Typ szkoły: Gimnazjum

Klasa: I - III

Program nauczania:

Temat katechezy: Rok Jakubowy

1. Cel główny: Zapoznanie uczniów z znaczeniem „roku Jakubowego”.

F. nauczycielska: przedstawienie postaci św. Jakuba; zapoznanie z symbolami Jakubowymi; przedstawienie dróg do Santiago de Compostela i samego miasta.

F. wychowawcza: kształtowanie postawy pielgrzymowania.

F. wtajemniczenia: dziękujemy za pielgrzymów, prosimy o kolejnych gotowych pielgrzymów.

2. Słowa klucze: ŚW. JAKUB, MUSZLA JAKUBA, KIJ PIELGRZYMI, CAMINO, SANTIAGO DE COMPOSTELA.

3. Uwagi metodyczne: Pomoce dydaktyczne: tablica, kreda, prezentacja multimedialna, krzyżówka.

Metody: pogadanka, praca z tekstem, wykład, opowiadanie, ćwiczenia tematyczne.

Literatura: Pismo Święte, Miejsca Święte 2/2010.

4. Plan katechezy:

1. Wstęp

Struktura lekcji	Przekazanie treści	Czynności nauczyciela	Czynności ucznia	Czas
Wstęp	Modlitwa. Sprawdzenie obecności. Zapisanie tematu.	Prowadzenie modlitwy Czytanie nazwisk Nauczyciel zapisuje temat na tablicy.	Podejmowanie modlitwy Odpowiedź. Zapisanie tematu do zeszytu.	5'

1. Rozwinięcie

Struktura lekcji	Przekazanie treści	Czynności nauczyciela	Czynności ucznia	Czas
Rozwinięcie	Rok 2010 - rokiem Jubileuszowym św. Jakuba. Św. Jakub Starszy jeden z apostołów. Atrybuty św. Jakuba Historia kultu św. Jakuba i CAMINO. Miasto Santiago de Compostela.	Pogadanka na temat znajomości znaczenia ogłoszenia świętego roku św. Jakuba (załącznik 1). Nauczyciel przedstawia życiorys św. Jakuba (można skorzystać z załącznika 2 i prezentacji multimedialnej). Nauczyciel przedstawia poszczególne atrybuty. Atrybuty pielgrzyma: muszla i kij. Atrybut obrońcy wiary: zbroja. Atrybut męczennika: miecz. Atrybut apostoła i głosiciela Słowa Bożego: księga (można skorzystać z załącznika 3 i prezentacji multimedialnej). Krótko przedstawia historię kultu św. Jakuba i pielgrzymowania do Santiago de Compostela - CAMINO. Cele pielgrzymowania. (załącznik 4 i prezentacja).	Aktywny udział przez odpowiedzi. Uczniowie słuchają i robią notatki. Oglądają prezentacje multimedialną. Uczniowie uważnie słuchają i zapisują poszczególny podział atrybutów św. Jakuba do zeszytu. Uczniowie słuchają i zapisują najważniejsze informacje podane przez nauczyciela do zeszytu.	30'

1. Zakończenie

Struktura lekcji	Przekazanie treści	Czynności nauczyciela	Czynności ucznia	Czas
Podsumowanie Zakończenie	Utrwalenie materiału. Zadanie domowe Modlitwa	Powtórzenie najważniejszych punktów tematu. Krzyżówka. Wyjaśnij znaczenie hasła krzyżówki. Modlitwa w intencji pielgrzymów.	Wspólnie z nauczycielem powtarzają dany materiał. Rozwiązują krzyżówkę. Zapisują zadanie. Podjęcie modlitwy.	10'

5. Materiały pomocnicze:

ZAŁĄCZNIK 1.

Rok Jubileuszowy ma miejsce wtedy gdy dzień św. Jakuba - 25 lipca, jednocześnie święto patronalne sanktuarium, wypada w niedziele, wówczas 1 stycznia dostojnicy kościelni uroczyście otwierają Święte Drzwi tak zwane Drzwi Przebaczenia Puerta del Perdón, tym samym inaugurując kolejny Rok św. Jakuba - Ano Jacobeo . 

ZAŁĄCZNIK 2.

Wśród około 50 świętych i błogosławionych noszących to imię dwóch było Apostołów. Dla ich odróżnienia nadano im przydomki: Starszy i Młodszy oraz Większy i Mniejszy. Odróżnienie to wprowadził już św. Marek. Zapewne za podstawę wzięto nie wiek, ale moment przyłączenia do grona Apostołów. Imię Jakub pochodzi z hebrajskiego „skeb”, co znaczy „pięta”. Bowiem, według Księgi Rodzaju, kiedy Jakub, wnuk Abrahama, rodził się jako bliźniak z Ezawem swoim bratem, miał go trzymać za piętę (Rdz 25,26).

Św. Jakub Starszy był bratem św. Jana Apostoła (M14,21-22). Obaj byli synami Zebedeusza. Byli rybakami i mieszkali nad jeziorem Tyberiadzkim. Prawdopodobnie pochodzili z Betsaidy podobnie jak św. Piotr, Andrzej i Filip, gdyż spotykamy ich razem przy połowach.

Matką św. Jana i Jakuba była Salome, która należała do najwierniejszych towarzyszek wędrówek Chrystusa Pana. Niektórzy uważają iż św. Jakub był kuzynem Pana Jezusa, jednak jest to mało prawdopodobne. Św. Jakub został zapewne powołany do grona uczniów Chrystusa już nad rzeką Jordan. Tam bowiem spotykamy jego brata Jana (J 1,37). Po raz drugi jednak Pan Jezus wezwał go w czasie połowu ryb: „Gdy (Jezus) przechodził obok jeziora Galilejskiego ujrzał dwóch braci - Szymona zwanego Piotrem i brata jego Andrzeja, jak zarzucali sieć w jezioro i rzekł do nich: «Pójdźcie za Mną, a uczynię was rybakami ludzi». Oni natychmiast zostawili sieci i poszli za Nim. A gdy poszedł stamtąd dalej, ujrzał innych braci: Jakuba syna Zebedeusza i brata jego Jana, jak z ojcem swym Zebedeuszem naprawiali w łodzi swe sieci. Ich też powołał. A oni natychmiast zostawili łódź i ojca, i poszli za Nim” (Mt 4,21-22).

Chrystus Pan wyróżniał św. Jakuba. Właśnie on należał do wybranej trójki Apostołów, którzy byli świadkami wskrzeszenia córki Jaira (Mk 5,37; Łk 8,51), Przemienienia Pańskiego (Mt 17,1; Mk 9,1; Łk 9,28), oraz Jego krwawego konania w Ogrójcu (Mt 26,37). Św. Jakub miał charakter popędliwy, czym się wyróżniał wśród Apostołów tak dalece, że otrzymał nawet od Chrystusa przydomek „Syn Gromu” (Mk 3,17). Chciał bowiem wraz z Janem, aby piorun spadł na pewne miasto w Samarii, które nie chciało przyjąć Pana Jezusa z Jego uczniami (Łk 9,55-56).

Św. Jakub zmarł śmiercią męczeńską przez ścięciem mieczem. Św. Łukasz tak pisze: „W tym samym czasie Herod zaczął prześladować niektórych członków Kościoła. Ściął mieczem Jakuba, brata Jana...” (Dz 12,1-2). Sprawcą wyroku śmierci na św. Jakuba Większego był król Herod Agryppa I. Korzystając z przyjaźni, jaką darzył naród żydowski, Herod Agryppa I, kapłani i starsi nakłonili go, aby rozpoczął prześladowanie Kościoła. Chodziło na pierwszym miejscu o stracenie przywódców. To właśnie ten król po straceniu św. Jakuba kazał natychmiast uwięzić także św. Piotra. Herod jednak niedługo panował, gdyż zmarł nagle rażony apopleksją (Dz 12,20-25).

Jest rzeczą zadziwiającą, dlaczego św. Jakuba stracono bez procesu. Wyrok śmierci bez sądu wykonano zapewne dlatego, aby nie przypominać ludowi procesu Chrystusa Pana i nie narazić się na jakieś nieprzewidziane reakcje. Było to więc posunięcie taktyczne. Dlatego także zapewne nie kamieniowano św. Jakuba, ale go w więzieniu ścięto. Biskup Euzebiusz, pierwszy historyk Kościoła (w. IV), pisze, że św. Jakub ucałował swojego kata, czym go tak dalece wzruszył, że sam kat także wyznał Chrystusa i za to natychmiast poniósł śmierć (Hist. 2,9; 1-4).

ZAŁĄCZNIK 3.

Atrybuty pielgrzyma: muszla i kij - Kij miał znaczenie praktyczne główne funkcje kija: pomagać w marszu jako „trzecia noga” oraz bronić pielgrzyma od psów i wilków na drodze, a w wymiarze symbolicznym chronić przeciw zasadzkom demona. Jeżeli chodzi o muszlę to jedna z galisyjskich legend wskazuje, że upodobał ją sobie sam Apostoł. Kiedy sprowadzono ciało św. Jakuba, łódź przepływała wzdłuż wybrzeża północnej Portugalii, na lądzie odbywało się wesele. Rozgrywano tam turniej: rycerze na koniach rzucali lance i pędzili, by je pochwycić nim dotknęły ziemi. Jeden z rycerzy spadł razem z koniem z urwistego brzegu wprost do oceanu. Jeździec byłby się utopił, gdyby nie wstawiennictwo św. Jakuba, który sprawił, że fala wyniosła go w pełnym rynsztunku na brzeg, całego i zdrowego, pokrytego muszelkami. Znaczenie praktyczne znaku muszli było wielorakie. Przede wszystkim stanowiły namacalny dowód dotarcia do grobu św. Jakuba Apostoła i pamiątkę z podroży przez odległe krainy. Gdyż pielgrzymi zbierali muszle na wybrzeżu Atlantyku. Później Przyszyte do stroju, stanowiły rodzaj przepustki w gospodach i szpitalach na szlaku, dodawały pątnikowi powagi i zapewniały szacunek innych. Służyły pielgrzymom jako naczynie do picia wody ze strumieni lub zbierania jałmużny.

Atrybut obrońcy wiary: zbroja - Chrześcijańscy rycerze przez cały okres reconquisty (czyli walk o odbicie z rąk arabskich Półwyspu Pirenejskiego) zakończonej dopiero w 1492 roku odzyskaniem Granady, wierzyli, że razem z nimi na niewiernych rzuca się św. Jakub: na koniu, w zbroi i z mieczem, czasem ze sztandarem. Tak święty jest często przedstawiany w sztuce hiszpańskiej.

Atrybut męczennika: miecz - Św. Jakub Starszy był biskupem Jerozolimy. Poniósł śmierć męczeńską jako pierwszy z apostołów. W 44 roku został ścięty mieczem z rozkazu Heroda Agryppy I, wnuka Heroda I Wielkiego. Dlatego wizerunkom apostoła często towarzyszy miecz.

Atrybut apostoła i głosiciela Słowa Bożego: księga - Jak każdy apostoł św. Jakub Starszy jest czasem również przedstawiany z księgą.

ZAŁĄCZNIK 4.

W średniowieczu powstała legenda, że św. Jakub, zanim został biskupem Jerozolimy udał się najpierw zaraz po Zesłaniu Ducha Świętego do Hiszpanii. Tradycja ta powstała dlatego, ponieważ w wieku VII miano sprowadzić relikwie św. Jakuba z Jerozolimy do Hiszpanii. Palestynę bowiem opanowali Arabowie i była poważna obawa zniszczenia jego grobu. Nadto opowiadano sobie, że w czasie jednej z bitew z Maurami miał się ukazać na niebie św. Jakub w zbroi rycerza i przyczynić się do zwycięstwa chrześcijan.

O sprowadzeniu ciała do Hiszpanii powstała inna legenda. Ciało apostoła umieszczono w łodzi bez wioseł, która została przeniesiona na skrzydłach anielskich aż do wybrzeży północnej Hiszpanii, w okolice portu Padron. Stąd odebrała je i pochowała na dawnym cmentarzu królowa Lupa. Około 813 r. n.e. pustelnik Pelayo ujrzał w nocy deszcz gwiazd spadających na pobliskie wzgórze. Podzielił się swoją wizją z miejscowym biskupem, który zleciwszy zbadanie sprawy, odkrył kamienny grobowiec zawierający szczątki męczennika. Wybudowano w tym miejscu kościół, a nazwa Compostela (łac. campus stellae - pole gwiazd), przypomina cudowne wydarzenie związane z tym miejscem. Z kolei Santiago pochodzi z czasów kiedy na Półwyspie Iberyjskim trwały walki między chrześcijanami i Arabami. Rycerze chrześcijański ruszając do boju krzyczeli imię świętego, którego z racji ewangelizowania przez niego Hiszpanii, uważali za patrona. Wołali w ludowej łacinie "Sant Iacob" (Święty Jakub), co wkrótce przeszło w "Santiago".

W ten sposób powstała nazwa miasta: Santiago de Compostela. Od tego momentu zaczęto pielgrzymować do Santiago. Camino de Santiago - czyli droga do św. Jakuba. Do grobu św. Jakuba można pielgrzymować pieszo, rowerem lub konno. Inne sposoby tradycjonaliści uważają za złamanie niepisanego kodeksu. Dlatego wiele osób woli przerwać podróż w połowie drogi, a następnego roku kontynuować ją od tego samego miejsca, niż podjechać autobusem. Żeby pielgrzymka była ważna, należy pokonać minimum 150 km. Ci, którzy nie mogą rozpocząć wędrówki zgodnie ze średniowiecznym zwyczajem, tzn. spod własnych drzwi, na szlak wkraczają najczęściej w St. Jean Pied-de-Port (we francuskich Pirenejach) lub w Roncesvalles (w Hiszpanii). Do Santiago jest stamtąd ok. 765 km.

W wiekach średnich pielgrzymowano dla umocnienia wiary, odbycia pokuty, spełnienia złożonego ślubowania, by prosić o uzdrowienie lub w celach dziękczynnych. Także wzorce zachowań rycerskich obowiązujące w średniowiecznej Europie nakazywały czczenie miejsc świętych. Ale również miasta i parafie wysyłały pielgrzymów w intencji ważnej dla danej społeczności np. prosząc o koniec suszy, lub jak w przypadku miasta Perpignan w 1842 z prośbą o ustąpienie dżumy. W niektórych państwach przestępcom, wyrokiem sądu, nakazywano pielgrzymkę do Santiago. Pielgrzymki podejmowali władcy Hiszpanii min. Królowie Katoliccy, Karol V, Filip II oraz św. Franciszek z Asyżu, Święta Brygida  Szwedzka, Święta Elżbieta Portugalska czy papieże: Jan XXIII i Jan Paweł II. 

Podczas Jubileuszu Roku Świętego pielgrzymi którzy zwiedzą katedrę, nawiedzą grób jakubowy, wezmą udział we Mszy świętej  lub odprawią prywatna modlitwę, przystąpią do sakramentu spowiedzi (może ona odbyć się 15 dni przed przybyciem do Santiago) oraz przyjmą Komunię św. uzyskują odpust zupełny. 

Krzyżówka

1
2
3
4
5
6
7
8
9

1. Na jakim półwyspie leży Hiszpania?

2. Miejscowość oddalona o 3km od Skoczowa, gdzie znajduje się kościół pod wezwaniem św. Jakuba.

3. Jak nazywała się królowa, która pochowała ciało św. Jakuba?

4. Droga w języku hiszpańskim.

5. Imię ojca św. Jakuba i św. Jana.

6. Imię izraelskiego sędziego, któremu Jezus uzdrowił córkę. Św. Jakub był świadkiem cudu.

7. Co oznacza „Compostela”?

8. W jakim miesiącu obchodzimy wspomnienie św. Jakuba?

9. Atrybut św. Jakuba - pielgrzyma.

1

I

B

E

R

Y

J

S

K

I

2

S

I

M

O

R

A

D

Z

3

L

U

P

A

4

C

A

M

I

N

O

5

Z

E

B

E

D

E

U

S

Z

6

J

A

I

R

7

P

O

L

E

G

W

I

A

Z

D

8

L

I

P

I

E

C

9

M

U

S

Z

L

A

HASŁO: BOANERGES - Synowie Gromu, termin jakim Jezus Chrystus określił dwóch z dwunastu apostołów Jakuba i Jana. „Ustanowił więc… Jakuba, syna Zebedeusza, i Jana, brata Jakuba, którym nadał przydomek Boanerges, to znaczy synowie gromu” (Mk 3, 16-17).

2

---