	Prawidłowe i szybkie reagowanie na umówione sygnały: przerwa w muzyce, hasło, rodzaj akompaniamentu, zmiany barwy instrumentu, kierunku melodii, tematu rytmicznego, itp.
3.	Tańce integracyjne.	Umiejętne dzielenie przestrzeni z innymi, nawiązywanie bliskiego kontaktu z uczestnikami zabawy.	Pedagogika zabawy
4.	Tańce regionalne, narodowe oraz innych narodów	Prawidłowe wykonanie kroku tańców: grozik, kujawiak krakowiak, polonez, taniec irlandzki, żydowski.

DZIAŁ IV. TWORZENIE MUZYKI.

PRZEDSZKOLAK W KRAINIE CZARÓW.

Lp.	Treści programowe	Umiejętności	Uwagi
1.	Zabawy głosem, śpiewanki bez słów	Prawidłowe powtarzanie dźwięków głosowych za n -lem Rozpoznawanie i dokładne naśladowanie dźwięków muzycznych Koordynacja śpiewu, recytowania z oddychaniem i ruchem	Zastosowanie m. E.E. Gordona
2.	Zabawy i ćwiczenia oparte na zasadzie powtarzania; echo rytmiczne.	Prawidłowe powtarzanie rytmu za nauczycielem, z uwzględnieniem zmian dynamiki, za pomocą klaskania, pstrykania, tupania, uderzania o kolana, itp. Poprawne powtarzanie rymu z tekstem słownym.	Przed podaniem rytmu nauczyciel podaje hasło, np.Pstrykamy1
3.	Improwizowanie rytmu na zasadzie pytań i odpowiedzi.	Indywidualne odpowiedzi rytmiczne
4.	Improwizowanie melodii na zasadzie pytań i odpowiedzi	Indywidualne odpowiedzi melodyczne
5.	Improwizowanie rytmu, melodii, tekstu.	Indywidualne improwizacje	Zastosowanie m. C. Orffa

DZIAŁ V. PERCEPCJA MUZYKI.

PRZEDSZKOLAK W KRAINIE MUZYKI.

Lp.	Treści programowe	Umiejętności	Uwagi
1.	Zabawy i ćwiczenia relaksacyjne	Uspokojenie i wyciszenie organizmu.	W trakcie słuchania muzyki relaksacyjnej.
2.	Słuchanie muzyki wokalnej i instrumentalnej na żywo lub z nagrań	Rozróżnianie muzyki wokalnej i instrumentalnej. Omawianie słuchanych utworów wokalnych i instrumentalnych pod kątem nastroju.
3.	Cechy dźwięku: wysokość, czas trwania, rodzaj, źródło pochodzenia.	Rozpoznawanie i rozróżnianie wysokości i czasu trwania dźwięków, rodzaju i źródła pochodzenia. Poznanie i nazywanie brzmienia pianina, trąbki, gitary, fletu, skrzypiec.	Współpraca z rodzicami
4.	Rodzaje głosu ludzkiego: sopran, bas.	Rozpoznawanie i określanie sopranu i basu w słuchanych utworach.
5.	Udział w koncertach muzycznych, organizowanych w przedszkolu i możliwie często, systematycznie poza przedszkolem.	Uważne uczestnictwo w koncercie, poprawne zachowanie podczas koncertu.
6.	Improwizacje taneczno - rytmiczne	Przetwarzanie wrażeń rytmicznych i melodycznych na wyobrażenie ruchowe i jego realizację. Umiejętność koncentracji, wzajemnego oddziaływania na siebie, uwrażliwienie na innych.

4. Procedury osiągania celów:

1. Metody pracy:

1. m. problemowo - odtwórcza - stosowana przy pracy z piosenką lub utworem instrumentalnym. Polega na zaprezentowaniu określonego wzoru wykonania oraz przeprowadzeniu analizy słuchowej, która ma rozwijać słuch i wyobraźnię muzyczną.

2. m. problemowo - twórcza - stosowana przy tworzeniu muzyki, improwizowaniu, gdzie angażujemy myślenie i inwencję twórczą dzieci do rozwiązania określonego zadania o charakterze twórczym.

3. m. problemowo - analityczna - stosowana przy słuchaniu muzyki. Przy pomocy tej metody rozwija się zdolność dzieci do samodzielnego słuchania, rozumienia i analizowania utworów.

4. m. ekspozycji - umożliwia dzieciom kontakt z dziełem muzycznym w sposób jak najbardziej bliski, pozwalający na pełne przeżycie go.

5. m. organizowania i rozwijania działalności muzycznej - stosowana przy prezentowaniu śpiewu, gry na instrumencie, ekspresji ruchowej, tworzeniu i percepcji muzyki na forum przedszkolnym i pozaprzedszkolnym.

2. Formy działalności:

1. śpiew i mowa

2. gra na instrumentach

3. ruch i muzyka

4. tworzenie muzyki

5. percepcja muzyki

3. Techniki nauczania:

1. podczas nauki piosenek:

• powtarzanie fragmentów

• zapamiętywanie z wykorzystaniem ilustracji plastycznych, symboli kojarzących się z poszczególnymi słowami

2. podczas przyswajania i zapamiętywania melodii piosenek:

• wyklaskiwanie rytmu

• recytacja rytmiczna

• powtarzanie fragmentów melodycznych na podanych zgłoskach

3. przy zabawach ruchowych:

• reagowanie ruchem na zmiany charakteru muzyki

• reagowanie ruchem na zmiany tempa i kierunku

4. przy łączeniu śpiewu z zabawą ruchową:

• ruch powodowany określonymi wartościami rytmicznymi w trakcie śpiewu

• zabawy ilustrujące treść piosenki

5. przy łączeniu śpiewu z akompaniamentem perkusyjnym:

• powtarzanie prostego akompaniamentu ze słuchu

• tworzenie własnego akompaniamentu

6. przy instrumentalnej improwizacji zbiorowej:

• zabawy w orkiestrę

• własne akompaniamenty do zabaw ruchowych

7. przy współdziałaniu grup:

• zabawy w echo rytmiczne

• zabawy w muzyczne pytania i odpowiedzi

8. przy tworzeniu minispektakli będących połączeniem ruchu, muzyki i teatrzyku:

• przedstawienie bajki muzycznej

• oprawa muzyczno - ruchowa imprez przedszkolnych

4. Formy pracy:

• z całą grupą

• indywidualnie

• w grupach mniejszych

• w parach

5. pomoce dydaktyczne:

1. instrumenty perkusyjne - dzwonki chromatyczne, bębenek, talerze, trójkąt, kastaniety, tamburyno, pudełka akustyczne;

2. instrumenty muzyczne: pianino, gitara

3. magnetofon i płyty;

4. materiał plastyczny: kartki, kredki, farby, kolorowy papier (do ilustracji muzyki)

5. Opis założonych osiągnięć dziecka:

• dz. jest pozytywnie nastawione do muzyki

• jest aktywne i wszechstronne

• jest wrażliwym odbiorcą muzyki

• rozwinięte zainteresowania i uzdolnienia muzyczne

• obcuje z muzyką na co dzień

• rozwija swą pasję w szkole.

6. Ewaluacja

• ankieta dla rodziców

• analiza dokumentacji pedagogicznej nauczyciela

• obserwacja umiejętności dzieci

7. Bibliografia:

1. Bissingier - Ćwierz U. Muzyczna pedagogika. Zabawy w pracy z grupą,

Klanza, Lublin, 2002.

2. Dasewicz - Tobiasz A. Umuzykalnienie w przedszkolu, WSiP, Warszawa 1976.

3. Dyla. St. Wprowadzenie do konstruowania szkolnych programów

nauczania, PWN, Warszawa 2000.

4. Malko D. Metodyka wychowania muzycznego w przedszkolu,

WSiP, Warszawa 1988

5. Smoczyńska - Nachtman U. Kalendarz muzyczny w przedszkolu,

WSiP, Warszawa 1988.

6. Ławrowska R. Muzyka i ruch, WSiP, Warszawa 1988.

7. Zwolińska E. A. Podstawy teorii uczenia się według E.E. Gordona,

Wydawnictwo uczelniane WSP Bydgoszcz 1997.

Opracowanie: Grażyna Wachowiak

---