Wprowadzenie

Reforma szkolnictwa spowodowała głębokie zmiany w programach nauczania. Zdecydowanie zaczęto preferować odejście od encyklopedycznego modelu zdobywania wiedzy na rzecz zaktywizowania uczniów do twórczych działań i kreatywności. Na kryzys dotychczasowych metod stosowanych w edukacji złożyły się też inne czynniki - społeczne i psychologiczne. Dotąd stosowane tradycyjne metody nauczania opierały się na nauczycielu, jako wyłącznym źródle wiedzy, ewentualnie na pracy zespołowej. Najczęściej były to: wykład informacyjny, opis, opowiadanie, prelekcja i pogadanka. Aktualnie zmienia się rola nauczyciela w procesie nauczania. Z pozycji wykładowcy staje się organizatorem i koordynatorem pracy uczniów, aktywizując ich do działań twórczych. W tym procesie tradycyjne metody już nie wystarczą. Nauczyciele zadają sobie pytanie: jak uczyć, aby uczniowie przyswoili określone informacje i potrafili odnieść je do swoich doświadczeń?
Przygotowanie młodego człowieka do życia w społeczeństwie, zalewanego potokiem informacji i konsumpcji, jest trudnym zadaniem i wymaga aktywnej postawy zarówno od nauczyciela, jak i od ucznia. Najistotniejsza w procesie nauczania, decydująca o sukcesie stosowanych metod, jest skuteczna komunikacja pomiędzy uczniem i nauczycielem.
Wprowadzając metody aktywizujące uczniów należy pamiętać o podstawach psychologicznych dotyczących preferencji i percepcji uczniów, koncentracji i dekoncentracji, aktywizowania i wyciszania. Należy uwzględnić, że od zastosowanej metody zależy średnia zdolność zapamiętywania uczniów.

Piramida zapamiętywania



AKTYWNE METODY NAUCZANIA
Aktywne (aktywizujące) metody nauczania są technikami pracy grupowej, które szczególnie pobudzają aktywność uczniów. Ułatwiają one proces uczenia się, czyniąc naukę bardziej urozmaiconą, a przez to przyjemniejszą i łatwiejszą; ożywiają atmosferę w klasie, często dając niespodziewane efekty w pracy z uczniami słabszymi. Uczniowie przyzwyczajeni do zdobywania wiedzy i umiejętności metodami aktywnymi są bardziej samodzielni, bardziej krytyczni, łatwiej formułują sądy i opinie, chętniej i odważniej biorą udział w publicznych wystąpieniach. Niektóre z tych technik wymagają od nauczyciela specjalnego przygotowania, ale z pewnością rezultaty są tego warte.
Najczęściej stosowane aktywne metody nauczania to:
- Analiza procesu podejmowania decyzji przy pomocy drzewa decyzyjnego
- Burza mózgów
- Dyskusja punktowana
- Debata (analiza argumentów “za i przeciw”)
- Gry dydaktyczne
- Elementy dramy (wchodzenie w role);
- Metaplan,
- Praca w małych grupach;
- Symulacje;
- Studium przypadku
- Przyjmowanie i ocena różnych punktów widzenia
- Uczenie innych uczniów, uczenie się od nich
- Tenis słowny

DRZEWO DECYZYJNE
Metoda ta jest graficznym zapisem analizy problemu. Służy dokonaniu właściwego wyboru i podjęciu decyzji z pełną świadomością jej skutków.
Przebieg
- Sformułowanie problemu, który uczniowie wpisują w pień drzewa.
- Określenie celów i wartości najbardziej istotnych dla podejmującego decyzję; uczniowie zapisują je w koronie drzewa.
- Zaproponowanie jak największej liczby rozwiązań, które należy wpisać w gałęzie drzewa.
- Określenie pozytywnych i negatywnych skutków każdego rozwiązania z punktu widzenia stawianych celów i przyjętych wartości.
- Podjęcie najwłaściwszej decyzji.
Schemat drzewa decyzyjnego można wypełniać indywidualnie lub w grupach.
Schemat drzewa decyzyjnego(od góry):
- cele i wartości,
- skutki pozytywne,
- skutki negatywne,
- możliwe rozwiązania,
- sytuacja wymagająca decyzji(pień).

Zasady burzy mózgów
•każdy pomysł jest dobry
•ważniejsza jest liczba pomysłów niż ich jakość
•każdy pomysł zapisujemy w formie podanej przez autora
• nie komentujemy pomysłów
• nie krytykujemy pomysłów
•wszyscy na równych prawach bierzemy udział w zgłaszaniu pomysłów
•zgłaszamy pomysły w wyznaczonym czasie

Etapy burzy mózgów

•sformułowanie problemu
• wytwarzanie pomysłów
- każdy pomysł jest zapisywany
- cel: zgromadzenie jak największej liczby pomysłów
•krytyczna analiza pomysłów
- ustalenie kryteriów oceny (np. realność, zyski/straty, akceptacja większości)
- ocena wg przyjętych kryteriów
•wybór rozwiązania
•decyzja o wprowadzeniu wybranego rozwiązania
Dyskusja punktowana
Cele:
1. Metoda lekcyjna pozwalająca nauczycielowi na diagnozę:
a. zasobu wiadomości ucznia
b. umiejętności logicznego i krytycznego myślenia
c. umiejętności zbierania i wykorzystywania argumentów
d. postaw wobec innych dyskutantów
2. Jest to metoda, która stanowi alternatywę dla tradycyjnego odpytywania i jednocześnie pozwala na zebranie szerszego materiału dotyczącego postępów ucznia nie tylko w nauce, ale także w rozwoju jego postaw i kultury osobistej.
3. Przyzwyczaja uczniów do komunikowania się w sposób merytoryczny, otwarty, kulturalny itp.
Zasady prowadzenia dyskusji punktowanej
1. W dyskusji punktowanej bierze udział kilku uczniów (tych, którzy podlegają ocenie), natomiast pozostali przysłuchują się jej.
2. Ocenie podlegają zarówno treści merytoryczne, jak i zachowanie uczniów podczas wymiany myśli.
3. Ocenianie następuje w formie przydzielanych punktów na specjalnej karcie do punktowania.
4. Dyskusja trwa określony czas (8 - 20 min) w zależności od tematu i wieku uczniów.
5. Uczestnicy posługują się planem dyskusji (aby nie odbiegać od tematu).
6. Mogą korzystać z notatek sporządzanych podczas trwania dyskusji.

Zasady oceniania dyskusji punktowanej
Ocenie podlegają:
treści merytoryczne
+
• prezentowanie informacji opartej na faktach lub uzyskanej w drodze badań
• komentarz do informacji lub uzupełnienie
_
• robienie nieistotnych uwag
• ataki osobiste
elementy wypowiedzi
+
• zajęcie stanowiska w omawianej kwestii
• wciągnięcie innego ucznia do dyskusji
• rozpoczęcie dyskusji
• zadawanie pytań wyjaśniających
_
• monopolizowanie dyskusji
zachowanie podczas dyskusji
+
• zwrócenie uwagi, gdy ktoś odbiega od tematu lub planu dyskusji
_
• przerywanie
• zachowania niewerbalne w trakcie wypowiadania się innych uczestników dyskusji




DEBATA „ZA” I „PRZECIW”

Metoda może być wykorzystana przy omawianiu kontrowersyjnych tematów. Zadaniem uczniów jest zaprezentowanie argumentów „za” i „przeciw” oraz przekonanie innych do swoich poglądów. Uczniowie dowiadują się, jak należy dyskutować, wyrażać swoje zdanie bez prowokacji i osobistych ataków. Wprowadzając tę metodę, nie należy narzucać uczniom swojego punktu widzenia. Każda grupa musi mieć taki sam czas na wypowiedź.
Przebieg
- Określenie tematu debaty.
- Podział uczniów na dwie grupy.
- Wyznaczenie czasu na przygotowanie argumentów.
- Prezentacja argumentów.
- Podsumowanie wyników debaty oraz ocena jakości i siły argumentów.
- Na zakończenie można przeprowadzić w formie tajnego głosowania badanie opinii uczniów na dany temat.

GRY DYDAKTYCZNE - SYMULACJE
Dzięki tej metodzie uczniowie uczestniczą w symulowanym wydarzeniu odgrywając role autentycznych postaci. Przedstawiane wydarzenia mają związek z rzeczywistością, naśladują bądź odtwarzają realia. Uczeń nie ma napisanego tekstu, który miałby wygłosić. Dostaje jedynie krótką charakterystykę postaci do odegrania i dość dokładny opis okoliczności, w jakich postać tą należy umiejscowić. Na podstawie tych materiałów oraz własnej wiedzy dotyczącej wycinka rzeczywistości, który symulacja ma odtwarzać, uczniowie swobodnie interpretują zdarzenia, dając upust swej wyobraźni. Nauczyciel bądź wskazany przez niego uczeń pełni rolę obserwatora i notuje uwagi dotyczące zachowań poszczególnych uczestników symulacji. Bardzo dobre efekty daje powtórzenie tej samej symulacji, ze zmianą przy podziale ról. Podsumowaniem całej gry będzie omówienie i próba wyjaśnienia poszczególnych motywacji zachowań postaci biorących w niej udział.
Należy pamiętać o wyprowadzeniu Uczniów z ról przed zakończeniem lekcji

ELEMENTY DRAMY - WCHODZENIE W ROLE
Drama jest formą w pełni świadomie przygotowanej improwizacji, którą opiera się na określonym temacie zawierającym konflikt. Zjawisko konfliktu wydobywa istnienie nastroju i atmosfery, co w naturalny sposób stwarza możliwości przeżywania. W dramie wykorzystuje się zmysły, wyobraźnię, ruch, mowę. Najbardziej istotne jest w niej autentyczne przeżycie emocji odgrywanej postaci. Drama nie jest inscenizacją, ani teatrem, ale jest działaniem w fikcyjnej sytuacji, budowaniem doświadczeń w zaaranżowanym przez nauczyciela wycinku rzeczywistości. W dramie nie ma publiczności, wszyscy biorą w niej udział. Ważne jest, aby nauczyciel był także uczestnikiem dramy. Całą uwagę kierujemy w dramie na cel, którym jest zrozumienie cudzych przeżyć i emocji, nieważne są zaś uzdolnienia aktorskie uczniów.
Drama przyczynia się do bogatego rozwoju wewnętrznego uczniów, uczy koncentracji na sobie i innych, wykorzystuje zmysły, rozwija kreatywność, dodaje pewności siebie i pobudza inwencję.
Sposób przeprowadzenia:
Nauczyciel proponuje temat, który niesie jakiś konflikt czy problem. Razem z uczniami aranżuje wnętrze klasy - może to być kilka rekwizytów, jakieś elementy skromnej dekoracji. Krótko przedyskutowują wspólnie temat, dzieląc się doświadczeniami. Następnie rozpoczyna się gra, którą można na każdym etapie przerwać i przeanalizować. Ważne, by uczniowie poznali motywy, jakimi kierują się ludzie w swoim postępowaniu, w jaki sposób reagują na określone zachowania innych. W edukacji obywatelskiej najszersze zastosowanie ma drama społeczna, która odwołuje się do bezpośrednich doświadczeń uczniów. Dzięki niej uczniowie mogą poznać różne aspekty życia codziennego i rozwijać świadomość społeczną.

METAPLAN
Metoda ta pozwala na spokojne zbadanie omawianego zagadnienia i wspólne szukanie najlepszego rozwiązania. Skłania do krytycznej analizy faktów, formułowania sądów i opinii.
Przebieg
- Podział klasy na grupy.
- Przygotowanie plakatu.
- Przedstawienie problemu.
- Określenie czasu dyskusji.
- Tworzenie plakatu:
Następnie:
• Uczniowie odpowiadają na pytanie: Jak jest? (Jak było?). Odpowiedzi zapisują na karteczkach, które przyklejają w wyznaczonym miejscu na plakacie. Jest to diagnoza stanu aktualnego.
• Następnie notują na karteczkach odpowiedzi na pytanie: Jak być powinno? i podobnie przyklejają kartki w odpowiednim miejscu plakatu. Pytanie to ma sprowokować odpowiedzi wskazujące możliwości poprawy sytuacji.
• Uczniowie zapisują na karteczkach odpowiedzi na pytanie:, dlaczego nie jest (nie było) tak, jak być powinno? i przyklejają je w wyznaczonym miejscu plakatu. Na tym etapie pracy uczniowie powinni zastanowić się nad przyczynami powstałych nieprawidłowości i błędów.
• Uczniowie zapisują wnioski na karteczkach, które przykleją w wyznaczonym miejscu na plakacie. Wnioski muszą doprowadzić do poprawy sytuacji zgodnie z sugestiami drugiego pytania: Jak być powinno?
• Sprawozdawcy prezentują efekty pracy grup.
• Wnioski ze wszystkich plakatów mogą być zebrane jako wspólne rozwiązanie problemu.

GRAFFITI

Metoda ta kształci twórcze myślenie w atmosferze dobrej zabawy. Umożliwia twórcze rozwiązywanie problemów. Można ją wykorzystać na wiele różnych sposobów.
Stwarza uczniowi możliwość dzielenia się własnymi pomysłami.

Przebieg

• Nauczyciel dzieli klasę na grupy.
• Określa czas pracy.
• Każda grupa otrzymuje plakat z rozpoczętym opowiadaniem (zdaniem).
• Uczniowie dopisują ciąg dalszy wydarzeń.
• Po upływie wyznaczonego czasu przekazują plakat następnej grupie.
• Plakaty krążą od grupy do grupy zgodnie ze wskazówkami zegara.
• Zadanie kończy się w momencie, kiedy plakat wróci do grupy macierzystej.
• Uczniowie wieszają plakaty i odczytują opowiadanie.




KULA ŚNIEGOWA

Jest to metoda przydatna przy tworzeniu definicji. Polega na przechodzeniu od pracy indywidualnej do grupowej. Daje każdemu uczniowi szansę na sformułowanie swoich myśli na dany temat, nabycia nowych doświadczeń i umiejętności komunikowania się.
Przebieg
Uczniowie wypisują wszystkie informacje na dany temat.
Następnie w parach odczytują swoje materiały, dyskutują, wybierają istotne cechy i tworzą wspólną definicję, którą zapisują na kartce.
Pary łączą się w czwórki, czwórki w ósemki itd. i w ten sposób ustalają wspólną definicję, którą zapisują na dużej kartce.

MAPA MENTALNA

Mapa mentalna umożliwia wizualne opracowanie problemu, służy uporządkowaniu myśli. Pozwala na szybkie i łatwe zapamiętywanie potrzebnych informacji. Może być zrealizowana np. w formie kwiatu, drzewa, mapy nieba, z wykorzystaniem rysunków, obrazów, zdjęć, symboli, haseł, krótkich zwrotów, itp.

METODA TRÓJKĄTA

Jest to metoda umożliwiająca twórcze rozwiązywanie problemów. Trójkąt odwrócony wierzchołkiem do dołu symbolizuje problem. Trójkąt podtrzymywany jest przez przyczyny (z lewej strony) i sposoby usunięcia przyczyn (z prawej strony).
Przebieg
Nauczyciel formułuje problem do rozwiązania.
Następnie rozdaje uczniom po dwie kolorowe kartki.
Uczniowie na jednej kartce wpisują wszystko to, co pomaga, a na drugiej to, co przeszkadza w rozwiązaniu problemu.
Uczniowie odczytują swoje propozycje.
Nauczyciel zapisuje na tablicy tylko te przyczyny, które przeszkadzają rozwiązać problem.
Każdy uczeń przyczepia do tablicy cenę sklepową (karteczkę samoprzylepną lub magnes) przy przyczynie, jego zdaniem najistotniejszej.
Nauczyciel dzieli uczniów na trzy grupy i każdej daje jeden plakat z narysowanym trójkątem.
Uczniowie wpisują w trójkąt jedną z trzech przyczyn, które otrzymały największą liczbę punktów.
Grupy zastanawiają się nad głównymi przyczynami, podtrzymującymi problem, i zapisują je na podporach trójkąta z lewej strony.
Uczniowie zastanawiają się, w jaki sposób usunąć przyczyny podtrzymujące problem, i w pisują swoje propozycje na podporach trójkąta z prawej strony.
Sprawozdawcy grup przedstawiają problemy i sposoby ich rozwiązania

POKER KRYTERIALNY

Poker kryterialny jest grą dydaktyczną, która może być wykorzystana jako wprowadzenie do tematu lekcji, ustalenie ważności kryteriów lub na lekcjach podsumowujących i utrwalających wiadomości. Do gry potrzebne są plansze i zestawy kart z wypisanymi hasłami dotyczącymi określonego zagadnienia.


Przebieg:
• Nauczyciel dzieli klasę na grupy.
• Ustala reguły gry.
• Jeden z uczniów rozdaje karty graczom w grupie.
• Rozpoczynający grę wybiera ze swojego zestawu kartę z hasłem, które według niego jest najważniejsze, i kładzie ją na polu z kryteriami pierwszorzędnymi.
• Kolejni uczniowie postępują tak samo.
• W trakcie gry może nastąpić wymiana kart na poszczególnych polach - decyzję o zmianie karty podejmuje cała grupa.
• Karta, którą usunięto z planszy, wraca do właściciela.
• Wygrywa uczeń, który jako pierwszy umieści swoje karty na planszy.
• Przedstawiciele grup prezentują swoje plansze. Odczytują kryteria, które uznali za pierwszorzędne, i uzasadniają swój wybór. Nauczyciel lub uczeń zapisuje kryteria pierwszorzędne na tablicy.
• Plansza do gry może mieć tylko dwa pola: kryteria pierwszo i kryteria drugorzędne.

POTFOLIO

Jest to metoda polegająca na zbieraniu do teczek materiałów na temat wybrany przez uczniów lub podany przez nauczyciela. Wymaga systematycznego zbierania i porządkowania zdobytych informacji. Umożliwia planowanie, organizowanie i oceniania własnego uczenia się.
PUZZLE

Jest to metoda wymuszająca współpracę: aby uzyskać pozytywny wynik każdy uczeń musi skorzystać z pomocy (wiedzy i umiejętności) innego ucznia.
PUZZLE I (uczniowie pracują w tzw. grupach eksperckich)
Przebieg
Każda grupa otrzymuje do przestudiowania inną część tematu, działu itp. Grupy mają za zadanie przedyskutować, rozpracować swoje materiały.
Uczniowie muszą na tyle dobrze zrozumieć tekst, aby móc przekazać zdobytą wiedzę.
Na hasło „start” uczniowie dobierają się w grupach tak, żeby w skład każdego nowego zespołu wszedł jeden ekspert, który czytał inną partię materiału.
Eksperci relacjonują, czego się nauczyli w swoich grupach.
Wracają do swoich grup i konfrontują zdobytą wiedzę. Sprawdzają czy wszyscy nauczyli się wszystkiego.

PUZZLE II
Przebieg
Każdy uczeń w grupie otrzymuje materiał do przestudiowania.
Na hasło „start” uczniowie po kolei relacjonują grupie to, czego się nauczyli.
Nauczyciel sprawdza, czy uczniowie z poszczególnych grup opanowali całość materiału.


ROZMOWA NAUCZAJĄCA

Nauczyciel stawia pytania i oczekuje od uczniów odpowiedzi zgodnych z logicznym tokiem lekcji. Pytania powinny być jasno sformułowane i dostosowane do poziomu uczniów. Odpowiadając na pytania, uczniowie porządkują wiadomości i uzyskują nowe informacje.

RYBI SZKIELET

Metoda ta znana jest jako schemat przyczyn i skutków.
Przebieg:
• Na plakacie lub tablicy nauczyciel rysuje schemat przypominający rybi szkielet. W głowie ryby wpisuje dowolny problem.
• Uczniowie metodą burzy mózgów wymieniają główne czynniki, które miały wpływ na powstanie danego problemu. Wpisują je na tzw. dużych ościach.
• Nauczyciel dzieli uczniów na tyle grup, ile jest dużych ości. Każda grupa otrzymuje jeden czynnik główny (dużą ość) i w określonym czasie stara się odnaleźć przyczyny, które na niego wpłynęły.
• Przedstawiciele grup wpisują czynniki szczegółowe (małe ości) na schemat.
• Z czynników szczegółowych (małych ości) uczniowie wybierają, ich zdaniem, najistotniejsze.
• Uczniowie wyciągają wnioski i rozwiązują problem.
SZEŚĆ MYŚLĄCYCH KAPELUSZY
Jest to metoda polegająca na twórczym rozwiązywaniu problemów. Kształci umiejętności porozumiewania się w różnych sytuacjach, prezentacji własnego stanowiska, uwzględniania poglądów innych ludzi. Sześciu kapeluszom przypisano sześć różnych sposobów myślenia:
• kapelusz niebieski - pełni rolę szefa grupy, kieruje dyskusją, przyznaje głos mówcom, kontroluje czy jakiś kolor nie jest preferowany w dyskusji, podsumowuje dyskusję,
• kapelusz czerwony - kieruje się emocjami i intuicją,
• kapelusz żółty - jest optymistą, wskazuje zalety i korzyści danego rozwiązania,
• kapelusz czarny - jest pesymistą, krytykuje, widzi ujemne strony proponowanych rozwiązań,
• kapelusz biały - wydaje opinie wyłącznie na podstawie faktów i liczb, jest obiektywny, używa rzeczowych argumentów, nie poddaje się emocjom,
• kapelusz zielony - to osoba myśląca twórczo i bardzo pomysłowa, autor oryginalnych rozwiązań.
Przebieg:
• Nauczyciel przygotowuje karteczki w kolorach: niebieskim (2), białym, żółtym, zielonym, czerwonym, czarnym (w liczbie, która umożliwi podział klasy na równe zespoły).
• Nauczyciel wykonuje sześć kolorowych kapeluszy symbolizujących różne sposoby myślenia i rozwiązywania problemów.
• Uczniowie losują kolorowe karteczki i kapelusze, tworząc grupy na zasadzie zgodności kolorów.
• Uczniowie, którzy wylosowali kapelusze, stają się reprezentantami zespołu i biorą udział w dyskusji.
• Nauczyciel podaje problem do rozwiązania.
• W określonym czasie grupy przygotowują się do dyskusji, ustalając wspólne, zgodne ze swoim kolorem stanowisko.
• Po upływie ustalonego czasu na pracę w zespołach następuje dyskusja reprezentantów (kapeluszy) na forum klasy.
• Uczniowie, którzy wylosowali niebieskie karteczki, zapisują na tablicy pojawiające się w czasie dyskusji argumenty za i przeciw.
• Dyskusję podsumowuje niebieski kapelusz.

Prezentacja

Forum

Prezentacja nieoficjalna

Zmiana prezentacji

Metody aktywne i ich rola w procesie dydaktycznym

Platforma Edukacyjna - gotowe opracowania lekcji oraz testów.

Metody aktywizujące pozwalają maksymalnie aktywizować uczniów w procesie edukacji. Stosowanie ich sprzyja również realizowaniu celów edukacyjnych i zaspokojeniu potrzeb uczniów, co jest następnym czynnikiem aktywizującym. Jednak głównym zadaniem metod aktywizujących jest stawianie ucznia w takiej sytuacji, by odczuwał potrzebę podejmowania działań, jakich od niego oczekujemy. Niezaprzeczalnym walorem jest nabywanie przez uczniów umiejętności współdziałania w grupie, co szczególnie przydatne jest w życiu dorosłego człowieka We współczesnej szkole podstawową zasadą edukacji powinno być takie kształcenie, u którego podstaw leżałyby następujące zadania edukacyjne: przekazywanie wiedzy i doświadczenia, pobudzenie aktywności, rozwijanie sił twórczych i zdolności innowacyjnych, rozwijanie zainteresowań, stworzenie warunków do działalności twórczej, sposobienie uczniów do aktywności zawodowej i społecznej, przygotowanie wychowanków do uczenia się przez całe życie, pomoc w organizacji życia społecznego w szkole oraz wykorzystanie czasu wolnego.       Realizacja takich zadań edukacyjnych umożliwia kształcenie u uczniów postaw poszukujących, aktywnych, kreatywnych, wyposażenie ich w kompetencje kluczowe oraz szeroki zakres treści kształcenia, poznawanie i wytwarzanie wartości, co pozwala na poruszanie się w skomplikowanej rzeczywistości. Aby sprostać takim wymaganiom w procesie dydaktyczno- wychowawczym muszą być stosowane takie metody i formy pracy, które pobudzą i wzmogą aktywność wszystkich uczniów. Każda klasa to zespół uczniów zróżnicowanych pod względem zdolności. Szczególną uwagę trzeba jednak zwrócić na uczniów, którzy mają trudności z opanowaniem podstawowych wiadomości i umiejętności na ocenę dopuszczającą oraz na uczniów bardzo zdolnych, którzy doskonale radzą sobie na lekcjach.      Nauczyciel powinien wystąpić wówczas w roli osoby: organizującej proces uczenia się, rozpoznającej i badającej potrzeby, oczekiwania, zainteresowania i możliwości uczniów; kreującej warunki do uczenia się, poszukiwania, odkrywania, myślenia, komunikowania się; integrującej wewnętrzne racje (potrzeby) uczniów z wymaganiami programu; uczestniczącej w wymianie emocjonalnej, która zachodzi między nim a uczniem, między nim a grupą; opiekującej się, przy pomocy której uczniowie mogą uczyć się aktywnie i samodzielnie.       Pełnienie wyżej wymienionych ról ułatwi nauczycielowi stosowanie metod aktywizujących. Metody aktywizujące pozwalają maksymalnie aktywizować uczniów w procesie edukacji. Stosowanie ich sprzyja również realizowaniu celów edukacyjnych i zaspokojeniu potrzeb uczniów, co jest następnym czynnikiem aktywizującym. Jednak głównym zadaniem metod aktywizujących jest stawianie ucznia w takiej sytuacji, by odczuwał potrzebę podejmowania działań, jakich od niego oczekujemy. Niezaprzeczalnym walorem jest nabywanie przez uczniów umiejętności współdziałania w grupie, co szczególnie przydatne jest w życiu dorosłego człowieka.      Praca w grupie jest zawsze środkiem do osiągnięcia celu. Celem pracy grupy jest: zaspokojenie potrzeb rozwoju uczniów związanych z aktywizacją poznawczą, społeczną i emocjonalną uczenie się od siebie nawzajem; uczenie się podejmowania samodzielnych uzgodnionych w wyniku negocjacji; rozwijanie umiejętności współpracy i współdziałania; przeciwdziałanie izolacji niektórych uczniów; stworzenie szansy na pokonanie własnej nieśmiałości; aktywizowanie uczniów; zachęcanie do twórczych poszukiwań podczas rozwiązywania problemu; integracja zespołu klasowego.       Prawidłowo zorganizowana praca w grupie umożliwia właściwe relacje i współdziałanie między uczniem a nauczycielem. Aby osiągnąć zamierzony cel, czyli wprowadzić metody aktywne nauczyciel musi opracować zasady skutecznej pozytywnej motywacji, która jest jedną z najważniejszych sił ukierunkowujących działanie uczniów.Z pozytywnym motywowaniem wiąże się również wyważone ocenianie na podstawie jasno i precyzyjnie określonych kryteriów, z którymi wszyscy uczniowie powinni być zapoznani. Kiedy nauczyciel zintegruje grupę, która będzie się dobrze komunikować i potrafi umiejętnie korzystać ze swoich wiadomości, zawrze kontrakt sprzyjający przestrzeganiu ustalonych zasad traktowania podmiotowo ucznia i nauczyciela w procesie dydaktyczno- wychowawczym i wywoła motywację do aktywnej pracy, dopiero wtedy może zastosować pracę w grupach a co się z tym wiąże, wprowadzić metody aktywne.Gdy zdecyduje się zrealizować to zadanie, wówczas dzieli klasę na 4-5 osobowe zespoły, które otrzymują do wykonania identyczne bądź różne zadana.       Wprowadzając pracę w grupach nauczyciel powinien kierować się następującymi zasadami: zespoły powinny być zróżnicowane pod względem płci, rozwoju intelektualnego itp.; powinny być dokładnie określone zadania oraz czas ich wykonania; musi być określony sposób prezentacji pracy grupy; podczas wykonywania zadań nauczyciel powinien obserwować uczniów; odpowiadać na pytania, udzielać instrukcji.       Wszyscy uczniowie muszą znać następujące zasady pracy w grupie: każdy uczeń słucha swoich kolegów; każdy uczestniczy w pracy całej grupy; każdy ma prawo prosić o pomoc; każdy może wyrażać własne zdanie; grupa wybiera strażnika czasu, który kontroluje czas potrzebny do wykonania zadania, „sekretarza” zapisującego wyniki pracy, reprezentanta, który omawia wyniki pracy całej grupy.Po zakończeniu prezentacji nauczyciel komentuje i ocenia pracę poszczególnych grup według precyzyjnych i jasnych kryteriów.       W zależności od potrzeb nauczyciel może zastosować następujące metody aktywne: burza mózgów, debata za i przeciw, drama , drzewko decyzyjne dyskusja, mapa mentalna, metaplan, praca z tekstem, tekstem źródłowym, metoda sytuacyjna, portfolios, projekt, inscenizacja, przekład intersemiotyczny, gry dydaktyczne. Burza mózgów to metoda zwana również „ fabryką snów” czy „giełdą pomysłów”. Polega ona na zespołowym wytwarzaniu w krótkim czasie jak największej liczby pomysłów prowadzących do rozwiązania jakiegoś problemu. Można ją stosować jako rozgrzewkę twórczą oraz metodę rozwiązywania problemów. Pomysły uczniów mogą być dziwaczne, zaskakujące, należy zapisać wszystkie. Następnie grupa ocenia, wartościuje i wybiera najbardziej realne. Żeby ta metoda przyniosła oczekiwane rezultaty należy przestrzegać następujących zasad: określić czas zgłaszania pomysłów; stworzyć miłą atmosferę sprzyjającą powstawaniu pomysłów; zapisywać wszystkie pomysły; nie krytykować pomysłów; tworzyć długą listę pomysłów tak, by każdy uczeń mógł zgłosić swoją propozycję. Debata za i przeciw pozwala na szybsze i łatwiejsze podjęcie decyzji oraz spojrzenia na problem z różnych punktów widzenia. Pracę zaczynamy od podzielenia klasy na grupy, które zbierają argumenty za i przeciw. Zebrane argumenty prezentują przedstawiciele obu grup(oczywiście pozostali członkowie grup mogą również zabierać głos). Celem pracy jest zebranie argumentów przekonujących o słuszności jakiegoś poglądu. Aby praca się powiodła, nauczyciel powinien określić czas wypowiedzi reprezentantów, członków grupy, zapisywać wyniki debaty, nauczyć słuchania argumentów grupy przeciwnej oraz poszanowania poglądów innych. Drama umożliwia przeżycie określonych problemów, korektę zachowań, pozwala na ocenę określonej sytuacji, zdarzenia, postaci, aktywizuje całą osobowość, gdyż podczas improwizowania roli uczeń używa jako środka wyrazu swojego ciała tworząc w przestrzeni nową rzeczywistość. Dlatego metoda ta pełni funkcje integracyjne w nauczaniu i wychowaniu. Drzewko decyzyjne to metoda polegająca na graficznym zapisie podejmowanych decyzji. Dzięki tej metodzie uczeń musi nazwać problem, znaleźć różne możliwości jego rozwiązania, określić pozytywne skutki każdej możliwości, i wówczas podjąć decyzję. Dyskusja jest metodą pozwalającą wyrażać swoje zdanie. Uczy szacunku dla poglądów innych, dyscypliny myśli i czasu. Temat dyskusji powinien być sformułowany, by emocjonalnie zaangażować uczniów. Nauczyciel może wprowadzić różne rodzaje dyskusji: panelową, plenarną, punktowaną. a) dyskusja panelowa jest prowadzona przez ekspertów, w dalszej wymianie myśli mogą brać udział także obserwatorzy. Zadają oni pytania ekspertom bądź prezentują swoje stanowisko. b) dyskusja plenarna to rodzaj dyskusji na dany temat, w której każdy może zabrać głos respektując limity czasowe. Każdy uczestnik zna wcześniej sprecyzowane i ustalone kryteria ocen. c) dyskusja punktowana polega na ocenie treści merytorycznych wypowiedzi uczniów oraz ich zachowania podczas wymiany poglądów. Zaletą tej metody jest wyrabianie u uczniów nawyku prowadzenia kulturalnej dyskusji. Nauczyciel opracowuje arkusz punktowania dyskusji i wspólnie z obserwatorami ocenia uczestników. Metodę tę można zastosować jako element lekcji powtórzeniowej. Może trwać od 8 do 20 minut. Aby przebiegała sprawnie uczestnicy, posługują się wcześniej przygotowanym planem. e) kula śniegowa zwana dyskusją piramidową polega na przechodzeniu od pracy indywidualnej do zbiorowej. W ten sposób powstają definicje, pojęcia, zasady. Mapa mentalna zwana „mapą mózgu”, „mapą myśli” służy do rozwiązywania zadań z wykorzystaniem rysunków, zwrotów i haseł. Zbieranie informacji odbywa się przez notowanie skojarzeń. Nauczyciel nie koryguje żadnej wizualizacji. Uczniowie wykonują mapę wykorzystując przygotowane materiały: zdjęcia, reprodukcje, rysunki. Metaplan, metoda stosowana w nowoczesnym zarządzaniu, została przeniesiona do szkoły jako zapis narady nad skomplikowanymi sprawami. Pozwala ona na rozważeniu zagadnienia i znalezienie najlepszego rozwiązania. Metoda ta jest graficznym zapisem pracy nad rozwiązaniem problemu. Pozwala wspólnie poszukiwać rozwiązania, służy rozwojowi umiejętności analizy, oceniania faktów, daje możliwość przygotowania i prezentacji własnego punktu widzenia. Problem, który rozwiązują uczniowie, może być rzeczywisty lub fikcyjny.        Praca z tekstem może także wpłynąć na aktywność ucznia, gdy nauczyciel uświadomi mu sens czytanego tekstu. Formułowany jest on przez stawiane uczniom pytań dotyczących tekstu. Uczniowie „przeszukują” tekst od kątem niezrozumiałych słów, zwrotów obcojęzycznych lub trudnych frazeologicznie. Występują tu jako badacze języka, obserwatorzy zmian, kreatorzy własnego słownictwa czynnego i biernego. Czytają tekst, by poszukać odpowiedzi, informacji, opracować słowa-klucze, zrobić notatki, odszukać fakty, opinie, komentarze. Mogą odtwarzać przebieg wydarzeń, przedstawić emocje bohaterów, przygotować argumenty do dyskusji za-przeciw, przeprowadzić wywiad z bohaterem. Uczniowie zdolni odczytują tekst nie tylko na poziomie dosłownym, ale także na poziomie przenośnym, dlatego pytania i zadania muszą być dostosowane do ich umiejętności. Praca z tekstem źródłowym może przyczynić się do rozwinięcia umiejętności analizowania i syntetyzowania informacji oraz rozumienia pojęć. Aby rozwinąć aktywność ucznia zdolnego na lekcji z materiałami źródłowymi można zastosować następujące ćwiczenia: odtwarzanie przebiegu wydarzeń historycznych; studium przypadku, czyli metoda analizowania jakiegoś problemu na podstawie materiałów źródłowych; symulacja jakiegoś zdarzenia; negocjacje w oparciu o konflikty historyczne; wiadomości, czyli serwis informacyjny; rozsypanka fragmentów ważnych i charakterystycznych tekstów, które trzeba ułożyć w całość; stop- klatka, czyli przewidywanie dalszego rozwoju wypadków; „znajdź błędy w tekstach”. Metoda sytuacyjna polega na rozwiązaniu złożonej sytuacji, która jest znacznie obszerniejsza niż opis przypadków. Uczeń musi mieć czas, by zapoznać się z treścią opisu. W opisie znajdzie wszystkie istotne informacje potrzebne do podjęcia decyzji, ponieważ w tej metodzie nie ma uzupełnienia opisu przez nauczyciela. Metoda ta uczy analizy opisu wszystkich materiałów, dyskusji nad problemem zgodnie z treścią pytań, wyboru rozwiązania, podejmowania określonej decyzji, uzasadnienia dokonanego wyboru. Portfolios to metoda polegająca na tworzeniu teczki dokumentującej pracę ucznia wokół wybranego tematu. Dzięki tej metodzie uczniowie mogą rozwijać zainteresowania, sposób myślenia, nauczyć się analizowania, porównywania, oceniania prac, nabywać umiejętności organizacji pracy a także rozwinąć poczucie odpowiedzialności za swoją pracę. Metoda projektu polega na tym, że uczniowie realizują określone „duże” przedsięwzięcia w oparciu o przyjęte wcześniej założenia. Mogą uczestniczyć w projekcie badawczym polegającym na zebraniu i usystematyzowaniu informacji o pewnym zagadnieniu. Jego rezultaty mają charakter różnego rodzaju opracowań (esejów, wywiadów, rysunków).Drugi to projekt działania lokalnego, polegający na podjęciu jakiegoś dziania w środowisku lokalnym. Istotą projektów jest samodzielna praca uczniów (często w grupie), w trakcie której mają możliwość rozwijania następujących umiejętności: podejmowania decyzji grupowych, rozwiązywania konfliktów, wyrażania własnych opinii, słuchania opinii innych osób, poszukiwania kompromisu, dyskutowania, dzielenia się rolami w grupie, dokonywania oceny pracy grupy. Jeśli realizują projekt działań lokalnych, to mają okazję rozwinąć dodatkowe umiejętności: układanie harmonogramów działań, planowanie i rozliczanie budżetu, pozyskiwanie sojuszników(sponsorów), przewidywanie trudności i radzenie sobie z nimi. Metoda inscenizacji sprowadza się do przyjmowania przez uczniów ról osób występujących w zdarzeniu. Do przeprowadzenia zajęć tą metodą potrzebny jest scenariusz(osoby, dialogi, rekwizyty). Metoda ta uczy ukierunkowanej obserwacji prezentowanej scenki, zabierania głosu w dyskusji i oceny problemu, oceny inscenizacji (ról, sposobu prezentacji treści, ostrości problemu) dokonana przez widownię. Przekład intersemiotyczny to metoda oparta na twórczej i praktycznej działalności ucznia w oparciu o poznany tekst literacki. Polega na poznaniu, analizowaniu i przekładaniu znaku werbalnego na znak pozawerbalny: plastyczny, ruchowy, mimiczny, muzyczny. Metoda ta rozwija umiejętność wyrażania własnej ekspresji. Gry dydaktyczne to odmiana zabawy polegająca na respektowaniu ściśle ustalonych reguł, jako działanie wykonywane dla przyjemności, stąd duża skuteczność gry w procesie kształcenia. Metoda ta uczy samodzielnego rozwiązywania przez uczniów postawionego problemu. Pozwala odkrywać wiedzę w wyniku przeprowadzonego działania. Grę dydaktyczną uznamy jako metodę , gdy jest zabawą lub działaniem zbliżonym do zabawy, zawiera element rywalizacji w relacji uczeń-uczeń, podlega określonym zasadom i można dzięki niej osiągnąć założone cele.       Metody aktywne przyczyniają się do rozwoju wielu umiejętności u uczniów: klasyfikowania, definiowania, analizowania, syntezowania, dyskutowania, bronienia własnych argumentów, oceniania siebie i innych, wyrażania własnych poglądów, twórczego i krytycznego myślenia, wyszukiwania słabych i mocnych stron postaci, zdarzeń, sytuacji, współpracy w grupie, negocjacji, twórczego rozwiązywania problemów, dlatego też nauczyciele powinni coraz częściej sięgać po te metody na lekcjach.

Metody aktywizujące w pracy przedszkola

Metody aktywizujące są to wskazówki, sposoby działania, które pomagają dzieciom:

- pogłębić zainteresowanie wspólną sprawą,
- przyswoić bez trudu nową wiedzę,
- rozwinąć własne pomysły i idee,
- komunikować się,
- dyskutować i spierać na różne tematy,
- podjąć działania na rzecz własnej szkoły.  
                  

Zastosowanie podczas zajęć, zabaw i innej działalności dziecka tych metod pomaga nie tylko jemu samemu, lecz także ułatwia pracę nauczycielowi. Nauczyciel decydujący się na pracę z dziećmi metodami aktywizującymi, musi wcześniej przygotować odpowiednie materiały i pomoce, zaaranżować miejsce nauki (odpowiednio zorganizować stanowiska pracy),  pokonać własną niepewność przed eksperymentowaniem na zajęciu, doskonalić swe umiejętności metodyczno-dydaktyczne.

Nauczyciel pracujący metodami aktywizującymi, to nauczyciel:

- doradca, jest do dyspozycji uczniów gdy mają problem z rozwiązaniem trudnego zadania, gdy czegoś nie rozumieją,
- animator, inicjujący metody i objaśniający ich znaczenie,
- obserwator i słuchacz, obserwuje dzieci podczas zajęć i dzieli się z nimi spostrzeżeniami,
- uczestnik procesu dydaktycznego,
- partner, który jest gotowy modyfikować przygotowane zajęcia.

Najczęściej stosowane w pracy przedszkola metody aktywizujące to:

- Burza Mózgów

Metoda ta służy rozwiązywaniu problemów w sposób twórczy, rozwijaniu sprawności umysłowych, oraz osobistych zainteresowań. Rozwija kreatywność, przełamuje opory przed przedstawieniem własnych pomysłów, pobudza wyobraźnię.
Metoda polega na podawaniu w krótkim czasie dużej liczby różnych skojarzeń, rozwiązań, które nasuwa wyobraźnia.
Metoda ma przebieg etapowy:

1. Wytwarzanie pomysłów.

Proces wytwarzania pomysłów można inspirować poprzez stawianie pytań lub zagadnień skierowanych do całej grupy dzieci. Po zakończeniu wytwarzania pomysłów należy odczytać wszystkie propozycje w celu przypomnienia, niezależnie czy są one trafne czy nie.

2. Ocena i analiza zgłoszonych pomysłów.

Etap ten służy selekcji podanych pomysłów, analizie rozwiązań i wyborowi najlepszych rozwiązań.

3. Zastosowanie pomysłów, rozwiązań w praktyce.

Cała grupa klasowa pracuje nad opracowaniem zastosowania wybranego pomysłu w praktyce ( może być dokonany także podział na zespoły, których zadaniem będzie opracowanie wykorzystania danego rozwiązania ).

- Myślące kapelusze

Jest to metoda skutecznego porozumiewania się w różnych sytuacjach prezentacji własnego punktu widzenia, przygotowania się do publicznych wystąpień; metoda efektywnego współdziałania w zespole i pracy w grupie, budowania więzi międzyludzkich, podejmowania indywidualnych i grupowych decyzji oraz rozwiązywania problemów w twórczy sposób. Metoda ta jest szczególnie przydatna przy współpracy ze sobą zgodnie ze swoimi predyspozycjami podczas rozwiązywania problemów.

Myśli i poglądy przedstawia się w sposób bardzo uporządkowany, co zwiększa szansę wypracowania większej liczby korzystnych rozwiązań. W tej metodzie wykorzystywane są: 5 kapeluszy różnego koloru, które symbolizują sposoby postrzegania problemu, jego analizę, znajdowania różnych rozwiązań i argumentowania różnych dyskusji.

Kolor biały - opiera się na neutralnych faktach, liczbach, danych, argumentuje na płaszczyźnie rzeczowej
Kolor czerwony - ukazuje emocje i uczucia, wyraża przypuszczenia ( zarówno pozytywne jak i negatywne ).
Kolor czarny - widzi wszystko w czarnych kolorach, wnosi trudności, wszystko jest dla niego niemożliwe, wydaje negatywne opinie.
Kolor niebieski - oznacza się chłodnym dystansem, kontroluje, czuwa nad innymi kapeluszami.
Kolor żółty - kieruje się optymizmem, myśli pozytywnie, konstruktywnie, widzi świetlaną przyszłość.

Wykorzystując tę metodę należy również przygotować karteczki w pięciu kolorach oraz pięć karteczek w kształcie kapeluszy dla reprezentantów grupy. Na tablicy zapisujemy problem( lub przedstawiamy go słownie ), który jest przedmiotem dyskusji. Dzieci przygotowują do udziału w dyskusji „swój kapelusz”. Po przygotowaniach ma miejsce dyskusja obserwowana przez dzieci nie biorące udziału w grze. Na zakończenie dyskusji dzieci biorące w niej udział mówią o swoich odczuciach. Głos także mają obserwatorzy.

W przedszkolu również stosujemy metodę „Drzewko decyzyjne”. Jest to metoda efektywnego współdziałania w zespole i pracy w grupie, budowania więzi międzyludzkich, podejmowania indywidualnych i grupowych decyzji. Celem jej kształtowanie umiejętności dokonywania wyboru i podejmowania decyzji.

Podczas rozwiązywania różnych problemów oraz ich przyczyn bardzo skuteczną okazać się może metoda „Rybi szkielet”. Pozwoli ona zaplanować działania zmierzające do likwidacji problemu. Nazwa jej pochodzi od formy graficznej przypominającej rybi szkielet.

Aktywność dzieci w edukacji przedszkolnej jest w centrum zainteresowania nauczycieli, którzy dążą do stworzenia takich sytuacji edukacyjnych by ich wychowankowie odgrywali czynną rolę w realizacji określonych zadań. Służą temu metody aktywizujące.

W podejściu aktywizującym w centrum uwagi znajduje się nie nauczyciel lecz wychowanek i jego własny proces uczenia się. Celem kształcenia jest tu możliwie pełny rozwój osobowy wychowanka, jego umiejętności oraz sprawności — zarówno w sferze intelektualnej, jak i emocjonalnej, społecznej i moralnej. Nie tyle chodzi o przekazanie określonej wiedzy z poszczególnych dziedzin, co o wykształcenie umiejętności samodzielnego jej zdobywania, poszukiwania potrzebnych informacji. Metody aktywizujące starają się kształcic w dziecku umiejętność samodzielnego myślenia, stawiania pytań i szukania na nie odpowiedzi. Zadaniem nie jest więc podawanie gotowych formuł czy rozwiązań ale uczenie samodzielnego rozwiązywania problemów.

Opierając się na własnych doświadczeniach oraz analizie wyników przeprowadzonych badań, zachęcam nauczycieli do stosowania w pracy z dziećmi w wieku przedszkolnym następujących metod aktywizujących:

1. Burza Mózgów   

Metoda ta służy rozwiązywaniu problemów w sposób twórczy, rozwijaniu sprawności umysłowych oraz osobistych zainteresowań. Rozwija kreatywność, przełamuje opory przed przedstawieniem własnych pomysłów, pobudza wyobraźnię. Metoda polega na podawaniu w krótkim czasie dużej liczby różnych skojarzeń, rozwiązań, które nasuwa wyobraźnia. W czasie burzy mózgów pracuje się indywidualnie  ale na rzecz całego zespołu, którego zadaniem jest zgromadzenie jak największej liczby pomysłów czy faktów do danego problemu. Burzę mózgów stosuje się jako:                        

— rozgrzewkęumysłową    

— dla ustalenia zakresu posiadanej wiedzy                                     

— dla znalezienia najlepszego rozwiązania jakegoś problemu

2. Metoda projektu       

Jedną z kluczowych umiejętności, w jakie przedszkole wyposażyć ma dziecko to twórcze myślenie. Taką możliwość daje metoda projektów. Polega ona na wykonaniu przez dzieci zadań poprzez samodzielne poszukiwania pod opieką nauczyciela. Dzieci w trakcie pracy nad projektem uczą się:                                                                      -

— przeprowadzania rozmów                                                            

— samodzielnego poszukiwania materiałów                                    

— współdziałania w grupie                                                              

— odpowiedzialności                                                                      

3. Drama                                                      

Jest metodą pedagogiczną, która sprzyja wydobywaniu i rozwijaniu najbardziej pożądanych cech osobowości człowieka. Wykorzystuje ona naturalną skłonność  dziecka do naśladownictwa, sprzyja rozwijaniu aktywności intelektualnej, emocjonalnej i ruchowej. Drama wzmacnia więź koleżeńską i grupową oraz poczucie współpracy i współodpowiedzialności. Metoda ta odrywa dziecko od codziennej rzeczywistości, rozładowuje kompleksyi napięcia psychiczne, pomaga w nawiązywaniu emocjonalnych kontaktów z rówieśnikami, rozbudza wiarę we własne siły. Drama polega na wczuwaniu się w role, na improwizacji, która angażuje ruch, gest, mowę, myśli i uczucia. Głównym sposobem pracy w dramie jest bycie w roli. Polega ona na tym, że dziecko jest sobą w nowej roli, nieznanej sytuacji.

4. Symulacje  

Jest to naśladowanie rzeczywistości, odgrywanie ról, zgodnie z ich realizacją w przwdziwym świecie. Dzieci uczą się na błędach, można powtórzyć sytuacje, nieudane zachowania  poddać korekcie. Doskonalimy w ten sposób konkretne życiowe umiejętności naszych dzieci. Symulacje mogą obejmować takie proste umiejętności jak:     

— nadawanie paczki na poczcie                                                       

— zabawę dzieci w sklep                                                                

— czy lekarza    

5. Gry planszowe

Gry i zabawy są znanym elementem zajęć w przedszkolu . Oprócz dobrej zabawy niosą ze sobą treści dydaktyczne i wychowawcze. Uczą ścisłego przestrzegania reguł. Gry planszowe wpływają na:               

— twórcze myślenie                                                                       

— rozwijają wyobraźnię                                                              

— zmuszają do współdziałania                                                        

— wymuszają precyzyjne redagowanie poleceń                                 

— są niekonwencjonalnym sposobem uczenia się                              

— dają satysfakcję z wykonanej pracy                                              

— treści ujęte w grach głęboko zapadają w pamięć

Przedstawiłam tu kilka metod aktywizujących nauczanie w przedszkolu. Należy pamiętać o ich stosowaniu dlatego, że wysiłek twórczy i fizyczny, uczenia się poprzez działanie jest najbardziej korzystny i efektywny. Istotą tych metod jest przewaga uczenia się nad nauczaniem.

---