Ochrona zdrowia pracowników w środowisku pracy
W każdym zakładzie pracy - w zależności od charakteru pracy, produkcji czy technologii - mogą występować zagrożenia związane z czynnikami szkodliwymi dla zdrowia, będące przyczynami chorób zawodowych wśród pracowników.
Zapamiętaj!
Choroba zawodowa - to choroba spowodowana działaniem czynników szkodliwych dla zdrowia (np. chemicznych, fizycznych, biologicznych, alergizujących), występujących w środowisku pracy, wymieniona w wykazie chorób zawodowych.
Czynniki szkodliwe w środowisku pracy - to czynniki, których oddziaływanie na pracownika prowadzi lub może prowadzić do powstania choroby zawodowej lub innego schorzenia związanego z wykonywaną pracą.
Norma higieniczna - to prawnie ustanowiona wartość najwyższego dopuszczalnego stężenia (natężenia) czynnika szkodliwego dla zdrowia w środowisku pracy, z którą porównywane są wyniki pomiarów tego czynnika w celu oceny narażenia pracownika.
Narażenie zawodowe (ekspozycja) - to złożone pojęcie ilościowo-jakościowe, określające rodzaj i stężenie czynnika szkodliwego dla zdrowia oraz czas jego działania, zarówno w stosunku do zmiany roboczej, jak też długich okresów pracy.
Zagrożenie zdrowia czynnikami szkodliwymi - to taki stan środowiska pracy, który może spowodować chorobę (np. czynniki szkodliwe w stężeniu (natężeniu) przekraczającym najwyższe dopuszczalne wartości, tj. najwyższe dopuszczalne stężenie (NDS), najwyższe dopuszczalne stężenie chwilowe (NDSCh), najwyższe dopuszczalne stężenie pułapowe (NDSP) i najwyższe dopuszczalne natężenie fizycznego czynnika szkodliwego (NDN), określone w obowiązujących normach higienicznych).
Stanowisko pracy - to przestrzeń pracy, wraz z wyposażeniem w środki i przedmioty pracy, w której pracownik wykonuje czynności zawodowe stale lub okresowo.
Środowisko pracy - to zbiór określonych przestrzennie lub organizacyjnie miejsc, w których pracownicy wykonują swoje czynności zawodowe.
Ważniejsze czynniki szkodliwe występujące w środowisku pracy:
substancje chemiczne (toksyczne, drażniące, uczulające, rakotwórcze),
pyły przemysłowe (zwłókniające, rakotwórcze, itp.),
hałas (dźwięki słyszalne, infradźwięki, ultradźwięki),
wibracja (drgania miejscowe, ogólne),
mikroklimat (zimny, gorący),
niedostateczne oświetlenie stanowisk pracy,
promieniowanie jonizujące, laserowe, nadfioletowe i podczerwone,
pola elektromagnetyczne.
Obowiązki pracodawcy - mające na celu ochronę zdrowia pracowników w środowisku pracy - wynikają głównie z Kodeksu pracy (dział dziesiąty pt. "Bezpieczeństwo i higiena pracy").
Obowiązkiem pracodawcy jest między innymi:
znać obowiązujące normatywy higieniczne (najwyższe dopuszczalne stężenia i natężenia czynników szkodliwych),
stale monitorować lub dokonywać okresowo na swój koszt badań i pomiarów stężeń i natężeń czynników szkodliwych występujących w środowisku pracy,
ustalić czas oddziaływania czynników szkodliwych,
dokonać oceny i udokumentować ryzyko zawodowe występujące przy pracach w narażeniu na czynniki szkodliwe,
stosować środki profilaktyczne zmniejszające ryzyko związane z narażeniem na czynniki szkodliwe,
informować pracowników o zagrożeniach i sposobie postępowania w celu jego ograniczenia lub uniknięcia.
Pracodawco pamiętaj!
Pomiary stężeń czynników szkodliwych dla zdrowia wykonują laboratoria: Państwowej Inspekcji Sanitarnej lub upoważnione przez państwowego wojewódzkiego inspektora sanitarnego;
instytutów naukowych zajmujących się problematyką ochrony zdrowia (np. Centralnego Instytutu Ochrony Pracy - Państwowego Instytutu Badawczego, Instytutu Medycyny Pracy w Łodzi, Instytutu Medycyny Pracy i Zdrowia Środowiskowego w Sosnowcu, Instytutu Medycyny Wsi w Lublinie),
posiadające akredytację w zakresie badań czynników szkodliwych na stanowiskach pracy.
Pracodawca, nie później niż w terminie 30 dni od dnia rozpoczęcia działalności, jest obowiązany do wykonania badań i pomiarów czynnika szkodliwego dla zdrowia w środowisku pracy.
Przed przystąpieniem do przeprowadzania badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy dokonuje rozeznania:
procesów technologicznych i występujących w nich czynników szkodliwych dla zdrowia w celu ich wytypowania do oznaczenia w środowisku pracy;
organizacji i sposobu wykonywania pracy.
Badań i pomiarów czynnika szkodliwego dla zdrowia występującego w środowisku pracy nie przeprowadza się, jeżeli wyniki dwóch ostatnio przeprowadzonych badań i pomiarów nie przekroczyły 0,1 wartości najwyższego dopuszczalnego stężenia lub natężenia określonego w przepisach, a w procesie technologicznym lub w warunkach występowania danego czynnika nie dokonała się zmiana mogąca wpływać na wysokość stężenia lub natężenia czynnika szkodliwego dla zdrowia.
W przypadku występowania w środowisku pracy czynnika o działaniu rakotwórczym lub mutagennym badania i pomiary przeprowadza się:
co najmniej raz na trzy miesiące - przy stwierdzeniu w ostatnio przeprowadzonym badaniu lub pomiarze stężenia czynnika rakotwórczego lub mutagennego powyżej 0,5 wartości najwyższego dopuszczalnego stężenia określonego w przepisach;
co najmniej raz na sześć miesięcy - przy stwierdzeniu w ostatnio przeprowadzonym badaniu lub pomiarze stężenia czynnika rakotwórczego lub mutagennego powyżej 0,1 do 0,5 wartości najwyższego dopuszczalnego stężenia określonego w przepisach;
w każdym przypadku wprowadzenia zmiany w warunkach występowania tego czynnika.
W przypadku występowania w środowisku pracy, innego niż określony powyżej, czynnika szkodliwego dla zdrowia, badania i pomiary przeprowadza się:
co najmniej raz w roku - przy stwierdzeniu w ostatnio przeprowadzonym badaniu lub pomiarze stężenia lub natężenia czynnika szkodliwego dla zdrowia powyżej 0,5 wartości najwyższego dopuszczalnego stężenia lub natężenia określonego w przepisach;
co najmniej raz na dwa lata - przy stwierdzeniu w ostatnio przeprowadzonym badaniu lub pomiarze stężenia lub natężenia czynnika szkodliwego dla zdrowia powyżej 0,1 do 0,5 wartości najwyższego dopuszczalnego stężenia lub natężenia określonego w przepisach;
w każdym przypadku wprowadzenia zmiany w warunkach występowania tego czynnika.
W przypadku występowania w środowisku pracy szkodliwego dla zdrowia czynnika chemicznego, dla którego określono wartość najwyższego dopuszczalnego stężenia pułapowego, przeprowadza się pomiary ciągłe stężenia tego czynnika.
O wynikach przeprowadzonych badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy pracodawca jest obowiązany niezwłocznie, w sposób ustalony w danym zakładzie pracy, poinformować pracowników oraz umieszczać aktualne wyniki tych badań lub pomiarów na odpowiednim stanowisku pracy.
Obowiązkiem pracodawcy jest eliminowanie i ograniczanie oddziaływania czynników szkodliwych, możliwie do najniższego poziomu, poprzez:
doskonalenie technologii i modernizowanie urządzeń produkcyjnych,
utrzymywanie w stałej sprawności urządzeń eliminujących lub ograniczających szkodliwe czynniki w środowisku pracy,
środki organizacyjne (metody pracy, ograniczenie czasu ekspozycji, przerwy w pracy itp.).
Zapamiętaj!
Strefy pracy zagrożone hałasem, w których pracownicy obowiązani są stosować ochronniki słuchu, powinny być oznakowane i odgrodzone, a dostęp do nich ograniczony.
W otoczeniu źródeł pól elektromagnetycznych należy wyznaczyć i oznakować obszary występowania silnych pól elektromagnetycznych - trzy strefy ochronne (niebezpieczna, zagrożenia, pośrednia).
Strefy pracy, w których występuje narażenie na działanie pyłu azbestu należy oznakować znakami ostrzegawczymi i napisem "Uwaga- zagrożenie azbestem" oraz wydzielić i uniemożliwić dostęp osobom postronnym.
Pracodawca powinien poinformować pracowników o:
potencjalnym zagrożeniu utraty zdrowia - w wyniku narażenia na czynniki szkodliwe,
każdorazowo o fakcie przekroczenia najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych na stanowiskach pracy,
środkach podjętych przez zakład - w celu ograniczenia narażenia na czynniki szkodliwe,
celowości stosowania środków ochrony indywidualnej, zmniejszających ryzyko utraty zdrowia,
znaczeniu profilaktycznej opieki zdrowotnej pracujących, zapewnionej przez zakład,
roli pracowników w minimalizacji skutków narażenia.
Obowiązkiem pracodawcy jest także nieodpłatne wyposażenie pracownika w środki ochrony indywidualnej oraz poinformowanie go o sposobach posługiwania się nimi.
Środki ochrony indywidualnej powinny:
spełniać wymagania dotyczące oceny zgodności (oznakowane znakiem bezpieczeństwa "B", a od dnia uzyskania przez Polskę członkostwa UE - znakiem "CE"),
być prawidłowo dobrane do istniejącego zagrożenia,
nie powodować same z siebie dodatkowego zagrożenia,
być udostępnione w odpowiedniej ilości,
być wybrane (typ) z uwzględnieniem stanu zdrowia pracownika i warunków istniejących w miejscu pracy,
być użytkowane zgodnie z instrukcją podaną przez producenta.
Pracodawco pamiętaj! Stosowanie środków ochrony indywidualnej jest konieczne ze względu na ograniczenie wpływu czynników szkodliwych na organizm człowieka, ale decyzję taką należy podjąć w sytuacji, gdy narażenia na czynniki szkodliwe nie można wyeliminować innymi sposobami, na przykład przez zastosowanie środków ochrony zbiorowej.
Wskazówki dla pracowników
Pracownik powinien współdziałać z pracodawcą w zakresie:
ustalenia stopnia narażenia na czynniki szkodliwe, występujące w środowisku pracy,
znajomości podstawowych zasad ochrony zdrowia przed działaniem czynników szkodliwych,
stosowania środków ochrony zbiorowej (np. wentylacja, obudowy maszyn, tłumiki, ekrany),
informowania pracodawcy o uszkodzeniach urządzeń, maszyn, instalacji, mających wpływ na obecność czynników szkodliwych,
używania przydzielonych środków ochrony indywidualnej zgodnie z przeznaczeniem oraz informowania pracodawcy o ich uszkodzeniu lub trudnościach w stosowaniu,
poddawania się wstępnym, okresowymi i kontrolnym oraz innym zalecanym badaniom lekarskim, a także stosowania się do wskazań lekarza.
Roboty budowlane wykonywane z użyciem materiałów wybuchowych
Nowe inwestycje często wymagają rozbiórki obiektów, które stoją na terenie, gdzie mają one zostać zrealizowane. Dążenie do skrócenia cyklu inwestycyjnego powoduje, że roboty rozbiórkowe w wielu przypadkach wykonywane są z użyciem materiałów wybuchowych. Pozwala to skrócić czas ich wykonywania, obniżyć koszty inwestycji, a jednocześnie osiągnąć wyższy stopień bezpieczeństwa niż przy metodach tradycyjnych. Warunek jest tylko jeden - prace muszą być prowadzone ze szczególną ostrożnością i przez osoby o odpowiednich kwalifikacjach i uprawnieniach. Z reguły są to wyspecjalizowane firmy, wykonujące tylko określony zakres prac, a ich działania są koordynowane przez kierownika budowy, który jest odpowiedzialny za bezpieczeństwo pracy na każdym etapie realizacji inwestycji.
W tym celu musi on znać, określone przepisami, zasady bezpiecznego prowadzenia robót z użyciem materiałów wybuchowych. Są dwa akty prawne regulujące te zasady.
Pierwszym jest rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 3 lipca 2003 r. w sprawie rozbiórek obiektów budowlanych wykonywanych metodą wybuchową (Dz. U. nr 120. poz.1135). Rozporządzenie określa sposób i warunki przeprowadzania oraz tryb postępowania w sprawach robót budowlanych wykonywanych przy rozbiórce obiektu budowlanego z użyciem materiałów wybuchowych. Skierowane jest do osób projektujących oraz wykonujących ww. roboty. Stanowi m.in., że roboty strzałowe wykonuje się na podstawie dokumentacji strzałowej (§ 5.1). Treść dokumentacji została określona w załączniku do rozporządzenia.
Drugim aktem prawnym regulującym tę problematykę jest rozporządzenie Ministra Infrastruktury z 6.02.2003 r. w sprawie bhp podczas wykonywania robót budowlanych (Dz. U. nr 47 poz. 401), a w szczególności jego rozdział 19, w całości poświęcony robotom budowlanym wykonywanym z użyciem materiałów wybuchowych. Określone w nim zostały obowiązki osób odpowiedzialnych za bezpieczeństwo pracy na placu budowy oraz działania organizacyjne, jakie powinny być podjęte, aby zapewnić odpowiedni poziom bezpieczeństwa.
Należy podkreślić, że prace z użyciem materiałów wybuchowych znajdują się wśród tych (Prawo budowlane art. 21a ust. 2 pkt. 9), które obligują kierownika budowy do sporządzenia lub zapewnienia sporządzenia planu bezpieczeństwa i ochrony zdrowia (BIOZ), stanowiącego - obok projektu rozbiórki - podstawę do bezpiecznego prowadzenia robót.
Przed przystąpieniem do robót kierownik budowy ma obowiązek zapoznać wszystkie osoby uczestniczące w ich organizacji i realizacji z obowiązującymi w tym zakresie przepisami bhp oraz zasadami, które wynikają m.in. z projektu i planu BIOZ. Odpowiednie przygotowanie do wykonania prac powinny one potwierdzić na piśmie. Przed przystąpieniem do prac należy wyznaczyć strefy niebezpieczne i powiadomić wszystkie osoby znajdujące się w strefie rozrzutu o terminie rozbiórki z zastosowaniem materiałów wybuchowych, a także zapewnić:
opuszczenie strefy zagrożenia przez przebywające tam osoby nie uczestniczące w wykonywaniu prac,
usunięcie wszystkich urządzeń i instalacji (poza elementami konstrukcyjnymi) mogących ulec zniszczeniu lub uszkodzeniu, stwarzające potencjalne zagrożenie obniżenia bezpieczeństwa robót strzałowych.
Teren placu budowy należy ogrodzić w sposób umożliwiający ścisłą kontrolę osób i pojazdów w jego obrębie, a na ogrodzeniu umieścić tablice ostrzegawcze. W czasie strzelania strefa niebezpieczna powinna być zabezpieczona przed dostępem osób nieupoważnionych (np. przez patrole, blokady czy posterunki). Strefy niszczącego oddziaływania wybuchu powinny być zabezpieczone przed możliwością przedostania się do nich osób postronnych.
Obiekt, w którym będą wykonywane prace strzałowe należy bezwzględnie odłączyć od wszelkich instalacji przed ich rozpoczęciem. Roboty strzałowe może wykonywać tylko jedna osoba, posiadająca odpowiednie kwalifikacje i uprawnienia. W strefie wykonywania prac strzałowych zabrania się palenia tytoniu i otwartego ognia. W czasie ich trwania stosuje się sygnały ostrzegawcze, określone w przepisach Prawa górniczego i geologicznego. Na terenie budowy powinien być zorganizowany tymczasowy skład do przechowywania i wydawania środków strzałowych. Winien być zlokalizowany w budynku o konstrukcji przeciwwybuchowej, z dala od innych budynków i dróg dojazdowych. Na jego terenie obowiązuje ścisłe przestrzeganie przepisów przeciwpożarowych i środków ostrożności, a w szczególności zakaz palenia tytoniu i otwartego ognia. Ponadto nie można wykonywać w nim prac przygotowawczych takich, jak przecinanie lontu i uzbrajanie ładunków.
Środki strzałowe wydaje i rozlicza specjalnie do tego powołana osoba, która również przyjmuje środki niewykorzystane w trakcie zmiany roboczej. W zasadzie niewykorzystane w danym dniu środki powinny być przewiezione do magazynu stałego chyba, że w magazynie tymczasowym będzie zapewniona ich ochrona. Środki strzałowe winny być przez każdego strzałowego dokładnie rozliczane w dzienniku strzałowym. Pracami ekip strzałowych kieruje kierownik prac strzałowych, który powinien mieć zapewnioną łączność z ich członkami. Zasady współdziałania ekip strzałowych z innymi zespołami realizacyjnymi określa kierownik budowy w porozumieniu z kierownikiem strzałowym.
W okresie od rozpoczęcia ładowania otworów strzałowych do momentu zakończenia prac strzałowych wszyscy pracownicy budowy wykonują polecenia kierownika prac strzałowych.
Niebezpieczne wykopy
Ten człowiek w wykopie być może kopał swój własny grób. Otacza go zewsząd śmiertelne niebezpieczeństwo i kask nie zapewnia mu żadnej ochrony. Jest sam na dnie prawie 7-metrowego, pionowego wykopu!! Co więcej - ziemia z wykopu zgromadzona została na jego brzegu, wywierając jeszcze dodatkowy nacisk na ściany wykopu. Pracujące nawet w dalszej odległości maszyny i urządzenia zwiększają śmiertelne zagrożenie zawalenia się wykopu. Nie widać żadnej drabiny ani innych możliwości wyjścia z wykopu. Nie ma oczywiście żadnych urządzeń zabezpieczających wykop przed zawaleniem się. To zbyt częsty widok przy robotach ziemnych.
Do wypadków w wykopach dochodzi w różnych rejonach kraju ale okoliczności i przyczyny tych wypadków są niemal identyczne:
podejmowanie prac wewnątrz wykopów niezabezpieczonych przed możliwością przysypania pracownika;
składowanie urobku bezpośrednio przy krawędzi wykopu;
pośpiech przy wykonywaniu prac;
brak instrukcji bezpiecznego wykonywania robót budowlanych, określającej sposób zapobiegania zagrożeniom, związanym z wykonywaniem robót budowlanych;
brak planu bezpieczeństwa i ochrony zdrowia;
brak oceny ryzyka zawodowego.
Uniknięcie wypadków jest możliwe.
Warunki bezpiecznego prowadzenia prac w wykopach wymagają: projektu określającego położenie instalacji i urządzeń podziemnych, mogących znaleźć się w zasięgu prowadzonych robót,
określenia przez kierownika budowy bezpiecznej odległości (w pionie i poziomie) od istniejącej sieci energetycznej, gazowej, ciepłowniczej, wodociągowej i kanalizacyjnej, w jakiej mogą być wykonywane roboty ziemne oraz określenia sposobu wykonywania tych robót (bezpieczną odległość ustala kierownik budowy w porozumieniu z jednostką, w której zarządzie lub użytkowaniu znajdują się te instalacje),
ręcznego wykonywania wykopów w pobliżu zidentyfikowanych instalacji podziemnych oraz ręcznego głębienia wykopów poszukiwawczych (bez użycia kilofów, drągów i podobnych narzędzi do odspajania gruntu),
ogrodzenia miejsc niebezpiecznych w czasie wykonywania robót ziemnych i umieszczenia napisów ostrzegawczych, a w miejscach ogólnodostępnych ustawienia balustrad (składających się z deski krawężnikowej o wysokości 0,15 m i poręczy ochronnej umieszczonej na wysokości 1,1 m oraz wolnej przestrzeni między nimi wypełnionej w sposób zabezpieczający przed upadkiem z wysokości) w odległości nie mniejszej niż 1 m od krawędzi wykopu, zaopatrzonych w światło ostrzegawcze koloru czerwonego,
w przypadkach uzasadnionych względami bezpieczeństwa - szczelnego przykrycia wykopu w sposób uniemożliwiający wpadnięcie do niego (w tym przypadku można zastosować balustrady z lin lub taśmy umieszczone na wysokości 1,1 m i w odległości 1 m od krawędzi wykopu),
projektu organizacji ruchu i prowadzenia robót zgodnie z tym projektem jeżeli roboty wykonywane są w pasie drogi publicznej,
obudowania ścian wykopu, odpowiedniego do jego głębokości, struktury gruntu i przewidywanych obciążeń lub wykonania skarp o odpowiednim kącie pochylenia,
zapewnienia bezpiecznych zejść (wejść) do wykopu (można wykorzystać np. drabinę) rozmieszczonych maksymalnie co 20 m,
składowania urobku z wykopu w odległości nie mniejszej niż 0,6 m dla wykopu obudowanego lub poza granicą klina odłamu gruntu, jeżeli wykop nie jest obudowany,
zapewnienia, aby osoby współpracujące z operatorem (jeżeli do wykonania wykopów używamy sprzętu zmechanizowanego) znajdowały się wyłącznie w zabezpieczonej części wykopu;
zapewnienia odpowiedniego zabezpieczenia, jeżeli w wykopie gromadzą się szkodliwe opary i gazy, zwłaszcza tam, gdzie eksploatowane są urządzenia napędzane silnikami spalinowymi,
zapewnienia wykonywania robót przez co najmniej dwie osoby, dla asekuracji, jeżeli wykop ma głębokość większą niż 2 m,
zapewnienia używania przez pracowników pracujących na drogach odblaskowych kamizelek.
LISTA KONTROLNA - WYKOPY
Pracodawco sprawdź, czy:
1. zidentyfikowane zostały wszystkie instalacje podziemne i napowietrzne
2. zapewniono zgodną z przepisami organizację ruchu drogowego
3. wykop w miejscu ogólnodostępnym zabezpieczono barierką o wysokości 110 cm, oddaloną od ścian wykopu o co najmniej 1 m r
4. wykop zaopatrzony jest w znaki ostrzegawcze i oświetlony w nocy
5. przejścia nad wykopami mają odpowiednią wytrzymałość, zabezpieczone są barierką o wysokości 110 cm z poręczą pośrednią
6. wykop o ścianach pionowych został oszalowany (obudowany) odpowiednio do jego głębokości lub czy wykop został zabezpieczony poprzez wykonanie skarpy o bezpiecznym nachyleniu
7. do wykopu prowadzą bezpieczne zejścia (wyjścia) rozmieszczone maksymalnie co 20 m oraz czy utrzymywane są w stanie pełnej sprawności technicznej
8. używane drabiny wystają ponad krawędź wykopu na wysokość nie mniejszą niż 75 cm i czy są we właściwym stanie technicznym
9. urobek z wykopu składowany jest w odległości co najmniej 0,6 m od ścian wykopu (wykop obudowany) lub poza klinem odłamu (wykop nieobudowany)
10. pracownicy nie pracują w bezpośredniej bliskości pracującego sprzętu zmechanizowanego i w bezpiecznej odległości od siebie
11. zapewniono bezpieczną i skuteczną metodę usuwania wody z wykopu
12. podjęto skuteczne działania eliminujące narażenie pracowników na mogące gromadzić się w wykopach gazy, spaliny itp
13. dla wykopów głębszych niż 2 metry zapewniono, dla asekuracji, wykonywanie robót przez co najmniej 2 osoby
14. pracownicy zostali wyposażeni w środki ochrony indywidualnej w szczególności: hełmy ochronne i ewentualnie kamizelki odblaskowe i czy używają ich
15. ewentualne roboty spawalnicze wykonywane są sprawnym technicznie sprzętem wyłącznie przez uprawnionych pracowników
16. transportowane ładunki (np. rury kanalizacyjne) nie przekraczają dopuszczalnego obciążenia urządzeń transportowych i są bezpiecznie zamocowane
17. wszyscy pracownicy posiadają aktualne badania lekarskie, zostali przeszkoleni w zakresie bezpieczeństwa pracy w wykopach i zapoznani z ryzykiem zawodowym
18. wszyscy pracownicy zostali wyposażeni i używają odpowiedniej odzieży ochronnej, roboczej i obuwia roboczego
19. narzędzia ręczne są w dobrym stanie technicznym i używane są zgodnie z przeznaczeniem
20. podjęto odpowiednie środki ostrożności przed zawaleniem się wykopu przy zasypywaniu i ubijaniu (wibracje)
Drabiny w budownictwie
Zgodnie z przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy, które obowiązywać będą po wejściu Polski do UE drabiny zaliczone są do sprzętu do tymczasowej pracy na wysokości, podobnie jak i rusztowania. Ujęcie drabin jako sprzętu do tymczasowej pracy na wysokości w polskich przepisach bezpieczeństwa i higieny pracy związane było z dostosowaniem tych przepisów do dyrektyw Unii Europejskiej, w których właśnie drabiny, głównie stosowane w budownictwie podlegają eksploatacyjnym wymaganiom takim samym, jak użytkowane maszyny.
Kiedy można stosować drabiny jako sprzęt do tymczasowej pracy na wysokości ?
Do pracy na wysokości mogą być wykorzystywane drabiny jako stanowiska robocze jedynie w warunkach, w których zastosowanie innego, bardziej bezpiecznego sprzętu roboczego nie jest uzasadnione z powodu niskiego poziomu ryzyka i krótkotrwałego czasu pracy albo istniejących okoliczności, których pracodawca nie może zmienić. Drabiny mogą więc być wykorzystywane przy prowadzeniu robót budowlanych na otwartych przestrzeniach, jak również w obiektach budowlanych, np. podczas: robót ziemnych jako jedna ze stosowanych dróg komunikacyjnych, prac wykończeniowych , np. instalacyjnych, malarskich itp
Pamiętaj !
Jeżeli tymczasowa praca na wysokości nie może być wykonana w sposób bezpieczny i zgodnie z zasadami bezpieczeństwa pracy z odpowiedniej powierzchni, wówczas dopuszcza się stosowanie drabin, które powinny zapewnić bezpieczne warunki pracy. Rodzaj i parametry zastosowanych drabin muszą być dostosowane do charakteru wykonywanej pracy, dających się przewidzieć obciążeń oraz zapewniać bezpieczne przemieszczanie się pracowników.
Praca na drabinach - podobnie jak również przy zastosowaniu innego sprzętu do tymczasowej pracy na wysokości, np. rusztowań - powinna być wykonywana tylko wtedy, gdy warunki pogodowe nie zagrażają bezpieczeństwu i zdrowiu pracowników. Przed podjęciem decyzji o zastosowaniu drabin jako sprzętu do tymczasowej pracy w budownictwie pracodawca powinien dokonać oceny ryzyka, która potwierdzi prawidłowość zastosowania drabin, a nie innego sprzętu.
Pamiętaj!
Obowiązkowa certyfikacja drabin na znak bezpieczeństwa „B” obowiązywała do 30 kwietnia 2004 r. Od 1 maja 2004 r. nowe drabiny stosowane w zakładach pracy oraz w budownictwie powinny spełniać wymagania Polskich Norm.
Wymagania wobec drabin:
muszą być one tak ustawione, aby zapewnić ich stateczność w trakcie użytkowania;
przenośne drabiny muszą opierać się na stabilnym, trwałym, posiadającym odpowiednie wymiary, nieruchomym podłożu w taki sposób, aby szczeble pozostawały w pozycji poziomej oraz były zabezpieczone przed przemieszczaniem, zanim będą użytkowane;
zawieszane drabiny muszą być zaczepione w bezpieczny sposób, tak aby zapobiec, z wyjątkiem drabin linowych, ich przemieszczaniu lub bujaniu;
drabiny używane jako środki dostępu muszą być dostatecznie długie, tak aby wystarczająco wystawały ponad platformę dostępu, chyba że zostały zastosowane inne środki zapewniające pewne uchwycenie poręczy;
drabiny wieloczęściowe łączone lub wysuwane muszą być używane w taki sposób, aby zapobiec przemieszczaniu się ich różnych części względem siebie;
drabiny przejezdne przed ich użyciem muszą być pewnie unieruchomione.
Pamiętaj!
Drabiny muszą być używane w taki sposób, aby przez cały czas była zapewniona możliwość bezpiecznego uchwycenia poręczy i wsparcia pracowników. Jeśli ładunek ma zostać ręcznie przeniesiony na drabinie, nie może to przeszkadzać pracownikowi w bezpiecznym trzymaniu się poręczy.
Przenośne drabiny muszą być zabezpieczone przed przemieszczaniem się w trakcie ich użytkowania za pomocą urządzeń przeciwpoślizgowych przy górnych lub dolnych końcach podłużnic albo poprzez inne rozwiązania o równoważnej skuteczności.
Wymagania eksploatacyjne wobec drabin przenośnych
Przy używaniu drabin przenośnych niedopuszczalne jest w szczególności:
1) stosowanie drabin uszkodzonych;
2) stosowanie drabiny jako drogi stałego transportu, a także do przenoszenia ciężarów o masie powyżej 10 kg;
3) używanie drabiny niezgodnie z przeznaczeniem;
4) używanie drabiny rozstawnej jako przystawnej;
5) ustawianie drabiny na niestabilnym podłożu;
6) opieranie drabiny przystawnej o śliskie płaszczyzny, o obiekty lekkie lub wywrotne albo o stosy materiałów niezapewniające stabilności drabiny;
7) stawianie drabiny przed zamkniętymi drzwiami, jeżeli nie są one zamknięte na klucz od strony ustawianej drabiny;
8) ustawianie drabin w bezpośrednim sąsiedztwie maszyn i innych urządzeń - w sposób stwarzający zagrożenia dla pracowników używających drabiny;
9) wchodzenie i schodzenie z drabiny plecami do niej;
10) przenoszenie drabiny o długości powyżej 4 m przez jedną osobę.
Drabiny przystawne powinny wystawać ponad powierzchnię, na którą prowadzą, co najmniej 0,75 m, a kąt ich nachylenia powinien wynosić od 65° do 75°.
Sprawdź drabiny znajdujące się w Twoim zakładzie lub na budowie. Zlikwiduj prowizoryczne, uszkodzone lub mało wytrzymałe!
Zasady użytkowania drabin
nigdy nie używaj drabiny drewnianej sporządzonej we własnym zakresie z rozciętych na pół żerdzi; tego typu surowiec, to mało wytrzymałe i łamliwe drewno,
nie posługuj się drabiną drewnianą ze szczeblami przybitymi do podłużnic; szczeble muszą być wpuszczane w otwory wycięte w podłużnicach - w odstępach około 30 cm,
nie maluj drabin drewnianych farbą kryjącą; farba taka niepotrzebnie osłania ewentualne uszkodzenia drabiny, które mogą okazać się niebezpieczne przy użytkowaniu;
oba segmenty drabiny rozstawnej powinny być zabezpieczone przed rozsunięciem łańcuchem lub w inny trwały sposób;
wchodź lub schodź po drabinie twarzą do szczebli, nigdy tyłem.
Zapamiętaj!
przy pracy na wysokości, np. w trakcie robót dekarskich warto stosować dodatkowy sprzęt chroniący przed upadkiem;
przy korzystaniu z pomieszczeń na wyższych poziomach unikniesz upadku z wysokości, zabezpieczając otwory technologiczne, włazy stropowe ścienne, schody i pomosty barierkami ochronnymi o wysokości przynajmniej 1,1 m, barierką pośrednią oraz deską krawężnikową.
OBOWIĄZKI PRACODAWCÓW
Pracodawca, który użytkuje drabiny powinien zapewnić spełnienie wymagań przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, w szczególności:
udostępniając drabiny pracownikom na terenie zakładu pracy lub na budowie powinien mieć pewność, że są one przygotowane właściwie do wykonywania pracy lub odpowiednio przystosowane do jej wykonywania oraz mogą być użytkowane bez pogorszenia bezpieczeństwa lub zdrowia pracowników,
dokonując wyboru drabiny, powinien brać pod uwagę specyficzne warunki i rodzaj wykonywanej pracy,
powinien zastosować odpowiednie rozwiązania mające na celu zminimalizowanie ryzyka związanego z użytkowaniem drabiny.
KONTROLA UŻYTKOWANYCH DRABIN
Stan techniczny drabin użytkowanych w zakładach pracy powinien być systematycznie oceniany przez pracodawcę.
W przypadku zakupu używanej drabiny, gdy bezpieczne jej użytkowanie jest uzależnione od warunków pracy, powinna być ona przed rozpoczęciem eksploatacji poddana kontroli wstępnej. Kontroli drabin powinny dokonywać osoby upoważnione przez pracodawcę i posiadające odpowiednie kwalifikacje.
Drabiny narażone na działanie warunków powodujących pogorszenie ich stanu technicznego powinny być poddane okresowej kontroli przez osoby upoważnione przez pracodawcę i posiadające odpowiednie kwalifikacje. W przypadku możliwości pogorszenia bezpieczeństwa związanego z eksploatacją drabin, w wyniku:
a) prac modyfikacyjnych,
b) zjawisk przyrodniczych,
d) niebezpiecznych uszkodzeń oraz wypadków przy pracy,pracodawca powinien dokonać specjalnej kontroli drabiny przeprowadzonej przez upoważnione przez niego osoby.
Wyniki wszystkich wymienionych kontroli pracodawca powinien rejestrować i przechowywać przez okres 5 lat od dnia zakończenia tych kontroli.
Roboty ziemne
Roboty ziemne może wykonywać tylko pracownik, który:
został przeszkolony w zakresie bhp,
ma aktualne badania lekarskie.
Przy pracach ziemnych prowadzonych w wykopach nie wolno:
zatrudniać kobiet ani pracowników młodocianych,
posługiwać się narzędziami uszkodzonymi lub w złym stanie technicznym,
spożywać posiłków ani napojów alkoholowych.
Przed rozpoczęciem prac ziemnych należy:
dokładnie ustalić z nadzorem technicznym miejsce i sposób prowadzenia robót, aby uniknąć kolizji z trasami instalacji i urządzeń podziemnych,
oznakować dokładnie trasy instalacji i urządzeń podziemnych oraz określić bezpieczną odległość.
Podczas robót w bezpośrednim ich sąsiedztwie należy zachować szczególną ostrożność!
Przypadkowe odkrycie instalacji lub niezidentyfikowanych przedmiotów powinno być sygnałem do przerwania robót i ustalenia z nadzorem technicznym dalszego postępowania. Jeżeli nieznane jest ołożenie przewodów, na głębokości większej niż 40 cm należy kopać tylko łopatami, bez użycia kilofów.
Zabezpieczenie wkopu o głębokości nie większej niż 4 m:
obudowanie ścian elementami z drewna lub tłoczonej blachy stalowej, równoważnej pod względem wytrzymałości przekrojom drewna (ściany z bali o grubości min. 50 mm, nakładki - 60 mm, rozpory z okrąglaków o średnicy min. 12 cm),
rozstaw elementów rozpierających lub podpierających (tzw. zastrzały) nie powinien być większy niż l m w pionie i 1,5 m w poziomie,
deskowanie wykonuje się najczęściej jako szczelne, a jego najwyżej położony element powinien wystawać 15 cm ponad krawędź wykopu.
Uwaga: sposób zabezpieczenia ścian wykopu o głębokości większej niż 4 m określa szczegółowo specjalnie w tym celu sporządzona dokumentacja projektowa.
Urobek powstały podczas wykonywania wykopów należy składować:
w odległości nie mniejszej niż 60 cm od krawędzi wykopu obudowanego,
poza strefą klina odłamu gruntu, jeżeli nie stosuje się obudowy, a jedynie skarpowanie.
Przy zastosowaniu urządzeń mechanicznych do odspajania gruntu i transportu urobku pracujący w wykopie mogą w nim przebywać, muszą jednak zachować bezpieczną odległość. Niedozwolone jest przemieszczanie osób przy użyciu tych urządzeń.
Prowadzenie robót ziemnych w studni wymaga:
wyposażenia pracownika w odpowiedni sprzęt ochronny,
ubezpieczania go przez drugiego pracownika będącego na zewnątrz studni,
zabezpieczenia przed możliwością upadku na pracownika przebywającego wewnątrz studni urobku lub pojemnika służącego do transportu urobku.
Podczas racy sprzętu zmechanizowanego przy wykonywaniu robót ziemnych należy zwracać uwagę:
czy nie tworzą się nawisy,
czy skarpa nie jest podkopywana,
czy podwozie pracującej maszyny nie jest ustawione zbyt blisko wykopu (minimalna odległość to 60 cm od granicy klina naturalnego odłamu gruntu.
Przy każdym wznowieniu robót po przerwie lub po intensywnych opadach atmosferycznych przed zejściem do wykopu należy sprawdzić stan obudowy lub skarp.
We wszystkich sytuacjach budzących wątpliwości należy kontaktować się z osobami sprawującymi nadzór techniczny nad prowadzonymi robotami, zwłaszcza w przypadku natrafienia na przedmioty o nieznanym przeznaczeniu I pochodzeniu lub trudne do zidentyfikowania.
UWAGA! Prace w wykopach o głębokości większej niż 2 m powinny być wykonywane przez co najmniej dwie osoby.
Roboty rozbiórkowe
Roboty rozbiórkowe należą do niebezpiecznych, dlatego teren, na którym się odbywają należy ogrodzić i oznakować tablicami ostrzegawczymi. Powinny być wykonywane na podstawie dokumentacji projektowej. Prowadzone są ręcznie, przez obalanie i wyburzanie oraz przez demontaż.
Najczęściej występujące zagrożenia to:
podrażnienia błon śluzowych;
uszkodzenia głowy;
upadek z wysokości;
uszkodzenia rąk i nóg.
Sposoby bezpiecznego wykonywania robót rozbiórkowych reguluje Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 6 lutego 2003 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy podczas wykonywania robót budowlanych (Dz. U. 2003, Nr 47, poz. 401) - Rozdział 18. (Rozdział 19 jest poświęcony m.in. robotom rozbiórkowym z wykorzystaniem materiałów wybuchowych - wykonywanym przez wyspecjalizowane firmy).
Przed rozpoczęciem robót należy odłączyć od rozbieranego obiektu sieć wodociągową, gazową, cieplną, elektryczną, kanalizacyjną i inną. Pracownicy powinni być zapoznani z programem rozbiórki i poinstruowani o bezpiecznym sposobie jej wykonywania. Prace te powinny być prowadzone w taki sposób, aby usuwanie jednego elementu nie wywoływało nieprzewidzianego spadania lub zawalenia się innego.
W miejscu wykonywania robót rozbiórkowych oprócz programu robót i zarządzenia lub pozwolenia na ich prowadzenie powinien znajdować się dziennik robót. Zawiera on: oznaczenie nieruchomości, kiedy i przez kogo zostało wydane pozwolenie lub wydany nakaz na dokonanie rozbiórki, protokolarne stwierdzenie czy ściany, stropy i inne konstrukcyjne części obiektu, na których w czasie trwania robót będą musieli stawać lub przebywać pracownicy posiadają dostateczna wytrzymałość, opis środków zabezpieczających przeznaczonych do użycia w czasie trwania robót, date założenia i usunięcia urządzeń pomocniczych przeznaczonych dla zapewnienia zdrowia i życia ludzi oraz wszelkie inne okoliczności mogące mieć wpływ na bezpieczeństwo życia lub zdrowia zatrudnionych.
Nie wolno prowadzić robót rozbiórkowych, jeżeli zachodzi możliwość obalenia części konstrukcji obiektu przez wiatr. Roboty należy przerwać podczas wiatru o szybkości większej niż 10 m/sek.
W czasie rozbiórki zabronione jest przebywanie ludzi na niżej położonych kondygnacjach. Przy usuwaniu gruzu z rozbieranego obiektu należy stosować zsuwnice pochyłe lub rynny zsypowe, które powinny mieć zabezpieczenie przed spadaniem lub wypadaniem gruzu. Nie wolno gromadzić gruzu na stropach, balkonach, klatkach schodowych i innych konstrukcyjnych częściach obiektu, a także obalać ścian lub innych części obiektu przez podkopywanie i podcinanie.
Podczas wykonywania robót rozbiórkowych konieczne jest stosowanie środków ochrony indywidualnej.
W razie niemożności uniknięcia w czasie trwania robót większych ilości pyłu, pracowników należy zaopatrzyć w okulary ochronne.
W czasie trwania robót wszyscy pracownicy powinni stale pracować w hełmach.
Przy obalaniu ścian należy pracować w rękawicach ochronnych.
W przypadku rozbijania kilofami części konstrukcji skrajnych, pracownicy muszą bezwzględnie być zabezpieczeni szelkami bezpieczeństwa, amortyzatorem bezpieczeństwa i linami umocowanymi do mocnej części konstrukcji.
Przy obalaniu obiektu sposobami zmechanizowanymi zatrudnionych pracowników i maszyny należy usunąć poza strefę niebezpieczną.
Przy rozbiórce sposobem obalania długość przymocowanych lin powinna być trzykrotnie większa od wysokości obiektu, a umocowanie powinno być niezawodne. Liny należy każdorazowo sprawdzać przed ich ponownym użyciem, a przy ich zakładaniu powinien być zastosowany taki sposób jej podnoszenia, aby przypadkowo strącone cegły lub gruz nie spadały na pracowników.