1)Miasto

Socjologia miasta to jedna z podstawowych dyscyplin socjologii, zajmująca się społecznymi aspektami rozwoju miast, zagadnieniami przestrzeni społecznej, procesami urbanizacji, problematyką społeczności lokalnych

Miasta to stałe skupiska stosunkowo dużej liczby ludzi, którzy nie uprawiają ziemi, by wytworzyć dla siebie środków żywności oraz zamieszkują określone terytorium. Pierwsze miasta były dość małe. Miasto zamieszkiwali przedstawiciele różnych zawodów. Istniała wyraźna hierarchia zawodów. W średniowiecznych miastach dominował Kościół. Poziom opieki medycznej był bardzo niski a warunki sanitarne prymitywne. Tempo życia było szybsze niż na wsi. Jednak większość ludzi znała się nawzajem. Kontrola społeczna była bardziej osobista niż we współczesnych miastach.

Rozwój cywilizacji przemysłowej przyspieszyło tempo urbanizacji. Następuje rozwój przemysłu, zwiększenie ilości fabryk a co za tym idzie zwiększenie produkcji. Wzrasta także liczba miejsc pracy co zwiększyło ruchliwość społeczną ( migracja ludności wiejskiej do miast). W konsekwencji miasta zwiększają swoja liczebność dwukrotnie a nawet i więcej. Skupiska miejskie stają się centrum życia gospodarczego i politycznego. Handel i komunikację ułatwia rozwój komunikacji lądowej i lądowej oraz otwarcie dróg powietrznych ( pierwsze samoloty).

Życie społeczne staje się bardziej złożone. Duże zagęszczenie ludności powoduje, że ludzie mniej znają się osobiście. Życie miejskie jest bardziej bezosobowe, co sprzyja tworzeniu się mniejszych grup społecznych. Niektóre miasta stają się wręcz przepełnione, co zwiększa niebezpieczeństwo chorób, ubóstwa, i sprzyja kryminogenności. Uprzemysłowienie miast znacznie zwiększa zanieczyszczenie środowiska naturalnego oraz w miastach.

W cywilizacji poprzemysłowej rozwój miast nadal jest zauważalny, lecz następuje znacznie wolniej . Niektóre miasta rozwijają się do tego stopnia, że zaczynają odgrywać ważną rolę w społeczeństwie: stają się metropoliami.

Wśród czynników miastotwórczych można wymienić następujące:

przedsiębiorczość indywidualną i zbiorową mieszkańców i tzw. patriotyzm lokalny - czynnik społeczny

czynniki lokalizacji przemysłu, budownictwa, transportu oraz usług produkcyjnych - czynniki produkcyjne

czynniki zainwestowania w infrastrukturze społecznej i ekonomicznej - czynniki zainwestowania infrastrukturalnego

czynniki historyczne umożliwiające kontynuację procesów rozwojowych dotychczasowych funkcji tradycyjnych, uwarunkowanie biegiem historii

położenie względem tzw. otocznie będącego siłą motoryczną rozwoju miast

rezerwy terenów miejskich

dostępność komunikacyjna do źródeł zasilania w wodę, energię elektryczną itp.

siła oddziaływania potencjału lub grawitacji w strefie wpływu wielkich miast - czynnik aglomeracji i deglomeracji miast

Pojęcie miasta - określa się za pomocą różnorakich kryteriów
- kryteria prawno - administracyjne - miastem jest osada, która została uznana za miasto przez właściwy organ prawny (uzyskała prawa miejskie)
- kryteria fizjonomiczne - wyróżniają miasta na podstawie cech zewnętrznych (typ zabudowy, architektura)
- ekonomiczne - za podstawowy wyznacznik uznają strukturę zatrudnienia mieszkańców (w sektorach pozarolniczych)
- infrastrukturalne - czynnikiem decydującym w tym przypadku jest stopień rozwoju infrastruktury miejskiej (kanalizacja, siec ciepłownicza, energetyczna oraz komunikacji miejskiej)
- socjalne - stopień upowszechnienia miejskiego stylu życia
- kulturalne - koncentracja ośrodków naukowych i centrów kulturalno-oświatowych oraz ich oddziaływanie na obszary sąsiadujące
- wielkościowe - najczęściej wykorzystywane w studiach porównawczych mimo, że w poszczególnych krajach liczba mieszkańców powyżej której daną osadę uważa się za miasto jest zróżnicowana. Nieco kuriozalny może się wydać przykład Kuby, kraju, który swego czasu wykazywał znaczny stopień urbanizacji. Wynikało to z przyjętego nieco specyficznego kryterium. Za miasto uważano osadę, w której istniały przynajmniej dwie ulice z ponumerowanymi posesjami

2)CECHY CHARAKTERYSTYCZNE MIAST

Cechy "miejskiego stylu życia" ujawniają się najwyraźniej w centrach wielkich miast. Pulsuje w nich barwne, różnorodne życie, słychać wiele różnych języków, widać odmienne stroje i fryzury, manifestują się różne zachowania i zwyczaje. Różnorodność miejskiego tłumu wzbogacona jest różnorodnością miejskiej ,,scenografii". Historycznie nawarstwione elementy urbanistyki, budowli i małej architektury można odczytywać - w miastach długowiecznych - jak słoje drzew. Niemal każdy wiek, ba, każdy rok, pozostawił po sobie jakąś pamiątkę. Poprawmy się: to nie jest tylko pamiątka po minionych czasach; to przede wszystkim pamiątka po dawnych mieszkańcach i ich kulturze (przeszłe formy urbanistyczno - architektoniczne i kulturowe miast scharakteryzowali m. in. L. Mumford⁷ i L. Benevolo⁸. Współczesność zwielokrotnia tę różnorodność fasadami nowych budowli, pokusami widocznymi w witrynach sklepów, ofertą nowych wartości rodzących się w uniwersyteckich salach, przy kawiarnianych stolikach literackich dysput czy ekspozycjami w galeriach sztuki. Wspomniane elementy są tylko sygnałami; różnorodności wielkiego miasta nie da się bowiem zdefiniować. Można ją jednak odczuć, choćby naskórkowo, poprzez spacer centralnymi ulicami Rzymu, Paryża czy Nowego Jorku. Inna rzecz, że "historie wyglądu zewnętrznego, stanowiącego kombi­nację najróżniejszych czynników geograficznych i historycznych, są jeszcze większym splotem przypadków niż przemiany gospodarcze, społeczne czy kulturowe, które łatwiej dają się opisać. Trudno jednemu człowiekowi objąć tę wielorakość zagadnień, można je wszystkie zgromadzić w komputerze, nadal jednak są zbyt skomplikowane, by dało się je opisać, stosując jedną formułę" zauważa Leonardo Benevolo⁹.

Rozmieszczenie miast w Polsce

W Polsce przyjmuje się następującą definicję prawną: miasto to jednostka osadnicza o przewadze zwartej zabudowy i funkcjach nierolniczych posiadającą prawa miejskie, bądź status miasta nadany w trybie określonym przepisami.

W podziale administracyjnym miasta mają status samodzielnej gminy (gmina miejska) lub - w przypadku niewielkich miast - wchodzi w skład gminy miejsko-wiejskiej. Miasta będące samodzielną gminą mogą dzielić się na tzw. jednostki pomocnicze: dzielnice lub osiedla, a także sołectwa. W Polsce miasta będące samodzielnymi gminami zarządzane są przez prezydenta miasta jeśli liczą powyżej 100 tys. (do 1990 r. - 50 tys.) mieszkańców, (choć są wyjątki od tej reguły np: Sieradz, Gniezno), lub burmistrza w wypadku mniejszych miast (burmistrz jest także organem wykonawczym gminy miejsko-wiejskiej

3)TYPY MIAST

1.Cechą urbanizacji ostatnich dekad jest łączenie się ośrodków miejskich znajdujących się stosunkowo blisko siebie , a czynnikiem wywołującym to zjawisko jest rozwój ekonomiczny. Powstają w ten sposób wielkie funkcjonalne organizmy powiązane gospodarczo i komunikacyjnie.
2.W wyniku łączenia się miast powstały w świecie setki zespołów miejskich zwane aglomeracjami Dominują wśród nich aglomeracje monocentryczne z jednym silnym organizmem miejskim, który rozrastając się powiązał ze sobą miasta peryferyczne. Tak kształtuje się aglomeracja Warszawy ,Moskwy ,Rzymu ,Londynu. Na obszarach okręgów przemysłowych gdzie blisko położone są miasta równorzędne tworzą się zespoły miejskie zwane konurbacjami . W nich dominują partnerskie więzi między wszystkimi ośrodkami. Charakter konurbacji ma G. Śląsk, Zagłębie Ruhry, Donbas.
3.W Stanach Zjednoczonych zapoczątkowano zjawisko łączenia się w tzw region metropolitarny aglomeracji leżących w pobliżu . Powstały olbrzymie obszary zurbanizowane, które przyjęto nazywać megalopolis . Na skupiające ok. 50 mln ludzi BOSNYWASH megalopolis i nieco mniejsze CHICATOR i SANSAN megalopolis. W Japonii na pd Honsiu. Ukształtowało się NIPPON megaloolis. W Europie Zach. Zbliżają się do siebie Aglomeracje Beneluksu, Londynu, Paryża i konurbacja Ruhry. Przewiduje się megalopolis Zachodnio-europejskiego.
Skutki urbanizacji:
Ekonomiczne: przeciążenie infrastruktury technicznej , niedostatek wody, wzrost nakładów inwestycyjnych i kosztów eksploatacji sieci infrastruktury(konieczność montowania filtrów i budowania oczyszczalni ścieków) , przeciążanie komunikacji miejskiej(wydłużenie czasu dojazdu, korki, brak miejsc parkingowych), brak wolnych terenów zagospodarowania(wzrost cen działek i kosztów budownictwa)
Społeczne: wzrost przestępczości i patologii społecznej(alkoholizm i narkomania), wzmożona agresja, obniżenie się bezpieczeństwa ludności, znieczulica społeczna, dehumanizacja życia, subkultury.
Ekologiczne: pogarszanie się warunków środowiska na skutek skażenia powietrza `wód powierzchniowych i podziemnych ` gleb , problem składowania i utylizacji zwiększonej ilości odpadów komunalnych i przemysłowych, zwiększenie hałasu i wibracji , zmniejszenie przestrzeni terenów zielonych.
Socjalne: nienadążanie infrastruktury miejskiej za rozwojem przestrzennym miast w zakresie transportu, usług i budownictwa mieszkaniowego; niedobór mieszkań w stosunku do potrzeb(przeludnienie mieszkań); wzrost liczby bezdomnych; powstanie dzielnic nędzy; pogarszanie się warunków sanitarnych.
Zdrowotne: rozwój nowych bakterii chorobotwórczych; zmniejszona odporność organizmu spowodowana zanieczyszczeniem środowiska; ułatwione szerzenie się epidemii; zwiększona umieralność niemowląt; skrócenie przeciętnej długości życia.

4)Warynki życia w mieście

Specyfiką dużych miast jest koncentracja wielu funkcji społecznych. To w dużych miastach zlokalizowane są m.in. urzędy administracji państwowej, wyższe uczelnie, ważniejsze instytucje kultury. Także firmy chętniej lokalizują swoje siedziby w dużych miastach, poszerzając w ten sposób ofertę miejsc pracy. Życie w dużym mieście wiąże się jednak m.in. z wyższymi kosztami utrzymania, dużym zagęszczeniem ludności, większą przestępczością. Wszystkie te czynniki różnicują warunki życia w poszczególnych miastach.

Środowisko społeczne to zestaw osób oraz grup oddziałujących na człowieka. Środowisko społeczne kształtuje każdą osobę podczas jej rozwoju częściowo determinując jej poglądy, zachowania i możliwości.

Podstawowe cechy środowiska społecznego wyróżnianie w socjologii to:

gęstość rozmieszczenia ludzi - czy to jest mała osada czy wielkie miasto,

poziom kultury reprezentowanej przez otoczenie - liczba ludzi wykształconych, bogactwo form rozrywki, dostęp do wiedzy,

zasobność materialna - jak wiele pracy trzeba włożyć w utrzymanie się i ile pozostaje potem wolnego czasu.

Ponad sześćdziesiąt procent ludzi w Polsce mieszka w dużych miastach. Wiele rodzin przeniosło się do miast po drugiej wojnie światowej - wtedy łatwiej było znaleźć jakieś zajęcie i miejsce, gdzie można by zamieszkać. Taka tendencja ma korzystny wpływ na handel i gospodarkę państwa, ale jest też powodem częstszego występowania pewnego problemu - ludzkiej samotności.

W miastach tempo życia jest większe, ludzie ciągle gdzieś się spieszą, chcą jak najszybciej się ze wszystkim uporać. Tym, co liczy się najbardziej jest własna kariera, a jeśli chce się mieć lepszą pracę, lepszą pozycję, to nie ma się czasu na kontakty towarzyskie, spotkania ze starymi przyjaciółmi i zawieranie nowych znajomości. Nie umiemy łączyć życia zawodowego z prywatnym. Młodzi ludzie, którzy przyjechali do Polski zza granicy, narzekają, że tutaj ludzie nie umieją znaleźć dla siebie czasu, są zbyt zapracowani i przejęci.

Dużym problemem w wielkich miastach jest przytłaczająca anonimowość. Wszystko jest takie bezimienne i nierozpoznawalne. Kasjerki w supermarketach widzą codziennie setki, o ile nie tysiące ludzi, nie są więc w stanie zapamiętać, jak mamy na imię. Tylko w małych sklepikach można jeszcze usłyszeć: "Dzień dobry, Pani Kowalska! Jak się Pani dzisiaj ma?"

Mamy dwudziesty pierwszy wiek i ludzie wymyślają coraz to nowe sposoby, aby jakoś zorganizować sobie czas i nie czuć się wyobcowanym, samotnym. Wystarczy wyzbyć się kompleksów i znaleźć w sobie trochę chęci a łatwo wybierzemy sobie jakieś interesujące hobby. Można wybrać się ze znajomymi na basen i popływać lub ponurkować, można zapisać się wspólnie na lekcje rysunku i malarstwa albo jakiegoś egzotycznego języka obcego. Ważne, aby dobrze się przy tym bawić i miło spędzić czas - najlepiej razem z przyjaciółmi.

Do podtrzymywania i nawiązywania nowych znajomości doskonale nadaje się Internet. Niestety globalna sieć oraz telefony komórkowe mają także niekorzystny wpływ na nasze stosunki towarzyskie - rzadziej spotykamy się z przyjaciółmi, rzadziej, rozmawiamy z nimi osobiście, zadowalając się e-mailem lub rozmową telefoniczną. Poza tym ludzie poznani na rozmaitych czatach, nie zawsze muszą być tymi, za których się podają. A pisanie blogów, czyli internetowych pamiętników, też nie zawsze musi mieć korzystny wpływ na nasze stosunki z bliskimi.

Życie w dużym mieście może mieć też jednak swoje dobre strony. Jest tu więcej szkół i wyższych uczelni oferujących lepsze wykształcenie, więcej miejsc pracy, szersze perspektywy. Łatwiej się tam usamodzielnić, rozpocząć życie na własny rachunek. Są większe możliwości, jeżeli chodzi o poszerzanie własnych horyzontów, wewnętrzny rozwój. Wszędzie dookoła są przeróżne puby, muzea, kina itp. Wystarczy trochę pieniędzy i można w pełni wykorzystywać uroki wielkiego miasta.

Życie w mieście wiąże się zarówno z miłymi niespodziankami, jak i pewnymi wyrzeczeniami. Na każdym kroku można spotkać ludzi przyjaznych lub zupełnie przeciwnie - nieżyczliwych, nastawionych wyłącznie na zaspokajanie własnych potrzeb, zbyt zabieganych, aby z kimkolwiek się zaprzyjaźnić. Ale wystarczy odrobina pomysłowości i dobrej woli, a można ułożyć sobie dobrze życie, nieźle się bawić i mieć przy tym czas dla siebie i dla przyjaciół.

Miasto jest dziś w większości naturalnym środowiskiem człowieka, a mimo to mało się mówi o potrzebie ochrony środowiska kulturowego. To zresztą problem szerszy, bowiem dotyczy całego kształtu naszej cywilizacji - więzi społecznych, wspólnoty kulturowej etc.

Mówi się o wpływie rewolucji przemysłowej na zniszczenie przyrody, ale dotknęła ona w takim samym stopniu miasto, najpierw zagęszczając je do absurdu, bo miejsce było drogie i każdy metr kwadratowy wart był zabudowy, bez względu na skutki dla ludzi, a potem zaczęto wychodzić z nią poza dotychczasowe granice miast, na pola i w lasy, niszcząc naturę, ale i samą miejskość. Powstały blokowiska pod wieloma względami niczym nie różniące się od slumsów. W Polsce nie widać tego tak, jak na Zachodzie, gdzie do bloków trafiali głównie biedni, a nie klasa średnia, inteligencja itp.

5)Przemiany zbiorowości miejskiej

Ścisłe związki problemów współczesnych miast z problemami całego globalnego społeczeństwa to efekt niezwykle szybkiej urbanizacji. Dzieje się tak, gdyż chodzi tu o łatwość i szybkość dostępu do pracy, szkół, instytucji kulturowych czy komunikacji itp.
Przepływ ludności ze wsi do miast jest związany z rozwojem w nich przemysłu, usług, handlu i szeregiem innych przyczyn z różnych dziedzin życia społecznego.
Jednocześnie, zmiana zasad gospodarowania na roli i w hodowli w celu obniżki nakładów na produkcję rolną także przez nowoczesną mechanizację rolnictwa, wymusza mniejszą ilość ludzi zatrudnionych na wsi. Uprzemysłowienie miast znacznie zwiększa zanieczyszczenie środowiska naturalnego oraz w miastach. Zespół przemian ekonomicznych, społecznych, kulturowych i przestrzennych, prowadzi do rozrostu miasta.
Urbanizacja stwarza szereg bardzo niekorzystnych konsekwencji, tak w życiu społecznym jak i w środowisku naturalnym. Wstępna urbanizacja polega na powolnej koncentracji ludności w miastach oraz centralnych strefach aglomeracji, spowodowanej systematycznie zwiększającym się zapotrzebowaniem na siłę roboczą w rozwijającym się przemyśle i usługach. Reurbanizacja powoduje zahamowanie rozwoju miast w sensie demograficznym i częściowo ekonomicznym.W cywilizacji poprzemysłowej rozwój miast nadal jest zauważalny, lecz następuje znacznie wolniej . Niektóre miasta rozwijają się do tego stopnia, że zaczynają odgrywać ważną rolę w społeczeństwie: stają się metropoliami.

Tak więc forma miasta (dom duży lub mały, luzem czy w ciągu przy ulicy, obok miejsca pracy i szkoły czy z dala od nich, z podwórkiem wewnątrz zabudowy lub nieokreśloną przestrzenią wokół, plac publiczny i teren prywatny) może wpływać nie tylko na nasze odczucia estetyczne, ale i na sposób naszego funkcjonowania w mieście od święta i na co dzień, na nasze więzi z innymi ludźmi. Na ogół się tego nie docenia, nie dostrzegając związków między ową sceną a społecznym spektaklem, który się na niej rozgrywa

WIEŚ:

Wśród wielu definicji wsi - trafnością i uniwersalnością - wyróżnia się definicja STEFANA CZARNOWSKIEGO : „Wieś stanowi lokalną społeczność zupełną, tzn. zamkniętą w sobie, obejmującą wszystkie prawie funkcje życia zbiorowego swoich członków, przeciwstawiającą się społecznościom podobnym i wsiom innym, a także grupom i organizacjom istniejącym poza nią lub ponad nią.”

Wieś to osada zamieszkała głownie przez ludność, której większość trudni się pracą na roli, gdzie dominuje gospodarka naturalna. Rynek i wymiana towarowa są słabo rozwinięte.

Tradycyjna społeczność wiejska jest zamknięta, a jej członkowie są zasiedzieli i mało ruchliwi przestrzennie. Cechuje ją zachowawczość i orientacja przeszłościowa. Sposób zachowania oraz wzorce zachowań uzasadnia przeszłość. Ich przestrzegania zapewnia silna, nieformalna kontrola społeczna.

Wieś jako typowe środowisko lokalne:

Cechy społeczności wiejskiej:
-mniejsza oferta rozwoju, dostępu do Internetu , kultury, szkolnictwa:
-mała zbiorowość i ograniczenie przestrzenne;
-poczucie jedności i poczucie względnej izolacji;
-dominacja rolniczego charakteru pracy i instytucji;
-specyficzny układ autorytetów osobowych i instytucjonalnych;
-dominacja przyrody i przyrodniczy rytm życia zawodowego;
-presja zewnętrznego świata informacji i kultury;
-postępująca dezintegracja więzi pod wpływem czynników migracyjnych, urbanizacyjnych i kulturowych;
-narastające konflikty wewnętrzne międzypokoleniowe;
-szczególna rola szkoły i nauczyciela;
-dominującym typem aktywności w tym układzie jest praca w rolnictwie;

-mniejsze niż w miastach zagęszczenie ludności;

-na wsi kultura w dużej mierze oparta jest na tradycji, na ważnym podziale „na swoich i obcych”

Wieś jest żywym eksponatem środowiska lokalnego. Mimo wszelkich przemian, wieś zachowała ogromny potencjał pozytywnych bodźców wychowawczych, jednak przełamanie izolacji, upadek autorytetów, procesy urbanizacyjne odbierają wsi owe klasyczne atrybuty środowiska lokalnego.

Wieś przechodzi najwięcej przekształceń. Zmiany są tu najbardziej widoczne. Można

wyróżnić:

-Gospodarka rolna rozwija się przy użyciu specjalistycznych maszyn.

-Poprawia się komunikacja poprzez pojawienie się środków masowego przekazu oraz rozwoju technik informatycznych.

-Jednostka przestaje być tylko częścią zbiorowości, nabiera wartości autonomicznej i zaczyna dążyć do osiągnięć osobistych.

-Osłabiają się więzi społeczne w wyniki zwiększenia ruchliwości społecznej pomiędzy wsią a miastem.

-Rozwój cywilizacji poprzemysłowej prowadzi do dalszego rozwoju wsi oraz powoli prowadzi do zacierania się różnic pomiędzy miastem a wsią.

WIEŚ TRADYCYJNA

Lucjan Kocik pisał: „Praca stanowiła formą i treść życia rodziny chłopskiej, a jej losy ściśle wiązały się z losami ziemi oraz istnieniem zagrody, stanowiły z nią organiczną, funkcjonalną i nierozdzielną całość.” Można na podstawie tego cytatu zauważyć nierozerwalność takich pojęć jak: praca, rodzina, wartości. Wynika to z faktu, że wieś tradycyjna łączyła w sobie wiejskość i rolniczość, które wzajemnie się uzupełniały i ubogacały. Mieszkaniec wsi był więc rolnikiem przepojonym charakterystyczną kulturą wiejską, które w połączeniu dawały jego rzeczywisty sposób życia.

W bardzo ważnym elementem jest rodzina, którą za Janem Turowskim można nazwać >tradycyjną rodziną chłopską< .Tak więc wskaźnikiem wsi tradycyjnej jest bez wątpienia przytoczony typ rodziny. Ta autarkiczna wspólnota, w ramach której łączyły się zawód i kultura, jest już przeszłością. Z pewnością nie ma powrotu do takiej wsi, jednak jest ona podstawą do dalszych analiz. Trzeba również wspomnieć, że taka autonomiczna wieś była stosunkowo niezależna od makroskali, a współcześnie wpływu czynników zewnętrznych nie jesteśmy w stanie wyeliminować.

WIEŚ WSPÓŁCZESNA

Najchętniej powtórzylibyśmy za Janem z Czarnolasu: "Wsi spokojna, wsi wesoła", dzisiejsza rzeczywistość nie ma jednak zbyt wiele wspólnego z idealną arkadią. Obszary wiejskie dotyka przede wszystkim problem bezrobocia, które sprzyja także pojawianiu się innych patologii. Poważnym problemem jest szerzący się, nawet wśród bardzo młodych osób alkoholizm. Dobrze wiemy, że brak odpowiednich wzorców zachowań, które dziecko wynosi z domu, powoduje jego demoralizację. Kolejnym problemem jest ograniczenie możliwości rozwoju młodych osób. Najczęściej nie mają one możliwości uczęszczania na zajęcia dodatkowe, które odbywają się w większych miasteczkach.
Sądzę, że troska o młodzież powinna się stać jednym z priorytetów lokalnych władz. W społeczeństwie nowoczesnym rodzina ulega radykalnym przemianom. Polegają one na zmniejszeniu się jej w aspekcie ilościowym. Liczba posiadanych dzieci zmniejsza się do jednego lub dwojga. Zmienia się ona również w aspekcie jakościowym. Rodzina ogranicza lub rezygnuje z wielu zadań dotychczas przez siebie wypełnianych. Należą do nich:
- kontrola społeczna swoich członków,
- opieka nad słabszymi lub chorymi, wychowanie dzieci.
Rodzina zrzeka się tych zadań na rzecz instytucji społecznych do tego powołanych.
Rezygnacja z w/w funkcji jest wynikiem przeniesienia pracy, jako podstawowego źródła utrzymania rodziny, poza dom. Odnosi się to szczególnie do kobiet.

Dalsze przekształcenia społeczeństwa nowoczesnego w ponowoczesne doprowadziły do autonomizacji i indywidualizacji jednostki w rodzinie. Przekształceniom ulega także stosunek do dzieci: z jednej strony dostrzegany jest proces dowartościowania dziecka przez rodziców

Warunki życia na wsi

Charakteryzując strukturę osadnictwa wiejskiego w Polskiej należy zwrócić uwagę na jej rozproszenie i regionalne zróżnicowanie. Miejscowości wiejskiej jest ponad 59 tysięcy. Istotna jest wielkość miejscowości, od niej zależą możliwości zaspokajania potrzeb, stopień samowystarczalności, wyposażenie w infrastrukturę. Możliwości inwestycyjne, poprawa warunków życia na wsi są utrudnione przez rozproszenie zabudowy. Oceniając warunki życia

I pracy społeczeństwa możemy powiedzie, że jednym z ważniejszych kryteriów zróżnicowania jest podział na miasto i wieś. Różnice dotyczą poziomu życia, możliwości zaspokajania podstawowych potrzeb, warunków pracy, dostęp do kultury, ochrony zdrowia. Od wielu lat z głównych postulatów polityki społecznej było i jest zagwarantowanie równości szans życiowych we wszystkich sferach. Nierówności występujące między miastem a wsią dotyczą: infrastruktury technicznej, sieci handlowo-usługowej, możliwości ochrony zdrowia, leczenia. Warunki pracy rolników coraz częściej obejmują wiele czynników zagrażających zdrowiu .m.in. postępującej chemizacji rolnictwa, przeciążenia pracą fizyczną, brak odpoczynku, niedocenianie zdrowia jako wartości. Fakt, że mieszkańcy wsi rzadziej występują jako pacjenci, wcale nie oznacza że są zdrowsi od mieszkańców miast. Trzeba tu brać pod uwagę problemy z dostępem do lekarzy, brak czasu na dojazdy. Specjalistyczne badania dowodzą, że rozwój fizyczny i umysłowy jest w ich przypadku gorszy niż rówieśników w mieście. Innym dramatycznym w swej wymowie zjawiskiem obrazującym warunki życia na wsi jest dwukrotnie wyższa niż w mieści umieralność młodych mężczyzn.

Placówki Handlowe. Obecnie łatwo obserwowalnym zjawiskiem jest gwałtownie zwiększająca się na wsi i ośrodkach gminnych liczba różnego rodzaju placówek handlowych. W prywatnych domach, przebudówkach , garażach powstają „markety”, sklepy wielobranżowe. W następnej kolejności inicjatywa ludzi zostanie skierowana na sferę usług. Szczególnie niebezpieczne były nierówności w dostępie do oświaty i kultury ponieważ sprzyjają one utrwalaniu się cech niskiego statusu społecznego, stagnacji oczekiwań i potrzeb. Reforma szkolnictwa likwidowała szkoły co spowodowało zmniejszenie i tak niskiego odsetka wsi posiadających szkoły, zredukowało to również liczbę osób wykształconych, bezpośrednio związanym ze środowiskiem wsi, jak i pozbawienie możliwości kontaktu z kulturą. Młodzi ludzie mieszkający na wsi, często w brew woli rodziców podejmowali naukę, migrowali ze wsi do powstających ośrodków przemysłowych. I tak, warunki mieszkaniowe na wsi ulegają stałej poprawie. Podkreślić należy, że dynamika zmian jest większa na wsi niż w mieście, ale nadal nie zostały usunięte różnice dotyczące standardu życia. Potoczna obserwacja pozwala stwierdzić, że mieszkańcy wsi starają się nie odbiegać od standardów wiejskich, np. pod względem ubioru, czy wyposażenia mieszkania.

Wzrost aspiracji, rozwój dążeń związanych z osiągnięciem wyższego poziomu wykształcenia dotyczy oczywiście nie tylko materialnego poziomu życia. Wyłania się tu problem dążenia do zmiany modelu konsumpcji, rozwoju potrzeb poznawczych, intelektualnych, estetycznych-co prowadzi do nowego stylu życia.

Polaryzacja wsi postępuje równolegle ze wzorem cywilizacyjnego standardu życia. Głównym czynnikiem zwielokratniającym dystans społeczny i ekonomiczny między mieszkańcami wsi jest różnica poziomu wykształcenia

Zmiany jakie zachodzą w świecie społecznym wsi, wywodzą się z coraz większej jej otwartości na wpływy zewnętrzne związane z nasileniem się procesów ruchliwości społecznej, wkraczaniem techniki do prac rolnych, handlowych, do gospodarstw domowych, wreszcie z dokonującą się powoli instytucjonalizacją życia społecznego.

Przemiany społeczności wiejskiej

• Frekwencja wyborcza jest niższa na wsi

• W tym samym czasie na wsi znacząco wzrosła liczba

organizacji społecznych i ich członków

• Krótkookresowe interesy grup rządzących

• Dostęp do internetu posiada jedynie 40%

mieszkańców wsi

• Dla wielu mieszkańców wsi dostęp do

• Rozwój sieci Centrów Kształcenia Na

Odległość na Wsiach

• Bezrobocie wiejskie jest wciąż

bezrobociem kobiet

• Pojawianie się osiedli ogrodzonych i wydzielonych, bez

wstępu dla całej społeczności

• Na wsi pojawiać się zaczyna znów przemysł, usługi

logistyczne, duży handel - miasto będzie usuwać

uciążliwe usługi poza swoje granice

Jako elementy konstytuujące społeczność lokalną wymienia się w socjologii:

1. przestrzeń (geograficznie wydzielony obszar) i terytorium (teren zasiedziały przez ludzką populację)

2. zamieszkującą to terytorium zbiorowość

3. społeczne interakcje zachodzące między zamieszkującymi terytorium osobami

4. wspólne więzi ludzi i instytucji, co sprawia że zbiorowość charakteryzuje się wewnętrznym zintegrowaniem, i co z kolei umożliwia podejmowanie wspólnych działań na rzecz rozwiązywania lokalnych problemów

5. poczucie sentymentu do miejsca zamieszkania

Elementem, który ma duży wpływ na realizację wspólnych interesów społeczności lokalnej, w szczególności w społecznościach miejskich, są działające na ich obszarze stowarzyszenia, organizacje pozarządowe czy grupy społeczne będące wyrazicielami tych interesów

2. Cechy społeczności lokalnej:
a) terytorium
b) interakcje społeczne
c) istnienie trwałej więzi między członkami
d) poczucie jedności
e) podział prac i usług
f) kultura, tradycja wspólna
g) tożsamość etniczna, religijna,
h) poczucie odrębności i względnej izolacji, kontroli grupy nad jednostką i powszechnej identyfikacji członków.

3. Znaczenie społeczności lokalnej we współczesnym rozwoju jednostki:

Rozwój społeczności lokalnej uwarunkowany jest wieloma czynnikami, jednak kilka nich w sposób oczywisty, przyczynia się do rozwoju bądź jego braku w znaczącym stopniu. I tak występowanie na danym terenie współpracy różnych instytucji, organizacji i osób, postawy obywatelskie, poczucie lokalnego patriotyzmu i odpowiedzialności za podejmowane działania, jest motorem rozwoju społeczności lokalnej, a tym samym rozwoju społeczno-gospodarczego. Partnerstwo to właśnie płaszczyzna wzajemnej współpracy pomiędzy zaangażowanymi partnerami, które budowane jest w celu rozwiązywania zidentyfikowanych problemów bądź organizowania inicjatyw zmierzających do rozwoju społeczno-gospodarczego i ożywienia zbiorowości lokalnej. Stroną w partnerstwie mogą być instytucje, organizacje, przedsiębiorcy zainteresowani podejmowaniem inicjatyw, działających na rzecz konkretnego środowiska społecznego. Przykładem partnerów niech będą m.in.: publiczne służby zatrudnienia, instytucje szkoleniowe, organizacje związków zawodowych, pracodawców i bezrobotnych, organizacje pozarządowe, przedsiębiorcy, szkoły, jednostki naukowe, jednostki samorządu terytorialnego, ośrodki doradztwa rolniczego czy ośrodki poradnictwa zawodowego. Cechą charakterystyczną partnerstwa jest fakt, iż podejmowane działania przynoszą partnerom wzajemne korzyści, których nie mogliby osiągnąć poprzez samodzielną realizację tychże działań. Siłą partnerstwa jest ponadto znajomość problematyki lokalnej i zaangażowanie w pracę koncepcyjną osób, instytucji, organizacji, które będą te działania wykonywać. Dzięki temu partnerstwo daje szansę na duże zaangażowanie partnerów nie tylko na etapie analizy otoczenia społeczno-gospodarczego i tworzenia planów działania, ale też podczas wdrażania często innowacyjnych rozwiązań. Powiązanie tych elementów zapewnia dużą skuteczność działań podejmowanych na rzecz rozwoju danej społeczności lokalnej.

Badania nad rozwojem lokalnym w Polsce pozwoliły wyodrebnic kilka najwazniejszych

czynników sprzyjajacych rozwojowi:

1. Lider lokalny zdolny do sformowania wizji rozwoju i posiadajacy umiejetnosc

skupienia wokół siebie elity lokalnej.

2. Elita lokalna, grupujaca najbardziej aktywnych aktorów sceny lokalnej czyli

kluczowych ludzie, samorzadowców, działaczy społecznych, lokalnych

przedsiebiorców, a takze liderów nieformalnych - mieszkanców o duzym autorytecie.

Ta elita musi byc zdolna i odwazna do opowiedzenia sie za strategia prorozwojowa,

która słuzy całej społecznosci, a nie poszczególnym jednostkom czy grupom interesu.

3. Instytucje lokalne które stabilizuja poczynania lidera i elity, utrzymujac stworzone

zmiany nawet jesli lider odejdzie. Do tych instytucji naleza:

wspierania przedsiebiorczosci: inkubatory, agencje rozwoju oraz wzbogacajace tkanke

społeczna takie jak stowarzyszenia, towarzystwa, kluby, zespoły itp.

4. Zintegrowana społecznosc przedsiebiorców skłonna do współpracy z władzami

samorzadowymi i chetna do kontrybuowania na rzecz gminy.

5. Aktywna społecznosc lokalna, właczajaca sie do lokalnych przedsiewziec i

przejawiajaca inicjatywy do działania na rzecz dobra wspólnego.

6. Skłonnosc do współpracy miedzygminnej.

INSTYTUCJE SPOŁECZNE
Pojęcie instytucji społecznej - odnosi się do osób lub grup osób, które wyłaniają się ze zbiorowości i są wyposażone w odpowiednie atrybuty, które pozwalają na zaspakajanie potrzeb tej zbiorowości. Stanowi realizację takich wartości, jak wolność i podmiotowość człowieka; realizowana jest poprzez taką organizację życia społecznego, by jednostki i grupy miały zagwarantowane prawo do aktywnego udziału w istniejących już instytucjach społecznych i tworzenia nowych instytucji, w celu skuteczniejszego zaspokajania potrzeb i realizowania interesów.

Aby instytucja społeczna sprawnie funkcjonowała w społeczeństwie potrzebne są niezbędne warunki:
- wyraźne sprecyzowanie celu i zakresu czynności,
- racjonalna organizacja wewnątrz instytucji,
- odpowiedni stopień depersonalizacji i obiektywizacji czynności
- uznanie i zaufanie ze strony zbiorowości do funkcjonariuszy instytucji,
- bezkolizyjne włączanie się danej instytucji w system już istniejących instytucji - lokalnych, resortowych, itp.
Instytucja społeczna daje społeczeństwu zaspokajanie potrzeb, reguluje jego działanie, zapewnia ciągłość życia zbiorowego i integruje ludzi poprzez podtrzymywanie między nimi więzi społecznej, która stanowi elementarny warunek życia zbiorowego.
Podział instytucji wg różnych kryteriów:
a) instytucje formalne - utworzone prawnie i ich działalność jest uregulowana przepisami. Do takich instytucji możemy zaliczyć np. szkołę lub sąd.
b) instytucje nieformalne - powstają spontanicznie, kiedy zachodzi odpowiednia okoliczność. Do takich instytucji można zaliczyć np. Uniwersytety Latające, zakładane przez opozycję w czasach PRL-u.
Podział instytucji wg ich merytorycznych funkcji:
a) polityczne - wiążą się ze zdobywaniem, wykonywaniem i utrzymywaniem władzy,
b) religijne - organizujące stosunek człowieka do sił transcendentalnych ,
c) ekonomiczne - zajmują się produkcją i podziałem dóbr, usługami, obiegiem pieniądza,
d) wychowawcze i kulturalne - przekazywanie dziedzictwa kulturowego,
e) socjalne - opiekuńczo wspomagające,

f) totalne - stanowią większe ograniczenia niż inne, ich ograniczający (totalny) charakter symbolizuje fizyczne bariery uniemożliwiające kontakt ze światem zewnętrznym:

(domy starców),
(sanatoria),
(więzienie),
(koszary),
(klasztory).

Przykłady instytucji społecznych na wsi i w mieście:

a) instytucje polityczne:

- rząd - w mieście

Rząd- składa się głównie z osób kierujących poszczególnymi resortami. Na jego czele stoją także ministrowie bez teki ( nie stojący na czele żadnego resortu). Stojącym na czele rządu jest premier. W dwojaki sposób dobiera się parlament na polecenie premiera w systemie parlamentarno gabinetowym i głos prezydenta w systemie pozaparlamentarnym.

Główne działania rządu to:
- kierowanie aparatem administracyjnym
- wykonywanie parlamentarnych aktów prawnych
- wpływanie na działalność prawodawczą parlamentu, zwłaszcza poprzez występowanie z inicjatywą ustawodawczą
- tworzenie prawa
- opracowywanie i realizacja budżetu
- prowadzenie polityki zagranicznej państwa

- parlament - w mieście

Organ przedstawicielski, jeden z trzech pionów organów państwowych, niezajmujący uprzywilejowanej pozycji. Ma ona ograniczoną rolę.
Pozycja parlamentu w państwie na przestrzeni dziejów zmieniała się. Jednak jest to istotny mechanizm w sprawowaniu władzy. W większości krajów jest on dwuizbowy, jednoizbowy zaś występuje w np. Dani, Grecji. Zakres pracy oraz jej porządek został określony w konstytucji i w specjalnym prawodawstwie. Deputowani grupują się w klubach partyjnych.
b) instytucje społeczne:

- sądownictwo - w mieście

Władza sądownicza jest to wymiar sprawiedliwości sprawowany przez niezależne i niezawisłe sądy. Do zadań sądów należy orzekanie w sprawach z zakresu prawa cywilnego, karnego i administracyjnego. Sądy stoją na straży ochrony porządku publicznego, walczą z przestępczością oraz kontrolują legalność decyzji administracyjnych. Sąd powszechny orzeka w sporach cywilnych i sprawach karnych, mogą być powołane sądy szczególne, rozpoznające określony rodzaj spraw lub orzekające w stosunku do określonej kategorii osób, np. sądy pracy, sądy wojskowe.
W państwach demokratycznych sądy są automatycznie wobec organów prawodawczych i wykonawczych. W państwie niedemokratycznym sądy tracą swoją niezawisłość.
c) instytucje wychowawcze i kulturalne:

- szkoła- zarówno w mieście jaki i na wsi

Szkoła pełni funkcje kształcącą, wychowawczą, społeczną, opiekuńczą i kulturalną.
W literaturze rożni autorzy najczęściej przypisują szkole funkcję kształcącą. Niewątpliwie jest ona bardzo istotna, bowiem w szkole uczniom przekazywana jest wiedza naukowa. Praktycznie jest to jedyne miejsce systematycznego zgłębienia tej wiedzy. Dziecko w szkole uczy się naukowej interpretacji swoich spostrzeżeń, doznań, doświadczeń życiowych, a wiedza naukowa wyniesiona ze szkoły pozostaje na całe życie, jako zbiór racjonalnych, logicznych zasad i metod myślenia o świecie i ludziach. Szkoła stara się dawać całościowy pogląd na wiedzę człowieka o świecie, uczy elementów wszystkich nauk doniosłych dla zrozumienia współczesnej cywilizacji, także historii, dającej zrozumienie procesu dziejowego.

Szkoła powinna przygotowywać jednostkę do samodzielnego kierowania własnym życiem, rozwojem, do zdobywania wiedzy autokreacyjnej na bazie indywidualnych możliwości. Szkoła powinna przygotowywać do pracy nad sobą, samorealizacji w ciągu całego życia.

- muzeum - w mieście

Muzeum jest instytucją, która gromadzi, przechowuje, konserwuje i udostępnia dobra kultury w zakresie wiedzy, techniki i sztuki oraz okazy przyrody, prowadzi badania naukowe i działalność oświatową w zakresie ustalonym statutem, a także współdziała w upowszechnianiu nauki i sztuki z osobami fizycznymi, osobami prawnymi i jednostkami organizacyjnymi nie posiadającymi osobowości prawnej, realizującymi cele i zadania związane z ochroną dziedzictwa kulturowego.

d) instytucje religijne:

- kościół - instytucja miejsko-wiejska

Jako instytucja, Kościół przejawia się w sposób niezwykle zróżnicowany. Posiada określoną strukturę i bogatą tradycję, przejawem jego instytucjonalności jest podział na parafie i diecezje, cała różnorodność zakonów i duszpasterstwa specjalistycznego, kościoły i rozmaite gmachy kościelne, instytucje charytatywne, uczelnie i wydawnictwa. Ale na instytucjonalność Kościoła składa się również liturgia i teologia, prawo kanoniczne i zwyczaje lokalne, sztuka kościelna i tradycje językowe.
e) instytucje ekonomiczne:

-rynek - miejsko-wiejska
Najważniejszą funkcją rynku jest kształtowanie cen dóbr, usług, pracy, kapitału i innych czynników produkcji. Tu następuje weryfikacja efektywności gospodarowania i trafności podejmowanych decyzji przez uczestników gier ekonomicznych.
Z socjologicznego punktu widzenia najważniejsze są analizy zachowań i ich uwarunkowania następujących podmiotów rynkowych: gospodarstw domowych, przedsiębiorstw, pracobiorców oraz tych organizacji i instytucji, które mają wpływ na pozycję indywidualnych i zbiorowych uczestników gier rynkowych, bądź bezpośrednio w nich uczestniczą. Na zachowania głównych uczestników gier rynkowych mają też wpływ inne czynniki, takie chociażby, jak wzory konsumpcji i stratyfikacja społeczna.

f) instytucje socjalne:

- domy dla bezdomnych - raczej miejska

Początkowo schroniska dla bezdomnych miały charakter represyjno-resocjalizacyjny bądź (prowadzone przez Kościół) filantropijno-paternalistyczny. Na przełomie XIX i XX w. z inicjatywy Niemiec zaczęto budować system gwarantowanych prawem ogólnodostępnych świadczeń państwowych (tzw. Pakiet socjalny). Współczesne formy bezpośredniej pomocy dla bezdomnych oparte są na systemie różnych instytucji prowadzonych przez państwo, samorządy i instytucje pozarządowe (org. społeczne i kościelne) i dają się sprowadzić do trzech podstawowych typów:

• zakłady z kwaterami zastępczymi dla grup bezproblemowych,

• zakłady długoterminowego pobytu dla wyselekcjonowanych kategorii bezdomnych z programami dostosowanymi do ich specjalnej sytuacji,

• zakłady poprzestające na zapewnieniu noclegu z pomocą ograniczoną do podstawowych potrzeb biologicznych. Są one z reguły powiązane z siecią socjalną i państwowymi służbami socjalnymi.

• Koniec:

• Główne wnioski które sie nasuwaja to po pierwsze i najwazniejsze w

• społecznosci musi istniec dobra atmosfera i chec zmiany. Rozwój lokalny ma wsparcie w kluczowych ludziach z róznych sektorów (publiczne, biznesu, obywatelskiego), którzy widza podejmowane inicjatywy w kategoriach wspólnego dobra, a nie załatwiania swoich interesów. Dodatkowo w działania lokalne właczaja sie zwykli mieszkancy uczestniczac w róznych inicjatywach i tworzone sa instytucje i organizacje, które wspieraja rozwój społeczno - gospodarczy i jednoczesnie stabilizuja go. Te wszystkie elementy daja społecznosc dobrze połaczoną i współpracujacą - zdolną do wspólnego wysiłku na rzecz zmian i samorozwoju.

---