Controlling logistyczny, Systemy Logistyczne


Controlling logistyczny

1. Podstawy

1.1. Koncepcje controllingu

Pierwsza wzmianka na temat „controllingu” w kontekście ekonomiki przedsiębiorstw pojawiła się

około 75 lat temu w USA. Głównymi celami controllingu były wówczas:

 zwiększenie przejrzystości działalności (ciągle rozwijających się) przedsiębiorstw;

 stworzenie możliwości rozwoju ekonomicznego know-how z uwagi na coraz wyższe -

wywołane przez światowy kryzys gospodarczy - wymagania stawiane kadrze kierowniczej.

Do lat 80-tych istotny wpływ na ekonomikę przedsiębiorstw w Europie (a w szczególności w

Niemczech i w Polsce) miały zmiany polityczne zachodzące przed, podczas oraz po drugiej

wojnie światowej:

W Polsce oraz dawnym NRD narastał problem „zachowania przejrzystości” -

wprawdzie w szczególności w centralnie sterowanym sektorze państwowym. W tym celu

stworzono też odpowiednie instrumenty (takie, jak: planowanie obejmujące całe

przedsiębiorstwo, analizę wskaźnikową oraz system sprawozdawczości), które

dobrowolnie możnaby zinterpretować jako „narzędzia controllingowe państwa”.

Jednakże społeczne, a przede wszystkim polityczne warunki ramowe nie pozwalały na

rozwiązania typowo controllingowe.

W (starej) Republice Federalnej Niemiec początkowo nie było również zapotrzebowania

na controlling. Głównymi przyczynami tego były jednakże: struktura przedsiębiorstw po

drugiej wojnie światowej (z formującymi się dopiero na nowo dużymi

przedsiębiorstwami), jak również stały i wysoki wzrost gospodarczy w ramach tzw. „cudu

gospodarczego”. Przede wszystkim wraz ze zmianą ramowych warunków

gospodarczych w latach 70-tych zrodziło się zapotrzebowanie na wiedzę za zakresu

controllingu, którego motywy prawie nie różniły się od tych prawie 40 lat wcześniej w

USA. Dopiero w końcu lat 80-tych powstały publikacje dotyczące specyficznych

aspektów controllingu w przedsiębiorstwach średniej wielkości. Siłą rzeczy dominowały

w nich instrumenty stwarzające możliwości rozwoju ekonomicznego know-how,

jednakże często przejmowały one formy organizacyjne controllingu większych

przedsiębiorstw.

Po upadku systemu socjalistycznego w krajach tzw. byłego bloku wschodniego w naturalny

sposób powstało powszechnie duże zapotrzebowanie na wiedzę z zakresu ekonomiki

przedsiębiorstw. Początkowo było ono zaspakajane przede wszystkim poprzez dokształcanie

realizowane przez zachodnioeuropejskich specjalistów. Jednakże w odniesieniu do

praktycznego zastosowania powstały wkrótce dwa bardzo odmienne kierunki:

Firmy-córki większych, ale też średniej wielkości zachodnich przedsiębiorstw zostały w

znacznym stopniu zintegrowane z systemami controllingu swoich „matek”. W związku

tym duże znaczenie odgrywa tu sprawozdawczość. Specyficzne rozwiązania

dedykowane firmom „córkom” (najczęściej dostępni) controllerzy są w stanie opracować

tylko dla ograniczonych obszarów podejmowania decyzji przedsiębiorstwa (w sensie

centrów zysku - ang. profit-center).

Całkiem inaczej sytuacja wygląda w wielu (nowo powstałych, założonych z dawnych,

dużych zakładów państwowych lub też wyrosłych z dawnych warsztatów

Materiały do zajęć z przedmiotu „Controlling logistyczny“

rzemieślniczych) małych i średnich przedsiębiorstw. Tutaj nie ma prawie

wyspecjalizowanych controllerów lub też zostali oni zwolnieni w ramach procesów

reorganizacyjnych. Z drugiej strony większość przedsiębiorstw już od momentu

założenia musi walczyć z problemami zagrożenia własnej egzystencji, co z kolei budzi

zapotrzebowanie na instrumenty controllingowe (bezpośrednio lub pośrednio poprzez

wymagania zewnętrznych kredytodawców). Ponieważ w tym przypadku nie było

możliwe przejęcie narzędzi i form organizacyjnych od dużych przedsiębiorstw, powstał zupełnie nowy „świat controllingu”, będący w coraz większym zakresie przedmiotem

badań wydziałów nauk ekonomicznych w Polsce.

1.1.1 Koncepcje controllingu w Niemczech

Na kształt rozwoju teorii controllingu w Niemczech miała przez długi czas wpływ rachunkowość.

Początkowo na pierwszym planie stało podejście ukierunkowane na przeszłość z nadmiernym

podkreśleniem aspektów kontrolnych. Na zmianę sposobu myślenia w kierunku aspektów

wspomagania decyzyjnego i pozyskiwania informacji miały wpływ przede wszystkim

następujące elementy:

sposób myślenia w ekonomice przedsiębiorstw zorientowany na podejmowanie decyzji

narzędzia do planowania w obszarze rachunkowości

zwiększenie użyteczności instrumentów teoretycznych dzięki zastosowania

standardowego oprogramowania.

Mimo wszystko jednak niemiecka filozofia controllingu nigdy nie mogła się do końca oddzielić

(także w praktyce) od ciągle rozwijającej się rachunkowości . Można to zauważyć na

przykładzie systemów informatycznych zarządzania, gdzie moduły finansowe zaliczane są do

modułów controllingowych.

Pomijając powyższą kwestię, dzisiaj polecana jest następująca kolejność wykorzystania

narzędzi controllingu, stanowiąca również podstawę niniejszego materiału:

Zintegrowane planowanie mające na celu przede wszystkim zapewnienie rentowności;

Ewidencja danych rzeczywistych;

Analiza odchyleń danych planowanych od danych rzeczywistych;

Ponowne planowanie (w sensie planowanie kroczącego).

Podstawowa literatura z zakresu controllingu podejmuje oczywiście przede wszystkim aspekty

planowania. Stąd też w mniejszym stopniu podjęto problematykę analizy odchyleń między

wykonaniem a planem oraz problemów przetwarzania danych rzeczywistych - szczególnie

istotnych dla sektora małych i średnich przedsiębiorstw.

Materiały do zajęć z przedmiotu „Controlling logistyczny“

4

1.1.2. Koncepcje controllingu w Polsce

Z powodu opisanego w rozdziale 1.1 rozwoju historycznego controllingu jego teoretyczne

podstawy powstały w Polsce dopiero po 1990 roku.

Pojęcie controllingu nie doczekało się jednolitego, polskiego określenia. Zgodnie z angielskim

to control” większość autorów polskich opracowań z dziedziny controllingu podkreśla, iż

controlling jest pojęciem znacznie szerszym od samej kontroli i oznacza planowanie,

sterowanie, nadzorowanie i kontrolę.

Pomimo tego zarówno w teorii jak i praktyce controlling nie jest rozumiany jednoznacznie. Dla

jednych controlling to cała filozofia czy też model zarządzania przedsiębiorstwem,

urzeczywistniająca wszystkie funkcje zarządzania oraz wspomagająca menadżerów przy

podejmowaniu szybkich i racjonalnych decyzji przez kształtowanie wiarygodnego systemu

informacji1. Dla innych stanowi on funkcję wspomagającą zarządzanie, tzn. jego zadaniem ma

być „wspomaganie kierownictwa przedsiębiorstwa w realizacji funkcji zarządzania w ujęciach

strategicznym i operacyjnym”.2 Controlling jest też przedstawiany jako ponadfunkcyjny

instrument zarządzania, stanowiący proces sterowania ukierunkowany na optymalizację wyniku

finansowego przedsiębiorstwa poprzez zastosowanie odpowiednich metod i narzędzi3

Controlling to również „podsystem zarządzania działający w celu optymalizacji realizacji zadań,

przy czym ustanawianie tych zadań jest jego immanentną częścią”4.

W rozumieniu controllingu rachunkowość jest z reguły przedstawiana jako jego podstawowy

instrument, którego zadaniem jest dostarczanie wieloprzekrojowych informacji, niezbędnych w

zarządzaniu przedsiębiorstwem z nastawieniem na przyszłość.5 Controlling potrzebuje zatem

rachunkowości do realizacji swoich zadań.

Na podstawie analizy wyżej przedstawionych koncepcji jak również własnych praktycznych

doświadczeń w niniejszym opracowaniu przyjęto następującą definicją controllingu:

Controlling polega na całościowym kompleksowym podejściu do przedsiębiorstwa, tak aby na

czas wykryć wąskie gardła, opracować rozwiązania ich eliminacji oraz, w przypadku

wystąpienia odchyleń w stosunku do wartości planowanych, zaproponować działania

korygujące przy jednoczesnym zapewnieniu rentowności przedsiębiorstwa. Istotnym elementem

controllingu jest przygotowanie i n f o rma c j i p o d a d r e s a t a , a warunkiem realizacji jego

opłacalność.

Controlling wymaga zatem:

 danych i informacji na temat wszystkich obszarów przedsiębiorstwa oraz jego otoczenia (w

sensie „data warehouse”);

 „narzędzi” (komputerowo wspomaganych);

 wiedzy (przynajmniej dostępu do niej) dotyczącej procesów podstawowych realizowanych w

przedsiębiorstwie;

 odpowiedniej porcji inwencji i pomysłowości przy przekształcaniu zdobytej wiedzy

controllingowej w skierowane do adresata informacje wczesnego ostrzegania oraz

informacje o proponowanych rozwiązaniach.

Zgodnie z ogólnie przyjętą filozofią zarządzania zastosowanie narzędzi controllingu odbywa się

odpowiednio do sekwencji: „planowanie - ewidencja danych rzeczywistych - analiza odchyleń -

korekta planowania”6. Ponadto wyodrębniono strategiczne i operacyjne narzędzia controllingu.

1.1.3. Warunki ramowe controllingu dla średnich przedsiębiorstw

Definicja MSP z „biurokratycznego” punktu widzenia:

W Polsce przyjęto definicję MŚP stosowaną w Unii Europejskiej, która podział przedsiębiorstw

opiera na liczbie zatrudnionych oraz przychodach lub sumie bilansowej przedsiębiorstwa.

Szczegóły aktualnego podziału przedstawia tabela nr 1 (tabela zawiera zarówno aktualnie

obowiązujące definicje, jak i definicje obowiązujące do 31.12.2004 r.)

Mikro

przedsiębiorstwo

Małe

przedsiębiorstwo

Średnie

przedsiębiorstwo

Liczba pracowników 0-10 11-50 51-249

Do 31.12.2004 r. 0-9 10-49 50-249

Maksymalne obroty 2 mln € 10 mln € 50 mln €

Do 31.12.2004 r. 7 mln € 7 mln € 40 mln €

Maksymalna suma bilansowa 2 mln € 10 mln € 43 mln €

Do 31.12.2004 r. 5 mln € 5 mln € 27 mln €

Tabela nr 2.1 - Definicja małych i średnich przedsiębiorstw wg Unii Europejskiej (od 1.01.2005 r.)

Źródło: European Commission - Information Society Directorate-General,

http://europa.eu.int/ISPO/ecommerce/sme/definition.html (strona odwiedzona 3 stycznia 2005 r.)

6 por. rozdział 1.3.

Materiały do zajęć z przedmiotu „Controlling logistyczny“

6

Cechy MSP z punktu widzenia controllingu logistycznego:

- „lean management”:

„schlanke” Struktur („Chef” mit seiner individuellen Denkweise (als Ingenieur oder

Ökonom); wenige „Verwaltungs”-Mitarbeiter; keine „Spezialisten“); folglich

Arbeitsplatzchancen für Logistiker, die etwas vom Controlling verstehen (und

umgekehrt - eigene Erfahrungen)

- relatywnie mały potencjał wykorzystania controllingu:

(absolut gesehen) wenig Nutzenspotenzial (infolge der Firmengröße) für „klassische“

Controlling-Werkzeuge; dafür aber Chancen für eine (im Vergleich zu größeren

Unternehmen detailliertere) Berücksichtigung von Logistik-Anforderungen (die meist

aus dem Verkauf kommen) auf die Wirtschaftlichkeit des Unternehmens - und somit

(ganz im Controlling-Sinn) rechtzeitige Warnung z.B. vor Fehlerquellen in der

Kalkulation und folglich auch Preispolitik

- mały udział kapitału własnego w kapitale całkowitym:

bei fast jeder Investition ist man auf Fremdkapital angewiesen (Basel II !!!);

Finanzierungsproblem für Bestände;

Bislang basieren die quantitativen Bonitäts-Analysen externer Geldgeber fast

ausschließlich auf Daten von rachunkowosc finansowa, deshalb Strategie des ZCIE

zur Unterstützung der MSP:

o (zunächst „geheim“) integrierte und logistikorientierte Planung

o bei schlechten Rating-Ergebnissen der externen Geldgeber Nutzung des

dadurch erworbenen Zusatzwissens

o Vorbereitung auf eine (nach Akzeptanz des Zusatzwissens durch die

Geldgeber) erforderliche verbesserte Plan-Ist-Abweichungsanalyse sowie

rollende Planung

Konsekwencje zastosowania narzędzi controllingowych:

Möglichst keine zusätzlichen Aufwände (z.B. mit vorhandenen Daten arbeiten);

Spezifische Adressatenproblematik (Interpretation von Controlling-Ergebnissen)

1.2. Zadania controllingu w logistyce

Zadania logistyki:

Benötigte (Produktionsfaktor-) Mengen zum richtigen Zeitpunkt am richtigen Ort

mit möglichst niedrigen („variablen“, d.h. hier logistikentscheidungsabhängigen)

Kosten

Szczególne aspekty controllingu:

- planowanie świadczeń i kosztów logistycznych jako zintegrowany element planowania

działalności przedsiębiorstwa (z.B. Lieferantenwahl; Einfluß kurzer

Lieferfristen auf Marketing; Bestandsplanung (materiell und finanziell))

- analizy ekonomiczności koncepcji i działań logistycznych (z.B. Eigenerzeugung

oder Fremdbezug; eigener Fuhrpark oder Dienstleistungen; Strukturierung von

Produktionssystemen; efbe-Problem)

- integracja aspektów logistycznych z analizą odchyleń plan/jest (Hinweis auf „ZCIETechnologie:

Separierung der Abweichungswirkungen einzelner Planparameter auf

die Gesamt-Wirtschaftlichkeit des Unternehmens)

Materiały do zajęć z przedmiotu „Controlling logistyczny“

7

Was findet man dazu in der Literatur? Ein erster Aspekt betrifft das allgemeine Verhältnis

von Controlling und Logistik, woraus sich dann wiederum spezielle Ansätze für die

(strategische und operative) Planung ableiten lassen:

1.2.1. Controlling w zakresie logistyki

Kształt systemu controllingu w sferze logistyki - jego elementy, instrumenty i struktura powiązań

między elementami - będzie zależeć od specyfiki firmy i charakteru zadań logistycznych.

Controlling w logistyce powinien być rozumiany jako „funkcja przekrojowa”, dostrajająca

planowanie i koordynację zakładowych obszarów cząstkowych (podsystemów), obejmujących

wszystkie poziomy decyzyjne, co ma zapobiegać ich suboptymalizacji - sprzecznej z domeną i

celami całej firmy. Konieczny jest przy tym system sprawozdawczości zarządczej. Nieco inaczej

należy go rozpatrywać w odniesieniu do przedsiębiorstw produkcyjnych i w odniesieniu do

przedsiębiorstw czysto handlowych.

Po przedstawieniu sposobu wykorzystania controllingu w logistyce można zastanowić się nad

zaprojektowaniem czterech uniwersalnych procedur controllingowych uwzględniających

specyficzne warunki charakteryzujące procesy logistyczne. Warunki te powinny znaleźć

odzwierciedlenie w przyjętych miernikach controllingowych, które w możliwie najlepszy sposób

odzwierciedlają spełnienie trzech celów cząstkowych logistyki, tj.:

− zapewnienia właściwego poziomu obsługi klienta,

− umocnienia pozycji rynkowej podmiotu gospodarczego,

− poprawy rentowności poprzez redukcję kosztów.

Złożoność procesów i systemów logistycznych powoduje konieczność zastosowania

oryginalnych sposobów organizacji, które powinny pozwolić na monitorowanie, analizę oraz

ocenę procesów zarówno ze strony fizycznej, jak i informacyjnej. Rozwiązanie tej kwestii zależy

przede wszystkim od przyjętej funkcji optymalizacji, która determinuje tryb i procedury

decyzyjne. Waga problemu zależy bezpośrednio od charakteru i siły wpływu logistyki na

możliwość osiągnięcia przez podmiot gospodarczy przyjętych celów operacyjnych i

strategicznych.

Aby móc w najbardziej efektywny sposób zaprojektować system controllingu w dziedzinie

logistyki należy zapoznać się ze składnikami procesów logistycznych, logistycznych także

jednocześnie określić cele logistyki. Cele logistyki determinują, bowiem strukturę mierników

sterujących bazy planistycznej controllingu. Zaś składniki procesów logistycznych określają

uwarunkowania wewnętrzne i zewnętrzne celów, a przez to wpływają na kształt bazy

planistycznej7.

Systemy controllingowe w logistyce znajdą szerokie zastosowanie w gospodarce w przyszłości,

jeśli będą spełniały następujące wymagania8:

− zmiana i modernizacja infrastruktury transportowej, a także środków transportu;

− wzrost szybkości przepływu produktów w skali poszczególnych krajów, a także w skali

europejskiej;

− powstanie i rozwój nowych struktur dystrybucji produktów;

− utworzenie logistycznej sieci centrów dystrybucyjnych w celu prowadzenia serwisu usług

zaopatrzeniowo-transportowych w całej Europie. Centra mogą mieć charakter Just - In -

Time;

− podniesienie jakości świadczonych usług logistycznych (niezawodność, terminowość,

kompleksowość); rozszerzanie zakresu świadczonych usług logistycznych;

− standaryzacja i normalizacja stosowanych w poszczególnych krajach urządzeń

manipulacyjnych, magazynowych, opakowań oraz środków transportowych.

Pierwszorzędnym zadaniem o wymiarze strategicznym jest uświadomienie i uwypuklenie

znaczenia logistyki dla realizacji zadań misji i celów przedsiębiorstwa. Odpowiednio wczesna

analiza potencjału strategicznego logistyki może zapobiec nieuzasadnionemu zaangażowaniu

się w doskonalenie tej sfery działania przedsiębiorstwa, gdy okaże się, że istniejący tam poziom

rezerw wzrostu efektywności i konkurencyjności jest znikomy. Jak zauważa J. Weber, nie każde

przedsiębiorstwo znajduje tutaj możliwość poprawy swojej pozycji strategicznej. Do

stwierdzenia zasadności „wejścia” controllingu w logistykę służy badanie atrakcyjności, tak

zwanej atrakcyjności logistyki dla przedsiębiorstwa, z wykorzystaniem m.in. analizy portfolio.

Celowe jest także badanie potencjalnej efektywności całego systemu logistycznego i jego

podstawowych procesów. Jeśli zasadne okazuje się wspomaganie logistyki przez controlling, to

do głównych jego zadań strategicznych należeć będą:

− organizacja procesu planistycznego, w tym zabezpieczenie włączenia logistyki w

strategiczne planowanie i kontrolę, powiązanie i zsynchronizowanie strategicznego i

operacyjnego planowania logistycznego i kontroli,

− wprowadzanie i rozwijanie nowoczesnych koncepcji, metod i narzędzi zarządzania

logistycznego (m.in. np. just in time),

− koordynacja strategicznych planów cząstkowych oraz dokumentacja planowania,

Warunkiem zasadniczym wykonywania zadań strategicznych i operacyjnych controllingu w

obszarze logistyki jest posiadanie właściwej bazy informacyjnej, a w jej ramach informacji

kosztowej. W tym celu powinien zostać zdefiniowany zbiór (system) danych charakteryzujących

rodzajowo wyodrębnione czynności logistyczne oraz koszty im towarzyszące jako element

rachunku kosztów i wyników (świadczeń) logistycznych. Drugim niezbędnym komponentem

systemu informacyjnego jest zbiór wskaźników logistycznych.

Kritische Wertung dieser Literatur-Auszüge:

7 Marciniak S., Controlling. Filozofia i projektowanie, Wyd. Difin, Warszawa, 2001, s. 125-126.

8 Ibidem, s. 133.

Materiały do zajęć z przedmiotu „Controlling logistyczny“

10

- Viele (durchaus gute) allgemein formulierte Anforderungen und Lösungswege;

- wie soll das aber nun konkret unter den Bedingungen von MSP realisiert werden?

- Zur Beantwortung der vorstehenden Frage gibt es viele einzelne Hilfsmittel (z.B.

Optimierungsmodelle; heuristische Konzepte, aber wie sollen sie im Sinne einer

geamtunternehmerischen Wirtschaftlichkeitsrechung integriert werden?

Ein zweiter Aspekt der Literaturrecherche betrifft spezielle Analyseverfahren (nochmals Hinweis

auf den Management-Zyklus):

1.2.2. Analiza ekonomiczna processów logistycznych

Analiza procesów logistycznych powinna się opierać na wykorzystaniu odpowiednich metod

analizy ekonomicznej, ich umiejętnej adaptacji do potrzeb szczególnych właściwości tych

procesów. Analizy ekonomiczne umożliwiają:9

− ocenę stanu faktycznego zjawisk i procesów logistycznych,

− ustalenie oraz wyjaśnienie źródeł i przyczyn występujących nieprawidłowości,

− sprecyzowanie krótkoterminowej prognozy rozwoju poszczególnych zjawisk

i procesów,

− sformułowanie wniosków i przedsięwzięć, których realizacja pozwoli usunąć

nieprawidłowości oraz zapewnić postęp w efektywności gospodarowania.

Przedmiotem analizy powinny być zwłaszcza te zjawiska, które mają zasadniczy wpływ na

kształtowanie wyników ekonomicznych przedsiębiorców.

Na rysunku zostały przedstawione trzy zasadnicze bloki tematyczne tj. analiza

− procesów rzeczowych i informacyjnych,

− decyzyjnych procesów logistycznych,

− kosztów logistycznych.

Każdy z bloków zawiera główne problemy, które mogą być przedmiotem analizy. W konkretnych

warunkach przedsiębiorstwa analizą powinny być objęte te problemy, które mają istotne

znaczenie w kształtowaniu ekonomiki danej firmy.

Produktem analizy procesów logistycznych w przedsiębiorstwie powinno być ustalenie stopnia i

siły oddziaływania tych procesów na kształtowanie wyniku finansowego.

W analizie procesów logistycznych można wykorzystać zwłaszcza następujące metody10:

− analizy wstępnej, polegającej na wykorzystaniu porównań, analizy dynamiki zjawisk oraz

rozbioru strukturalnego,

− analizy przyczynowo-skutkowej, umożliwiającej ustalenie wpływu poszczególnych

czynników na powstałe odchylenia oraz struktury wpływu tych czynników,

− analizy decyzyjnej, umożliwiającej ocenę efektywności zamierzonych przedsięwzięć w

sferze logistyki.

Porównania prowadzone metodą analizy ekonomicznej obejmują:11

− porównania dynamiczne, czyli badanie dynamiki zjawisk,

− porównania z wzorcem, np. z planem, normą, standardem,

− porównania w przestrzeni, które mogą obejmować porównania z innymi firmami, ze

wskaźnikami średniobranżowymi itp.

W wyniku tego uzyskujemy dwa rodzaje odchyleń: bezwzględne i względne.(Erläuterung:???)

Metody analizy decyzyjnej wymagają zastosowania różnych form rachunku ekonomicznego. W

zależności od stopnia skomplikowania danego przedsięwzięcia, czasu jego realizacji, skali

nakładów i efektów mogą znaleźć zastosowanie różne formuły rachunku efektywności, np.

rachunku kosztów zmiennych i stałych, progu rentowności, rachunku rentowności obrotu,

aktywów i kapitałów. Należy podkreślić, że metody analizy ekonomicznej procesów

logistycznych powinny być odpowiednio dobrane do oceny danego zjawiska. Strona

rachunkowa tych metod nie może przesłonić oceny jakościowej zjawiska, opartej zarówno na

przeprowadzonych obliczeniach, jak i na rozważaniu uwarunkowań, w jakich dane zjawiska i

procesy miały miejsce. Zależy to m.in. od kwalifikacji osób dokonujących analiz.12

Auch hierzu kann eine kritische Wertung ähnlich wie am Schluß des Abschnittes 1.2.1. erfolgen.

Konkret einige Bemerkungen zum letzten Abschnitt:

- In „Rachunkowosc zarzadza“ wurden einige Schwierigkeiten bei der Trennung von fixen und

variablen Kosten inclusive des „linearen Denkmodells“ diskutiert. Was passiert, wenn diese

Denkmodelle falsch sind?

- Ähnliches gilt für analiza progu rentownosci (vgl. „Podstawy controllingu“): Eine Analyse auf

der Basis von Einzel-Erzeugnissen bringt ebenso Praktikabilitätsprobleme mit sich wie die

Nutzung von Wertkennzahlen (z.B. Umsätze) als „wielkosc odnieszenia“.

- Über die alleinige Analyse von (Wert-)Kennzahlen auf der Basis von „Rachunkowosc

finansowa“ wurde bereits mehrfach Kritisches vermerkt. Dieser dritte Aspekt soll aber zunächst

detaillierter in der Literatur untersucht werden.

1.2.3. Wynik finansowy, rentowność i wartość przedsiębiorstwa a efektywność kosztów

logistyki

Świadomość znaczenia logistyki dla sukcesu finansowego przedsiębiorstwa z reguły opiera się

bardziej na intuicyjnym wyczuciu niż na analizie wskaźników logistycznych powiązanych z

celami finansowymi przedsiębiorstwa.

Finansowe aspekty zarządzania logistycznego określają koszty logistyki w zysku firmy. Obraz

ten najlepiej przedstawia udział kosztów logistyki w przychodach ze sprzedaży, które

obejmuje:13

− Konkurencyjny poziom oferowanych usług, wyznaczany przede wszystkim przez

sprawność i efektywność procesów logistycznych, decydujących o pozycji firmy na rynku.

− Koszty sprzedanych towarów, głównie koszty zaopatrzenia i przepływu materiałów przez

proces produkcji, odzwierciedlające tzw. korzyści koordynacji i integracji procesów

logistycznych od fazy zaopatrzenie poprzez fazę produkcji, aż do momentu sprzedaży

produktu.

Logistyka kształtuje wynik finansowy i przyczynia się do efektywnego wykorzystania kapitału.

Ocena stopnia wpływu kosztów logistyki na zysk przedsiębiorstwa będzie zależała od udziału

zmian kosztów w przyroście (obniżeniu) zysku. Zarządzanie logistyczne posiadając swój udział

w zużyciu i wykorzystaniu zasobów, rodzi związki logistyki z bilansem firmy. Główne elementy

bilansu w powiązaniu z odpowiednimi aspektami procesów logistycznych wyrażają odpowiednie

wielkości stopy wzrostu nakładów. Analizując poszczególne składniki bilansu, możemy

stwierdzić, jak logistyka wpływa na jego ostateczny kształt.

Z punktu widzenia logistyki można bliżej zidentyfikować każdy element środków obrotowych i

trwałych, traktując go jako oddzielny składnik. Zmienne logistyczne w istotny sposób kształtują

poszczególne elementy bilansu, a mianowicie:

− gotówkę w kasie i należności - krótsze cykle realizacji zamówień przyśpieszają przepływ

gotówki ze sprzedaży w kasie, a ograniczenie wielkości i częstości zamówień poprawia

bieżące płatności;

− zapasy - często zdarza się, że połowa lub więcej bieżących aktywów przedsiębiorstwa

jest zaangażowana w zapasy, a sprawność procesów logistycznych powinna korzystnie

wpływać na szybkość obrotu zapasów, zatem istotny jest zasięg monitorowania poziomów

zapasów i zarządzania zapasami;

− nieruchomości, środki trwałe i wyposażenie - zazwyczaj w każdym biznesie system

logistyczny jest wyposażony w środki trwałe. Jeśli budynki, składy i magazyny, które

tworzą sieć logistyczną, oceniane są realistycznie na podstawie amortyzacji,

przedstawiają sobą istotną część całości zaangażowanego kapitału. Podobnie

wyposażenie służące przechowywaniu wyrobów, pojazdy i inne wyposażenie

zaangażowane w magazynowanie i transport tez stanowi dodatek do całkowitej sumy

środków trwałych. Optymalizacja sieci dystrybucyjnej uzyskana dzięki dopasowaniu

lokalizacji i parametrów węzłów dystrybucyjnych do struktury popytu może doprowadzić

do uwolnienia potężnego kapitału.

W literaturze powszechny jest pogląd, że procesy logistyczne wywierają wszechstronny wpływ

na ekonomikę przedsiębiorstwa, a w końcowym rezultacie kształtują jego wyniki finansowe.

Całokształt funkcjonowania procesów logistycznych powoduje powstanie kosztów. Cz.

Skowronek i Z. Sarjusz - Wolski podają, że dzieje się tak, ponieważ:14

− W procesach logistycznych jest zaangażowany pokaźny majątek trwały w postaci

budynków i budowli magazynowych, środków transportu, maszyn i urządzeń służących do

manipulacji i magazynowania produktów. Wywołuje to konieczność ponoszenia kosztów

związanych z ich utrzymaniem i eksploatacją oraz strat na skutej utraconych korzyści z

blokowania kapitałów.

− W procesach fizycznego przepływu i informacyjnych jest zatrudnionych wiele osób, co

powoduje ponoszenie wysokich kosztów pracy.

− Zapasy rzeczowe jako składnik majątku obrotowego wywierają także istotny wpływ na

wyniki, co wyraża się w kosztach zapasów i zamrożonym w nim kapitale.

Z powyższego wynika, że wpływ procesów logistycznych na kształtowanie wyników

finansowych przejawia się przede wszystkim w wysokości kosztów tych procesów oraz

wielkości zaangażowanych zasobów trwałych i obrotowych. Badanie wpływu logistyki na wyniki

finansowe przedsiębiorstwa może obejmować ustalenie wpływu kosztów logistyki na

kształtowanie zysku i na zmiany w zaangażowanych zasobach oraz określenie jego

rentowności. Możemy też ustalić zmianę (obniżkę lub Wzrost) kosztów logistyki w relacji do

zmian rozmiarów działalności gospodarczej.15

Sprawność procesów logistycznych powinna korzystnie wpływać na szybkość obrotu zapasów.

Przyspieszenie lub zwolnienie obrotu środków (kapitałów) zaangażowanych w zapasach

wywołuje dwojakie skutki ekonomiczne:

− zwalnia bądź wiąże środki finansowe zaangażowane w zapasach,

− wpływa na obniżkę lub wzrost tych pozycji kosztów logistyki, które zmieniają się

proporcjonalnie do wielkości zapasów.

Logistyka tworzy wartość firmy. M. Christopher i L. Ryals stwierdzili, że wpływ logistyki na

kształtowanie wartości mają cztery podstawowe czynniki, nazywane również nośnikami

wartości, tj.: wielkość kosztów operacyjnych, efektywność wykorzystania kapitału trwałego i

obrotowego oraz wielkość przychodów ze sprzedaży.

W celu powiększenia wartości firmy, uwzględniając wyżej podane czynniki, opracowane są

nowe koncepcje łańcucha dostaw. Jedną z ostatnio opracowanych koncepcji są sieci wartości

(Value Nets), jako całkowicie nowy model biznesu.

 Specyfika zadań działu logistyki sprawia, że warto przyjrzeć się poszczególnym aspektom realizacji controllingu w tej komórce. Polskie doświadczenia na tym polu są jeszcze dość ubogie, a rozwiązania zaimplementowane w oddziałach firm zachodnich są zwykle przeniesione żywcem z firm matek.

     Celem controllingu logistycznego jest optymalizacja całego łańcucha działań - od etapu dostaw po dostarczenie towaru odbiorcom. Oczywista jest konieczność tworzenia planów dla komórki oraz bieżąca kontrola poziomu ich wykonania. Controlling powinien również dostarczać wszelkich informacji niezbędnych kierownictwu działu i przedsiębiorstwa w podejmowaniu decyzji.

     Najczęściej poprawę działań logistycznych próbuje osiągnąć się poprzez zmniejszenie liczby dostawców i magazynów, krytyczną analizę własnego taboru transportowego (niejednokrotnie opłaca się z niego zrezygnować na korzyść outsourcingu usług tranportowych) czy też wreszcie poprzez standaryzację produktów.

     Problemy logistyczne należy rozważać w kilku płaszczyznach: składowania, przeładunku, transportu i opakowania towarów. Pod uwagę trzeba zaś wziąć liczbę i różnorodność materiałów, poszczególne etapy produkcji, liczbę i różnorodność towarów gotowych oraz liczbę klientów i rynków docelowych.

     Przedsiębiorcy upatrują w controllingu nadziei na utrzymywanie właściwych stanów magazynowych, przejrzystość kosztów i wyników, wreszcie minimalizację tychże kosztów w obszarze logistyki. Za najważniejsze funkcje controllingu logistycznego uważa się planowanie i kontrolę kosztów, analizę odchyleń, planowanie zakupów, transportu, ruchu materiałów, budowę systemu wskaźników finansowych, planowanie produkcji i zbytu, sterowanie produkcją.

Jak łatwo zauważyć, logistyka wiąże się z całą działalnością przedsiębiorstwa, dlatego właściwa analiza tego elementu zarządzania przedsiębiorstwem daje możliwość rzeczywistej poprawy funkcjonowania firmy.

Koordynacja działań logistycznych przebiegać powinna dwutorowo:

ˇ koordynacja pozioma - (dostawcy - firma - klienci)
ˇ koordynacja pionowa (pomiędzy wszystkimi poziomami planowania, zarządzania i wykonawstwa)

     Weber mówi o dwu grupach czynników wpływających na zakres działań koordynujących. Pierwszą z nich stanowią czynniki kompleksowości, a więc liczba materiałów, poziomów wytwarzania, produktów, czynności związanych z ich wytworzeniem, liczba klientów i rynków. Czynniki dynamiki określają zaś stopień i częstotliwość zmian wymienionych wielkości.

     Zadaniem controllera w obszarze logistyki jest wypracowanie takich mechanizmów, przy których zachowana będzie równowaga pomiędzy ponoszeniem jak najmniejszych kosztów logistycznych a sprawnym realizowaniem celów przedsiębiorstwa jako całości.

Realizacji tych funkcji służą instrumenty controllingu logistycznego, a więc np.:
ˇ rachunek kosztów, ˇ budżetowanie, ˇ system wskaźników,
ˇ modele magazynowania i transportu,
ˇ systemy symulacyjne, ˇ benchmerking,
ˇ analiza ABC.

    Analiza materiałowa przebiegać powinna w kilku przekrojach: wg zużycia, rocznego cyklu zapotrzebowania, wymaganych powierzchni magazynowych, czasu magazynowania, łatwości przeładunku, ilości braków. Podobnie wnikliwie należy przeprowadzić analizę dostawców. W tym przypadku szczególną uwagę zwrócić należy na: całkowitą wartość zamówień, liczbę dostaw, wartość wybrakowanych materiałów.

    Niezwykle ważne jest także utrzymanie odpowiedniej czujności. Bardzo łatwo jest przyzwyczaić się do współpracy ze znanymi już partnerami. Często jednak analiza rynku może dać zaskakujące rezultaty. Pewnej znanej polskiej firmie produkcyjnej od lat kartonowe opakowania dostarczał jeden i ten sam przedsiębiorca. W przeprowadzonej w ramach wdrażania controllingu analizie rynku okazało się, że już co najmniej od 18 miesięcy ceny oferowane przez tę firmę są dalece wyższe od cen konkurencji (nawet o 100%!).

Dział logistyki może wpływać też na cennik oferowanych produktów, a to dzięki stosowaniu:

ˇ rabatów związanych z transportem (zamówienie konkretnymi partiami - całymi paletami, samochodami; rodzaj transportu)
ˇ rabatów związanych z obrotem (rabat zależny od obrotu, od wzrostu obrotu)
ˇ akcji promocyjnych (rabaty promocyjne)
ˇ partycypowania w akcjach reklamowych odbiorców
ˇ rabatów związanych z wprowadzeniem nowych produktów
ˇ skonto, inkaso  

Zakres tematyczny controllingu jest dość szeroki. Wbrew utartej opinii, nie dotyczy on wyłącznie stricte finansowej strony biznesu. Nie zawsze trzeba brać pod lupę równie uważnie wszystkie dziedziny.

Cała sztuka polega na tym, aby system controllingu zorganizować w taki sposób, by pod szczególnym nadzorem znalazły się te , które decydują o jej przewadze konkurencyjnej, a co za tym idzie, pozycji na rynku.

Nie zawsze trzeba brać pod lupę równie uważnie wszystkie sfery działalności firmy

Działalnością, w największym stopniu generującą koszty w firmie, jest działalność wiodąca - produkcja, lub świadczone usługi. Zadaniem controllingu produkcji jest, przede wszystkim, dostarczenie informacji o kosztach wytworzenia gotowego produktu, uzupełnione o dane, dotyczące wydajności i poziomu wykorzystania mocy produkcyjnych. Dzięki zebraniu i dokładnej analizie informacji, dotyczących całego procesu produkcji, od złożenia zamówienia, po przekazanie gotowego produktu, controlling produkcji ma zapewnić optymalne wykorzystanie majątku produkcyjnego, gwarantując realizację planów sprzedaży, wysoką jakość produkcji i ciągłość dostaw. System controllingu produkcji realizuje cele: finansowe (utrzymanie niskich kosztów zmiennych i maksymalne wykorzystanie zdolności produkcyjnych), czasowe (krótkie czasy dostaw i przebiegu), ilościowe i jakościowe (mała wielkość odpadów, mała ilość reklamacji), elastyczności (łatwe dopasowanie do zmian w otoczeniu i do zapotrzebowania, podnoszenie kwalifikacji pracowników), socjalne (sprawiedliwy podział pracy, ergonomiczność), ekologiczne (małe obciążenie środowiska odpadami, niewielkie wykorzystanie zasobów naturalnych). Niezwykle ważne, i przynoszące zaskakujące nieraz wyniki, jest określenie i przeanalizowanie tzw. „wąskich gardeł”, polegających na nieskoordynowaniu poszczególnych planów i działań.

Controlling logistyczny z kolei, wspiera proces podejmowania decyzji, odnośnie procesów logistycznych. Czyni to poprzez realizację pięciu głównych zadań, jakimi są: koordynacja procesów w podsystemach logistycznych i pomiędzy nimi, eliminowanie „wąskich gardeł”, planowanie i kontrola kosztów logistyki, pomiar efektywności. Zmierzenie efektywności systemu, wymaga stworzenia spójnego systemu wskaźników efektywności logistycznej, a do tego, z kolei niezbędne jest wyznaczenie celów logistycznych, ustalenie logistycznej struktury przedsiębiorstwa, określenie instrumentów kontroli i narzędzi pomiarowych. Narzędziami takimi są benchmarking i audyt.

Controlling marketingowy jest powiązany z innymi podsystemami controllingu, a szczególnie z controllingiem logistyki oraz badań i rozwoju. Kłopot z controllingiem marketingowym polega na tym, że -mimo iż sprawny marketing stanowi potencjalny czynnik przewagi konkurencyjnej firmy - wiąże się z licznymi ograniczeniami, natury mierniczej, informacyjnej, czy wreszcie polegających na niedookreśleniu obszaru, jakim zajmuje się marketing.


Podstawą controllingu marketingowego, będzie stworzenie Systemu Informacji Marketingowej (SIM). Od rzetelności SIM, zależeć będzie trafność i sprawność funkcjonowania tej dziedziny działalności firmy. Nie można zaniedbać żadnych danych, zarówno w dokumentacji wewnętrznej, jak i badań rynku, a wreszcie tzw. wywiadu marketingowego. Do oceny marketingu służą analiza wskaźnikowa i audyt marketingowy.

Podstawą controllingu personalnego jest strategia zarządzania zasobami ludzkimi, obejmująca wszelkie wskaźniki ilościowe i jakościowe: od ilości etatów, ergonomię pracy na poszczególnych stanowiskach, poprzez koszty zatrudnienia, plany rozwoju pracowników, po rekrutację i zwolnienia.

Jednym z najważniejszych aspektów controllingu kosztów jest budżetowanie, budżet bowiem, stanowi podstawę późniejszej kontroli. Przy tworzeniu budżetu, uwzględnić należy przekroje: miejsc powstawania kosztów, kosztów rodzajowych, bezpośrednich i pośrednich, stałych i zmiennych. Staranne planowanie umożliwia ustalenie proporcji ilości zużytych zasobów, do wielkości wykonanych zadań, co ma niebagatelne znaczenie dla weryfikowania „wąskich gardeł”.

Głównymi przesłankami do zastosowania controllingu podatkowego są mnogość i wysokość podatków, częste zmiany prawa podatkowego, rozbieżność prawa bilansowego i podatkowego, a także niejednoznaczne interpretacje przepisów. Celami tego rodzaju controllingu, są minimalizacja nieprawidłowości podatkowych i maksymalizacja korzyści podatkowych. Controlling podatkowy zalecany jest wszystkim przedsiębiorcom, niezależnie od wielkości firmy i profilu jej działalności, zwłaszcza, że jest on bezpośrednio powiązany z wszystkimi innymi dziedzinami działalności przedsiębiorstwa. Ważną rolę może tu odegrać przeprowadzany okresowo tzw. audyt podatkowy

Controlling inwestycyjny zbada opłacalność decyzji inwestycyjnych przedsiębiorstwa i ułatwi wybór odpowiednich wariantów inwestycyjnych.

Główna różnica między controllingiem finansowym, a innymi controllingami dziedzinowymi, polega na tym, że jest on ściśle powiązany z innymi podsystemami, a także - ze względu na swój charakter - z controllingiem ujętym całościowo. Jego zadaniem jest ulepszanie, ogólnie pojętego, zarządzania finansami. Aby spełniać to zadanie efektywnie, powinien on nagromadzić i przetwarzać informacje dotyczące: kondycji finansowej przedsiębiorstwa, wartości i struktury aktywów, wysokości i struktury kapitałów, przepływów pieniężnych, portfela instrumentów finansowych, inwestycji (zarówno tych, realizowanych, jak i planowanych), wyników finansowych. Controlling finansowy może służyć zarówno natychmiastowej poprawie finansów firmy w horyzoncie kwartałów, czy nawet miesięcy (ujęcie operacyjne), jak i działaniom długookresowym (ujęcie strategiczne).

Podsystemy controllingu dziedzinowego, wprowadzać można zarówno osobno, gdy szczególnej troski wymaga jeden z wymienionych obszarów, jak też całościowo. Ważne, by pamiętać, że ich instrumenty są dostępne i wręcz zalecane firmom, niezależnie od branży i wielkości. Controlling zwiększa świadomość w zarządzaniu firmą, a co za tym idzie, czyni ją bardziej stabilną, a zarazem elastyczną i zdolną do szybszego reagowania na zmiany w przestrzeni rynkowej.



Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
14 controlling logistyczny
istosta controllingu, Logistyka
mierniki w controllingu logistyki, Logistyka
controlling logistyczny (9 str), W logistyce przedsiębiorstwa, rozumianej jako sterowanie przepływem
controlling logistyczny (9 str), W logistyce przedsiębiorstwa, rozumianej jako sterowanie przepływem
egzamin controlling!!, Logistyka, Contoling
controlling logistyczny (9 str), Gospodarka magazynowa, Logistyka
Controlling logistyczny w sieciach usług transportowych
Zagadnienia na egzamin z controllingu, Logistyka, Contoling
Controlling, controlling (10 str), Controlling Logistyczny
Controlling logistyczny (8 stron) VEDL7MNNAYGPQ2YXNZSURZK3E2AUJSVHETJIOGI
controlling logistyki wejścia na przykładzie Kompanii Węglow, zarzadzanie
14 controlling logistyczny
istosta controllingu, Logistyka

więcej podobnych podstron